LingVaria Rok III (2008) nr 2 (6) Błażej Osowski 1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Poznań
|
|
- Iwona Lewandowska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 LingVaria Rok III (2008) nr 2 (6) Błażej Osowski 1 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Poznań PRZYMIOTNIK W GWARACH WIELKOPOLSKICH JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA DIALEKTOLOGA Temat, wydawać by się mogło, dokładnie opracowany, zważywszy na liczbę artykułów i monografii o gwarowej leksyce. A jednak tak nie jest. W centrum zainteresowań dialektologicznych do tej pory znajdował się zwłaszcza rzeczownik i czasownik. Przymiotnik wspominany był marginalnie i dość zdawkowo. Za stan taki nikogo obwiniać nie należy, bo też naturalne jest, że przy poznawaniu życia wsi nacisk położony został na kulturę materialną (tradycyjnie w kręgu zainteresowań dialektologów znajdują się prace polne, gospodarstwo, dom, odzież, zwyczaje itp.), a jej elementy w języku najczęściej reprezentowane są przez rzeczowniki. Powodów zajęcia się właśnie gwarowym przymiotnikiem jest kilka: z jednej strony to właśnie brak dostatecznej wiedzy o tym typie słownictwa w poszczególnych dialektach (gwary Wielkopolski nie są tu wyjątkiem), z drugiej zaś potrzeba podjęcia szczegółowych eksploracji terenowych mających wypełnić luki w korpusach materiałowych przewidywanych prezentacji leksykograficznych; dodajmy, że Wielkopolska to region praktycznie pozbawiony zestawień słownikowych pozwalających mówić o bogactwie leksyki dialektalnej. Przedstawiane tu uwagi są refleksją po wstępnych analizach dostępnego materiału (publikowanego) i badań pilotażowych mających na celu leksykograficzny opis gwarowego przymiotnika. Badania te są częścią szerzej zakrojonego pozyskiwania materiału terenowego z myślą o zestawianiu m.in. regionalnych słowników gwarowych (Sierociuk 2006). Prezentowana problematyka mieści się w polu zainteresowania badawczego Zakładu Dialektologii Polskiej UAM (Sierociuk 2003; Perkowska 2007). W tym kontekście należy też odbierać niniejsze uwagi. 1 Autor pozostaje pod opieką naukową prof. dra hab. Jerzego Sierociuka.
2 188 BŁAŻEJ OSOWSKI W pierwszej części artykułu przedstawię pokrótce dotychczasowy stan wiedzy o przymiotniku gwarowym, następnie rożne metody jego pozyskiwania (ich zalety i wady), ostatnią część stanowią refleksje nt. opracowania słownikowego zebranego materiału. Przyjrzyjmy się więc, jaki jest stan opracowania gwarowego przymiotnika w ogóle, zważywszy na zastrzeżenia wyżej podnoszone trudno bowiem podejmować to zagadnienie w odniesieniu do materiały wyłącznie wielkopolskiego. Dla przejrzystości wykładu wskazane będzie przypomnienie najważniejszych ujęć dotyczących podnoszonej tu problematyki. Niestety, monograficznych, poświęconych tylko tej części mowy opracowań nie ma. O przymiotniku gwarowym pisze się albo na marginesie analizy rzeczownika, albo przymiotnika ogólnopolskiego (Kowalik 1977). Do grupy pierwszej zaliczyć można m.in. Zarys dialektologii polskiej Stanisława Urbańczyka (Urbańczyk 1953). Jest to jedno z pierwszych syntetycznych opracowań dialektów polskich, toteż zawarte tam uwagi na temat przymiotnika mają charakter niejako rozpoznawczy i dość pobieżny. I tak autor poświęca słowotwórstwu przymiotnika gwarowego jedną stronę, zaś jego fleksji niecałe trzy (przy czym omawia łącznie przymiotnik, zaimek i liczebnik). Oczywiście, informacje na interesujący nas temat pojawiają się także w innych miejscach, mają one jednak charakter wybitnie wzmiankowy. Monografią łączącą dialektologię z historią języka, przy czym dającą wyczerpujący opis jednej z istotniejszych kategorii semantycznych przymiotnika są Alfreda Zaręby Nazwy barw w dialektach i historii języka polskiego (Zaręba 1954). Niestety, w coraz większym stopniu upływ czasu przesądza o jej (i Zarysu S. Urbańczyka) już raczej historycznym charakterze. Następna praca, choć o obiecującym tytule: Budowa słowotwórcza rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowem lubelskim Tadeusza Malca (Malec 1976) skupia się, niestety, przede wszystkim na substantivach. Opracowanie to ma jednak niezaprzeczalnie wiele walorów: analizuje mały teren niezróżnicowany językowo i tylko jeden, leksykalny poziom języka. Ograniczenie zainteresowania autora do dwóch tylko części mowy również wpływa korzystnie na przeprowadzoną analizę. Usystematyzowaną wiedzę na temat gwarowego przymiotnika, jego budowy i najczęstszych formantów przynoszą Władysława Cyrana Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich (Cyran 1977), w których został przedstawiony materiał ogólnogwarowy, nie zaś wybranego dialektu czy jego części. Studium Adama Wróbla (Wróbel 1992) przynosi, podobnie jak książka A. Zaręby, opracowanie jedynie części zasobu gwarowego przymiotnika, zawiera bowiem tylko nazwy maści zwierząt. Co więcej, jest to analiza materiału historycznego, więc może mieć dla nas charakter li tylko porównawczy. Podobnie rzecz się ma z pracą o niemieckich przymiotnikach i przysłówkach gwarowych (Siatkowski 1997). Tu dominuje jednak niepolski materiał. Wśród opracowań gwarowego przymiotnika można również znaleźć analizy poszczególnych formantów, m. in. -ity, -isty, -aty, -asty (Winkler-Leszczyńska 1964), -ni (Kucała 1955), -(ej)szy (Zierhofferowa 1960). Brak jednak monografii uwzględniającej wszystkie formanty danej gwary. Te, które już istnieją, zajmują się poruszanym zagadnieniem bardzo skrótowo.
3 PRZYMIOTNIK W GWARACH WIELKOPOLSKICH JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA Po tym krótkim przeglądzie chciałbym przyjrzeć się różnym sposobom opisu interesującej nas kategorii. Aby jednak rozważania te miały jakikolwiek sens, trzeba wcześniej poruszyć bardzo ważną sprawę frekwencji przymiotnika w gwarze. Ma ona bowiem bezpośredni wpływ na metody zbierania materiału. Podstawą prezentowanych uwag są doświadczenia wynikające z analizy dwojakiego rodzaju materiału. Z jednej strony był to bowiem ogląd poświadczeń wyekscerpowanych z opublikowanych tekstów ciągłych, rejestrowanych swego czasu przez Zenona Sobierajskiego (Sobierajski 1995), z drugiej zaś własne doświadczenia terenowe zdobyte podczas badań prowadzonych w wielkopolskich wsiach reprezentujących różną przynależność dialektalną: Bukowiec Górny (pow. leszczyński), Dąbrówka Wielkopolska (pow. świebodziński) i Adamów (pow. koniński). Statystyką języka mówionego, uwzględniającą podział na części mowy, zajmowała się Maria Zarębina (1973; 1985). Zainspirowany tymi badaniami przeprowadziłem własne analizy tekstów Z. Sobierajskiego (Osowski 2007). O poddaniu oglądowi tego właśnie zbioru przesądził charakter materiału językowego są to bowiem transkrypcje autentycznych tekstów mówionych, utrwalonych na taśmach. Liczne są tam wykolejenia składniowe, słowa niedokończone; widoczny jest też wpływ kontekstu (a tym samym znaczna obecność zaimków wskazujących). Zakładając możliwość porównania właściwości idiolektalnych (teksty pochodziły od kilku respondentów), wybrałem do analizy wypowiedzi dotyczące najliczniej reprezentowanych grup tematycznych, tj. żniwa, wesela i ubiory. Nie przeprowadzałem całościowych analiz statystycznych tak jak M. Zarębina nie zajmowałem się zatem procentowym udziałem poszczególnych części mowy w tych tekstach, lecz jedynie frekwencją samych form przymiotnikowych. Analiza M. Zarębiny wykazała, iż przymiotnik w języku pisanym ogólnopolskim to 16% całej próby. Natomiast w prymarnie mówionych odmianach języka udział przymiotnika maleje. Wynosi on: w odmianie potocznej ogólnopolskiej 11% i 8% w gwarze (Zarębina 1973: 8). Z moich obliczeń wynika, że w gwarach wielkopolskich udział ten jest jeszcze mniejszy. W tekście z Wielkopolski środkowej podanym przez S. Urbańczyka (Urbańczyk 1953) wyniósł tylko 3,6%, a w tekstach z tego samego terenu zgromadzonych przez Z. Sobierajskiego (Sobierajski 1995) średnia wyniosła 4%. Z powyższego wynika, że w wypowiedziach gwarowych przeciętnie jedynie co dwudzieste piąte słowo jest przymiotnikiem. Czy zatem dialektologia jest skazana na brak syntez tej części mowy? Oczywiście nie, ale w postępowaniu badawczym nie może zdawać się jedynie na ogląd dostępnych tekstów źródłowych (ciągłych), gdyż tam przymiotników będzie niewiele. Przed nami więc pytanie zasadnicze: jak pozyskiwać materiał badawczy? Na metodę swobodnej rozmowy jako jedyną liczyć nie możemy. Materiał w ten sposób uzyskany co zostało wyżej wykazane będzie nieliczny i mało zróżnicowany. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że najwyższą frekwencję mają przymiotniki o znaczeniu rozmytym, niesprecyzowanym (dobry, ładny, mały). W wielu wypadkach ich tekstowa funkcja zbliżona jest do zaimków odsyłających do czegoś, co już się wcześniej pojawiło. Najczęściej odnotowywane przymiotniki mają znaczenie bardzo ogólne (np. dobry lub ładny mogą wyrażać
4 190 BŁAŻEJ OSOWSKI jakąkolwiek pozytywną cechę, dobra krowa mleczna ), ich właściwe znaczenie warunkowane jest kontekstem. Natomiast słowa znajdujące się na końcu listy frekwencyjnej mają znaczenie wyspecjalizowane, ale bardzo silnie ograniczone potwierdzenia, zawężone najczęściej tylko do kilku dziedzin życia. Pojawiają się jedynie w stałych związkach wyrazowych. Nie można ich jednak, co oczywiste, pomijać w analizach, gdyż stanowią około połowy haseł pojawiających się w tekstach. I tak np. w publikowanych przez Z. Sobierajskiego wypowiedziach o żniwach na 29 haseł przymiotnikowych aż 19 pojawiło się tylko raz; w tekstach traktujących o weselach i ubiorze było to odpowiednio: 39 i 17 oraz 66 i 30. Także badania terenowe pokazują, iż zbiór słownictwa opublikowanego do tej pory nie jest wystarczający, bo zawierający jedynie część systemu. Porównajmy (zachowując chronologię dokumentacji) Teksty gwarowe ze środkowej Wielkopolski (Sobierajski 1995), Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski (AJKLW materiał z lat 70. ub. wieku) i nagrania zgromadzone w Zakładzie Dialektologii Polskiej UAM (początek XXI wieku). Atlas... okazuje się nieprzydatny do badania gwarowego przymiotnika, gdyż nie ma tam aż ok. 80% haseł, które wystąpiły w tekstach źródłowych. Nie zostały więc zarejestrowane: przymiotniki materiałowe (skórzanny, rzemionny), kolory (buroczerwony, pojasnawy) i nazwy maści (kary, skarogniady), intensiva i ekspresiva (bielitki, żółciuchny), a także przymiotniki o małej częstości wystąpień (bestry, blank, czterykanciaty, fałdowaty, klapiaty, kwiaciaty, postrudny, tulewy). Jednak, jak wykazuje materiał współczesny, nie można poprzestać na zbiorach dotychczasowych. W Tekstach gwarowych... nie ma chociażby następujących form, które wystąpiły w materiale z ostatnich lat: glinianny, graniaty, lnianny, lubawy, mimóśrodowe, podgórkowaty, wilgny, wiśny. Nie znajdujemy tam zatem form istotnych dla dialektalnej charakterystyki Wielkopolski (chociażby przymiotników na -anny, -aty) Pomimo tych uwag nie należy rezygnować z metody swobodnej konwersacji przy pozyskiwaniu materiału. Jest to najnaturalniejsza forma kontaktu z drugą osobą, w najmniejszym stopniu krępująca rozmówcę, co zapewnia mu komfort psychiczny i pozytywnie wpływa na udzielanie odpowiedzi. Dla celów porównawczych wskazane jest prowadzenie rozmowy wedle założonego planu, spełniającego rolę tradycyjnego kwestionariusza. Współczesne możliwości utrwalenia wywiadu w postaci nagrania lub zapisu cyfrowego pozwalają później na dokładną analizę nie tylko pod względem leksykalnym, ale także fonetycznym. Oczywiście, uzyskane słowoformy mogą być wykorzystywane również przy opracowaniach słowotwórczych i fleksyjnych. Jak jednak uzyskać mniej popularne słownictwo, skoro wiadomo, że istnieje małe prawdopodobieństwo pojawienia się go w swobodnej rozmowie? Oczywiście duża odpowiedzialność spoczywa na eksploratorze. To on może kierować rozmowę w pożądanym przez siebie kierunku. Aby jednak mógł to robić, musi mieć już wcześniej jakąś wiedzę, jakieś wyobrażenie o zasobie słownym badanego terenu. Jeśli eksplorator pochodzi z badanego terenu lub jeśli zna tamtejszą gwarę, jego zadanie jest ułatwione, nie każdy jednak ma takie szczęście. Wydaje się, że w tej sytuacji mamy do wyboru dwa rozwiązanie. Z jednej strony warto skonfrontować swój stan wiedzy z wcześniejszymi opracowaniami i badaniami. Interesujący nas materiał znajdować
5 PRZYMIOTNIK W GWARACH WIELKOPOLSKICH JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA się może w słownikach, atlasach czy pracach monograficznych poświęconych gwarze danego terenu. Najczęściej będą to całościowe opracowania leksykalne, należy więc przeprowadzić ekscerpcję. Z drugiej strony praktyka terenowa dowodzi, że wskazane jest prowadzenie badań kontrolnych na terenach różniących się pod względem językowym od gwar nas interesujących. W takich wypadkach bowiem uzyskujemy materiał pozwalający lepiej interpretować poświadczenia notowane przez nas w punktach podstawowych; stąd np. konfrontacja poświadczeń z Bukówca Górnego z danymi z Adamowa nie tylko podpowiada nam formy wymagające sprawdzenia w poszczególnych miejscowościach, ale dostarcza nam jednocześnie materiału pozwalającego właściwie interpretować osobliwości leksykalne języka zarówno konkretnej społeczności wiejskiej, jak i poszczególnych jej członków. Dodajmy, że mogą tu być korzyści dodatkowe: poświadczenia z Bukówca Górnego pozwalają lepiej zinterpretować (ocenić) zapisy np. z Adamowa czy z Dąbrówki Wielkopolskiej (i vice versa). W naszym wypadku obserwacji poddany został (jak już wspominałem) materiał z trzech różnych miejscowości. Tak więc pozyskaliśmy już bazę leksykalną. Jak sprawdzić, czy odpowiada ona faktycznemu stanowi w żywym języku badanego terenu? Dobrą metodą jest dołączenie do kwestionariusza obrazków, które rozmówca miałby opisać. Jak pokazała praktyka, sposób ten jest skuteczny zwłaszcza wtedy, gdy informator nie zna słowa nazywającego desygnat znajdujący się na ilustracji. Wtedy bowiem zamiast podawać nazwę próbuje opisać przedmiot: do czego służył, jak wyglądał itd. Powyższa metoda sprawdza się przy opisie części wozu, kosy, roślin. Szczególnie ta ostatnia grupa wydaje się pomocna, gdyż przy okazji pozyskujemy nazwy kolorów, kształtów, warunków, w jakich dana roślina rośnie (teren podmokły, suchy). Także przydatne okazuje się opisywanie strojów (zarówno dawnych, jak i współczesnych). Przy czym ta kategoria zwyczajowo związana jest z sferą życia kobiet, tak więc odpytując mężczyznę, możemy nie uzyskać zadowalających nas wyników. Podobne rezultaty, jak przy opisie obrazków (szkiców), uzyskamy, prosząc o opis zdjęć i planszy barwnych. Te ostatnie służą oczywiście tylko do badania kolorów. Fotografie wydają się najskuteczniejszą pomocą, ponieważ łączą możliwości obrazków i plansz barwnych. Usuwają też wszelkie niejednoznaczności, które mogą się pojawić np. przy pozyskiwaniu nazw kolorów. Pytając mieszkańców Dąbrówki Wielkopolskiej o znaczenie wyrazu bury, stwierdzałem, że dla jednych informatorów znaczy to tyle co brązowy, dla innych czarny, a dla jeszcze innych jest to mieszanka ciemnych kolorów. Jednocześnie okazuje się, że prośba o podanie nazw maści końskich czy kolorów psiej sierści też nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Pozyskany tą drogą materiał leksykalny dowodzi jednocześnie skali wycofywania się z użycia wielu nazw, dla nas jednak istotniejsze było, że każdy z rozmówców inaczej rozumie słowa bury, bułany itp. Dla uzyskania zadowalającej pewności potrzebne były więc dodatkowe, precyzujące znaczenie pytania. Tu też pojawia się kolejny problem, przed którym stajemy. Co z wypadkami, kiedy słowo gwarowe nie ma w języku ogólnym prostego odpowiednika (a więc, gdy nie możemy zestawić prostej pary typu: jasny niebieski). W takich sytuacjach ważna jest inwencja eksploratora. To on może poprosić o podanie przykładów przed-
6 192 BŁAŻEJ OSOWSKI miotów posiadających interesującą nas cechę, co pozwoli nam sprawdzić semantykę i jednocześnie uzyskać przykładowy kontekst użycia. Jeśli rozmówca wykazuje zainteresowanie językiem i refleksją językową, skuteczna może okazać się próba zdefiniowania przez niego danego słowa lub podania synonimów. Zresztą podawanie synonimów i antonimów jest bardzo prostą i skuteczną metodą. Oprócz pozyskania materiału leksykalnego pozwala na umieszczenie przymiotnika w systemie gwarowym (wskazuje na jego stosunek względem innych przymiotników). Sposób ten nie może być jednak nadmiernie eksploatowany, gdyż tworzenie ciągów pytań o podobnej strukturze i podobnych, przewidywanych odpowiedziach poza zaletami ma też jedną znaczącą wadę wpływa na automatyzm odpowiedzi. W przygotowywanym zawczasu kwestionariuszu należy zatem rozbić pytania jednego typu, nie tworzyć z nich zbyt dużych bloków. Metoda uzupełniania zdań wydaje się przyjemna dla informatorów dzięki wprowadzeniu elementu zabawy, co wpływa na pozbycie się częstego, zwłaszcza na początku badań, napięcia. Jednocześnie jednak może doprowadzić do zbyt dużego rozproszenia uwagi, tak więc eksplorator musi być nieustannie czujny i w razie potrzeby przerwać tę zabawę-uzupełniankę. Zaletą tej metody jest również to, że pozwala ona nie używać skomplikowany terminów językoznawczych, obcych najczęściej użytkownikom gwar. (Tu trzeba poczynić uwagę, że dla informatorów jakiekolwiek terminy językowe są najczęściej obce, tak że często prośba o podanie przymiotnika może zostać niezrozumiana). Zresztą pytania o synonimy, stopień wyższy przywodzą na myśl informatorom skojarzenia ze szkolnym odpytywaniem, co może wywołać niechęć do dalszej współpracy. Biorąc to pod uwagę, należy zastąpić te terminy albo słowami z języka codziennego (np. nie antonim, ale wyraz, który znaczy coś przeciwnego), albo konkretnymi przykładami (np. biały czarny). Tak więc, przystępując do badania przymiotnika danej gwary, należy przeprowadzić ekscerpcję materiału z dostępnych atlasów, słowników, monografii i innych opracowań, tekstów, aby w ten sposób uzyskać bazę: zbiór przymiotników, które powinny się pojawić na danym terenie. Ważne jest, aby w miarę postępu badań tę bazę uzupełniać, jest ona bowiem punktem wyjścia do dalszych prac terenowych. Zestawiona w ten sposób baza służy nam do wybrania sposobu przeprowadzania rozmów. Może to być swobodna konwersacja, kwestionariusz (w którym podajemy opis i prosimy o podanie nazwy desygnatu lub odwrotnie. Najlepsze jest połączenia obu metod, gdyż pozwala to weryfikować materiał), opis zdjęć, obrazków lub plansz barwnych, uzupełnianie zdań. Wskazane jest kombinowanie metod w zależności od potrzeb sytuacji, rodzaju materiału i indywidualnych preferencji informatora. W razie pojawienia się przymiotników nie uwzględnionych początkowo w bazie, należy je do niej wprowadzić. Ponieważ, praktycznie rzecz biorąc, wszelkie działania eksploratorskie zmierzają do gromadzenia materiału terenowego, który ma być w przyszłości zamieszczony w różnego typu słownikach gwarowych, dlatego warto zwrócić uwagę na ciekawą propozycję Zdeňki Sochovéj (Sochová 1968); o sposobie prezentacji materiału w słowniku należy myśleć już bowiem na etapie badań terenowych. Artykuł ten chciałbym zakończyć kilkoma refleksjami na ten właśnie temat.
7 PRZYMIOTNIK W GWARACH WIELKOPOLSKICH JAKO PRZEDMIOT ZAINTERESOWANIA Będą one dotyczyły materiału synchronicznego, pochodzącego z niewielkiego terenu, niezróżnicowanego językowo. Z. Sochová uważa, że jest to najlepszy punkt wyjścia dla stworzenia słowników dialektów i gwarowego słownika ogólnokrajowego zarówno w ujęciu onomazjologicznym, jak i semazjologicznym. Chcąc zbadać tylko jedną z części mowy, decydujemy się w rzeczywistości na słownik semazjologiczny, gdyż nie rejestrujemy całego systemu, lecz tylko jego część. Tym samym nie możemy przedstawić relacji między słowami odpowiadających rzeczywistości (układ rzeczowy byłby po prostu niepełny). Odrzucenie słownika onomazjologicznego zmusza nas do wyboru układu alfabetycznego. Przy czym warto zauważyć, że poza kolejnością pierwszych liter celowe byłoby tworzony przez nas słownik zaopatrzyć w indeks a tergo. Pierwszy wybór, przed jakim stajemy, to alternatywa: słownik dyferencyjny czy pełny (úplný). Myślę, że najlepszym wyjściem jest zdecydowanie się na wybór pierwszej ewentualności z jednoczesnym dołączeniem indeksu wszystkich przymiotników. Rozwiązanie takie pozwala na porównywanie zmian w przyszłym zasobie leksykalnym, a równocześnie poświęca więcej uwagi jednostkom odróżniającym system gwary od języka ogólnego (czy będą to różnice na poziomie fonetycznym, semantycznym, słowotwórczym itd., zależy tylko autora słownika). Z. Sochová zwraca uwagę, że słownik powinien notować jedynie současný základní soubor prostředků relativně stabilních, užívaných celým jazykovým společenstvím, odrzucać indywidualne neologizmy i oznaczać bierny zasób słownictwa, tj. archaizmy i innowacje (Sochová 1968). Te założenia można poddać weryfikacji, ukazała się bowiem już Lašská slovní zásoba (Sochová 2001). W części dyferencyjnej hasła powinny zawierać: a) wykład znaczenia; b) część dokumentującą użycie słowa (jeśli dysponujemy większą ilością miejsca, np. słownik znajduje się na płycie CD, cytaty mogą być rozbudowane i różnorodne, jeśli jest inaczej, należy wybrać najbardziej charakterystyczne użycia); c) związki frazeologiczne i użycia idiomatyczne, jeśli te występują; d) rodzinę słów, przy czym jeśli słownik ma być zwięzły, można pominąć tę część; e) dane gramatyczne (w słowniku o małych rozmiarach lub charakterze popularnym również ta część nie jest obligatoryjna). Dodam, że konkretną realizację przedstawionych wcześniej zamierzeń Z. Sochová przedstawiła w wydanej na początku tego stulecia pracy Lašská slovní zásoba (Sochová 2001), przedkładając całość pod ocenę. Zaprezentowane tu uwagi należy traktować jako jedną z propozycji rozwiązań metodologicznych. Gwarowy przymiotnik czeka bowiem na zadawalający opis. Literatura AJKLW: Z. Sobierajski i J. Burszta (red.), Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, Wrocław Poznań
8 194 BŁAŻEJ OSOWSKI CYRAN W., 1977, Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź. KOWALIK K., 1977, Budowa morfologiczna przymiotników polskich, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk. KUCAŁA M., 1955, Znaczenie i zasięg przymiotników na -ni (przedni, letni), Język Polski, z. 1, s MALEC T., 1976, Budowa słowotwórcza rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowem Lubelskim, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk. OSOWSKI B., 2007, (w druku) Frekwencja przymiotnika w języku mieszkańców wsi (na podstawie Tekstów gwarowych ze środkowej Wielkopolski Z. Sobierajskiego). PERKOWSKA J., 2007, Zróżnicowanie leksyki dotyczącej uprawy ziemniaka w języku mieszkańców wsi wielkopolskich, LingVaria, nr 1, s SIATKOWSKI J., 1997, Niemieckie przymiotniki i przysłówki gwarowe utworzone od zapożyczonych podstaw słowiańskich, Kraków. SIEROCIUK J., 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, [w:] Z. Krążyńska, Z. Zagórski (red.), Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 11, Poznań, s SIEROCIUK J., 2006, Regionalny słownik gwarowy nowa propozycja z udziałem środowiska lokalnego, [w:] J. Bałachowicz i S. Frycie (red.), Język literatura wychowanie. Praca zbiorowa dedykowana Profesor Annie Kowalskiej, Warszawa, s SOBIERAJSKI Z., 1995, Teksty gwarowe ze środkowej Wielkopolski, Poznań. SOCHOVÁ Z., 1968, Slovní zásoba nářečí a problémy jejího zpracování, Slovo a Slovesnost, s SOCHOVÁ Z., 2001, Lašská slovní zásoba (jihovýchodní okraj západolašské oblasti), Praha. URBAŃCZYK S., 1953, Zarys dialektologii polskiej, Warszawa. WINKLER-LESZCZYŃSKA I., 1964, Sufiksy przymiotnikowe -ity, -isty, -aty, -asty w języku polskim na tle ogólnosłowiańskim, Wrocław. WRÓBEL A., 1992, Z dziejów chełmińskiej terminologii rolniczej, t. 2, Nazwy maści zwierząt domowych, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia Polska XXXVIII, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 243, Toruń, s ZARĘBA A., 1954, Nazwy barw w dialektach i historii języka polskiego, Wrocław. ZARĘBINA M., 1973, Statystyczna struktura wyrazowa tekstu gwarowego (na przykładzie wsi Ząb w powiecie nowotarskim), Język Polski, z. 1, s ZARĘBINA M., 1985, Próba statystycznej analizy słownictwa polszczyzny mówionej. Synteza danych liczbowych, Wrocław. ZIERHOFFEROWA Z., 1960, Przymiotniki gwarowe z przyrostkiem (ej)szy ze szczególnym uwzględnieniem typu rańszy, południejszy, Język Polski, z. 3, s Adjective in Dialects of Wielkopolska as an Object of Dialectological Research Summary The article bases on the experiences of the author who collected his data during interviews in Wielkopolska. He points out that low frequency of adjectives in dialectal texts forces the researcher to use other ways of collecting data (such as: excerption from dictionaries, atlases, source materials, so called method of contradictions, description, conversation). He also considers dictionary description of the material, inspired by achievements of Z. Sochova. He presents his own proposal of differential dictionary of a given dialect.
SYLLABUS. Leksykologia i leksykografia
SYLLABUS Lp. Element Opis 1 2 Nazwa Typ Leksykologia i leksykografia Obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych i Turystyki 4 5 Kod Kierunek, specjalność, poziom i profil PPWSZ-FP-1-45-s
Bardziej szczegółowoW obrębie polskiego języka narodowego należy wydzielić dwa systemy:
Wykład nr 2 W obrębie polskiego języka narodowego należy wydzielić dwa systemy: a) polszczyznę ogólną (zwaną literacką); b)polszczyznę gwarową (gwary ludowe). Jest to podział dokonany ze względu na zasięg
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne klasa 7 ( nowa podstawa programowa ) j. niemiecki
Wymagania edukacyjne klasa 7 ( nowa podstawa programowa ) j. niemiecki Podstawą wymagań edukacyjnych z języka niemieckiego na poziomie 7 klasy szkoły podstawowej jest program nauczania j.niemieckiego.
Bardziej szczegółowoSYLLABUS. specjalność: dziennikarska i nauczycielska. poziom kształcenia: studia pierwszego stopnia. profil kształcenia: praktyczny
SYLLABUS Lp. Element Opis 1 2 Nazwa Typ Dialektologia Obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych i Turystyki 4 5 Kod Kierunek, specjalność, poziom i profil PPWSZ-FA-1-66-s kierunek:
Bardziej szczegółowoJęzykowe komunikowanie uczuć w pieśniach ludowych z Warmii i Mazur
Językowe komunikowanie uczuć w pieśniach ludowych z Warmii i Mazur Agnieszka Wełpa Językowe komunikowanie uczuć w pieśniach ludowych z Warmii i Mazur Copyright by Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) filologia polska. prof. dr hab. Andrzej S. Dyszak
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU)
Bardziej szczegółowoDialektologia polska z elementami etnolingwistyki - opis przedmiotu
Dialektologia polska z elementami etnolingwistyki - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Dialektologia polska z elementami etnolingwistyki Kod przedmiotu 09.3-WH-FP-DIA-1-L-S14_pNadGenKQRQ2
Bardziej szczegółowoKontrola i ocena pracy ucznia.
Kontrola i ocena pracy ucznia. Formy kontroli 1. Kontrola bieżąca (w formie oceny udziału w lekcji, odpowiedzi ustnych, niezapowiedzianych kartkówek i innych form testów osiągnięć szkolnych) to sprawdzanie
Bardziej szczegółowoPRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2015/2016 JĘZYK POLSKI
PRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2015/2016 JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. Zadanie 1. (0 1) Wymagania szczegółowe 2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCEN Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE V
KRYTERIA OCEN Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE V OCENA CELUJĄCĄ otrzymuje ją uczeń, który opanował pełny zakres wiadomości i umiejętności określonych programem nauczania dla klasy V oraz: twórczo i samodzielnie
Bardziej szczegółowoGramatyka opisowa języka polskiego Kod przedmiotu
Gramatyka opisowa języka polskiego - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Gramatyka opisowa języka polskiego Kod przedmiotu 09.3-WH-FiP-GOP-1-K-S14_pNadGen0FA8C Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny
Bardziej szczegółowoSYLLABUS. specjalność: dziennikarska i nauczycielska. poziom kształcenia: studia pierwszego. profil kształcenia: praktyczny
SYLLABUS Lp. Element Opis 1 2 Nazwa Typ Kultura języka Obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych i Turystyki 4 5 Kod Kierunek, specjalność, poziom i profil PPWSZ-FP-1-17-s kierunek:
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z języka niemieckiego (klasa VII) Słuchanie
Kryteria oceniania z języka niemieckiego (klasa VII) Słuchanie spełnia wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobrą bez trudu rozumie wypowiedzi niemieckojęzyczne na podstawie kontekstu sytuacyjnego oraz związków
Bardziej szczegółowonazwy czynności wykonywanych na wakacjach na wsi, w górach, nad jeziorem, nad morzem i w dużym mieście
Wymagania edukacyjne j. niemiecki Klasa 3 Gimnazjum Zakresy tematyczne. Wakacje: nazwy kontynentów i ich mieszkańców nazwy czynności wykonywanych na wakacjach na wsi, w górach, nad jeziorem, nad morzem
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE I. KARTA PRZEDMIOTU: Praktyczna Nauka Języka Angielskiego: leksyka ćwiczenia
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE I. KARTA PRZEDMIOTU: Praktyczna Nauka Języka Angielskiego: leksyka Studia niestacjonarne 2., rok 2 CEL PRZEDMIOTU C1 Głównym celem zajęć jest poszerzenie i zaktywizowanie wiedzy
Bardziej szczegółowoGRAMATYKA I SŁOWNICTWO
GRAMATYKA I SŁOWNICTWO dobrze opanował i swobodnie stosuje w praktyce zagadnienia gramatyczne określone w rozkładzie materiału i niektóre wykraczające poza nakreślone ramy potrafi budować złożone zdania,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA NA LEKCJACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO Rok szkolny 2018 / 2019
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA NA LEKCJACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO Rok szkolny 2018 / 2019 Opracowany w oparciu o Wewnętrzne Zasady Oceniania Szkoły Podstawowej w Ratowicach Anna Bala zswilhelm Przedmiotowy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne j. niemiecki kl.4
ROZUMIENIA ZE SŁUCHU Wymagania edukacyjne j. niemiecki kl.4 spełnia wszystkie kryteria przewidziane na ocenę bardzo dobrą bez większego trudu rozumie wypowiedzi w języku niemieckim na podstawie kontekstu
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU Nazwa
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania osiągnięć uczniów w zakresie przedmiotu języka rosyjskiego w klasie I szkoły
Kryteria oceniania osiągnięć uczniów w zakresie przedmiotu języka rosyjskiego w klasie I szkoły średniej(tech.) WYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCĄ W zakresie rozumienia ze słuchu uczeń: - wyróżnia dźwięki
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ: GH-P7 KWIECIEŃ 2017 Zadanie 1. (0 1) 9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek
Bardziej szczegółowo-stopień celujący -stopień bardzo dobry:
Zakres wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych ocen w wyniku klasyfikacji rocznej i śródrocznej z języka niemieckiego: -stopień celujący: uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia
Bardziej szczegółowopolski ENCYKLOPEDIA W TABELACH Wydawnictwo Adamantan
polski / ENCYKLOPEDIA W TABELACH Wydawnictwo Adamantan SPIS TREŚCI FONETYKA Narządy mowy 13 Klasyfikacja głosek i fonemów 14 Samogłoski 16 Spółgłoski 17 Pisownia fonetyczna 19 Fonemy języka polskiego 20
Bardziej szczegółowoMODUŁ KSZTAŁCENIA: Praktyczna nauka języka angielskiego: moduł 4
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 1. nazwa kierunku FILOLOGIA ANGIELSKA. poziom kształcenia pierwszy. profil kształcenia ogólnoakademicki 4. forma prowadzenia stacjonarne studiów MODUŁ KSZTAŁCENIA:
Bardziej szczegółowoZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE MEINE DEUTSCHTOUR KL.II gimnazjum
ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE MEINE DEUTSCHTOUR KL.II gimnazjum Ocena bieżąca postępów ucznia uwzględnia wszystkie cztery sprawności językowe, tj.: rozumienie ze słuchu, pisanie,
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO W KLASIE VII PODRĘCZNIK MEINE DEUTSCHTOUR ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO W KLASIE VII PODRĘCZNIK MEINE DEUTSCHTOUR ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE Ocena bieżąca postępów ucznia uwzględnia wszystkie cztery
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy III gimnazjum
Wymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy III gimnazjum ocena celująca spełnia wszystkie kryteria na ocenę bardzo dobry bez trudu rozumie przedstawiane mu proste teksty użytkowe i informacyjne
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY II GIMNAZJUM
KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY II GIMNAZJUM Uczeń na ocenę niedostateczną: - nie opanował materiału na ocenę dopuszczającą. Uczeń o umiejętnościach na ocenę dopuszczającą: - określa
Bardziej szczegółowoZASADY PRZEDMIOTOWEGO OCENIANIA JĘZYK FRANCUSKI
I. Co oceniamy? ZASADY PRZEDMIOTOWEGO OCENIANIA JĘZYK FRANCUSKI Ocenie podlegają: a) sprawdziany b) prace przekrojowe c) kartkówki d) odpowiedzi ustne e) wypowiedzi pisemne f) fonetyka g) elementy aktywności:
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania osiągnięć uczniów (wymagania konieczne wiadomości i umiejętności): Dostosowane dla wszystkich etapów kształcenia.
Kryteria oceniania osiągnięć uczniów (wymagania konieczne wiadomości i umiejętności): Dostosowane dla wszystkich etapów kształcenia. Ocena dopuszczająca: 1. Zna treść omawianych utworów ujętych w podstawie
Bardziej szczegółowoKONWERSATORIUM Z KULTURY JĘZYKA POLSKIEGO DLA 3-LETNICH STUDIÓW POLONISTYCZNYCH PIERWSZEGO STOPNIA PROBLEMATYKA ZAJĘĆ
KONWERSATORIUM Z KULTURY JĘZYKA POLSKIEGO DLA 3-LETNICH STUDIÓW POLONISTYCZNYCH PIERWSZEGO STOPNIA Warunki zaliczenia przedmiotu: 1. obecność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności; pięć i więcej
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z języka angielskiego w klasie 2 według sprawności językowych GRAMATYKA I SŁOWNICTWO
Kryteria oceniania z języka angielskiego w klasie według sprawności językowych GRAMATYKA I SŁOWNICTWO - nie rozpoznaje znaczenia nawet prostych wyrazów podstawowych dla danego rozdziału; - nie zna podstawowych
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. Języki obce
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Języki obce I. Co oceniamy? Ocenie podlegają: sprawdziany kartkówki odpowiedzi ustne wypowiedzi pisemne fonetyka elementy aktywności: prace domowe, frekwencja, aktywność na
Bardziej szczegółowoZASADY PRZEDMIOTOWEGO OCENIANIA JĘZYK NIEMIECKI
ZASADY PRZEDMIOTOWEGO OCENIANIA JĘZYK NIEMIECKI I. Ocenie podlegają: 1. sprawdziany 2. prace przekrojowe 3. kartkówki 4. odpowiedzi ustne 5. elementy aktywności: prace domowe, aktywność na zajęciach, przygotowanie
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO I ANGIELSKIEGO. Klasy IV-VIII. Szkoła Podstawowa w Zdunach
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO I ANGIELSKIEGO Klasy IV-VIII Szkoła Podstawowa w Zdunach I. Umiejętności uczniów podlegające sprawdzaniu i ocenianiu Podczas trwania całego procesu
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA HISZPAŃSKIEGO System oceniania powinien być odzwierciedleniem wiedzy ucznia, efektów jego pracy w powiązaniu z zadaniami stawianymi przez nauczyciela. I. OPIS UMIEJĘTNOSCI
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO KLASA
OCENA DOBRA OCENA DOSTATECZNA OCENA DOPUSZCZJĄCA WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO KLASA 7 ROZUMIENIE TEKSTU SŁUCHANEGO/CZYTANEGO uczeń rozumie tylko nieliczne polecenia i wypowiedzi nauczyciela
Bardziej szczegółowoKryteria ocen z języka polskiego dla klasy V szkoły podstawowej
Kryteria ocen z języka polskiego dla klasy V szkoły podstawowej 1. Kształcenie literackie i kulturalne: Ocena dopuszczająca- uczeń: - poprawnie czyta i wygłasza tekst poetycki - wyodrębnia elementy świata
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa Nr 45 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II w Białymstoku Przedmiotowy system oceniania JĘZYK ANGIELSKI
Szkoła Podstawowa Nr 45 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II w Białymstoku Przedmiotowy system oceniania JĘZYK ANGIELSKI Normy wymagań na oceny w klasie IV Ocena dopuszczająca W zakresie gramatyki
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne j. niemiecki kl.6
1 Sprawności językowe: Wymagania edukacyjne j. niemiecki kl.6 Rozumienie ze słuchu W rozwijaniu tej sprawności językowej w klasie 5 szkoły podstawowej kładzie się nacisk na kształcenie u uczniów umiejętności
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania z niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 16 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 1 w Gliwicach
Kryteria oceniania z niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 16 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 1 w Gliwicach KRYTERIA OCENY ROZUMIENIA ZE SŁUCHU bez większego trudu rozumie wypowiedzi w języku niemieckim
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka angielskiego dla klasy czwartej
Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 162 im. Władysława Szafera Rok szkolny 2018/ 2019 Wymagania edukacyjne z języka angielskiego dla klasy czwartej (podręcznik: Brainy ) 1 Wymagania edukacyjne
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ GH-P7 KWIECIEŃ 2019 Zadanie 1. (0 1) PF Zadanie 2. (0 1) II. Analiza i interpretacja
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA SPRAWNOŚĆ PISANIA
uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela formułowane w języku niemieckim i prawidłowo na nie reaguje, i pisane, których słownictwo i struktury gramatyczne wykraczają poza program
Bardziej szczegółowoZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE
ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE Ocena bieżąca postępów ucznia uwzględnia wszystkie cztery sprawności językowe, tj.: rozumienie ze słuchu, pisanie, czytanie, mówienie, oraz tzw.
Bardziej szczegółowoZASADY PRZEDMIOTOWEGO OCENIANIA JĘZYKI OBCE
I. Co oceniamy? Ocenie podlegają: ZASADY PRZEDMIOTOWEGO OCENIANIA JĘZYKI OBCE a) sprawdziany b) kartkówki c) odpowiedzi ustne d) wypowiedzi pisemne e) fonetyka f) elementy aktywności: prace domowe, frekwencja,
Bardziej szczegółowo- elementy aktywności: prace domowe, frekwencja, aktywność na zajęciach,
JĘZYK HISZPAŃSKI I LITERATURA: PO I. Oceniamy: - sprawdziany - kartkówki - odpowiedzi ustne - wypowiedzi pisemne - wymowę - elementy aktywności: prace domowe, frekwencja, aktywność na zajęciach, - przygotowanie
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU Nazwa
Bardziej szczegółowoSPRAWNOŚĆ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO
ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE MEINE DEUTSCHTOUR KL. 8 Ocena bieżąca postępów ucznia uwzględnia wszystkie cztery sprawności językowe, tj.: rozumienie ze słuchu, pisanie, czytanie,
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY 7 W ROKU SZKOLNYM 2017/2018. PODRĘCZNIK Meine Deutschtour.
Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY 7 W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 PODRĘCZNIK. OCENA CELUJĄCA uczeń w pełni rozumie uczeń tworzy uczeń bez żadnych uczeń bezbłędnie stosuje uczeń posiadł wiedzę i wszystkie polecenia
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 11 W JAWORZNIE NA PODSTAWIE PODRĘCZNIKA MEINE DEUTSCHTOUR 3
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 11 W JAWORZNIE NA PODSTAWIE PODRĘCZNIKA MEINE DEUTSCHTOUR 3 ROZUMIENIE TEKSTU SŁUCHANEGO / CZYTANEGO uczeń w pełni rozumie wszystkie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka niemieckiego MEINE DEUTSCHTOUR 3 OCENA CELUJĄCA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO SPRAWNOŚĆ PISANIA
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka niemieckiego MEINE DEUTSCHTOUR 3 Aleksandra Silezin kl.iii gim uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia i formułowane w języku niemieckim i prawidłowo
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH
UNIWERSYTET ŚLĄSKI W KATOWICACH STUDIUM PRAKTYCZNEJ NAUKI JĘZYKÓW OBCYCH FORMAT EGZAMINU: EGZAMIN CERTYFIKUJĄCY Z JĘZYKA OBCEGO, POZIOM B2 Egzamin sprawdza znajomość języka obcego ogólnego na poziomie
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK KASZUBSKI
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK KASZUBSKI KLASY I VI I. Ocenianie osiągnięć uczniów w zakresie języka kaszubskiego ma na celu : - zmierzenie wyników pracy ucznia, - ujawnienie jego osiągnięć i braków,
Bardziej szczegółowoKryteria wymagań na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla klasy VII OCENA CELUJĄCA
Kryteria wymagań na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla klasy VII OCENA CELUJĄCA uczeń w pełni rozumie wszystkie uczeń tworzy wypowiedzi uczeń bez żadnych trudności uczeń bezbłędnie stosuje uczeń
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018
EGZAMIN W KLASIE TRZEIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 ZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ GH-P7 KWIEIEŃ 2018 Zadanie 1. (0 1) 9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych
Bardziej szczegółowoWyszukiwanie binarne
Wyszukiwanie binarne Wyszukiwanie binarne to technika pozwalająca na przeszukanie jakiegoś posortowanego zbioru danych w czasie logarytmicznie zależnym od jego wielkości (co to dokładnie znaczy dowiecie
Bardziej szczegółowoSłowa jako zwierciadło świata
SYLLABUS Lp. Element Opis 1 2 Nazwa modułu Typ modułu Słowa jako zwierciadło świata do wyboru 3 Instytut Instytut Nauk HumanistycznoSpołecznych i Turystyki 4 5 Kod modułu Kierunek, specjalność, poziom
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ GH-P7 KWIECIEŃ 2016 Zadanie 1. (0 1) 9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY VI NA POSZCZEGÓLNE OCENY I OKRES OCENA CELUJĄCA
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA UCZNIÓW KLASY VI NA POSZCZEGÓLNE OCENY I OKRES OCENA CELUJĄCA otrzymuje uczeń, którego wiadomości i umiejętności znacznie wykraczają poza program języka polskiego
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania dla uczniów z obowiązkiem dostosowania wymagań edukacyjnych z j. niemieckiego kl. II
KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA UCZNIÓW Z OBOWIĄZKIEM DOSTOSOWANIA WYMAGAŃ KLASA II Uczeń o umiejętnościach na ocenę dopuszczającą: - określa lokalizację szkoły - z podanych elementów układa
Bardziej szczegółowoZ JĘZYKA NIEMIECKIEGO
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO OCENIANIE Ocena końcowa jest wystawiana na podstawie średniej ważonej z minimum 3 (przy 1 godzinie tygodniowo) lub 5 (przy 2 lub 3 godzinach tygodniowo)
Bardziej szczegółowoWynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku
Wynagrodzenia w sektorze publicznym w 2011 roku Już po raz dziewiąty mamy przyjemność przedstawić Państwu podsumowanie Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń (OBW). W 2011 roku uczestniczyło w nim ponad sto
Bardziej szczegółowoJĘZYK NIEMIECKI - ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE
JĘZYK NIEMIECKI - ZAKRES WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE Ocena bieżąca postępów ucznia uwzględnia wszystkie cztery sprawności językowe, tj.: rozumienie ze słuchu, pisanie, czytanie,
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ GH-P2 KWIECIEŃ 2016 Zadanie 1. (0 1) 9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek
Bardziej szczegółowoKonsultacje obowiązkowe
SYLABUS MODUŁU KSZTAŁCENIA Lp. Element Opis 1 Nazwa modułu Leksykologia i leksykografia 2 Instytut Humanistyczny 3 Kod PPWSZ - FP - 1 523 s 4 Kierunek, poziom i profil filologia polska, studia pierwszego
Bardziej szczegółowoJęzyk niemiecki. Sprawność ta jest rozwijana za pomocą zadań zamkniętych oraz półotwartych, jak m.in.:
Język niemiecki A. Rozumienie ze słuchu W rozwijaniu tej sprawności językowej w klasie 7. kładzie się nacisk na kształcenie u uczniów umiejętności rozumienia globalnego oraz selektywnego tekstu, obejmującej:
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA PODSTAWOWYCH SPRAWNOŚCI JĘZYKOWYCH
KRYTERIA OCENIANIA PODSTAWOWYCH SPRAWNOŚCI JĘZYKOWYCH Kryteria oceny sprawności czytania ze zrozumieniem Ocenie podlegają wszystkie rodzaje czytania: szczegółowe, selektywne i całościowe. spełnia wszystkie
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ GH-P2 KWIECIEŃ 2018 Zadanie 1. (0 1) 9) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA ROZUMIENIE TEKSTU SPRAWNOŚĆ GRAMATYKA INNE UMIEJĘTNOŚCI I SŁUCHANEGO/ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA
OCENA CELUJĄCA uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela formułowane w języku niemieckim i poprawnie na nie reaguje, i pisane, których słownictwo wykraczają poza program na bazie
Bardziej szczegółowoKryteria wymagań na poszczególne oceny do podręcznika Meine Deutschtour do języka niemieckiego do klasy VII
Kryteria wymagań na poszczególne oceny do podręcznika Meine Deutschtour do języka niemieckiego do klasy VII uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela formułowane w języku niemieckim
Bardziej szczegółowoEgzamin Gimnazjalny z WSiP MAJ 2015 Analiza wyników próbnego egzaminu gimnazjalnego Część humanistyczna z zakresu języka polskiego Klasa 1
Egzamin Gimnazjalny z WSiP MAJ 2015 Analiza wyników próbnego egzaminu gimnazjalnego Część humanistyczna z zakresu języka polskiego Klasa 1 Arkusz egzaminu próbnego składał się z 22 zadań różnego typu.
Bardziej szczegółowoSYSTEMATYCZNE PRZYGOTOWANIE DO MATURY Z EXPEDITION DEUTSCH
SYSTEMATYCZNE PRZYGOTOWANIE DO MATURY Z EXPEDITION DEUTSCH Systematyczne przygotowanie do matury z Expedition Deutsch Seria Expedition Deutsch zapewnia systematyczne i skuteczne przygotowanie do egzaminu
Bardziej szczegółowoWspółpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego
WYŻSZA SZKOŁA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH W ŁODZI WYDZIAŁ STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH I DYPLOMACJI Michał Adamski Współpraca międzynarodowa miast województwa łódzkiego Praca doktorska napisana pod kierunkiem
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE JĘZYK NIEMIECKI. OSIĄGNIĘCIA UCZNIA NA STOPIEŃ: dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący
WYMAGANIA EDUKACYJNE JĘZYK NIEMIECKI I. GRAMATYKA I SŁOWNICTWO uczeń opanował niewiele zagadnień gramatycznych określonych w rozkładzie uczeń potrafi budować zdania, ale przeważnie niespójne, z dużą ilością
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA SPRAWNOŚĆ PISANIA
OCENA CELUJĄCA uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia i wypowiedzi nauczyciela formułowane w języku niemieckim i prawidłowo na nie reaguje, i pisane, których słownictwo i struktury gramatyczne wykraczają
Bardziej szczegółowoWymagania na poszczególne oceny z języka niemieckiego w kl. I
Wymagania na poszczególne oceny z języka niemieckiego w kl. I Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań koniecznych powyżej 30%. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: zna elementy
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z języka niemieckiego kl.1 poziom III.0
KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLASY I GIMNAZJUM Na ocenę niedostateczną uczeń: - nie opanował materiału na ocenę dopuszczającą. Uczeń na ocenę dopuszczającą:! - stosuje typowe zwroty na
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka angielskiego dla klasy IV w roku szkolnym 2017/18
Wymagania edukacyjne z języka angielskiego dla klasy IV w roku szkolnym 2017/18 nauczyciel Małgorzata Tatara First Steps BRDZ DBR DBR DSTTZ językowe uwzględnione w rozdziale First Steps i wykonuje zadania
Bardziej szczegółowoSPRAWNOŚĆ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO
OCENA CELUJĄCA uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia oraz wypowiedzi w języku niemieckim i poprawnie na nie reaguje, przeczytanego tekstu określa jego główną myśl, sprawnie wyszukuje szczegółowe informacje,
Bardziej szczegółowoMODUŁ KSZTAŁCENIA: Praktyczna nauka języka angielskiego: moduł 1
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 1. nazwa kierunku FILOLOGIA ANGIELSKA. poziom kształcenia drugi. profil kształcenia ogólnoakademicki 4. forma prowadzenia stacjonarne studiów MODUŁ KSZTAŁCENIA: Praktyczna
Bardziej szczegółowoNakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta
Lp. Element Opis 1 Nazwa Wstęp do językoznawstwa 2 Typ obowiązkowy 3 Instytut Instytut Nauk Humanistyczno-Społecznych i Turystyki Kod 4 PPWSZ-FA-1-15t-s/n Kierunek, kierunek: filologia 5 specjalność, specjalność:
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) studia pierwszego stopnia
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Nazwa modułu (przedmiotu)
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2014/2015
EGZMIN W KLSIE TRZECIEJ GIMNZJUM W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZSDY OCENINI ROZWIĄZŃ ZDŃ RKUSZ GH-P7 KWIECIEŃ 2015 Zadanie 1. (0 1) PP Zadanie 2. (0 1) Zadanie 3. (0 1) II. naliza i interpretacja
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO OBOWIĄZUJĄCE OD ROKU SZKOLNEGO 2019/2020. (dla uczniów po szkole podstawowej) OCENA CELUJĄCA
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO OBOWIĄZUJĄCE OD ROKU SZKOLNEGO 2019/2020 (dla uczniów po szkole podstawowej) OCENA CELUJĄCA - Uczeń zna wszystkie środki językowe zawarte w obowiązującym
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLAS TRZECICH ODDZIAŁÓW GIMNAZJALNYCH
KRYTERIA OCENIANIA Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA KLAS TRZECICH ODDZIAŁÓW GIMNAZJALNYCH Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wszystkie kryteria oceny bardzo dobrej, a także wykazuje się dodatkowymi
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA SPRAWNOŚĆ PISANIA
ROZUMIENIE TEKSTU uczeń w pełni rozumie wszystkie polecenia i formułowane w języku angielskim i poprawnie na nie reaguje, pisane, których słownictwo i wykraczają poza program jego główną myśl, sprawnie
Bardziej szczegółowoEGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017
EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 CZĘŚĆ 1. JĘZYK POLSKI ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ: GH-P2 KWIECIEŃ 2017 Zadanie 1. (0 1) FP Zadanie 2. (0 1) B Zadanie 3. (0 1)
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy System Oceniania (PSO)
Przedmiotowy System Oceniania (PSO) dla programu nauczania języka niemieckiego w klasach 1 3 gimnazjum w oparciu o podręcznik Kompass 1 neu. Przedmiotowy system oceniania z języka niemieckiego dla klasy
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKÓW OBCYCH
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKÓW OBCYCH Ocena celująca bez trudu rozumie wypowiedzi w języku obcym, nawet jeśli zawarte są w nich nowe struktury leksykalno gramatyczne, na podstawie kontekstu sytuacyjnego
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 Wymagania programowe w klasie V
Załącznik nr 2 Wymagania programowe w klasie V Ocena celująca Ocena bardzo dobra Ocena dobra Ocena dostateczna Ocena dopuszczająca UCZEŃ KOŃCZĄCY KLASĘ PIĄTĄ w zakresie znajomości środków językowych całościowo,
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z języka angielskiego dla uczniów gimnazjum klasy I - III
Wymagania edukacyjne z języka angielskiego dla uczniów gimnazjum klasy I - III Odpowiedzi ustne, prace klasowe i sprawdziany są oceniane punktowo, a punkty są przeliczane następująco zgodnie z Szkolnym
Bardziej szczegółowoInformacja o egzaminie z Praktycznej Nauki Języka Francuskiego
Informacja o egzaminie z Praktycznej Nauki Języka Francuskiego INFORMACJE WSTĘPNE... 2 EGZAMIN Z PRAKTYCZNEJ NAUKI JĘZYKA FRANCUSKIEGO PO I ROKU... 3 EGZAMIN Z PRAKTYCZNEJ NAUKI JĘZYKA FRANCUSKIEGO PO
Bardziej szczegółowoKryteria oceniania obejmujące zakres umiejętności ucznia na poszczególne oceny cząstkowe w klasach VII-VIII z Języka Hiszpańskiego
Kryteria oceniania obejmujące zakres umiejętności ucznia na poszczególne oceny cząstkowe w klasach VII-VIII z Języka Hiszpańskiego W każdym semestrze uczeń uzyskuje oceny cząstkowe za poszczególne umiejętności:
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO Klasy IV-VI Szkoła Podstawowa im. św. Maksymiliana Kolbego w Teresinie 1 ZASADY OGÓLNE Na lekcje historii i społeczeństwa uczeń przychodzi właściwie
Bardziej szczegółowoPoziom B2. Na ocenę dobrą. Na ocenę plus dostateczną. Zna w stopniu lepszym niż dostateczny (67% - 72%) Zna w stopniu dobrym (73% - 84%)
Poziom B2 Zakładane efekty kształcenia nie plus plus bardzo Forma weryfikacji Zna wystarczającą ilość środków językowych koniecznych do wypowiadania się na ów ogólnych Nie zna w stopniu wystarczającym
Bardziej szczegółowoOCENA CELUJĄCA INNE UMIEJĘTNOŚCI I FORMY ROZUMIENIE TEKSTU SPRAWNOŚĆ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO
OCENA CELUJĄCA ROZUMIENIE TEKSTU SŁUCHANEGO/CZYTANEGO SPRAWNOŚĆ MÓWIENIA SPRAWNOŚĆ PISANIA GRAMATYKA I SŁOWNICTWO INNE UMIEJĘTNOŚCI I FORMY AKTYWNOŚCI uczeń w pełni rozumie wszystkie uczeń tworzy wypowiedzi
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO KLASY IV-VI SZKOŁA PODSTAWOWA W CHORZEWIE. Spis treści
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO KLASY IV-VI SZKOŁA PODSTAWOWA W CHORZEWIE Spis treści I. Główne założenia PSO... 1 II. Obszary aktywności podlegające ocenie... 1-2 III. Sposoby sprawdzania
Bardziej szczegółowo