Rozdział I Zagadnienia wprowadzające
|
|
- Bronisława Murawska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym Rozdział I Zagadnienia wprowadzające 1. Wstęp Planowanie przestrzenne jest sferą działalności administracji publicznej, która w sposób pośredni lub bezpośredni, dotyka każdego obywatela. Łączy się ono bardzo wyraźnie z regulowaniem prawnej sytuacji jednostki. W planowaniu przestrzennym należy uwzględniać szereg czynników, można wręcz stwierdzić, że stanowi ono modelowy przykład na ukazanie wzajemnych relacji między władzą publiczną a jednostką, w tym zarówno uprawnień jak i obowiązków tej pierwszej. Elementem, który jest przedmiotem analizy w niniejszej pracy, jest prawna ochrona przyrody. Ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym jest niezwykle interesującą materią badawczą. Dotyczy ona zadań tradycyjnie realizowanych przez administrację rządową, jak i samorządową w planowaniu przestrzennym. Jest szczególnie wyraźnie powiązana z istniejącym w danym społeczeństwie oraz państwie układem chronionych prawnie wartości. Wobec zauważanych na całym świecie zmian w środowisku przyrodniczym i ich wpływu na jakość życia ludzi, zasadne jest uznanie ochrony przyrody, w obecnych uwarunkowaniach cywilizacyjnych, za jedno z podstawowych wyzwań prawa i polityki XXI w. W Polsce w ostatnim okresie budzi ona jednak wiele dyskusji i emocji. Często pozostaje bowiem w konflikcie z innymi celami i interesami, które również są realizowane w planowaniu przestrzennym, a które dotyczą niekwestionowanych aspiracji wspólnot lokalnych do poprawy jakości życia. Chodzi tu przede wszystkim o rozwój infrastruktury, w tym w szczególności drogowej, przeznaczanie terenów pod rekreację oraz, przede wszystkim, pod zabudowę. Szczególnie istotne jest w tym kontekście ustalenie, czy ochrona przyrody w sposób nadmierny, a tym samym nieuprawniony, nie narusza prawa własności. W pracy przyjęto założenie, że rozstrzygnięcia związane z ochroną przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym są przykładem szczególnej gry interesów. Specyfika tej problematyki wynika z faktu, że owa gra interesów jest bardzo silnie związana z uwarunkowaniami aksjologicznymi. Dotyczy to przede wszystkim relacji interesu publicznego i prywatnego. Ochrona przy- 9
2 Anna Fogel rody jest klasycznym przejawem realizacji interesu publicznego, uzasadniając wkraczanie w sferę uprawnień jednostki. Ochrona przyrody wykazuje jednak pewną znaczącą odmienność od innych przesłanek uzasadniających taką ingerencję, przez co staje się tym bardziej interesująca badawczo. Jest ona bowiem przejawem realizacji tego szczególnego rodzaju interesu publicznego, który istnieje nie tylko w ujęciu antropocentrycznym, a więc realizacji określonych wartości dotyczących człowieka, ale służy realizacji wartości autonomicznych, natury idealnej. Przyroda postrzegana jest bowiem w dużej mierze w kategoriach emocjonalnych. Działacze organizacji ekologicznych i miłośnicy przyrody widzą w niej ponadczasową wartość, jest ona także ściśle powiązana z dążeniem do poszanowania tradycji i dziedzictwa narodowego. Jednocześnie jednak władze lokalne przyrodę traktują raczej jako pewien zasób, który może być istotnym czynnikiem rozwoju, zwłaszcza atrakcyjności turystycznej. Przez liczne grupy lobbystów, zwłaszcza związanych z firmami deweloperskimi, przyroda niezagospodarowana wskazywana jest z kolei jako bariera rozwoju. Niewątpliwie przykładem obrazującym takie rozbieżności, który na trwałe zapisze się w historii ochrony przyrody w Polsce, był spór o lokalizację obwodnicy Augustowa. Spór ten w bardzo wyraźny sposób pokazał, jak ostre konflikty może powodować pomijanie właściwych procedur rozwiązywania problemów społecznych. Można postawić tezę, że w działaniach administracji publicznej wymóg uwzględniania ochrony przyrody jest często pomijany wobec innych interesów. Tymczasem właśnie regulacje prawne pozwalają osiągnąć pewną stabilność i przewidywalność relacji pomiędzy różnymi podmiotami, a zwłaszcza administracją publiczną i obywatelem, co przecież jest gwarancją demokratycznego państwa prawnego. Stąd też uzasadnione wydaje się być dokonanie systemowej analizy uwarunkowań prawnych związanych z ochroną przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym. 2. Uzasadnienie wyboru tematyki badań Przedmiotem badań w niniejszej pracy jest ochrona przyrody w planowaniu przestrzennym na poziomie lokalnym. Poziom ten jest szczególnie istotny, gdyż właśnie na nim wyraźnie widać, w jaki sposób następuje rozstrzyganie konfliktów oraz wyważanie interesów dotyczące konkretnych zamierzeń. Ponadto należy zauważyć, że skuteczność ochrony przyrody w jej wymiarze przestrzennym zależy właśnie od prawidłowego jej uwzględnienia na poziomie lokalnym. Na tym poziomie bowiem zapadają konkretne, o odpowiednim stopniu szczegółowości, rozstrzygnięcia dotyczące terenu. Spośród instrumentów planowania przestrzennego właśnie miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (dalej: plan miejscowy) jest tym instrumentem prawnym, który bezpośrednio wpływa na przeznaczenie terenu, oddziałując na prawną sytuację jednostki. Nie można jednak pomijać w tym miejscu znaczenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego 10
3 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym gminy (dalej: studium uwarunkowań), które choć nie jest aktem powszechnie obowiązującym, determinuje jednak ustalenia planu miejscowego. Pozostałe opracowania planistyczne, to jest koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju i plany zagospodarowania przestrzennego województwa, cechuje duży poziom ogólności w warstwie merytorycznej oraz kartograficznej. Właściwy dla poziomu lokalnego poziom szczegółowości opracowań planistycznych umożliwia przy tym, a raczej wymusza, identyfikację i dokonanie wyważenia konkretnych interesów związanych z danym terenem. Wyważanie interesów dotyczy przy tym zarówno relacji interesu publicznego wobec interesu prywatnego, jak i wzajemnych relacji różnych przejawów interesu publicznego (także w wymiarze interes gminny interes ogólnopaństwowy a nawet interes ogólnoeuropejski, czego przejawem jest ochrona siedlisk i gatunków w ramach sieci Natura 2000). Rola ochrony przyrody w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zbyt często rozpatrywana jest w kontekście wyrywkowych fragmentów obu ustaw bezpośrednio regulujących te zagadnienia, to jest ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym 1 (dalej: u.p.z.p.) oraz ustawy o ochronie przyrody 2 (dalej: u.o.p.). Tymczasem zagadnienia te w szczególny sposób mają systemowy charakter. Bardzo duże znaczenie ma ranga ochrony środowiska, w tym ochrony przyrody, wynikająca z licznych ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych 3, a przede wszystkim norm zawartych Konstytucji RP 4. Wynika to także z kompleksowego uregulowania kluczowych zagadnień (jak zrównoważony rozwój, zasady przezorności i planowości) w przepisach ustawy Prawo ochrony środowiska 5 (dalej: P.o.ś.). Zasady prawne, wprowa- 1 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.). 2 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 88 ze zm.). 3 Wskazać należy przede wszystkim na: Konwencję o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, sporządzoną w Ramsar dnia 2 lutego 1971 r. (Dz. U. z 1978 r., Nr 7, poz. 24); Konwencję o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, sporządzoną w Bonn dnia 23 czerwca 1979 r. (Dz. U. z 2003 r., Nr 2, poz. 17); Konwencję o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzoną w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz. U. z 1999 r., Nr 96, poz.1110); Konwencję o różnorodności biologicznej sporządzoną w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 184, poz. 1542); Europejską Konwencję Krajobrazową, sporządzoną we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz. U. z 2006 r., Nr 14. poz. 98) oraz Ramową Konwencję o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat, sporządzoną w Kijowie dnia 22 maja 2003 r. (Dz. U. z 2007 r., Nr 96, poz. 634). 4 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 7 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.). 5 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz.150 ze zm.). 11
4 Anna Fogel dzone nie tylko do polskiego, lecz również międzynarodowego czy też wspólnotowego porządku prawnego, które gwarantują ochronę przyrody, wydają się jednak być pojmowane raczej jako deklaracje, niż przepisy w swojej istocie zawierające treść normatywną. Celowe jest zatem usystematyzowanie umiejscowienia ochrony przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym. Dlatego za zasadne uznano usystematyzowanie aktualnej wiedzy, a następnie wyciągnięcie wniosków dotyczących istoty wzajemnych zależności w prawnych uwarunkowaniach ochrony przyrody i planowania przestrzennego na poziomie lokalnym, a także relacji w tej materii między władztwem administracji i ochroną jednostki. Jest to tym bardziej celowe, że konieczność rozstrzygania konfliktów pomiędzy potrzebami wynikającymi z ochrony środowiska, a ochroną praw i wolności jednostki, jest jednym z kluczowych zagadnień współczesnego prawodawstwa Metoda badań W niniejszej pracy jako wiodącą przyjęłam metodę prawno dogmatyczną, polegającą na analizie norm prawa administracyjnego, zarówno prawa materialnego jak i norm proceduralnych (przy czym, co istotne, są to procedury w których co do zasady nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego 7 ). Analiza ta dokonana została przez pryzmat norm konstytucyjnych, przede wszystkim dotyczących zasady proporcjonalności i zrównoważonego rozwoju oraz, w pewnym zakresie (dotyczącym cywilistycznego ujęcia prawa własności), norm prawa cywilnego. Równie istotne w niniejszej pracy są rozważania natury aksjologicznej. Jej głównym celem jest bowiem określenie zarówno aksjologicznych podstaw wprowadzonych regulacji prawnych, jak i wskazanie tych mechanizmów prawnych, które pozwalają we właściwy sposób identyfikować i wyważać zasługujące na prawną ochronę wartości. W mniejszym zakresie posłużyłam się metodą historyczną. Pozwala ona ukazać powiązanie uwarunkowań aksjologicznych także w rozumieniu aksjologii rządzących z regulacjami materialnoprawnymi i proceduralnymi dotyczących ochrony przyrody w planowaniu przestrzennym. Pozwala ona również wychwycić pewne stałe pożądane lub oceniane krytycznie kierunki zmian. Pomimo powszechnie przyjętego w zagadnieniach planowania i zagospodarowania przestrzennego stosowania metody prawnoporównawczej, odnoszącej się zwłaszcza do systemu niemieckiego, metodę tę zastosowano w znikomym stopniu. Aksjologiczne umocowanie ochrony przyrody w pla- 6 B. Rakoczy, Ograniczenie praw i wolności jednostki ze względu na ochronę środowiska w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Toruń 2006, s Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 98, poz ze zm.). 12
5 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym nowaniu przestrzennym jest bowiem ściśle powiązane zarówno z porządkiem konstytucyjnym, jak i obiektywnie istniejącym stanem zagospodarowania danego kraju i zachowania wartości przyrodniczych; inaczej mówiąc, rozwoju cywilizacyjnego kraju lub ujmując to zagadnienie z drugiej strony stopnia zniszczenia przyrody. Zarówno systemy konstytucyjne, jak i ten obiektywny stan gospodarczo przyrodniczy na tyle odróżnia Polskę od innych zwykle analizowanych państw europejskich (Niemcy, Wielka Brytania, państwa skandynawskie), że trudno byłoby znaleźć wspólne punkty odniesienia mogące prowadzić do uogólnionych i zobiektywizowanych wniosków. 4. Określenie zakresu badań oraz założeń terminologicznych Uzasadnienie przypisania badań do materii prawa administracyjnego Materia będąca przedmiotem badań ma interdyscyplinarny charakter. Zagadnienia dotyczące zagospodarowania przestrzennego, jak podkreślał M. Kulesza, występują na dwóch odrębnych, choć ściśle zazębiających się, płaszczyznach rozważań 8. Jedną jest płaszczyzna samego prawa, a więc kwestia porządku prawnego i następnie jego realizacji. Przedmiotem analizy jest w tym wypadku mechanizm prawny (rzeczywistość normatywna). Druga płaszczyzna dotyczy nie prawa jako takiego, lecz działalności administracji skierowanej na osiągnięcie określonego celu publicznego. Prawo jest wówczas uwarunkowaniem lub instrumentem działania. Jurydyzacja sfery planowania i zagospodarowania przestrzennego służy rozstrzyganiu konfliktów, jakie wyrastają na tle zasadniczej cechy przestrzeni jej ograniczoności a w odniesieniu do wartości przyrodniczych przestrzeni możliwości ich bezpowrotnego zniszczenia. Prawo w tym zakresie kształtuje prawa podmiotowe i obowiązki, istotna jest zatem analiza problematyki ochrony praw podmiotowych, co stanowi klasyczne zagadnienie prawa administracyjnego 9. Poczynione przez M. Kuleszę założenia metodologiczne pozostają aktualne i w bardzo dużym stopniu znajdują zastosowanie w zakresie prawnej ochrony przyrody. Ta materia badawcza wymaga ponadto analizy kilku gałęzi prawa. W zdecydowanej większości problematyka prawnej ochrony przyrody w planowaniu przestrzennym w tym na poziomie lokalnym regulowana jest jednak przez prawo administracyjne. Normy prawa administracyjnego wyznaczają (pośrednio lub bezpośrednio) sytuację prawną podmiotów nie podporządkowanych prawnie organom administracji publicznej w danej sprawie 10. Władztwo 8 M. Kulesza, Administracyjnoprawne uwarunkowania polityki przestrzennej, Warszawa 1987, s Ibidem, s W. Dawidowicz, Prawo administracyjne, Warszawa 1987, s
6 Anna Fogel podmiotów publicznych, przewidziane przez normy prawa administracyjnego, stosowane przy tym jest w określonym celu 11. Celowe jest przywołanie w tym miejscu definicji prawa administracyjnego zaproponowanej przez Z. Cieślaka, akcentującej jego aspekty aksjologiczne i prakseologiczne. Według definicji tej prawo administracyjne to zespół norm prawnych, których racją obowiązywania jest bezpośrednia realizacja przez podmioty administrujące wartości wyróżnionych ze względu na dobro wspólne 12. Analizowana materia jest przy tym w niemal równym stopniu regulowana przez administracyjne prawo materialne i procesowe oraz, w mniejszym stopniu, prawo ustrojowe. Zwłaszcza zagadnienia planowania przestrzennego trudno jednoznacznie przypisać do którejś z dziedzin prawa administracyjnego. Jakkolwiek zasadnicze instytucje (jak studium uwarunkowań czy plan miejscowy) mają materialnoprawny charakter, to właśnie procedura ich sporządzania oraz procedury towarzyszące w tym procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko odgrywają kluczową rolę w uwzględnianiu wymogów ochrony przyrody. Wzajemne relacje tych regulacji składają się na system planowania przestrzennego. W sferze gospodarki przestrzennej oraz, choć w mniejszym stopniu, ochrony przyrody, obok przeważających regulacji o charakterze administracyjnoprawnym, występują również regulacje typowo cywilistyczne. Jest to wyrazem coraz częstszego przenikania się zagadnień prawa publicznego i prywatnego swoistej publicyzacji prawa prywatnego i prywatyzacji prawa administracyjnego 13. Podstawowe, aksjologiczne założenia, są ponadto ściśle powiązane z prawem konstytucyjnym. Niezbędne jest również uwzględnienie regulacji cywilnoprawnych, zwłaszcza dotyczących treści prawa własności, identyfikacji granic tego prawa oraz prawnie dopuszczalnych ograniczeń. Fakt stykania się prawa administracyjnego właściwie ze wszystkimi pozostałymi gałęziami prawa jest zresztą, jak podkreśla Z. Cieślak, wyróżniającą je cechą charakterystyczną 14. Jednocześnie nie da się w poprawny sposób skonstruować próby oceny polskiego systemu ochrony przyrody, a także jego powiązań z planowaniem przestrzennym, bez ogólniejszych odniesień, wykraczających poza stricte prawne zagadnienia. Z tego powodu w pracy znajdują się odwołania do pozaprawnych opracowań naukowych, dotyczących zwłaszcza materii przyrodniczych uwarunkowań planowania przestrzennego. 11 J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2008, s Z. Cieślak, [w:] Z. Cieślak, I. Lipowicz, Z. Niewiadomski, Prawo administracyjne, część ogólna, Warszawa 2000, s Por. A. Stelmachowski, Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998, s Z. Cieślak op. cit., s. 51. Jako przykład takiego stanu rzeczy Z. Cieślak wskazuje właśnie prawo ochrony środowiska. 14
7 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym 4.2. Pojęcia podstawowe: system planowania przestrzennego na poziomie lokalnym, gminne akty planowania przestrzennego, przestrzenne formy ochrony przyrody W pracy przyjmuję założenie, że w obowiązującym stanie prawnym można wskazać na system planowania przestrzennego na poziomie lokalnym. Do systemu tego, w oparciu o stan prawny stanowiący przedmiot dokonanej w niniejszej pracy analizy, zaliczam powiązane ze sobą studium uwarunkowań oraz plan miejscowy. Są to akty o znacząco odmiennej randze prawnej. Studium uwarunkowań sporządza się obligatoryjnie i obejmuje ono cały obszar gminy. Plan miejscowy co do zasady sporządzany jest fakultatywnie i obejmować może zarówno cały obszar gminy, jak i teren bardzo niewielki, nawet stanowiący konkretną działkę. Przede wszystkim jednak plan miejscowy jest aktem prawa miejscowego, a więc powszechnie obowiązującym źródłem prawa, natomiast studium uwarunkowań nie ma takiego charakteru i jest aktem planowania określanym jako akt kierownictwa wewnętrznego, o charakterze analityczno badawczo regulacyjnym 15. Przeznaczenie terenu w studium uwarunkowań nie jest tym samym, co przeznaczenie terenu w planie miejscowym, inne są bowiem jego skutki. Przeznaczenie terenu w miejscowym planie, które jest prawem miejscowym, wywołuje natomiast skutek wobec podmiotów zewnętrznych oraz organów gminy 16. Przeznaczenie terenu w studium uwarunkowań, które jest aktem wewnętrznie obowiązującym w gminie, ma znaczenie przy uchwalaniu planu miejscowego. Studium uwarunkowań będąc aktem kierownictwa wewnętrznego, wiąże organy gminy przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Przeważa również pogląd, że nie może być samoistnie podstawą odmowy wydania decyzji o warunkach zabudowy 17. Należy jednak odnotować głosy przedstawicieli doktryny wskazujące na pewną sferę oddziaływania studium uwarunkowań na decyzje o warunkach zabudowy. Naruszeniem zasady ładu przestrzennego byłoby wydanie bowiem takiej decyzji sprzecznej ze studium 18. Rada gminy, uchwalając studium uwarunkowań, dokonuje swoistego samoograniczenia w zakresie uchwalanych na jego podstawie miejscowych 15 Por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 25 sierpnia 2009 r., II OSK 856/ Por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 27 września 2007 r., II OSK 1028/ W dotychczasowej linii orzeczniczej co do zasady kwestionowano wpływ studium uwarunkowań na możliwość wydania decyzji o warunkach zabudowy, por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 12 maja 2009, II SA/Kr 348/09 oraz wyrok NSA w Warszawie z dnia 31 marca 2008 r. II OSK 317/07. Zasadnicza zmiana stanowiska wyrażona została w wyroku NSA z dnia 6 sierpnia 2009 r., II OSK 1250/ W. Szwajdler, Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy a studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, Samorząd Terytorialny 5/2010, s
8 Anna Fogel planów zagospodarowania przestrzennego oraz musi brać pod uwagę jego postanowienia przy ustalaniu warunków zabudowy oraz lokalizacji celu publicznego, w szczególności w zakresie obszarów uznanych w tym akcie za wyłączone spod zabudowy 19. Należy ponadto wskazać na wyraźne podobieństwa i powiązania pomiędzy obu dokumentami. Jakkolwiek studium uwarunkowań nie ma charakteru powszechnie obowiązującego, to jednak determinuje ustalenia planu miejscowego, gdyż ustalenia studium uwarunkowań są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych, przez co jego treść w znacznym stopniu determinuje ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i wobec tego nie można kwestionować braku jego oddziaływania na sferę uprawnień i stosunków jednostki 20. Ponadto dla procedur uchwalania zarówno studium uwarunkowań, jak i planu miejscowego, przyjęto analogiczne, choć nie tożsame, rozwiązania. W obu wypadkach przewidziano opiniowanie i uzgadnianie projektu dokumentu, procedurę strategicznej oceny oddziaływania na środowisko i udział społeczeństwa. Wobec obu aktów przewidziano nadzór wojewody, dotyczący zasad sporządzania, trybu sporządzania i właściwości organów w tym zakresie. Ponadto, mimo początkowych wątpliwości 21, obecnie powszechnie akceptowane jest, że również studium uwarunkowań może być, na podstawie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym 22 (dalej: u.s.g.), przedmiotem skargi do sądu administracyjnego, jeżeli narusza interes prawny skarżącego 23. Oba dokumenty wpisują się zatem w typowy system planowania, na który składa się akt ogólny, kreujący politykę gminy w oparciu o możliwie szeroko uwzględniane uwarunkowania oraz akt konkretyzujący tę politykę, poprzez ostateczne określenie przeznaczenia terenu i zasad jego zagospodarowania. W odniesieniu do zagadnień związanych z ochroną przyrody, do systemu planowania przestrzennego zaliczyć należy również opracowania towarzyszące, takie jak opracowanie ekofizjograficzne i prognoza oddziaływania na środowisko. Procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest w tym wypadku immanentnym elementem procedury sporządzania obu tych gminnych dokumentów planistycznych. Do systemu tego nie zaliczam natomiast decyzji 19 T. Bąkowski, Częściowa zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, [w:] M. Cherka, F. Elżanowski, M. Swora i K Wąsowski, Energetyka i ochrona środowiska w procesie inwestycyjnym, Warszawa 2010, s Art. 9 ust. 4 u.p.z.p. 21 Z. Niewiadomski, Nowe prawo o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Komentarz, Warszawa 2003, s. 71; wyrok NSA w Warszawie z dnia 3 sierpnia 2007 r., II OSK 614/ Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz ze zm.). 23 Wyrok NSA w Warszawie z dnia 26 lutego 2008 r., II OSK 1765/07. 16
9 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, obejmujących decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzje o warunkach zabudowy. Decyzje te służą wyłącznie ustaleniu przeznaczenia i zagospodarowania terenu, w oderwaniu od spójnego, wzajemnie powiązanego systemu planowania. W takim ujęciu, również w oparciu o doświadczenia praktyki i głosy przedstawicieli przede wszystkim nauk pozaprawnych, należy je uznać za element destabilizujący system planowania przestrzennego i naruszający zasady ochrony interesu publicznego dotyczącego ochrony przyrody. Przedmiotem analizy jest system planowania przestrzennego na poziomie lokalnym. Objęta jest nią zatem ta sfera działalności administracji publicznej, która dotyczy ustalania założeń i kierunków polityki przestrzennej, w tym przeznaczania terenów na poszczególne cele oraz samego określenia przeznaczenia terenu w odniesieniu do całego obszaru gminy lub jego części. Zawsze działania organów administracji publicznej dotyczą określonej czasowo i przestrzennie perspektywy. Badana problematyka dotyczy zarówno zewnętrznej sfery działania administracji, dotyczącej relacji z obywatelami, jak i prawa wewnętrznego czy też aktów wewnętrznego planowania, skierowanego do administracji (czego typowym przykładem jest studium uwarunkowań). Poza analizą zawartą w niniejszej pracy znalazły się zatem te działania regulowane przez prawo administracyjne, które związane są bezpośrednio ze zmianą przeznaczenia terenu i jego zagospodarowania, przede wszystkim procesem inwestycyjno budowlanym. Takie pojmowanie planowania przestrzennego wpisuje się w przyjętą w naukach pozaprawnych systematykę procesów związanych z gospodarowaniem przestrzenią 24. Pojęcia planowanie przestrzenne i zagospodarowanie przestrzenne nie mają w polskim systemie prawnym określonej treści normatywnej. Nie wydaje się to zresztą celowe, wobec kompleksowego uregulowania tej materii przez akt prawny rangi ustawowej, co pozwala na łatwą identyfikację analizowanej materii. Planowanie przestrzenne zawsze ma określony wymiar przestrzenny i czasowy. Warto przy tym zwrócić uwagę na pogląd M. Kuleszy, że polityka przestrzenna (czego odbiciem w obecnej u.p.z.p. w dużej mierze jest planowanie przestrzenne) jest zawsze czyjaś i ma subiektywny charakter w odróżnieniu od gospodarki przestrzennej, która jest kategorią ze swojej istoty zobiektywizowaną 25. Odwołując się do zakresu u.p.z.p., określonego w art. 1, należy zauważyć, że 24 Por. J. Parysek, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, Poznań 2006, s W ujęciu tym gospodarka przestrzenna (sensu largo) to złożony proces, obejmujący: a) planowanie przestrzenne jako czynność wstępną, prospektywną, projektującą; b) gospodarkę przestrzenną jako czynność zasadniczą o charakterze realizacyjnym; c) zagospodarowanie przestrzenne jako wynik prowadzenia gospodarki przestrzennej bądź realizacji planu zagospodarowania przestrzennego. 25 M. Kulesza, op. cit., s
10 Anna Fogel planowanie przestrzenne częściowo będzie dotyczyć postępowania w sprawie przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania jednak zawsze musi być połączone z określaniem zasad kształtowania polityki przestrzennej. W związku z przyjętym wyżej rozumieniem systemu planowania przestrzennego nie można do niego zaliczyć decyzji lokalizacyjnych. Jakkolwiek miały być one uzupełnieniem systemu, obecnie w wielu wypadkach zdominowały określanie przeznaczenia terenu. Plany miejscowe czasami są sporządzane dla jednej działki o powierzchni poniżej jednego ara. Z drugiej strony pojawiają się wnioski o wydanie decyzji o warunkach zabudowy dla całych osiedli, obejmujących kilka a nawet kilkanaście hektarów. W sensie funkcjonalnym stanowi to niewątpliwie zaburzenie przypisania ról obu tym środkom prawnym regulowania przestrzeni. Nie sposób uznać, aby mieściło się to w założeniach, które legły u podstaw obecnie obowiązującej ustawy. Wprowadzenie decyzji lokalizacyjnych, jako sposobu określania przeznaczenia terenu, było wyraźnie związane z utratą z końcem 2003 r. mocy obowiązującej planów miejscowych uchwalonych na podstawie ustawy o planowaniu przestrzennym z 1984 r. 26. Analizując przepisy u.p.z.p., zdecydowanie jednak należy odrzucić założenie, że decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu są elementem systemu planowania przestrzennego, równorzędnym z planami miejscowymi. Wyraźnie wskazuje na to treść art. 4 ust. 2 u.p.z.p. Przede wszystkim decyzje mają węższy zakres przedmiotowy, niż plany miejscowe. Określają one sposób zagospodarowania i warunki zabudowy terenu, ale nie przeznaczenie terenu. Ponadto wydawanie decyzji może mieć miejsce wyłącznie w wypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wskazuje to na wyraźną hierarchię sposobów przeznaczania terenu i sposobów jego zagospodarowania. Decyzje mają lege artis pełnić funkcję pomocniczą, wypełniającą luki systemu. Ustawodawca w u.p.z.p. zawarł również normy proceduralne wskazujące na taką jego intencję 27. Pewnym wyznacznikiem przynależności danego aktu planistycznego do systemu planowania przestrzennego jest też analiza istniejących uwarunkowań przestrzennych i prognozowanych zmian. Z. Niewiadomski wskazuje, że cechę taką w odniesieniu do dokumentów sporządzanych przez gminę wykazuje studium uwarunkowań 28. Jak należy wnosić, a contrario nie wykazuje jej zatem 26 Ustawa z dnia 12 lipca 1984 r. o planowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 35, poz.185 ze zm.). 27 Wskazuje na to przede wszystkim możliwość zawieszenia postępowania administracyjnego o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu zgodnie z art. 58 ust. 1 i art. 62 ust. 1 u.p.z.p., co eliminować ma w założeniu wydawanie decyzji sprzecznych z opracowywanym planem miejscowym. 28 Z. Niewiadomski (red.), Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz, 4. wydanie, Warszawa 2008, s
11 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym plan miejscowy. Co do zasady podzielając powyższy pogląd, należy jednak zauważyć, że znacząco odmiennie ukształtowana jest procedura sporządzania planu miejscowego w aspekcie środowiskowym tu bowiem rolę analizy uwarunkowań spełnia prognoza oddziaływania na środowisko. Jakkolwiek nie jest ona w sensie prawnym załącznikiem do planu miejscowego, stanowi jednak na tyle immanentny element procedury, że w konsekwencji również opracowanie planu miejscowego wiąże się z analizą istniejących uwarunkowań i prognozowanych zmian w zakresie środowiska przyrodniczego. Zmiany prawne obejmujące zarówno funkcjonowanie samorządu terytorialnego, jak i dotyczące planowania i zagospodarowania przestrzennego, doprowadziły do znaczącej decentralizacji zadań. Można zatem mówić o pewnym modelu planowania przestrzennego, w którym procedury prowadzone przez organy gminy stanowią główną oś przeznaczania terenów w Polsce. W ostatnim okresie pojawiają się jednak zmiany prawa odbierające kompetencję do przeznaczania terenów organom gmin, znacznie ograniczające współdziałanie innych organów administracji, które w rezultacie powodują niespójność w systemie planowania przestrzennego. Wskazać tu można na regulacje prawne dotyczące lokalizacji dróg 29 albo inwestycji związanych z organizacją mistrzostw Europy w piłce nożnej Euro Rodzi to konieczność odpowiedzi na pytanie, czy istotnie regulacje prawne dotyczące całościowego, wielosektorowego planowania przestrzennego przestały być skuteczne, jak również, na ile takie regulacje zapewniają należyte wyważanie interesów, w tym mając na względzie materię badawczą niniejszej pracy wymogi ochrony przyrody. Przyjęte powyżej założenia dotyczące systemu planowania przestrzennego na poziomie lokalnym prowadzą do wyodrębnienia tych dokumentów, które określam jako gminne akty planowania przestrzennego. Rozumiem przez to, na tle obowiązującego stanu prawnego, studium uwarunkowań oraz plan miejscowy. Jak już wskazano, dokumenty te w założeniu mają całościowo i komplementarnie umożliwić spójne określanie przeznaczenia terenów w gminie na dane cele, w oparciu o pewne uogólnione analizy. Dlatego też można przyjąć, że nawet w wypadku zmian prawnych, zawsze możliwe będzie wyodrębnienie tego typu aktów przy czym kryterium powinien być pewien zgeneralizowany sposób określania przeznaczenia terenów oraz oparcie rozstrzygnięć na dokonanej analizie uwarunkowań. Kolejnym terminem, używanym w pracy, jest pojęcie przestrzenne formy ochrony przyrody. Art. 6 u.o.p. zawiera zamknięty katalog form ochrony 29 Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. Nr 80, poz. 721 ze zm.). 30 Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (Dz. U. z 2007 r., Nr 173, poz. 1219). 19
12 Anna Fogel przyrody, w którym znalazły się: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Ponadto ustawa przewiduje tworzenie przygranicznych obszarów cennych pod względem przyrodniczym w celu ich wspólnej ochrony. W doktrynie prawa administracyjnego tradycyjnie przyjął się podział na: obszarowe formy ochrony przyrody (parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszaru chronionego krajobrazu i obszary należące do sieci Natura 2000) oraz formy indywidualne (zespoły przyrodniczo krajobrazowe, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne i pomniki przyrody) 31. Za wyodrębnieniem indywidualnych form ochrony może przemawiać między innymi to, że ustawodawca nie przewidział dla tych form ochrony sporządzania planu ochrony ani też tworzenia wokół nich otuliny. Prowadzić to może do wniosku, że ochrona skoncentrowana jest na konkretnych, zindywidualizowanych cechach lub wartościach danego obszaru lub obiektu. Pod pojęciem tym rozumie się formy służące ochronie niewielkich obszarów oraz pojedynczych obiektów i ich niewielkich grup 32. Podział ten nie był jednak jednolity w doktrynie. L. Jastrzębski do indywidualnych form ochrony przyrody zaliczał również ochronę rezerwatową, odmienną ze względu na wielkość chronionego obszaru i rodzaj intensywności ochrony 33. Przyjmował on, że obszar rezerwatu poddany jest tzw. ochronie przedmiotowo rzeczowej. Ustanowione zakazy i nakazy skierowane są w stosunku do każdorazowego właściciela, posiadacza lub użytkownika nieruchomości chronionej, a nawet w stosunku do każdej osoby, która aktualnie przebywa lub ma przebywać w przyszłości na terenie chronionego obiektu przyrodniczego lub która mogłaby potencjalnie korzystać z tego obiektu. Do ochrony indywidualnej zaliczał również utworzenie parku narodowego 34. Natomiast rozszerzone pojęcie obszarów chronionych zostało przyjęte przez Światową Unię Ochrony Przyrody (IUCN), przez zaliczenie do nich także pomników przyrody, rozumianych jako obszar obejmujący jeden lub więcej specyficznych walorów przyrodniczych lub przyrodniczo kulturowych, o wyróżniającej się bądź wyjątkowej wartości, ze względu na unikatowość, reprezentacyjne lub estetyczne właściwości albo znaczenie kulturowe 35. W nowszej 31 Por. A. Lipiński, Prawne podstawy ochrony środowiska, Wyd. Zakamycze 2005, s. 236; D. Trzcińska, [w:] J. Ciechanowicz-McLean (red.), Leksykon ochrony środowiska, Warszawa 2009, s. 161; B. Rakoczy, Prawo ochrony przyrody, Warszawa 2009, s. 30 i n. 32 J. Jendrośka, M. Bar, Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Wrocław 2005, s. 895 i n. 33 L. Jastrzębski, Prawne zagadnienia ochrony przyrody, Warszawa 1980, s Ibidem, s Szerzej: W. Radecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2008, s
13 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym literaturze można przywołać podział zaproponowany przez M. Kistowskiego na formy: wielkopowierzchniowe (parki narodowe i krajobrazowe oraz obszary chronionego krajobrazu) oraz małoobszarowe (pozostałe, przy czym pomniki przyrody z reguły powinny być traktowane jako formy punktowe) 36. Z punktu widzenia planowania przestrzennego przyjęcie dychotomicznego podziału form ochrony przyrody na formy obszarowe i indywidualne nie wydaje się być trafne. Należy przecież zauważyć, że w zasadzie każda forma ochrony przyrody, za wyjątkiem ochrony gatunkowej oraz niektórych pomników przyrody będących pojedynczymi okazami drzew, głazów czy też form geologicznych, jak również tego rodzaju stanowisk dokumentacyjnych, obejmuje jakiś konkretny obszar, który powinien być na tyle wydzielony przestrzennie, aby mógł mieć odrębnie ustalony reżim prawny. Dotyczy zatem wydzielonego fragmentu powierzchni gruntu. Odnosi się również do przestrzeni pod i nad powierzchnią terenu. Dlatego też przy analizie planowania przestrzennego, posługuję się terminem przestrzenne formy ochrony przyrody, przez który rozumieć należy te wszystkie formy ochrony przyrody, niezależnie od organu je tworzącego, które obejmują określony, pozwalający się wydzielić, obszar. Jednak zagadnienia przestrzennej ochrony przyrody wykraczają poza formy wymienione w art. 6 u.o.p. Ustawa ta przewiduje bowiem ponadto delimitację innych wydzielonych fragmentów powierzchni gruntu zasługujących na szczególną ochronę prawną. Do tej kategorii należy zaliczyć również park gminny, którego utworzenie przewidziano w u.o.p. Dodatkowo, z uwagi na spełnienie omówionych wyżej kryteriów, obszarowym instrumentem ochrony przyrody będą również strefy ochrony ostoi oraz stanowisk roślin objętych ochroną gatunkową, strefy ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową, a także strefy ochrony ostoi oraz stanowisk grzybów objętych ochroną gatunkową, tworzone w odróżnieniu od poprzednich form, w drodze decyzji administracyjnej. W odniesieniu do tej drugiej, szerszej, kategorii posługuję się terminem obszarowe instrumenty ochrony przyrody, nawiązującym do kategorii zaproponowanej przez P. Otawskiego M. Kistowski, [w:] J. Ciechanowicz-McLean (red.), Leksykon ochrony, s P. Otawski w pracy Obszarowe instrumenty ochrony zasobów naturalnych środowiska. Praca doktorska na Wydziale Prawa UAM w Poznaniu nie publikowana, Poznań 2006, s , dokonując krytycznej analizy pojęcia obszar specjalny proponuje zastąpienie tego pojęcia terminem instrument obszarowy. Podnosi on, że cechą charakterystyczną dla instrumentów obszarowych i wyróżniającą go spośród innych instrumentów prawnych jest istnienie w zakresie zastosowania tego zespołu norm elementu w indywidualny sposób wiążącego normy z przestrzenią. Instrumenty obszarowe mogą współwystępować ze sobą na tym samym terenie o ile przewidziane przez nie sposoby wykorzystania przestrzeni nie są wobec siebie konkurencyjne. W przypadku współwystępowania różnych instrumentów obszarowych następuje kumulacja wprowadzonych przez nie reżimów prawnych. 21
14 Anna Fogel Nie oznacza to oczywiście, że stosowanie dotychczasowego podziału form ochrony przyrody należy odrzucić, stąd też posługuję się również dotychczasowymi kategoriami obszarowych i indywidualnych form ochrony przyrody. Podkreśla on pewne elementy specyficzne tych form. Ponadto umożliwia zbiorcze wskazanie na konkretną grupę form ochrony przyrody, zasadniczo różniącą się od ochrony gatunkowej Określenie zakresu pojęć prawnych: ochrona przyrody a ochrona środowiska Wzajemne określenie relacji zakresów pojęć zdefiniowanych w ustawach: P.o.ś, u.o.p. i u.p.z.p. ma decydujące znaczenie dla analizy prawnej ochrony przyrody w planowaniu przestrzennym. Ustawodawca w odniesieniu do ograniczeń prawa własności nieczęsto bowiem posługuje się pojęciem ochrona przyrody, zwykle odnosząc się do ochrony środowiska, czy też wymagań ochrony środowiska. Usystematyzowanie tych pojęć i określenie ich zakresu jest zatem podstawowym zabiegiem badawczym, otwierającym drogę ku dalszym analizom. Określenie, w jakim stopniu prawna ochrona przyrody zawiera się w ochronie środowiska, oraz jakie cechują ją odrębności, będzie niezwykle pomocne przy konstruowaniu ogólnych, systemowych zasad wykładni przepisów, dotyczących przestrzennej ochrony przyrody, zawartych zarówno w u.o.p., jak i w P.o.ś. oraz u.p.z.p.. Należy pamiętać, że zarówno w naukach przyrodniczych, jak i prawnych, pojęcie ochrony przyrody i ochrony środowiska ewoluowało, co miało miejsce zwłaszcza w XX w. Co za tym idzie, zmieniała się również treść znaczeniowa pojęć związanych z ochroną przyrody i ochroną środowiska, zarówno wprost zdefiniowanych w aktach prawnych, jak i możliwych do wyinterpretowania na drodze wykładni. Już J. G. Pawlikowski wskazywał, że o prawie ochrony przyrody można mówić nie tylko jako o osobnym, zamkniętym w sobie dziale prawa, ale jako o kompleksie postanowień w różnych działach prawa zawartych, o ile motywem ich jest ochrona przyrody 38. W ustawie o ochronie przyrody z 1934 r. 39 chronione były tylko te twory przyrody, których zachowanie leżało w interesie publicznym (gatunki, zbiorowiska i poszczególne okazy). Taki rodzaj ochrony, obejmujący szczególnie cenne elementy przyrody, określony został przez L. Jastrzębskiego jako ochrona przyrody sensu stricto, w odróżnieniu od przyjętej przez ustawę o ochronie przyrody z 1949 r. 40 ochrony sensu largo, obejmującej zasoby przyrody, a więc całość składających się na nią elementów. Według definicji L. Jastrzębskiego ochrona przyrody sensu 38 J. G. Pawlikowski, Prawo ochrony przyrody, Kraków 1927, s Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 31, poz. 274). 40 Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 25, poz. 180 ze zm.). 22
15 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym stricto to zespół norm zabezpieczających w imię interesu publicznego obiekt przyrodniczy lub poszczególne rodzaje roślin i zwierząt przed niszczeniem, uszkodzeniem lub szkodliwym przekształceniem ze strony człowieka oraz ułatwiającym tworzenie nowych wartości przyrodniczych. Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska 41, podejmując próbę kompleksowego podejścia do środowiska przyrodniczego, objęła swoim zasięgiem całą przyrodę, łącznie z ogółem elementów przyrodniczych, nie nazywając ich jednak zasobami przyrody. Ochrona ta została przez tego Autora określona jako ochrona przyrody sensu largo plus coś więcej 42. Ochrona środowiska, zgodnie z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska, oznaczała działanie bądź zaniechanie polegające na umożliwieniu zachowania lub przywrócenia równowagi przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości. Według W. Radeckiego integrowała zatem trzy kierunki: 1) konserwatorską ochronę cennych terenów i obiektów przyrodniczych, 2) ochronę i racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody, 3) ochronę środowiska życia człowieka przed zanieczyszczeniami i innymi uciążliwościami 43. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska była aktem normatywnym ramowym, mieszczącym w sobie także zagadnienia ochrony przyrody 44. Wynikało to z definicji środowiska (art. 1 ust. 2), przez które rozumiano ogół elementów przyrodniczych, a w szczególności powierzchnię ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze atmosferyczne, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconym w wyniku działalności ludzkiej. Są to zatem elementy biosfery, a sformułowania zawarte w art. 1 były tożsame ze sformułowaniami zawartymi w art. 1 ustawy o ochronie przyrody z 1949 r. Przedmiot ochrony pozostawał więc ten sam, a różnice dotyczyły zasad ochrony i jej celów. Ochrona środowiska ustalała kierunki działania, zmierzające do zapewnienia współczesnym i przyszłym pokoleniom ludzi korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości. Były to zatem elementy dynamiczne, kładące największy akcent na działania ludzkie w stosunku do otaczającej go przyrody (zasobów przyrodniczych). Ochronę przyrody rozpatrywało się wcześniej raczej w ujęciu statycznym (niezmienialności tego co jest). Jednak, według J. Stelmasiaka, pojęcie prawne 41 Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.). 42 L. Jastrzębski, Prawo ochrony środowiska w Polsce, Warszawa 1990, s W. Radecki, Miejsce przepisów o zasobach przyrody w systemie prawnym ochrony środowiska, Problemy Ekologii 2000, Nr 4(6), s L. Jastrzębski, Prawne zagadnienia ochrony przyrody, s
16 Anna Fogel ochrona przyrody, wprowadzone do ustawy o ochronie przyrody z 1949 r. nie spełniło swojego znaczenia. Według tego Autora, to pojęcie prawne obejmowało jedynie takie działania, które miały na celu zachowanie, restytuowanie oraz odpowiednie użytkowanie zasobów naturalnych 45. Była to więc definicja legalna obejmująca wyłącznie tzw. konserwatorską ochronę przyrody, przez co stopniowo traciła na znaczeniu. W latach 80 tych XX wieku nastąpiła znacząca zmiana podejścia do ochrony przyrody. Zamiast koncentrowania działań prawnych na ochronie poszczególnych elementów przyrody, zaczęto postrzegać przyrodę jako całość, w której poszczególne elementy oddziaływają na siebie. Niewątpliwie przyczynił się do tego rozwój nauk ekologii i sozologii. W ochronie przyrody coraz częściej zaczęto używać takich pojęć, jak równowaga przyrodnicza czy też różnorodność biologiczna 46. Ustawa o ochronie przyrody z 1991 r. 47 (dalej: u.o.p. z 1991 r.) w art. 2 ust. 1 określała, że ochrona przyrody, oznacza zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów przyrody i jej składników 48. W obecnie obowiązującym stanie prawnym odmiennie zdefiniowane zostały pojęcia środowiska oraz środowiska przyrodniczego. Zgodnie z definicją ustawową zawartą w P.o.ś 49, środowisko to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami. Natomiast środowisko przyrodnicze w rozumieniu u.o.p. to krajobraz wraz z tworami przyrody nieożywionej oraz naturalnymi i przekształconymi siedliskami przyrodniczymi z występującymi na nich roślinami, zwierzętami i grzybami 50. Definicja środowiska w P.o.ś. składa się zatem z kilku elementów. W pierwszej części ustawodawca opisuje, jakie elementy składają się na pojęcie środowiska, wskazując, że cho- 45 J. Stelmasiak, Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego jako prawny środek ochrony środowiska, Lublin 1994, s Pojęcie różnorodność biologiczna zostało zdefiniowane w Konwencji o różnorodności biologicznej i oznacza ono zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów pochodzących, inter alia, z ekosystemów lądowych, morskich i innych wodnych ekosystemów oraz zespołów ekologicznych, których są one częścią. Dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy gatunkami oraz ekosystemami. Por. także: J. Ciechanowicz: Zasada ekorozwoju w Konwencji o różnorodności biologicznej, PiP 1997, nr 6, s Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114, poz. 492 ze zm.). 48 W dalszej części definicji zawarto otwarty katalog ( w szczególności ) takich zasobów przyrody i jej składników. 49 Art. 3 pkt 39 P.o.ś. 50 Art. 5 pkt 20 u.o.p. 24
17 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym dzi o elementy przyrodnicze, przy czym nie precyzuje, jakie to są elementy. W tym też zakresie należy posiłkować się naukami przyrodniczymi. Do tych elementów ustawodawca zalicza zarówno te, które powstały w sposób pierwotny, jak i te, które zostały już przekształcone w wyniku działalności człowieka. W drugiej części definicji ustawodawca wymienia przykładowo te elementy, które składają się na ogół elementów przyrodniczych 51. Zgodnie z art. 2 ust. 1 u.o.p. ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody to jest: 1) dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów; 2) roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową; 3) zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów; 6) tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewień. Co istotne, obecnie katalog ten ma charakter zamknięty. Zgodnie z art. 2 ust. 2 u.o.p. celem ochrony przyrody jest: 1) utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów; 2) zachowanie różnorodności biologicznej; 3) zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego; 4) zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony; 5) ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień; 6) utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody; 7) kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody. Zgodnie z art. 3 pkt 13 P.o.ś. przez ochronę środowiska rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Ochrona środowiska dotyczy zarówno działań, jak i zaniechań, jednak chodzi tylko o takie zachowania, które mają charakter celowy. Powinny one być podejmowane w celu umożliwienia zachowania lub przywracania równowagi przyrodniczej 52. Według M. Górskiego prawna ochrona środowiska powinna być jednocześnie nakierowana na środowisko jako całość oraz na jego 51 B. Rakoczy, [w:] J. Ciechanowicz-McLean, Z. Bukowski, B. Rakoczy, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2008, s B. Rakoczy, [w:] J. Ciechanowicz-McLean, Z. Bukowski, B. Rakoczy, op. cit., s
18 Anna Fogel poszczególne elementy 53. Chodzi w niej więc również o elementy przyrodnicze, które mieszczą się w pojęciu środowiska przyrodniczego. W doktrynie podejmowane są próby precyzyjnego ustalenia zarówno treści pojęć ochrona środowiska i ochrona przyrody, jak i ich zakresu. Celowe jest przytoczenie w tym miejscu poglądu J. Sommera, zgodnie z którym ochrona środowiska ma na celu utrzymanie stanu środowiska sprzyjającego życiu człowieka jako istoty społecznej. Ochrona przyrody oznacza natomiast utrzymanie warunków przyrodniczych niekoniecznych bezpośrednio dla życia człowieka, ale warunkujących zachowanie jego integralności kulturowej oraz podstaw przyrodniczych jego istnienia. J. Sommer szczególny nacisk kładzie na przestrzenną ochronę wartości przyrodniczych ze względu na rzadkość ich występowania lub zagrożenie wyginięciem. Przyrodę i jej ochronę uznaje on za wyodrębnioną część ochrony środowiska w znaczeniu prawnym 54. W ujęciu tego Autora prawo ochrony środowiska to normy prawne regulujące oddziaływanie człowieka na środowisko w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom, w szczególności zagrożeniu zdrowia i życia człowieka. Natomiast prawo ochrony przyrody to prawo regulujące zachowania człowieka konieczne dla zapobieżenia niekorzystnym przeobrażeniom przyrody 55. Z kolei według J. Ciechanowicz-McLean ochronę przyrody realizuje się poprzez ochronę przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu. Natomiast przez ochronę środowiska rozumie się podjęcie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej 56. Konserwatorskie podejście do ochrony przyrody często przedstawiane jest jako przestarzałe. Jak już wskazano, w ostatnim okresie szczególną wagę przywiązywano do konieczności ochrony różnorodności biologicznej i tzw. czynnej ochrony przyrody 57. Było to w znacznej mierze wynikiem podpisania przez Polskę Konwencji o różnorodności biologicznej. Ochronę różnorodności przyrodniczej określano przy tym wyższym etapem systemowej ochrony przyrody 58. Jak pokazują jednak doświadczenia ostatnich lat, jedynie wydzielenie 53 M. Górski, Ochrona środowiska jako zadanie administracji publicznej, Łódź 1992, s J. Sommer, Przedmiot prawa ochrony przyrody, [w:] W. Radecki (red.), Teoretyczne podstawy prawa ochrony przyrody, Wrocław 2006, s Ibidem, s J. Ciechanowicz-McLean, Działalność administracji publicznej w świetle zasad prawa ochrony przyrody, [w:] M. Górski, J. Bucińska, M. Niedziółkowska, R. Stec, D. Strus (red.), Administracja publiczna człowiek a ochrona środowiska. Zagadnienia społeczno-prawne, Warszawa 2011, s Por.: J. Ciechanowicz, Międzynarodowe prawo ochrony środowiska, Warszawa 1999, s J. Ciechanowicz-McLean, Polskie prawo ochrony przyrody, Warszawa 2006, s
19 Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym obszarów poddanych ochronie oraz wprowadzenie precyzyjnych, zarówno materialnoprawnych jak i procesowych, norm gwarantujących realizację celów ochronnych, pozwala zapewnić skuteczną, a w każdym razie traktowaną co do zasady równorzędnie z innymi celami, ochronę przyrody. Na konieczność nowoczesnego spojrzenia na ten nurt ochrony zwraca uwagę także W. Radecki, podnosząc, że obecnie przez konserwację należy rozumieć nie tyle zachowanie (resztek pierwotnej przyrody), co konserwację jako podejmowanie obok samego zachowania wartości przyrodniczych także aktywnych zabiegów w celu utrzymania i zabezpieczenia różnorodności biologicznej, dziedzictwa geologicznego (...) i walorów krajobrazowych 59. Interes człowieka nie jest przy tym wyraźnie zaakcentowany w definicji ochrony przyrody. Nie oznacza to, że ochrona przyrody nie jest funkcjonalnie powiązana z interesem człowieka. Jest to jednak ten rodzaj aktywności, w której przyroda postawiona jest jako taka za cel działań. Występuje zatem powrót do myśli J. G. Pawlikowskiego, który wskazywał na autonomiczny charakter ochrony przyrody. Takie podejście do ochrony przyrody najpełniej uwidacznia się w związku z wprowadzaniem ochrony przyrody na obszarach należących do sieci Natura 2000, wyraźnie ukierunkowanych na ochronę określonych gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk. Umieszczenie w P.o.ś. definicji środowiska i ochrony środowiska ma daleko idące skutki. Definicje te bowiem, mimo, że ustawodawca wskazuje ilekroć w ustawie jest mowa, mają znaczenie dla całego systemu prawa 60. W doktrynie prawniczej powszechnie przyjmuje się, że ochrona przyrody jest częścią ochrony środowiska 61. Według J. Ciechanowicz-McLean ustawa o ochronie przyrody jest ustawą działową, zaś ustawa o ochronie środowiska ustawą ramową, generalną. Różny jest przedmiot ochrony obu ustaw: środowisko i przyroda. W ochronie środowiska jest to człowiek i jego potrzeby, natomiast w ochronie przyrody nie tylko człowiek, ale sama przyroda 62. Jak już bowiem wskazano, zarówno ogół elementów, które są chronione w ramach ochrony przyrody zawiera się w tych poddanych ochronie środowiska, jak też pojęcie środowisko przyrodnicze zawiera się w pojęciu środowisko. Przyroda, pojmowana jako świat roślinny i zwierzęcy oraz elementy nieożywione zaś jest elementem zarówno środowiska, jak i środowiska przyrodniczego w ujęciu normatywnym. 59 W. Radecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Warszawa 2008, s B. Rakoczy, [w:] J. Ciechanowicz-McLean, Z. Bukowski, B. Rakoczy, op. cit., s Por.: J.Ciechanowicz-McLean, Prawo ochrony przyrody w systemie ochrony środowiska, Ochrona Środowiska, Prawo i Polityka 2007, nr 1, s. 22; W. Radecki, Ograniczenia własności ze względu na potrzeby szczególnej ochrony przyrody, [w:] J. Sommer (red.), Ochrona środowiska a prawo własności, Wrocław 2000, s. 31; J. Ciechanowicz-McLean (red.), Polskie prawo ochrony przyrody, s J. Ciechanowicz-McLean, Polskie prawo ochrony przyrody, s
20 Anna Fogel Na podstawie przedstawionych wyżej rozważań można wskazać na zasadnicze wyznaczniki pozwalające wyodrębnić prawną ochronę przyrody z ochrony środowiska. Ochrona przyrody, w odróżnieniu od generalnie ujmowanej ochrony środowiska, nie kładzie nacisku na bezpośrednio antropocentryczny wymiar zachowania procesów przyrodniczych. Cele ochrony dotyczą przede wszystkim przyrody samej w sobie. Prawna ochrona przyrody jest częścią prawnej ochrony środowiska, jednak jej cele często pozostają w niespójności z innymi celami ochrony środowiska. Powoduje to wewnętrzne zróżnicowanie prawnej ochrony środowiska. Innym elementem wyróżniającym prawną ochronę przyrody, jest jej związek z ochroną wartości kulturowych. Wiąże się to zarówno z genezą prawną obu regulacji (można wręcz stwierdzić, że pierwotnie była to jedna płaszczyzna ochronna), jak i licznymi wspólnymi płaszczyznami regulacji prawnych 63. Jak trafnie ujął to W. Radecki, ochrona przyrody łączy ochronę dziedzictwa naturalnego i kulturowego Polski, stanowiąc o tożsamości narodowej 64. Na interesujące kryterium, pozwalające rozróżnić ochronę środowiska i ochronę przyrody, wskazuje także P. Otawski. Według tego Autora, pod pojęciem ochrona środowiska rozumie się nie tyle utrzymanie środowiska w stanie niezmienionym, co zasady takiego korzystania ze środowiska i eksploatacji jego zasobów, aby racjonalizowane były osiągane korzyści względem ponoszonych nakładów, a w tym kontekście nakładami są właśnie zasoby środowiska 65. W dużej mierze ochrona środowiska to właściwa, racjonalna gospodarka jego zasobami. W odniesieniu do ochrony przyrody często zaś ma miejsce ochrona jakiegoś elementu środowiska przed naturalnymi procesami zachodzącymi w środowisku. Sytuacja taka jest wyrazem przełożenia naszych ocen wartości poszczególnych zasobów ochrony środowiska na konkretne cele ochronne. Jednak pewne wątpliwości terminologiczne, dotyczące zakresu pojęć ochrona środowiska i ochrona przyrody wynikają z analizy z przepisów u.p.z.p. i przepisów wykonawczych. Zgodnie z art. 1 ust. 2 u.p.z.p. w planowa- 63 Np. pojęcie walorów krajobrazowych, przez co rozumie się wartości ekologiczne, estetyczne lub kulturowe obszaru oraz związane z nim rzeźbę terenu, twory i składniki przyrody, ukształtowane przez siły przyrody lub działalność człowieka (art. 3 pkt 23 u.o.p. ) albo uwzględnianie wartości kulturowych w tworzeniu przestrzennych form ochrony przyrody. 64 W. Radecki, Prawo ochrony przyrody w systemie prawnym ochrony środowiska, Studia Prawnicze 2001, nr 3-4, s Por.: P. Otawski, Obszarowe instrumenty, s. 72. Autor ten wskazuje na działania podejmowane na terenach niektórych obszarowych form ochrony przyrody parkach narodowych parkach krajobrazowych i rezerwatach. Tego typu zabiegi, jak wykaszanie bagien porastanych przez trzciny, czy wypasanie łąk, jako środek przeciwko ich zakrzaczeniu lub zadrzewianiu, podejmowane są w celu ochrony siedlisk, które w przeciwnym razie zanikłyby w wyniku naturalnej sukcesji biologicznej. 28
Anna Fogel PRAWNA OCHRONA PRZYRODY W LOKALNYM PLANOWANIU PRZESTRZENNYM
Prawna ochrona przyrody w lokalnym planowaniu przestrzennym Anna Fogel PRAWNA OCHRONA PRZYRODY W LOKALNYM PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Stan prawny na dzień 01.11.2011 r. Warszawa 2011 1 Anna Fogel Wydawca:
Bardziej szczegółowoPlanowanie przestrzenne jako instrument ochrony środowiska. Aspekty prawne
Planowanie przestrzenne jako instrument ochrony środowiska. Aspekty prawne Kraków 27 stycznia 2010 r. Źródła prawa Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (2003); Ustawa o ochronie przyrody
Bardziej szczegółowoSPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI Wstęp... 9 Wykaz skrótów... 13 Rozdział 1. Prawo podatkowe w systemie prawa... 15 1.1. Uwagi wprowadzające... 16 1.2. Prawo podatkowe jako gałąź prawa... 16 1.2.1. Przesłanki uzasadniające
Bardziej szczegółowoPodstawy prawne planowania metropolitalnego stan i perspektywy
Podstawy prawne planowania metropolitalnego stan i perspektywy dr Łukasz Mikuła Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM WARSZTATY NT. WYMIANY DOŚWIADCZEŃ W PLANOWANIU ROZWOJU
Bardziej szczegółowoEkoportal.eu - ochrona środowiska ekologia ochrona przyrody recykling biopaliwa GMO odpady Natura 2000 a polski system ochrony przyrody
Ochrona przyrody ma w Polsce długie tradycje. Według niektórych źródeł pierwsze decyzje związane z nią pochodzą z X wieku - np. w sprawie ochrony bobrów. W kolejnych wiekach zaczęto chronić nadmiernie
Bardziej szczegółowoAspekty formalne sporządzania planu ochrony dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego
PLAN OCHRONY ŚWIĘTOKRZYSKIEGO PARKU NARODOWEGO z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Łysogóry Aspekty formalne sporządzania planu ochrony dla Świętokrzyskiego Parku Narodowego
Bardziej szczegółowoWęzłowe zagadnienia administracyjnoprawne planowania i zagospodarowania przestrzennego
JERZY STELMASIAK Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin Węzłowe zagadnienia administracyjnoprawne planowania i zagospodarowania przestrzennego 1. Wejście w życie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o
Bardziej szczegółowoAspekty formalne zatwierdzania planu ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego
PLAN OCHRONY ŚWIĘTOKRZYSKIEGO PARKU NARODOWEGO z uwzględnieniem zakresu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Łysogóry Aspekty formalne zatwierdzania planu ochrony Świętokrzyskiego Parku Narodowego Projekt
Bardziej szczegółowoPrawo własności a treść miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Sopot, 8 czerwca 2018 r.
Prawo własności a treść miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Sopot, 8 czerwca 2018 r. Konstytucja RP Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia. 2. Wywłaszczenie
Bardziej szczegółowoSystem planowania przestrzeni w Polsce
System planowania przestrzeni w Polsce Czyli o tym co to jest planowanie przestrzenne, jakie dokumenty je regulują, kto je uchwala i co zawierają Zespół ds. konsultacji społecznych Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoJak czytać miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Jak czytać miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Bożena Gindera-Malicka Warsztaty szkoleniowe Wisła, 24 kwietnia 2017r. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Ustalenie przeznaczenia terenu,
Bardziej szczegółowoPrawo administracyjne. Wprowadzenie do prawa administracyjnego
Prawo administracyjne Wprowadzenie do prawa administracyjnego ministro, ministrare służyć, wykonywać Stosowany przedrostek ad- wskazuje na celowość działania. Pojęcie Administracja w ujęciu statycznym/organizacyjnym
Bardziej szczegółowoRozstrzygnięcie nadzorcze. stwierdzam nieważność. Uzasadnienie
Warszawa, 29 marca 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.44.2016.MO Rada Miejska Góry Kalwarii ul. 3 Maja 10 05 530 Góra Kalwaria Rozstrzygnięcie nadzorcze Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 15 grudnia 2014 r. Poz ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I RM WOJEWODY MAZOWIECKIEGO. z dnia 10 grudnia 2014 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 15 grudnia 2014 r. Poz. 11604 ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I.4131.187.2014.RM WOJEWODY MAZOWIECKIEGO z dnia 10 grudnia 2014 r. Na podstawie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XIII/288/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 26 października 2015 r.
UCHWAŁA NR XIII/288/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 26 października 2015 r. w sprawie rozstrzygnięcia wezwania do usunięcia naruszenia prawa Na podstawie art. 18 pkt 20 i art. 90 ust.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział III
Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I Wiadomości ogólne o konstytucji jako najważniejszym w państwie akcie prawnym... 13 1. Pojęcie, geneza i funkcje konstytucji... 13 2. Konstytucja ustawą zasadniczą państwa...
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 3 sierpnia 2015 r. Poz ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I JF WOJEWODY MAZOWIECKIEGO. z dnia 30 lipca 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 3 sierpnia 2015 r. Poz. 6823 ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I.4131.159.2015.JF WOJEWODY MAZOWIECKIEGO z dnia 30 lipca 2015 r. Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE
WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.290.2015.MS1 Warszawa, 22 grudnia 2015 r. ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r. poz.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR IX/202/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 22 czerwca 2015 r.
UCHWAŁA NR IX/202/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 22 czerwca 2015 r. w sprawie przyjęcia projektu uchwały w sprawie Nadnoteckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Na podstawie art. 23
Bardziej szczegółowoINWESTYCJE, OCHRONA ŚRODOWISKA ORZESZE MIASTEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
INWESTYCJE, OCHRONA ŚRODOWISKA ORZESZE MIASTEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU rozwój zrównoważony ochrona środowiska miasto Orzesze KONFERENCJA, 22 maja 2013 r. DEFINICJA POJĘCIA ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY: rozwój społeczno-gospodarczy,
Bardziej szczegółowoPODSTAWY PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO. Co to jest? A tak naprawdę?
PODSTAWY PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO mgr Anna Bernaciak Co to jest? całokształt działań zmierzających do zapewnienia prawidłowego rozwoju poszczególnych obszarów kraju, sztuka organizowania przestrzeni na
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz skrótów Wstęp. CZĘŚĆ PIERWSZA Zagadnienia ogólne prawa ochrony środowiska
Spis treści Wykaz skrótów Wstęp CZĘŚĆ PIERWSZA Zagadnienia ogólne prawa ochrony środowiska ROZDZIAŁ I. Ogólna charakterystyka podstaw prawnych ochrony środowiska w Polsce ROZDZIAŁ II. Zasady ogólne prawa
Bardziej szczegółowoRozstrzygnięcie nadzorcze. stwierdzam nieważność. Uzasadnienie
Warszawa, 22 marca 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.42.2016.MO Rada Miejska Góry Kalwarii ul. 3 Maja 10 05 530 Góra Kalwaria Rozstrzygnięcie nadzorcze Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8
Bardziej szczegółowoJednym z podstawowych aktów prawnych, regulujących udział mieszkańców w życiu publicznym, jest Europejska Karta Samorządu Lokalnego (EKSL).
Jedną z bardzo ważnych kwestii, jakie pojawiają się w praktycznym aspekcie inicjowania i prowadzenia działań konsultacyjnych, jest ich formalne oraz nieformalne uregulowanie. Okoliczność ta jest o tyle
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR IX/215/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 22 czerwca 2015 r.
UCHWAŁA NR IX/215/15 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO z dnia 22 czerwca 2015 r. w sprawie przyjęcia projektu uchwały w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Wydm Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej -
Bardziej szczegółowoPojęcie administracji Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charak
PRAWO ADMINISTRACYJNE *Pojęcie Administracji *Pojęcie Prawa Administracyjnego *Demokratyczne Państwo Prawa mgr Arkadiusz Łukaszów Zakład Prawa Administracyjnego Instytut Nauk Administracyjnych Pojęcie
Bardziej szczegółowoMIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI
MIESZKAM NA TERENIE CHRONIONYM PRAWA I OBOWIĄZKI PRAWNE I SPOŁECZNO- GOSPODARCZE UWARUNKOWANIA OCHRONY PRZYRODY NA OBSZARACH NATURA 2000 Zdzisław Cichocki, Małgorzata Hajto, Agnieszka Kuśmierz FORMY PRAWNEJ
Bardziej szczegółowoPodstawy prawne planowania metropolitalnego stan i perspektywy
Podstawy prawne planowania metropolitalnego stan i perspektywy Łukasz Mikuła Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM Program wystąpienia I. Uregulowania prawne planowania
Bardziej szczegółowoKatarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe. Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87
Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87 2006 Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE
WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.49.2016.MK Warszawa, 29 marca 2016 r. ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1515,
Bardziej szczegółowoIF-II Lublin, dnia 6 czerwca 2018 r.
WOJEWODA LUBELSKI IF-II.4131.19.2018 Lublin, dnia 6 czerwca 2018 r. Rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające nieważność uchwały Nr XLIII/328/18 Rady Miejskiej w Kazimierzu Dolnym z dnia 26 kwietnia 2018
Bardziej szczegółowoZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIEK
WÓJT GMINY OSIEK ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIEK - UZASADNIENIE ZAWIERAJĄCE OBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ ORAZ SYNTEZĘ USTALEŃ PROJEKTU ZMIANY STUDIUM
Bardziej szczegółowoPojęcie stosowania prawa. Kompetencja do stosowania prawa
Pojęcie stosowania prawa Pojęcie stosowania prawa W prawoznawstwie stosowanie prawa nie jest pojęciem w pełni jednoznacznym, gdyż konkretny model stosowania prawa może wykazywać szereg cech związanych
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE
WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.281.2015.RM Warszawa, 22 grudnia 2015 r. ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2015 r. poz.
Bardziej szczegółowoUzasadnienie do Uchwały Nr... Rady Miejskiej w Piasecznie z dnia... w sprawie zmiany
Uzasadnienie do Uchwały Nr... Rady Miejskiej w Piasecznie z dnia... w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części miasta Piaseczna dla obszaru ograniczonego ulicami: Wschodnią,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII. Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki
Spis treści Wprowadzenie... V Wykaz skrótów... XIII Część I. Koncepcja konstytucyjnego modelu regulacji wolności i praw jednostki Rozdział I. Idee przewodnie wolności i praw jednostki w procesie uchwalania
Bardziej szczegółowoZrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko
Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko Jadwiga Ronikier - kierownik projektu SOOŚ PZRP FORUM WODNE Warszawa, 9-10 czerwca 2015 r. Zrównoważony rozwój, czyli (?) Pojęcie zdefiniowane
Bardziej szczegółowoA. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów.
Zawartość, tryb sporządzania i zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Zgodnie z art. 20 ust.
Bardziej szczegółowoKompetencje Dyrektora Parku Narodowego sprawującego nadzór nad obszarami Natura 2000 w świetle zapisów Ustawy o ochronie przyrody
Kompetencje Dyrektora Parku Narodowego sprawującego nadzór nad obszarami Natura 2000 w świetle zapisów Ustawy o ochronie przyrody HIERARCHIA Art. 6. ust 1.Formami ochrony przyrody są: 1) parki narodowe;
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 1)
USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska 1) Art. 6. 1. Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu. 2. Kto
Bardziej szczegółowoGłówne założenia prezydenckiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu
Główne założenia prezydenckiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu Grzegorz P. Kubalski Czosnów, 25 września 2013 roku Potrzeba i cel ustawy
Bardziej szczegółowoProwadzenie badań naukowych jako podstawa żądania udzielenia informacji publicznej
Konferencja: Aktualne problemy dostępu do informacji publicznej, Warszawa, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego,11 stycznia 2012 r. Prowadzenie badań naukowych jako podstawa żądania udzielenia informacji
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE
WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.197.2015.RM Warszawa, 21 września 2015 r. ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz.
Bardziej szczegółowostwierdzam nieważność
Łódź, dnia 12 stycznia 2010 r. Wojewoda Łódzki PNK.I. 0911/ 545 /2009 Rada Gminy w Nowym Kawęczynie ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Na podstawie art. 86 i 91 ust.1 i ust.3 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
Barbara Iwańska Ochrony przyrody w prawie UE i w prawie polskim - cz. II Ochrona przyrody w prawie polskim 24 września 2016 r. STUDIA PODYPLOMOWE 2 1. Źródła prawa ochrony przyrody Prawo międzynarodowe
Bardziej szczegółowoWstęp. Marian Wolanin Sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
Marian Wolanin Sędzia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego Zbiór przepisów prawnych Nieruchomości Edycja Sądowa przeznaczony jest dla osób zajmujących się szeroko rozumianą prawną problematyką nieruchomości.
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 14 października 1999 r. III RN 82/99
Wyrok z dnia 14 października 1999 r. III RN 82/99 Ochrona dóbr kultury wymaga stosownej przestrzennej koordynacji realizacji różnych celów i zadań, a więc także właściwego zagospodarowania przestrzeni
Bardziej szczegółowoPREZYDENT MIASTA RADOMIA VIII ETAP ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RADOM
PREZYDENT MIASTA RADOMIA VIII ETAP ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RADOM OBEJMUJĄCY TEREN W REJONIE ULIC RYBNEJ, WARSZAWSKIEJ, GRÓJECKIEJ I RZEKI MLECZNEJ W
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 21 października 2015 r. Poz ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I BŁ WOJEWODY MAZOWIECKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 21 października 2015 r. Poz. 8425 ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I.4131.209.2015.BŁ WOJEWODY MAZOWIECKIEGO z dnia 19 października 2015 r. Na
Bardziej szczegółowoRzeszów, dnia 29 czerwca 2018 r. Poz UCHWAŁA NR XLI RADY GMINY W WIELOPOLU SKRZYŃSKIM. z dnia 15 maja 2018 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO Rzeszów, dnia 29 czerwca 2018 r. Poz. 2987 UCHWAŁA NR XLI.280.2018 RADY GMINY W WIELOPOLU SKRZYŃSKIM z dnia 15 maja 2018 r. w sprawie uchwalenia regulaminu
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
1 Stosowanie polskiego i unijnego prawa ochrony środowiska (wybrane zagadnienia) 1 2 Jerzy Stelmasiak 8 października 2016 r. 2 3 4 Zarzuty KE skierowane do RM RP w 2008 r. odnośnie niewłaściwej wykładni
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT dot. założeń IARP do przekształcania prawa inwestycyjnego
KOMISJA ds. LEGISLACJI KRIA RP -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bardziej szczegółowoAktywność samorządów gminnych w kreowaniu form ochrony przyrody na przykładzie województwa łódzkiego
Aktywność samorządów gminnych w kreowaniu form ochrony przyrody na przykładzie województwa łódzkiego Ochrona przyrody w rękach samorządów wojewódzkich Supraśl, 09.2017 Hieronim Andrzejewski Zespół Parków
Bardziej szczegółowoWyzwania dla gospodarki przestrzennej w świetle najnowszych zmian prawnych
Łukasz Mikuła Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM Wyzwania dla gospodarki przestrzennej w świetle najnowszych zmian prawnych Projekt częściowo finansowany przez Unię
Bardziej szczegółowonałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt
Granice obowiązków, które mogą zostać nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt 3Ustawy Prawo ochrony środowiska Prof. dr hab. Krzysztof Płeszka Dr Michał Araszkiewicz Katedra Teorii Prawa WPiA UJ Źródła
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr /16 KOLEGIUM REGIONALNEJ IZBY OBRACHUNKOWEJ w Olsztynie z dnia 18 stycznia 2016 roku
UCHWAŁA Nr 0102-48/16 KOLEGIUM REGIONALNEJ IZBY OBRACHUNKOWEJ w Olsztynie z dnia 18 stycznia 2016 roku w sprawie badania zgodności z prawem uchwały Nr XII/85/2015 Rady Miejskiej w Szczytnie z dnia 18 grudnia
Bardziej szczegółowoLITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE PODYPLOMOWYCH STUDIÓW PRAWNYCH PROBLEMÓW GÓRNICTWA I OCHRONY ŚRODOWISKA
LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE PODYPLOMOWYCH STUDIÓW PRAWNYCH PROBLEMÓW GÓRNICTWA I OCHRONY ŚRODOWISKA BLOK PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH 1. Wprowadzenie do wiedzy o państwie i prawie - 10 godz. Istota i geneza
Bardziej szczegółowoOpinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy Ordynacja podatkowa (druk nr 1288)
Warszawa, dnia 25 lipca 2011 r. Opinia do ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy Ordynacja podatkowa (druk nr 1288) I. Cel i przedmiot ustawy Opiniowana ustawa wprowadza
Bardziej szczegółowoWolności i prawa jednostki w Konstytucji RP. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP
Wolności i prawa jednostki w. Tom I. Idee i zasady przewodnie konstytucyjnej regulacji wolności i praw jednostki w RP Red.: Mariusz Jabłoński Wprowadzenie Wykaz skrótów Część I. Koncepcja konstytucyjnego
Bardziej szczegółowoWpływ nowych kompetencji samorządu województwa wynikających z tzw. ustawy krajobrazowej na samodzielność i władztwo planistyczne gminy
Wpływ nowych kompetencji samorządu województwa wynikających z tzw. ustawy krajobrazowej na samodzielność i władztwo planistyczne gminy dr Maciej Kruś Kancelaria Spaczyński Szczepaniak i Wspólnicy Uniwersytet
Bardziej szczegółowoUwaga Propozycja modyfikacji PROGNOZY
Załącznik nr 2 do Podsumowania do Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 przyjętej uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 458/XXII/12 z dnia 24.09.2012 r. Sposób i zakres uwzględnienia opinii
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Autor rozprawy: mgr Łukasz Młynarkiewicz Promotor: dr hab. Agnieszka Skóra, prof. UWM Promotor pomocniczy: dr Tomasz Nowacki Temat: Decyzja zasadnicza jako forma działania
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia
Załącznik do uchwały nr 72 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja Obszar kształcenia: obszar kształcenia
Bardziej szczegółowoOBSZARY PRZYRODNICZO CENNE W PROCESACH RACJONALNEGO PLANOWANIA PRZESTRZENI
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI w OLSZTYNIE WYDZIAŁ GEODEZJI I GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ KATEDRA PLANOWANIA I INŻYNIERII PRZESTRZENNEJ OBSZARY PRZYRODNICZO CENNE W PROCESACH RACJONALNEGO PLANOWANIA PRZESTRZENI
Bardziej szczegółowookreślenie stanu sprawy/postępowania, jaki ma być przedmiotem przepisu
Dobre praktyki legislacyjne 13 Przepisy przejściowe a zasada działania nowego prawa wprost Tezy: 1. W polskim porządku prawnym obowiązuje zasada działania nowego prawa wprost. Milczenie ustawodawcy co
Bardziej szczegółowokodyfikacji, przez szeroki zakres obszarów regulacji
- Prawo administracyjne nie nadaje się do kodyfikacji, przez szeroki zakres obszarów regulacji - Zasady prawa administracyjnego zostały określone przez naukę prawa Cel wyodrębnienia zasad nauki prawa administracyjnego:
Bardziej szczegółowoPlanowanie w gospodarce odpadami
Planowanie w gospodarce odpadami Łukasz Turowski Skąd potrzeba planowania w gospodarce odpadami? Głównymi celami w polityce Unii Europejskiej w zakresie gospodarowania odpadami są: zapobieganie powstawaniu
Bardziej szczegółowoINFORMACJE I ANALIZY PRAWNE
INFORMACJE I ANALIZY PRAWNE dotyczące regulacji planistycznych odnoszących się do lokalizacji hipermarketów, wykonane dla potrzeb przygotowania odpowiedzi na wnioski Nr 16/2004 i 17/2004 Komisji Planowania
Bardziej szczegółowoAktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta Tczewa na lata
załącznik Nr 2 do uchwały Nr XXV/198/2012 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25 października 2012 r. w sprawie przyjęcia Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2012-2015 z uwzględnieniem
Bardziej szczegółowoWÓJT GMINY TRĄBKI WIELKIE
Trąbki Wielkie, dnia... imię i nazwisko / nazwa inwestora adres, nr telefonu kontaktowego imię i nazwisko pełnomocnika (upoważnienie + opłata skarbowa)... adres pełnomocnika, nr telefonu kontaktowego WÓJT
Bardziej szczegółowoCzy sprawowanie nadzoru to nadzór czyli o dylematach dyrektora parku naturowego Białowieża 14 września 2010 r. Białowieski Park Narodowy
Czy sprawowanie nadzoru to nadzór czyli o dylematach dyrektora parku naturowego Białowieża 14 września 2010 r. Białowieski Park Narodowy Wojciech Hurkała Departament Ochrony Przyrody I ciągle sobie zadaję
Bardziej szczegółowoZielona infrastruktura w Polsce. Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
Zielona infrastruktura w Polsce Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Zielona infrastruktura priorytet nowej strategii Realizacja Strategii UE ochrony różnorodności biologicznej na lata 2020
Bardziej szczegółowoStudium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa. Kraków, 8 listopada 2018 r.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa Kraków, 8 listopada 2018 r. USTAWA O PLANOWANIU I ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM USTAWA z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
Bardziej szczegółowoZałożenia projektu autorskiego zespołu prof. Zygmunta Niewiadomskiego
Założenia projektu autorskiego zespołu prof. Zygmunta Niewiadomskiego I. Założenia Kodeksu II. System planowania przestrzennego III. Proces inwestycyjny - etapy IV. Inwestycje publiczne V. Realizacja inwestycji
Bardziej szczegółowoWniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena LIPOWICZ RPO-656907-V/10/TS 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Naczelny Sąd Administracyjny Izba Ogólnoadministracyjna
Bardziej szczegółowoOchrona krajobrazu w ocenach oddziaływania na środowisko - uwarunkowania prawne
Gdańsk, 2018-04-20 Michał Behnke Kancelaria Radców Prawnych CIC Pikor, Behnke, Dmoch, Fryzowski Sp. p. Gdynia Ochrona krajobrazu w ocenach oddziaływania na środowisko - uwarunkowania prawne Tekst przygotowany
Bardziej szczegółowoPlan zagospodarowania przestrzennego województwa stanowi podstawowe narzędzie dla prowadzenia polityki przestrzennej w jego obszarze.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa stanowi podstawowe narzędzie dla prowadzenia polityki przestrzennej w jego obszarze. Jej prowadzenie służy realizacji celu publicznego, jakim jest ochrona
Bardziej szczegółowoUzasadnienie do uchwały Nr. Rady Miejskiej w Swarzędzu
Uzasadnienie do uchwały Nr. Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 1. Wstęp Niniejsze uzasadnienie dotyczy rozwiązań przyjętych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz obejmującego
Bardziej szczegółowoSTUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE
BURMISTRZ MIASTA I GMINY W DRAWSKU POMORSKIM STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRAWSKO POMORSKIE -CZĘŚĆ OPISOWA- ZAŁĄCZNIK NR 2 DO UCHWAŁY NR VIII/59/2003 RADY MIEJSKIEJ
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 2 lipca 2013 r. Poz ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I RM WOJEWODY MAZOWIECKIEGO. z dnia 2 lipca 2013 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 2 lipca 2013 r. Poz. 7469 ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE NR LEX-I.4131.80.2013.RM WOJEWODY MAZOWIECKIEGO z dnia 2 lipca 2013 r. Na podstawie art. 91
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 16 zaliczenie z oceną
Wydział: Prawo i Administracja Nazwa kierunku kształcenia: Administracja Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: prof. dr hab. Kazimierz Strzyczkowski Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia Tryb studiów:
Bardziej szczegółowoPODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA
PODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2017-2020 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2021-2024 Po przyjęciu dokumentu pn. Program ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE. Działając na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U r. poz. 446 ze zm.
WOJEWODA DOLNOŚLĄSKI NR NK-N.4131.112.3.2017.MC2 Wrocław, 19 kwietnia 2017 r. ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Działając na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U.
Bardziej szczegółowoWydział Prawa i Administracji. Wydział prowadzący kierunek studiów:
E f e k t y k s z t a ł c e n i a d l a k i e r u n k u i i c h r e l a c j e z e f e k t a m i k s z t a ł c e n i a d l a o b s z a r ó w k s z t a ł c e n i a Wydział prowadzący kierunek studiów: Kierunek
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXV/471/16 RADY MIASTA OPOLA. z dnia 21 kwietnia 2016 r.
UCHWAŁA NR XXV/471/16 RADY MIASTA OPOLA z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie stanowiska Rady Miasta Opola dotyczącego usunięcia naruszenia prawa w uchwale nr XXXVI/380/08 Rady Miasta Opola z dnia 25 września
Bardziej szczegółowoNauka administracji. Ćwiczenie gr. 1 i gr. 2. Administracja Studia niestacjonarne I stopnia (2018/19)
Nauka administracji Ćwiczenie gr. 1 i gr. 2 Administracja Studia niestacjonarne I stopnia (2018/19) Działalność administracji publicznej Zadania administracji publicznej. Zadania, cele, wartości. Prywatyzacja
Bardziej szczegółowoOCHRONA KRAJOBRAZU W OBSZARACH CENNYCH PRZYRODNICZO
OCHRONA KRAJOBRAZU W OBSZARACH CENNYCH PRZYRODNICZO dr inż. arch. Jerzy Tokajuk Towarzystwo Urbanistów Polskich Oddział w Białymstoku Supraśl 2017.09.29 OBSZARY CHRONIONE Obszary objęte ochroną przyrody
Bardziej szczegółowoUzasadnienie do uchwały w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Lesznowola dla części obrębu Władysławów
Uzasadnienie do uchwały w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Lesznowola dla części obrębu Władysławów Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Lesznowola dla części
Bardziej szczegółowoPREZENTACJA MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO (MPZP) WYBRANE ZAGADNIENIA
PREZENTACJA MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO (MPZP) WYBRANE ZAGADNIENIA 1. Podstawy prawne 2. Procedura ustawowa 3. Zakres merytoryczny planu 4. Praca zespołu projektowego 5. Skutki uchwalenia
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 10 czerwca 2010 r.
BAS-WAL-923/10 Warszawa, dnia 10 czerwca 2010 r. Opinia prawna w sprawie konsekwencji braku przepisów prawnych w Prawie budowlanym, regulujących lokalizację i budowę farm wiatrowych I. Teza opinii Brak
Bardziej szczegółowoK A R T A P R Z E D M I O T U
Uczelnia Wydział Kierunek studiów Poziom kształcenia Profil kształcenia Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Wydział Prawa i Administracji Kierunek prawno-biznesowy Studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoUZASADNIENIE. 2. Sposób realizacji wymogów wynikających z art. 1 ust. 2-4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:
UZASADNIENIE 1. Wstęp Niniejsze uzasadnienie dotyczy rozwiązań przyjętych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy Swarzędz obejmującego wieś Łowęcin, część północną obrębu Jasin i część
Bardziej szczegółowoZadania GDOŚ w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko
Zadania GDOŚ w strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko Warszawa, 15 czerwca 2018 r. Joanna Przybyś, Departament Ocen Oddziaływania na Środowisko PODSTAWY PRAWNE Ustawa z dnia 3 października
Bardziej szczegółowoLITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE PODYPLOMOWYCH STUDIÓW PRAWNYCH PROBLEMÓW GÓRNICTWA I OCHRONY ŚRODOWISKA SPECJALNOŚĆ: PRAWNE PROBLEMY GÓRNICTWA
LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE PODYPLOMOWYCH STUDIÓW PRAWNYCH PROBLEMÓW GÓRNICTWA I OCHRONY ŚRODOWISKA SPECJALNOŚĆ: PRAWNE PROBLEMY GÓRNICTWA BLOK PRZEDMIOTÓW PODSTAWOWYCH 1. Wprowadzenie do wiedzy o państwie
Bardziej szczegółowoPolityka państwa na pograniczu energetyki i ochrony środowiska. Najsilniejszy oręż
Polityka państwa na pograniczu energetyki i ochrony środowiska. Najsilniejszy oręż Autor: Leszek Karski (Nafta & Gaz Biznes kwiecień 2004) Najnowszy dokument planistyczny w sektorze środowiska Polityka
Bardziej szczegółowoOpinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie
Warszawa dn. 8 stycznia 2016 r. Dr hab. prof. nadzw. Mirosław Karpiuk Opinia prawna sporządzona dla Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu w Warszawie Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP przez Trybunał
Bardziej szczegółowoKONIECZNOŚĆ DECYZJI O POZWOLENIU NA BUDOWĘ WG WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO 2011
1 KONIECZNOŚĆ DECYZJI O POZWOLENIU NA BUDOWĘ WG WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO 2011 Decyzja o pozwolenie na budowę stanowi istotną gwarancję ochrony nie tylko praw osób trzecich lecz także interesu publicznego.
Bardziej szczegółowoROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE
WOJEWODA MAZOWIECKI LEX-I.4131.97.2016.BŁ Warszawa, 20 maja 2016 r. ROZSTRZYGNIĘCIE NADZORCZE Na podstawie art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446)
Bardziej szczegółowo