Ministerstwo Gospodarki DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ

Transkrypt

1 Ministerstwo Gospodarki DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ Warszawa, 20 grudnia 2011 r. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w latach ogólne tendencje W Polsce od początku okresu transformacji obserwowany jest stały wzrost kapitału inwestowanego przez firmy zagraniczne w postaci inwestycji bezpośrednich. Przeprowadzane reformy, polepszająca się sytuacja makroekonomiczna, postępujący proces konwergencji w ramach UE oraz rosnąca efektywność i kultura pracy sprzyjają coraz korzystniejszemu postrzeganiu naszego kraju za granicą. W efekcie łączna wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych ulokowanych w Polsce do końca 2010 roku wyniosła 150,4 mld euro, co czyniło nasz kraj absolutnym liderem wśród państw regionu Europy Środkowej i Wschodniej. W okresie średnioroczny napływ BIZ do Polski utrzymywał się na poziomie przekraczającym 9,5 mld euro, przy wyraźnie zwyŝkowej tendencji obserwowanej pomiędzy 2004 a 2007 rokiem, który okazał się rekordowym pod względem wartości rocznego napływu BIZ. Wyniósł on wówczas 17,2 mld euro. W okresie napływ inwestycji bezpośrednich pozostawał pod bardzo silnym wpływem zjawisk kryzysowych, które ograniczyły strumień inwestycji. Jednak ich zmniejszenie w przypadku Polski, ze względu na relatywnie łagodny przebieg kryzysu, nie było tak znaczne jak innych państwach regionu. RównieŜ w 2010 roku, pomimo spadku BIZ o 28% Polska była liderem w Europie Środkowo-Wschodniej pod względem wartości napływających inwestycji zagranicznych. Natomiast uwzględniając ilość nowych projektów greenfield i utworzonych miejsc pracy mieściła się w pierwszej piątce w Europie. Rok Wartość napływających BIZ (mld euro) 6,4 4,4 4,1 10,2 8,3 15,7 17,2 10,1 9,4 6,7 Wartość łączna BIZ na koniec roku (mld euro) 46,7 46,1 45,9 63,6 76,8 95,6 121,3 116,6 128,5 150,4 W strukturze kapitałowej inwestycji zagranicznych, w ostatnich latach wzrasta znaczenie reinwestowanych zysków. Od 2008 roku, kiedy to ze względu na kryzys i słabe wyniki finansowe firm reinwestowane zyski osiągnęły wartość ujemną, w kolejnych dwóch latach wartość tej kategorii była bliska lub przewyŝszała inwestycje w postaci zakupu udziałów w polskich przedsiębiorstwach. Dowodzi to polepszającej się kondycji finansowej inwestorów zagranicznych oraz wskazuje na ich dalsze plany dotyczące poszerzania zakresu ich działalności właśnie w Polsce. 1

2 Na silną pozycję Polski w oczach zagranicznych firm wskazuje takŝe ich zachowanie w apogeum kryzysu, jakim był rok Wówczas firmy zagraniczne nie tylko nie zdecydowały się na transferowanie kapitałów z Polski, ale teŝ zwiększyły wartość kredytów udzielnych swoim polskim spółkom zaleŝnym. W 2008 roku udział kredytów w ogólnej wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniósł 41% i był najwyŝszy od 2000 roku. Działo się tak pomimo ogólnoświatowej tendencji do ograniczania przepływu kapitałów oraz utrzymującej się niepewności inwestorów co do ich dalszej sytuacji. MoŜna sądzić, iŝ relatywnie dobre wyniki makroekonomiczne jakie osiągnęliśmy w okresie sprawiły, Ŝe w ocenie inwestorów zagranicznych wzrosła stabilność gospodarki naszego kraju, a przez to równieŝ jego atrakcyjność inwestycyjna. Wyzwaniem w najbliŝszym czasie staną się nowe tendencje w zakresie napływu BIZ. Zmniejszają się inwestycje lokowane w przetwórstwie przemysłowym, rosną natomiast w sektorze usług. Ponadto ogólną tendencją jest zmniejszanie się wartości poszczególnych projektów inwestycyjnych, przy jednoczesnym wzroście ich liczby. Z jednej strony moŝna się spodziewać, iŝ trend ten będzie powodował zmniejszanie łącznej wartości kapitału napływającego do Polski, jednak z drugiej strony będzie on lokowany w przedsięwzięcia generujące wyŝszą wartość dodaną i przyczyniające się do transferu nowoczesnych technologii oraz najnowszych rozwiązań w zakresie zarządzania i organizacji w biznesie. Dotyczy to przede wszystkim tworzenia zakładów w przemyśle lotniczym (Dolina Lotnicza na Podkarpaciu), ośrodków badawczo-rozwojowych oraz przedsięwzięć z zakresu technologii informatycznych i telekomunikacyjnych. Tego rodzaju inwestycje stwarzają moŝliwość zatrudnienia dla wysokokwalifikowanych specjalistów oraz rozwoju polskich firm działających w obszarze zaawansowanych technologii kooperujących z inwestorami zagranicznymi. Odrębną kategorię stanowią ośrodki usług biznesowych (BPO), które są obecnie najliczniej reprezentowany rodzajem projektów inwestycyjnych realizowanych w Polsce. Szacuje się, iŝ obecnie w Polsce w ok. 300 centrach usług zatrudnionych jest ponad osób. Inwestycje tego typu są zdecydowanie mniej kapitałochłonne, a jednocześnie stwarzają relatywnie duŝą ilość miejsc pracy. Zmiana jakościowa jaka dokonuje się przypadku inwestycji lokowanych w Polsce jest pochodną nowych przewag konkurencyjnych, które zagraniczni inwestorzy dostrzegli w naszym kraju. Decydujące przestają być koszty pracy, dotychczas napędzające napływ obcego kapitału (choć nie straciły jeszcze całkowicie na znaczeniu), a wraz z rosnącym zainteresowaniem sektorem usług na znaczeniu zyskuje jakość zasobów ludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem wykształcenia i znajomości języków obcych. Ponadto istotna staje się szeroko rozumiana komunikacja, infrastruktura informatyczna oraz dostęp do powierzchni biurowych. W kwestii kierunków napływu BIZ takŝe zauwaŝalne są zmiany. W Polsce co prawda nadal dominują inwestorzy z krajów wysokorozwiniętych (USA, Wielka Brytania), lecz kolejne pozycje zajmują inwestorzy z krajów azjatyckich takich jak Korea Południowa, Chiny czy Japonia. 2

3 Rosnące zainteresowanie inwestorów lokowaniem swoich projektów w Polsce znajduje swoje odzwierciedlenie w wielu branŝowych raportach i rankingach atrakcyjności inwestycyjnej. Np. w publikacji Ernst & Young Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2011 Polska zajęła siódme miejsce w Europie (8. w edycji ubiegłorocznej) pod względem nowych inwestycji zagranicznych w 2010 roku oraz trzecie (5. w roku ubiegłym) na kontynencie pod względem nowych miejsc pracy utworzonych dzięki napływowi bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Pod względem obu charakterystyk w regionie Europy Środkowej pozostaliśmy liderami. W najbliŝszej przyszłości moŝna się spodziewać kilku nowych trendów w zakresie napływu BIZ do Polski. Z jednej strony będzie to powolny wzrost zainteresowania inwestorów regionami, które do tej pory były uwaŝane za mało atrakcyjne. Dotyczy to głównie Polski Wschodniej. Na zmianę w tym kierunku moŝe wskazywać inwestycja firmy IKEA, która kosztem ok. 340 mln euro uruchomiła na Podlasiu swoją fabrykę zatrudniającą, docelowo, ponad 2 tys. osób. Inwestycja ta została uznana za największa w Polsce w 2010 roku i była jedną z pierwszych w województwie podlaskim w ogóle. MoŜna oczekiwać, iŝ ten projekt spowoduje, iŝ w regionie pojawi się więcej podmiotów zagranicznych, czy to kooperujących z IKEĄ, czy teŝ przekonanych, Ŝe region w którym zainwestowała tak znana firma moŝe jednak być atrakcyjny dla inwestorów. Z drugiej strony w ujęciu branŝowym moŝna się spodziewać jeszcze większej specjalizacji w sektorze BPO. Outsourcing procesów biznesowych będzie obejmował coraz węŝsze wycinki działalności biznesowej i zgodnie z trendami światowymi moŝna spodziewać się w Polsce powstawania centrów LPO (Legal Process Outsourcing), KPO (Knowledge process outsourcing), MPO (Marketing process outsourcing). Rozwojowi tego segmentu działalności sprzyjać będzie na pewno silna gospodarka oraz duŝy i coraz bardziej dojrzały rynek wewnętrzny, który wzmaga popyt na efektywność i konkurencyjność, a przez to na zaawansowane usługi biznesowe. 3

4 Bezpośrednie inwestycji zagraniczne w roku 2010 Według danych NBP w 2010 roku napłynęło do Polski 6,7 mld EUR w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). W 2010 roku główną pozycją w napływie BIZ były reinwestowane zyski, stanowiące 64,8% napływu BIZ do Polski (23,3 pkt. proc. więcej niŝ w 2009 roku), w następnej kolejności kapitał własny (33,7%) oraz pozostałe inwestycje. Zdecydowana większość kapitału pochodziła z krajów europejskich. Zainwestowały one w Polsce w ramach BIZ 6,6 mld EUR. Inwestycji o największej wartości dokonały kraje UE- 27: Luksemburg (prawie 2 mld EUR), Niemcy (1,6 mld EUR), Włochy (1,0 mld EUR) oraz Cypr (0,8 mld EUR). W 2010 roku odpływ kapitału netto z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich wyniósł 4,1 mld EUR. Poprawa koniunktury sprawiła, Ŝe polskie BIZ wzrosły w porównaniu z rokiem 2009 o 10,6%. NaleŜy podkreślić, Ŝe reinwestowane zyski w dalszym ciągu, mimo wzrostu w stosunku do 2009 roku, były ujemne. Przyczyną wzrostu polskich BIZ za granicą były głównie inwestycje w kapitał własny spółek (2,6 mld EUR, co stanowiło 62,3% odpływu BIZ) oraz naleŝności z tytułu pozostałych inwestycji (2,4 mld EUR; 57,1%). Pod względem lokalizacji geograficznej polskich BIZ, ich głównymi odbiorcami były kraje europejskie. W 2010 roku kraje te przyjęły 93,6% polskich BIZ (w ,6%). Najwięcej kapitału w formie BIZ trafiło do Luksemburga (1,6 mld EUR), Szwajcarii (0,7 mld EUR), Belgii (0,5 mld EUR) oraz na Cypr (0,4 mld EUR). Na innych kontynentach polscy inwestorzy słabo zaznaczyli swoją obecność. Do Ameryki Północnej napłynęło 236 mln EUR, a na Bliski Wschód (głównie do Iranu) 111 mln EUR polskich BIZ. Stan naleŝności polskich inwestorów z tytułu BIZ za granicą na dzień wyniósł 29,2 mld EUR i był wyŝszy o 29,7% od stanu na koniec roku Wzrost ten był spowodowany wzrostem salda naleŝności i zobowiązań z tytułu udzielonych kredytów z 4,8 mld EUR do 13,3 mld EUR oraz wzrostem kapitału własnego i reinwestowanych zysków z 15,8 mld EUR do blisko 16 mld EUR. 4

5 Wykres 1 Napływ BIZ do Polski w latach w mld EUR ,7 17, mld EUR 8 6,4 10,2 8,3 10,1 9,4 6,7 6 4,4 4, * Źródło: NBP, rok 2010 dane szacunkowe Wykres 2 Stan zobowiązań z tytułu BIZ na koniec poszczególnych lat w okresie mld EUR ,4 121,3 116,6 128,5 95,6 76, * * dane szacunkowe Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie Polsce w 2009 roku, NBP, styczeń 2011 r. Tabela 1 Struktura napływu BIZ do Polski w latach w mln EUR Rok Kapitały własne Reinwestowane zyski Kredyty inwestorów Ogółem napływ kapitału Źródło: Bilans płatniczy dane kwartalne, NBP. 5

6 Tabela 2 Struktura geograficzna napływu BIZ do Polski wg kraju pochodzenia kapitału oraz stan zobowiązań na koniec 2010 roku w mln EUR Lp. Kraje Zobowiązania na koniec 2010 r. 1 Europa w tym: UE Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja 15 0,1 0, Hiszpania Irlandia Luksemburg Niderlandy Niemcy Portugalia Szwecja Wielka Brytania Włochy Cypr Słowenia Szwajcaria Norwegia Ukraina Rosja Węgry Czechy Kraje AP w tym: USA Azji w tym: Chiny Singapur Japonia Korea Płd Ogółem Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce, NBP. 1 Dane ogólne oraz dane przekrojowe dot. BIZ róŝnią się ze względu na wykorzystanie źródeł danych o róŝnych okresach rewizji. Dane ogólne naleŝy traktować jako najbardziej aktualne. 6

7 Tabela 3 Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wg sekcji i działów PKD w latach oraz wartość zobowiązań z tytułu BIZ na koniec 2009 roku w podziale na rodzaje działalności (w mln EUR) Sekcje i działy PKD Kapitał zainwestowany na koniec Struktura w % Przemysł w tym: 5.500, , , ,4 36,0% Zaopatrywanie w energię elektr, gaz i 453, ,6 856, ,3 wodę 4,1% Górnictwo i kopalnictwo 50,8 17,3-14,0 208,3 0,2% Przetwórstwo przem. w tym produkcja: 4.996, , , ,8 31,8% - pojazdów mechanicz., przyczep i 680,8-346,7 431, ,8 naczep 4,5% - pozostałego sprzętu transportowego 140,6-123,8 92,9 638,4 0,5% - art. spoŝyw. napojów, tytoniu 264,9 303, , ,7 5,9% - maszyn biurowych i komputerów 179,2 72,5-30,0 256,9 0,2% - urządzeń radiowych, tv i 270,8-89,2 177, ,8 komunikacyjnych 0,9% - drewna, papieru, dział. publik. i 574,2-122,4 485, ,6 poligraf. 3,2% - wyrobów chemicznych 344,9 377,7 223, ,8 3,1% - wyr. z gumy i tworzyw sztucznych 433,1 211,0 159, ,2 2,2% - koksu i produktów ropy naftowej 0,6 3,9 33,3 126,2 0,1% - metali i wyrobów z metali 1.259,8 370,1-108, ,7 4,1% - tkanin i wyrobów włókien. i odzieŝy 15,1-7,0 33,1 394,1 0,3% - maszyn, gdzie indziej nie 326,3 181,3 230, ,5 sklasyfikowana 1,7% Budownictwo 423,7 278,1 416, ,5 2,5% Usługi ogółem , , , ,4 58,6% Pośrednictwo finansowe w tym: - działalność ubezpieczeniowa 2.612,9 407, ,8 658, ,6-666, , ,5 18,6% 2,6% Handel i naprawy 2.425, ,2 948, ,0 15,9% Transport gosp. magazyn. i łączność w 621,9-508,8 157, ,4 tym: 5,7% -Telekomunikacja 487,0-289,0 324, ,3 4,7% Obsługa nieruchom., informatyka, w tym: - obsługa nieruchomości - usługi księgowe, zarządzanie, 4.363, , , ,5 909, , ,6 126, , , , ,8 17,5% 7,3% 8,1% doradztwo Hotele i restauracje 109,8-21,3 26,3 573,6 0,4% Zakupy i sprzedaŝ nieruchomości 907,1 459,6 124, ,6 2,1% Rolnictwo i rybołówstwo 91,6 90,5 25,5 587,1 0,5% Łącznie , , , ,3 100,0% Źródło: Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce, NBP, 2010 r. 7