dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

Transkrypt

1 Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

2 Przyczyny powstania polityki regionalnej UE Teoretyczne: Ekonomia neoklasyczna przewidywała występowanie konwergencji dochodowej w przypadku podobnych obszarów Modele endogeniczne prowadza do zupełnie innych wniosków Ekonomiczno-polityczne: Wbrew oczekiwaniom brak redukcji zróżnicowań dochodu Przystąpienie do UE Wielkiej Brytanii i jej problem z CAP Przystąpienie do Unii krajów śródziemnomorskich radykalnie zwiększyło istniejące zróżnicowanie Liberalizacja handlu może powodować wzrost dobrobytu u lepiej rozwiniętych kosztem gorzej rozwiniętych konieczność rekompensat (Pakiet Delorsa)

3 Polityka regionalna UE podstawy prawne Traktat Rzymski (1957): Potrzeba działań na rzecz osiągnięcia spójności regionalnej zapisana w preambule do Traktatu. Brak jednak oddzielnego Artykułu dotyczącego polityki regionalnej. Jednolity Akt Europejski (1986): Powstanie Polityki Spójności UE. Nowy Artykuł na temat Spójności ekonomicznej i społecznej dodany do Traktatu.

4 Polityka regionalna UE podstawy prawne (cd.) Traktat z Maastricht (1992): Spójność uznana za jeden z najważniejszych celów Unii. Artykuł 158: W celu promocji harmonijnego wzrostu Wspólnota będzie działać na rzecz wzmocnienia swojej spójności ekonomicznej i społecznej. W szczególności, Wspólnota będzie dążyć do redukcji zróżnicowania w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz zacofania najmniej korzystnie położonych obszarów, w tym obszarów wiejskich. Artykul 160: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ma za zadanie wyrównywanie regionalnego zróżnicowania we Wspólnocie biorąc udział w rozwoju i dostosowaniach strukturalnych regionów, które są gospodarczo zacofane lub przechodzą przeobrażenia (w przypadku podupadających regionów przemysłowych).

5 Ewolucja Polityki Spójności UE W ramach Traktatu w 1957 zapisano powstanie Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS utworzony w 1958 w celu promocji zatrudnienia i poprawy mobilności pracowników) oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). W 1962 w ramach porozumienia o utworzeniu WPR stworzono Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. W 1964 został on podzielony na Sekcję Gwarancji i Sekcję Orientacji. Sekcja Orientacji stała się narzędziem do wspierania reformy strukturalnej rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich. W 1968 roku stworzono DG Regio, której zadaniem miało być przygotowanie szerokiej strategii Europejskiej polityki regionalnej. Był to jeden z efektów publikacji przez Komisję pierwszego raportu o polityce regionalnej w 1965 roku.

6 Ewolucja Polityki Spójności UE (2) W 1972 konferencja głów państw członkowskich w Paryżu podjęła decyzję o powołaniu funduszu rozwoju regionalnego. Rozszerzenie Wspólnoty w 1973 spowodowało daleko idące konsekwencje dotyczące polityki regionalnej: - Szczególna sytuacja Wielkiej Brytanii w stosunku do budżetu Wspólnoty (wysokie wpłaty i niskie dotacje w ramach WPR); - Konsekwencje powstanie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i tzw. porozumienie Fontainebleau w sprawie rabatu brytyjskiego w 1984 roku. W 1975 powstaje EFRR na trzyletni okres próbny z budżetem w wysokości 1.3 miliarda euro. Jego celem ma być redukcja zróżnicowania regionalnego spowodowanego: a) Dominacją rolnictwa b) Zmianami przemysłowymi c) Bezrobociem strukturalnym dr Bartłomiej Rokicki

7 Ewolucja Polityki Spójności UE (3) W 1975 wprowadzono pierwszą regulację dotyczącą EFRR. Od tego momentu mógł on finansować 3 rodzaje działań (współfinansowanie do 50%), najlepiej na terenach objętych krajową pomocą publiczną: - Inwestycje w małych firmach, których celem miało być stworzenie przynajmniej 10 nowych miejsc pracy; -Inwestycje w infrastrukturę; Kraje członkowskie ubiegały się o dofinansowanie z EFRR na poziomie projektów, zaś decyzję w oparciu o propozycje Komisji podejmował komitet złożony z krajów członkowskich. Wszystkie środki z EFRR podzielone były pomiędzy kraje członkowskie w sposób egalitarny.

8 Ewolucja Polityki Spójności UE (4) W 1979 przeprowadzono pierwszą reformę EFRR. W jej ramach podjęto próbę koordynacji krajowych i wspólnotowej polityki regionalnej początek Europejskiej polityki regionalnej. Środki na jej prowadzenie wynosiły 1.5 miliarda euro rocznie, z czego 5% mogło zostać przeznaczone na działania proponowane przez Komisję. W 1984 przeprowadzono drugą reformę EFRR. W jej ramach na nowo zdefiniowano cele EFRR oraz przyznano więcej uprawnień Komisji. Ponadto: - Ustalono, że interwencje będą mieć charakter programowy, a nie projektowy - Zwiększono budżet do 2.5 miliarda rocznie - Wydatki na specyficzne programy Wspólnoty mogły sięgać 11% budżetu EFRR - Zwiększono regionalną koncentrację wydatków

9 Ewolucja Polityki Spójności UE (5) W 1988 wprowadzono nowe zasady prowadzenia Polityki Spójności. Najważniejsze ustalenia: a) Fundusze strukturalne stały się narzędziem do osiągnięcia spójności; b) Wzrost wydatków w ramach tzw. Pakietu Delorsa (60 miliardów euro na lata ); c) Wprowadzenie podstawowych zasad prowadzenie Polityki Spójności (programowanie, koncentracja, partnerstwo i dodatkowość) ; d) Identyfikacja obszarów problemowych(różne Cele) ; e) Wprowadzenie wieloletniego programowania; f) Wprowadzenie Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz Programów Operacyjnych; g) Nałożenie limitu wydatków na WPR oraz zwiększenie nakładów Niemiec.

10 Ewolucja Polityki Spójności UE (6) Cele Polityki Spójności w latach : Cel 1 - wspieranie rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów zacofanych, Cel 2 - restrukturyzacja regionów przemysłowych w fazie regresu, Cel 3 - zwalczanie bezrobocia długookresowego, Cel 4 - ułatwianie pracownikom dostosowania się do zmian na rynku pracy, Cel 5 - reforma wspólnej polityki rolnej: Cel 5a - modernizacja i adaptacja struktury produkcji Cel 5b - pomoc w rozwoju i zmianach strukturalnych obszarów wiejskich. W 1992 na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht spójność społeczna i ekonomiczna stały się priorytetem Wspólnoty (razem unią gospodarczą i monetarną oraz jednolitym rynkiem)

11 Ewolucja Polityki Spójności UE (7) W grudniu 1992 Rada Europejska w Edynburgu zdecydowała zwiększyć środki na zobowiązania w ramach Polityki Spójności o dalsze 40% w latach (miały one sięgnąć 163 miliardów euro). Stało się to możliwe m.in. dzięki przeprowadzeniu tzw. reformy MacSharry (dotyczyła ona Wspólnej Polityki Rolnej). W 1993 utworzono Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa w celu restrukturyzacji sektora dotkniętego kryzysem z początku lat 90-tych. W tym samym roku powołano również do życia Fundusz Spójności, którego zadaniem miało być zapewnienie dodatkowej pomocy finansowej krajom o poziomie dochodu poniżej 90% średnie UE. W momencie utworzenia funduszu do pomocy kwalifikowały się Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia. Wreszcie, wprowadzono wymóg przeznaczania 1% środków na działania innowacyjne.

12 Ewolucja Polityki Spójności UE (8) dr Bartłomiej Rokicki Akcesja Austrii, Finlandii i Szwecji w 1995 zaowocowała wprowadzeniem nowego Celu, który adresowany był do regionów o bardzo niskiej gęstości zaludnienia (poniżej 8 osób na km²). W 1997 potwierdzono strategiczne znaczenie spójności w ramach Traktatu Amsterdamskiego Na szczycie Rady w marcu 1999 roku, szefowie krajów członkowskich uzgodnili tzw. Agendę 2000 zawierającą plan finansowy na lata (uwzględniający przyszłe rozszerzenie UE). Najważniejsze reformy uwzględnione w Agendzie 2000: a) Kolejny wzrost środków (195 miliardów euro na siedem lat) b) Nowe rozwiązania prawne dla funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności c) Wprowadzenie cappingu d) Redukcja Celów: - Cel1 = dawny Cel1 + dawny Cel6 - Cel2 = dawny Cel2 + dawny Cel5b - Cel3 = dawny Cel3 + dawny Cel4 e) Zmniejszenie liczby Inicjatyw Wspólnoty z 13 do 4

13 Reformy Rady z grudnia 2005: Ewolucja Polityki Spójności UE (9) dr Bartłomiej Rokicki a) Nowe Cele: Konwergencja promocja wzrostu gospodarczego w najsłabiej rozwiniętych krajach członkowskich i regionach; Regionalna Konkurencyjność i Zatrudnienie wzmocnienie konkurencyjności i atrakcyjności regionów; Europejska Współpraca Terytorialna wzmocnienie współpracy międzyregionalnej, transgranicznej i transnarodowej. b) Każdy program może być finansowany tylko przez 1 fundusz (347 milardy euro na lata ); c) Nowy, niższy capping; d) Wprowadzenie earmarkingu; e) Zlikwidowanie Inicjatyw Wspólnoty; f) Przesunięcie rozwoju obszarów wiejskich oraz funduszy związanych z rybołówstwem poza Politykę Spójności; g) Utworzenie Europejskiego Funduszu Globalizacyjnego.

14 Regiony uprawnione do otrzymania dofinansowania w ramach celu Konwergencja i celu Konkurencyjnosc w latach

15 Ewolucja wydatków na Politykę Spójności oraz Wspólną Politykę Rolną (udział w całości budżetu UE) EAGGF Guarantee Section Structural Funds