LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH"

Transkrypt

1 Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 13 Temat: Materiały stosowane w elektrotechnice i elektronice. Łódź 2010

2 1. Wprowadzenie Podział materiałów elektrotechnicznych i elektronicznych wynika z ich funkcji w urządzeniach lub w układach elektrycznych. Ze względu na wartość rezystywności w temperaturze 20 C (293K) rozróżnia się materiały przewodzące, półprzewodzące i elektroizolacyjne. Abyśmy mogli mówić o odpowiedniej grupie materiałów wartości ich rezystywności muszą wynosić odpowiednio: materiały przewodzące ϱ Ω*m materiały półprzewodzące ϱ 20 = Ω*m materiały elektroizolacyjne ϱ Ω*m Osobną grupę stanowią materiały nadprzewodzące, które cechuje temperatura przejścia w stan nadprzewodnictwa, zwana temperaturą krytyczną. W następnych podrozdziałach omówione zostaną materiały pod kątem ich zastosowania. 1.1 Materiały przewodowe Nazwę materiałów przewodowych noszą metale i stopy, z których są wytwarzane przewody i kable elektroenergetyczne. Do tej grupy należą przede wszystkim miedź i aluminium, a także niektóre brązy, stopy aluminiowo-magnezowo-krzemowe oraz stal. Właściwości wybranych materiałów przewodowych podano w tab. 1. Tab. 1. Właściwości niektórych materiałów przewodowych. Rodzaj materiału Skład ϱ g/cm 3 γ MS/m α K -1 R r MPa Miedź 99,95% Cu 8, , Brąz Cu + 0,1% Mg lub Cu + (0,2 1%) Cd 8,9 48 0, Brąz Cu+ (0,5+0,8%) Mg lub Cu + 1%Sn+ 1%Cd 8,9 36 0, Brąz Cu + 2,4% Sn Cu + 1,2% Sn + 1,2 Zn 8,9 18 0, Aluminium 99,5% Al 2,7 36 0, Stop aluminiowomagnezowo-krzemowy (Aldrey, Almelec) (0,3+0,5%) Mg + ( ,6%) Si + AI (reszta) 2, , Żelazo (stal) 7,86 7 0, Miedź używa się na ogół w stanie miękkim, natomiast aluminium ze względu na potrzebę polepszenia właściwości mechanicznych w stanie półtwardym. Przewody o specjalnym przeznaczeniu, jak np. przewody jezdne w sieci trakcyjnej, od których wymaga się dużej wytrzymałości mechanicznej i małej ścieralności, wykonuje się ze 1

3 stopów Cu z dodatkiem do 1% Cd. Przewody nawojowe przeznaczone do dużych transformatorów są wytwarzane ze stopów CuAg, ze względu na występowanie dużych sił elektrodynamicznych w stanach zwarciowych. W liniach napowietrznych wysokiego napięcia znajdują zastosowanie nie tylko tzw. sploty stalowo-aluminiowe (rdzeń z liny stalowej jako element nośny, zapewniający odpowiednią wytrzymałość mechaniczną), ale także linki ze stopów Al-Si-Mg o różnych nazwach firmowych: Almelec, Aldrey itp. Wytrzymałość mechaniczna tych ostatnich jest na tyle duża, że nie wymagają one elementu nośnego, konduktywność zaś jest zaledwie o kilka procent mniejsza od konduktywności Al. Przewody ze stopów Al są coraz powszechniej stosowane. Znacznie mniejsza masa przewodów wykonanych ze stopów Al-Si-Mg w porównaniu ze splotami stalowoaluminiowymi powoduje, że budowa linii jest tańsza, pomimo wyższej ceny stopu niż Al. Przewody te cechuje duża odporność na korozję. W splotach stalowo-aluminiowych, w celu nadania im odpowiedniej odporności na korozję niezbędne jest stosowanie drutów stalowych ocynkowanych. Ocynkowanie zapobiega tworzeniu się ogniw na styku Al-stal. 1.2 Materiały oporowe Ze względu na zastosowanie materiały oporowe dzieli się na następujące grupy: 1. Stopy oporowe na rezystory techniczne, regulacyjne, rozruchowe, obciążeniowe itp.; 2. Stopy oporowe na rezystory pomiarowe, wykazujące mały współczynnik temperaturowy rezystancji oraz małą jednostkową siłę termoelektryczną względem miedzi (połączenia w miernikach); 3. Metale i stopy oporowe oraz materiały oporowe niemetalowe na elementy grzejne; 4. Metale na oporowe czujniki termometryczne, wyróżniające się dużym współczynnikiem temperaturowym rezystancji α; ich temperatura robocza zawiera się na ogół w granicach od do 350 C: 5. Materiały na rezystory specjalne bezindukcyjne, oraz o nieliniowej charakterystyce napięciowo-prądowej (warystory). Właściwości stopów oporowych i metali stosowanych do urządzeń wymienionych w grupie 1, 2 i 3. podano w tab. 2. W grupach 1 i 2 duże zastosowanie znajdują wieloskładnikowe stopy miedzi z niklem (do 40%), cynkiem (do 27%), aluminium (do 5%), magnezem (do 1%) i żelazem (do 1%). Są one znane pod firmowymi nazwami: manganin, konstantan itp. Stopy używane na elementy grzejne dzieli się na dwie podstawowe grupy; 2

4 stopy austenityczne, na bazie niklu i chromu (do 80% Ni i 20% Cr) bezżelazowe (tzw. nichromy) i zawierające żelazo (tzw. ferronichromy); stopy ferrytyczne (tzw. ferrochromale), zawierające oprócz Fe, Cr nieznaczne ilości domieszek uszlachetniających, np. Co. Stopy bezżelazowe mogą pracować, zależnie od gatunku, w temperaturach C. Wykazują one dużą wytrzymałość mechaniczną w wysokich temperaturach, dużą trwałość pracy w atmosferze obojętnej, są natomiast wrażliwe na działanie atmosfery utleniającej oraz zawierającej siarkę lub jej związki. Stopy ferrytyczne, w zależności od gatunku, mogą pracować w temperaturach do 1350 C. Wykazują one dużą odporność na atmosferę utleniającą, są nieodporne na działanie związków chloru, metali alkalicznych i cyjanków. Ich wadą jest duża skłonność do rekrystalizacji i mała wytrzymałość mechaniczna w wysokich temperaturach. Stopy te, od nazwy producenta, są znane jako Kanthale; produkowane w Polsce noszą nazwę Baildonali. Na elementy grzejne stosuje się również metale czyste molibden i wolfram. Mogą one pracować długotrwale w temperaturach C, lecz ze względu na proces utleniania wymagają stosowania atmosfer ochronnych lub próżni. Elementy wykonane z tych metali są używane w piecach oporowych do topienia oraz obróbki cieplnej niektórych metali. Niemetalowe elementy grzejne wykonuje się z materiałów węglowych i grafitowych oraz z węglika krzemu (SiC karborund) lub krzemku molibdenu (MoSi molibdenosilit). Elementy węglowe i grafitowe mogą pracować w temperaturach do 3300 C; odznaczają się dużą odpornością na udar cieplny, lecz małą odpornością na utlenianie (podczas pracy trzeba je chronić przed dostępem powietrza). Elementy grzejne z karborundu wykonuje się w kształcie prętów z odpowiednimi końcówkami noszącymi nazwę silit lub globar. W zależności od rodzaju wyrobu, rezystywność karborundu w temperaturze 20 C może wynosić Ω*m. W temperaturze powyżej ok. 900 C rezystywność maleje, po czym wzrasta w przybliżeniu liniowo osiągając w temperaturze 1450 C wartość ok Ω*m. Czas pracy karborundowych elementów grzejnych w temperaturze nie przekraczającej 1450 C wynosi ponad 2500 h. Na skutek utleniania wartość rezystywności w tym czasie może ulec znacznemu (3-krotnemu) zwiększeniu (15 20% podczas pierwszych godzin pracy). Elementy grzejne z krzemku molibdenu, produkowane w kształcie formowanych prętów przez firmę Kanthal, noszą nazwę Superkanthali; są one odporne na atmosfery utleniające i mogą pracować w temperaturze do 1700 C. 3

5 Na oporowe czujniki termometryczne stosuje się metale czyste, zwłaszcza platynę, rzadziej srebro, nikiel i miedź. Charakterystyka temperaturowa tych metali zależy przede wszystkim od ich czystości. 1.3 Materiały stykowe Dowolne połączenie w torze prądowym nazywa się zestykiem. Część zestyku należąca do jednego toru nazywa się stykiem. Ze względu na sposób pracy rozróżnia się następujące zestyki: nierozłączne nieruchome, nierozłączne ruchome (ślizgowe), rozłączne bezłukowe, rozłączne łukowe. Materiały stykowe mogą być: jednorodne, dwuwarstwowe (bimetale oraz z warstwą zewnętrzną nakładaną galwanicznie lub natryskiwaną) i wielowarstwowe. Materiały stykowe jednorodne wykonuje się w kształcie prętów, drutów, płytek, nakładek stykowych lub blach. Bimetale stykowe wytwarza się jako blachy, taśmy, pręty lub rurki. Trwałość styków bimetalowych jest na ogół nieo mniejsza niż styków jednorodnych, są one jednak tańsze i łatwiej obrabialne. Warstwy nanoszone galwanicznie i metodą natryskową wykonuje się przede wszystkim z materiałów szlachetnych. Wielowarstwowa struktura styku w której zarówno twardość, jak i gęstość materiału zmniejsza się stopniowo od warstwy do warstwy wówczas, gdy konduktywność się zwiększa poprawia warunki pracy zestyku oraz ułatwia montaż styku dzięki łatwiejszemu lutowaniu. Materiałami stykowymi są: metale czyste, stopy i spieki. Do najlepiej nadających się metali czystych należą metale szlachetne, takie jak srebro, złoto, platyna i pallad. Do często stosowanych metali nieszlachetnych należy miedź, wolfram i molibden. Zaletami miedzi są: duża konduktywność i dobre przewodnictwo cieplne, łatwość obróbki i lutowania, niska cena; wadami zaś: łatwość tworzenia warstw nalotowych z półprzewodzących tlenków i siarczków, niska granica plastyczności i dość niska temperatura topnienia. O doborze stopów i spieków decydują zarówno względy ekonomiczne (niska cena materiału), jak i możliwość sterowania właściwościami materiału przez odpowiedni dobór składników. Materiały stykowe z metali czystych wykonuje się metodą odlewania i obróbki plastycznej (łącznie z wyżarzaniem). Materiały ze spieków wytwarza się albo typową metodą metalurgii proszków (mieszanie, prasowanie i spiekanie), albo metodą nasycania, polegającą na tym, że 4

6 porowaty, spieczony szkielet utworzony z jednego składnika, np. wolframu o dużej liczbie połączonych ze sobą porów, wypełnia się roztopionym metalem, np. miedzią. Warunkiem nasycenia jest to, że temperatura topnienia materiału stanowiącego szkielet jest wyższa niż metalu przesycającego ten szkielet. Porowatość szkieletu może być zmienna w obszarze kształtki stykowej, co pociąga za sobą zmienny stopień nasycenia. W ten sposób uzyskuje się żądany rozkład właściwości mechanicznych i cieplno-elektrycznych w zestyku, podobnie jak w przypadku struktury wielowarstwowej. Materiały na styki zestyków ślizgowych, zwane potocznie materiałami szczotkowymi dzieli się na: elektrografitowe (surowce: sadza, koks naftowy, koks pakowy, koksy specjalne, grafit naturalny i sztuczny, tzw. elektrografit); metalografitowe (mieszanina metali i grafitu); węglowo-grafitowe i węglowe (mieszanina grafitu i surowców węglowych); grafitowe (grafit naturalny lub sztuczny i niewielka ilość dodatków). Do podstawowych właściwości materiałów szczotkowych zalicza się: masę właściwą, rezystywność, twardość i wytrzymałość mechaniczną, ścieralność, dopuszczalną prędkość obwodową, dopuszczalną gęstość prądu, spadek napięcia na rezystancji przejścia, współczynnik tarcia. 1.4 Materiały na ogniwa termoelektryczne Materiały na ogniwa termoelektryczne (termoelementy), nazywane także materiałami termoelektrodowymi, odznaczają się stałością charakterystyki temperaturowej, niezbędną wytrzymałością mechaniczną oraz odpornością na utlenianie. Do tych materiałów należą zarówno metale szlachetne z grupy platynowców i ich stopy, a także złoto, jak i metale nieszlachetne z rodziny chromowców (chrom, wolfram, molibden), żelazowców (żelazo, nikiel) oraz aluminium, miedź i mangan. Wpływ na charakterystykę termoelementu ma nie tylko rodzaj stykających się metali, lecz także ich czystość i jednorodność struktury. Konieczna jest zatem stabilizacja właściwości metali tworzących termoelement przez ich uprzednie wyżarzenie. W tablicy 2 podano rodzaje materiałów stosowanych najczęściej do wyrobu ogniw termoelektrycznych oraz ich charakterystyki. Charakterystyki ogniw zamieszczone w katalogach należy jednak traktować zawsze jako orientacyjne; każdy termoelement wymaga bowiem odrębnego skalowania. Należy je co pewien czas powtarzać, gdyż występująca 5

7 dyfuzja stykających się ze sobą materiałów może spowodować znaczne zmiany potencjału stykowego. Dyfuzja przebiega tym szybciej, im temperatura pracy termoelementu jest wyższa. Zmiana potencjału stykowego może zostać spowodowana również procesami korozyjnymi. Tab. 2. Materiały do wyrobu ogniw. Ogniwo Złoto + 1 % kobaltu Srebro + 1% kobaltu Konstantan-srebro Konstantan-miedź Konstantan-żelazo 1) Konstantan-chromonikielina Nikiel-chromonikielina Nikiel-stal niklowa (66% Ni) Nikiel-węgiel Chromel-alumel 1) Platyna-platynorod Platyna-platyna + 4.5% renu + 5.0% rodu Irydoren-irydorod (10%) Rod-platynorod (10%) Silit-węgiel 1) Chromel 89%Ni + 10%Cr + 1%Fe, Alumel 94,5%Ni + 2%Al +1%Si + 2,5%Mn. 1.5 Termobimetale Termobimetal wykonuje się przez spojenie pod wysokim ciśnieniem, a następnie walcowanie płyt dwóch metali o różnej rozszerzalności cieplnej. Pod wpływem temperatury termobimetal ulega odkształceniu na skutek różnicy rozszerzalności. Dzięki tej właściwości jest stosowany na elementy termoregulacyjne w obwodach elektrycznych. Termobimetale dają się obrabiać plastycznie. Najczęściej stosowanym zestawem materiałów tworzących termobimetale jest nikiel ze stopem żelaza z niklem, noszącym nazwę inwar. 6

8 Tab. 3. Właściwości najczęściej stosowanych termobimetali. Skład bimetalu materiał o małej wydłużalności materiał o dużej wydłużalności Wygięcie właściwe *10-2 mm/(mm*k) Najwyższa temperatura pracy ciągłej C Rezystywność μω*m 20 C 200 C 36% Ni + Fe Ni 0, ,154 0,27 36% Ni + Fe Ni + Mn + Fe 0, ,7 0,87 36% Ni + Fe Fe 20% Ni + 6% Mo + Fe 20% Ni + 6% Mo + Fe 0, ,8 0,93 0, ,32 0,84 Fe mosiądz 0, ,09 0,23 30% Ni + Fe mosiądz 0, ,11 0, Luty (spoiwa) Do łączenia metali stosuje się luty stopy metali o temperaturze topnienia niższej niż temperatura łączonych metali. Rozróżnia się luty miękkie o temperaturze topnienia niższej niż 400 C i luty twarde o temperaturze topnienia wyższej niż 700 C. Połączenia wykonane lutami miękkimi mają wytrzymałość na rozciąganie MPa, lutami twardymi zaś MPa. Do połączeń elektrycznych stosuje się zarówno luty miękkie, jak i twarde. Temperatura topnienia lutów powinna być o ok. 150 C niższa niż temperatura topnienia łączonych metali. Luty miękkie stosuje się do połączeń szczelnych, a luty twarde do połączeń szczelnych i przenoszących obciążenia. Zakres zastosowań i właściwości niektórych lutów podano w tab. 4. 7

9 Luty twarde Luty miękkie Tab. 4. Właściwości niektórych lutów i ich zastosowania. Rodzaj lutów Cecha Skład LC % Sn 0,6% Sb reszta Pb Temperatura topnienia C Zastosowanie łączy miedź, mosiądz i stal; lutowanie żarówek LC30A % Sn 1,4 1,8% Sb reszta Pb łączy miedź, stal; lutowanie połączeń pracujących w podwyższonych temperaturach; lutowanie uzwojeń silników elektrycznych cynowoołowiowe LC40 LC40A % Sn 0,2 0,5 Sb reszta Pb 39 40% Sn 1,8 2,4% Sb reszta Pb łączy miedź, mosiądz, stal; pobielanie i lutowanie elementów aparatury elektrotechnicznej łączy miedź i stal; lutowanie uzwojeń silników elektrycznych LC % Sn reszta Sb łączy miedź, mosiądz i stal; lutowanie uzwojeń i drobnych części mosiężnych LC % Sn 16 20% Sb reszta Pb łączy miedź, mosiądz i stal; lutowanie elementów z pokryciami cynowymi, cynowo-ołowiowymi, kadmowymi, cynkowymi i srebrnymi LC63 62,5 63,5% Sn reszta Pb 183 łączy miedź, mosiądz i stal; kąpielowe lutowanie połączeń elektrycznych w elektronice, cynowanie końcówek i płytek obwodów drukowanych kadmowe - brązowe SBK31 83% Cd 17% Zn 2,8 3,5% Si 1,0 1,5% Mn reszta Cu 260 łączy stopy cynku i aluminium 1015 łączy miedź, brąz i stopy niklu; spawanie elementów przyrządów elektrotechnicznych miedziane SMS1 0,5 1,0% Ag reszta Cu 1070 łączy miedź, stal i spieki; spawanie przewodów elektrycznych srebrne LS70 LS71F 69 71% Ag Cu reszta Zn 70,5 71,5% Ag 0,8 1,2 P reszta Cu lutowanie połączeń o małej rezystancji, wykonanych z niklu, stopów niklu, miedzi i stopów miedzi lutowanie styków elektrycznych 8

10 2. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się studentów z podstawowymi materiałami elektrotechnicznymi i elektronicznymi. 3. Opis stanowiska W skład stanowiska badawczego laboratorium wchodzą: 1. Mikroskop metalograficzny. 2. Próbki z wykonanymi zgładami metalograficznymi materiałów elektronicznych i elektrotechnicznych. 4. Wykonanie ćwiczenia 1. Dokonać obserwacji mikroskopowych próbek udostępnionych przez prowadzącego. 2. Sporządzić rysunki obserwowanych struktur. 5. Sprawozdanie 1. Cel ćwiczenia. 2. Wstęp teoretyczny. 3. Rysunki struktur wraz z opisem wg schematu: materiał, stan materiału, struktura, powiększenie, trawienie. 4. Uwagi i wnioski 6. Literatura 1. R. W. Kelsall, I. W. Hamley, M. Geoghegan: Nanotechnologie. WN PWN, Warszawa Z. Celiński: Materiałoznawstwo elektrotechniczne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa L. A. Dobrzański: Metalowe materiały inżynierskie. WNT, Warszawa, Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera elektryka. WNT, Warszawa

POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I SYSTEMÓW INFORMACYJNO-POMIAROWYCH

POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I SYSTEMÓW INFORMACYJNO-POMIAROWYCH POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I SYSTEMÓW INFORMACYJNO-POMIAROWYCH ZAKŁAD WYSOKICH NAPIĘĆ I KOMPATYBILNOŚCI ELEKTROMAGNETYCZNEJ PRACOWNIA MATERIAŁOZNAWSTWA

Bardziej szczegółowo

2. REZYSTANCJA ZESTYKOWA

2. REZYSTANCJA ZESTYKOWA 2. REZYSTANCJA ZESTYKOWA 2.1. Cel i zakres ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest poznanie zagadnień związanych z rezystancją zestykową i zależności tej rezystancji od różnych czynników. 2.2.1. Zestyk elektryczny.

Bardziej szczegółowo

Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć. Dr hab.

Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć. Dr hab. Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i Techniki Wysokich Napięć Dr hab. Paweł Żukowski Materiały przewodzące Właściwości podstawowych materiałów przewodzących

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁ ELWOM 25. Mikrostruktura kompozytu W-Cu25: ciemne obszary miedzi na tle jasnego szkieletu wolframowego; pow. 250x.

MATERIAŁ ELWOM 25. Mikrostruktura kompozytu W-Cu25: ciemne obszary miedzi na tle jasnego szkieletu wolframowego; pow. 250x. MATERIAŁ ELWOM 25.! ELWOM 25 jest dwufazowym materiałem kompozytowym wolfram-miedź, przeznaczonym do obróbki elektroerozyjnej węglików spiekanych. Kompozyt ten jest wykonany z drobnoziarnistego proszku

Bardziej szczegółowo

Badanie rezystancji zestykowej

Badanie rezystancji zestykowej Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN 0-68 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A www.kueitwn.pollub.pl LABORATORIUM URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH Instrukcja

Bardziej szczegółowo

Metale nieżelazne - miedź i jej stopy

Metale nieżelazne - miedź i jej stopy Metale nieżelazne - miedź i jej stopy Miedź jest doskonałym przewodnikiem elektryczności, ustępuje jedynie srebru. Z tego powodu miedź znalazła duże zastosowanie w elektrotechnice na przewody. Miedź charakteryzuje

Bardziej szczegółowo

3. Materiały stosowane do budowy maszyn elektrycznych

3. Materiały stosowane do budowy maszyn elektrycznych 3. Materiały stosowane do budowy maszyn elektrycznych 3.1. Materiały na rdzenie magnetyczne Wymagania w stosunku do materiałów magnetycznych miękkich: - duża indukcja nasycenia, - łatwa magnasowalność

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I SYSTEMÓW INFORMACYJNO-POMIAROWYCH

POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI TEORETYCZNEJ I SYSTEMÓW INFORMACYJNO-POMIAROWYCH POLITECHNIKA WASZAWSKA WYDZIAŁ ELEKTYCZNY INSTYTUT ELEKTOTECHNIKI TEOETYCZNEJ I SYSTEMÓW INFOMACYJNO-POMIAOWYCH ZAKŁAD WYSOKICH NAPIĘĆ I KOMPATYBILNOŚCI ELEKTOMAGNETYCZNEJ PACOWNIA MATEIAŁOZNAWSTWA ELEKTOTECHNICZNEGO

Bardziej szczegółowo

Metale i niemetale. Krystyna Sitko

Metale i niemetale. Krystyna Sitko Metale i niemetale Krystyna Sitko Substancje proste czyli pierwiastki dzielimy na : metale np. złoto niemetale np. fosfor półmetale np. krzem Spośród 115 znanych obecnie pierwiastków aż 91 stanowią metale

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Imię i Nazwisko Grupa dziekańska Indeks Ocena (kol.wejściowe) Ocena (sprawozdanie)........................................................... Ćwiczenie: MISW1 Podpis prowadzącego Politechnika Łódzka Wydział

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 5 Temat: Stale stopowe, konstrukcyjne, narzędziowe i specjalne. Łódź 2010 1 S t r

Bardziej szczegółowo

Badanie rezystancji zestykowej

Badanie rezystancji zestykowej Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki Katedra Urządzeń Elektrycznych i TWN 0-68 Lublin, ul. Nadbystrzycka 38A www.kueitwn.pollub.pl LABORATORIUM URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH Instrukcja

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY SPIEKANE (SPIEKI)

MATERIAŁY SPIEKANE (SPIEKI) MATERIAŁY SPIEKANE (SPIEKI) Metalurgia proszków jest dziedziną techniki, obejmującą metody wytwarzania proszków metali lub ich mieszanin z proszkami niemetali oraz otrzymywania wyrobów z tych proszków

Bardziej szczegółowo

2. CHARAKTERYSTYKI TERMOMETRYCZNE TERMOELEMENTÓW I METALOWYCH OPORNIKÓW TERMOMETRYCZNYCH

2. CHARAKTERYSTYKI TERMOMETRYCZNE TERMOELEMENTÓW I METALOWYCH OPORNIKÓW TERMOMETRYCZNYCH 2. CHARAKTERYSTYKI TERMOMETRYCZNE TERMOELEMENTÓW I METALOWYCH OPORNIKÓW TERMOMETRYCZNYCH 2.1. Cel ćwiczenia: zapoznanie się ze zjawiskami fizycznymi, na których oparte jest działanie termoelementów i oporników

Bardziej szczegółowo

w_08 Chemia mineralnych materiałów budowlanych c.d. Chemia metali budowlanych

w_08 Chemia mineralnych materiałów budowlanych c.d. Chemia metali budowlanych w_08 Chemia mineralnych materiałów budowlanych c.d. Chemia metali budowlanych Spoiwa krzemianowe Kompozyty krzemianowe (silikatowe) kity, zaprawy, farby szkło wodne Na 2 SiO 3 + 2H 2 O H 2 SiO 3 +

Bardziej szczegółowo

Metody łączenia metali. rozłączne nierozłączne:

Metody łączenia metali. rozłączne nierozłączne: Metody łączenia metali rozłączne nierozłączne: Lutowanie: łączenie części metalowych za pomocą stopów, zwanych lutami, które mają niższą od lutowanych metali temperaturę topnienia. - lutowanie miękkie

Bardziej szczegółowo

Podstawy Elektroenergetyki 2

Podstawy Elektroenergetyki 2 POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY Katedra Elektroenergetyki, Fotoniki i Techniki Świetlnej Laboratorium z przedmiotu: Podstawy Elektroenergetyki 2 Kod: ES1A500 037 Ćwiczenie nr 6 BADANIE REZYSTANCJI

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 2/N. 9. Stopy aluminium z litem: budowa strukturalna, właściwości, zastosowania.

ĆWICZENIE Nr 2/N. 9. Stopy aluminium z litem: budowa strukturalna, właściwości, zastosowania. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 2/N Opracowali:

Bardziej szczegółowo

Metaliczne materiały funkcjonalne w elektrotechnice

Metaliczne materiały funkcjonalne w elektrotechnice Temat 7 Nauka o materiałach Metaliczne materiały funkcjonalne w elektrotechnice Materiały funkcjonalne Materiały przewodzące Materiały rezystywne i oporowe Stopy na termopary Stopy o małym wsp. rozszerzalności

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 5 Temat: Stale niestopowe, stopowe, konstrukcyjne, narzędziowe, specjalne. Łódź 2010

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 1/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. Opracowali: dr Hanna de Sas Stupnicka, dr inż. Sławomir Szewczyk

ĆWICZENIE Nr 1/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. Opracowali: dr Hanna de Sas Stupnicka, dr inż. Sławomir Szewczyk Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 1/N Opracowali:

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.

ĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż. POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 5 Opracował: dr inż.

Bardziej szczegółowo

BADANIA WTRĄCEŃ TLENKOWYCH W BRĄZIE KRZEMOWYM CUSI3ZN3MNFE METODĄ MIKROANALIZY RENTGENOWSKIEJ

BADANIA WTRĄCEŃ TLENKOWYCH W BRĄZIE KRZEMOWYM CUSI3ZN3MNFE METODĄ MIKROANALIZY RENTGENOWSKIEJ BADANIA WTRĄCEŃ TLENKOWYCH W BRĄZIE KRZEMOWYM CUSI3ZN3MNFE METODĄ MIKROANALIZY RENTGENOWSKIEJ R. ROMANKIEWICZ, F. ROMANKIEWICZ Uniwersytet Zielonogórski ul. Licealna 9, 65-417 Zielona Góra 1. Wstęp Jednym

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY SUPERTWARDE

MATERIAŁY SUPERTWARDE MATERIAŁY SUPERTWARDE Twarde i supertwarde materiały Twarde i bardzo twarde materiały są potrzebne w takich przemysłowych zastosowaniach jak szlifowanie i polerowanie, cięcie, prasowanie, synteza i badania

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.13

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.13 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.13 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne ROZSZERZALNOŚĆ CIEPLNA LINIOWA Ashby

Bardziej szczegółowo

Skład chemiczny wybranych stopów niklu do obróbki plastycznej

Skład chemiczny wybranych stopów niklu do obróbki plastycznej Stopy innych metali Stopy niklu Konstrukcyjne (monele) Oporowe (chromel, alumel, nichromy, kanthal) O szczególnych własnościach fizycznych (inwar, kowar, elinwar, permalloy) Odporne na korozję(hastelloy)

Bardziej szczegółowo

CIENKOŚCIENNE KONSTRUKCJE METALOWE

CIENKOŚCIENNE KONSTRUKCJE METALOWE CIENKOŚCIENNE KONSTRUKCJE METALOWE Wykład 2: Materiały, kształtowniki gięte, blachy profilowane MATERIAŁY Stal konstrukcyjna na elementy cienkościenne powinna spełniać podstawowe wymagania stawiane stalom:

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13, Data wydania: 22 kwietnia 2015 r. Nazwa i adres INSTYTUT

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne metody metalurgii proszków. Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część III

Nowoczesne metody metalurgii proszków. Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część III Nowoczesne metody metalurgii proszków Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część III Metal injection moulding (MIM)- formowanie wtryskowe Metoda ta pozwala na wytwarzanie

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Opracowali: dr inŝ. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka

ĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Opracowali: dr inŝ. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INśYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium InŜynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 8 Opracowali: dr

Bardziej szczegółowo

Technologie Materiałowe II Spajanie materiałów

Technologie Materiałowe II Spajanie materiałów KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Spajanie materiałów Wykład 12 Lutowanie miękkie (SOLDERING) i twarde (BRAZING) dr inż. Dariusz Fydrych Kierunek

Bardziej szczegółowo

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE

WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA

Bardziej szczegółowo

Chłodnice CuproBraze to nasza specjalność

Chłodnice CuproBraze to nasza specjalność Chłodnice CuproBraze to nasza specjalność Dlaczego technologia CuproBraze jest doskonałym wyborem? LUTOWANIE TWARDE 450 C LUTOWANIE MIĘKKIE 1000 C 800 C 600 C 400 C 200 C Topienie miedzi Topienie aluminium

Bardziej szczegółowo

AlfaFusion Technologia stosowana w produkcji płytowych wymienników ciepła

AlfaFusion Technologia stosowana w produkcji płytowych wymienników ciepła AlfaFusion Technologia stosowana w produkcji płytowych wymienników ciepła AlfaNova to płytowy wymiennik ciepła wyprodukowany w technologii AlfaFusion i wykonany ze stali kwasoodpornej. Urządzenie charakteryzuje

Bardziej szczegółowo

PL B1. Sposób lutowania beztopnikowego miedzi ze stalami lutami twardymi zawierającymi fosfor. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL

PL B1. Sposób lutowania beztopnikowego miedzi ze stalami lutami twardymi zawierającymi fosfor. POLITECHNIKA WROCŁAWSKA, Wrocław, PL PL 215756 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 215756 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 386907 (51) Int.Cl. B23K 1/20 (2006.01) B23K 1/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE

MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE Stal jest to stop żelaza z węglem o zawartości węgla do 2% obrobiona cieplnie i przerobiona plastycznie Stale ze względu na skład chemiczny dzielimy głównie na: Stale węglowe Stalami węglowymi nazywa się

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Opracowali: dr inż. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka

ĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Opracowali: dr inż. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 8 Opracowali: dr inż.

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 5/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. niskotopliwych. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A.

ĆWICZENIE Nr 5/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. niskotopliwych. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 5/N Opracowała:

Bardziej szczegółowo

Stal - definicja Stal

Stal - definicja Stal \ Stal - definicja Stal stop żelaza z węglem,plastycznie obrobiony i obrabialny cieplnie o zawartości węgla nieprzekraczającej 2,11% co odpowiada granicznej rozpuszczalności węgla w żelazie (dla stali

Bardziej szczegółowo

Stopy metali nieżelaznych

Stopy metali nieżelaznych Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Stopy metali nieżelaznych Nazwa modułu w języku angielskim Non-ferrous alloys

Bardziej szczegółowo

Opis przedmiotu: Materiałoznawstwo

Opis przedmiotu: Materiałoznawstwo Opis przedmiotu: Materiałoznawstwo Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu TR.SIK102 Materiałoznawstwo Wersja przedmiotu 2013/14 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom Kształcenia Stopień Rodzaj Kierunek

Bardziej szczegółowo

APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 3. MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE

APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 3. MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE APARATURA W OCHRONIE ŚRODOWISKA - 3. MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE Wykład dla kierunku Ochrona Środowiska Wrocław, 2015 r. Materiały do budowy aparatury procesowej Do budowy aparatury procesowej wykorzystać

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek: ZiIP Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy Rodzaj zajęć: Wyk. Lab. WYBRANE ZAGADNIENIA Z METALOZNAWSTWA Selected Aspects of Metal Science Kod przedmiotu: ZiIP.OF.1.1. Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

Transportu Politechniki Warszawskiej, Zakład Podstaw Budowy Urządzeń Transportowych B. Ogólna charakterystyka przedmiotu

Transportu Politechniki Warszawskiej, Zakład Podstaw Budowy Urządzeń Transportowych B. Ogólna charakterystyka przedmiotu Kod przedmiotu TR.NIK104 Nazwa przedmiotu Materiałoznawstwo Wersja przedmiotu 2015/16 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom kształcenia Studia I stopnia Forma i tryb prowadzenia studiów Niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

Układ pomiaru temperatury termoelementem typu K o dużej szybkości. Paweł Kowalczyk Michał Kotwica

Układ pomiaru temperatury termoelementem typu K o dużej szybkości. Paweł Kowalczyk Michał Kotwica Układ pomiaru temperatury termoelementem typu K o dużej szybkości Paweł Kowalczyk Michał Kotwica Plan prezentacji Fizyczne podstawy działania termopary Zalety wykorzystania termopar Właściwości termoelementu

Bardziej szczegółowo

FRIATEC AG. Ceramics Division FRIDURIT FRIALIT-DEGUSSIT

FRIATEC AG. Ceramics Division FRIDURIT FRIALIT-DEGUSSIT FRIATEC AG Ceramics Division FRIDURIT FRIALIT-DEGUSSIT FRIALIT-DEGUSSIT Ceramika tlenkowa Budowa dla klienta konkretnego rozwiązania osiąga się poprzez zespół doświadczonych inżynierów i techników w Zakładzie

Bardziej szczegółowo

KONSTRUKCJE METALOWE - LABORATORIUM. Produkcja i budowa stali

KONSTRUKCJE METALOWE - LABORATORIUM. Produkcja i budowa stali KONSTRUKCJE METALOWE - LABORATORIUM Produkcja i budowa stali Produkcja stali ŻELAZO (Fe) - pierwiastek chemiczny, w stanie czystym miękki i plastyczny metal o niezbyt dużej wytrzymałości STAL - stop żelaza

Bardziej szczegółowo

PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stal stopowa stop żelaza z węglem, zawierający do ok. 2% węgla i pierwiastki

Bardziej szczegółowo

Kierunek studiów: Mechanika i Budowa Maszyn semestr II, 2016/2017 Przedmiot: Podstawy Nauki o Materiałach II

Kierunek studiów: Mechanika i Budowa Maszyn semestr II, 2016/2017 Przedmiot: Podstawy Nauki o Materiałach II Kierunek studiów: Mechanika i Budowa Maszyn semestr II, 201/2017 plan zajęć dla grupy M1 11 (wtorek 8.30-10.00) grupa temat osoba prowadząca sala 1 28.02.2017 Zajęcia organizacyjne dr inż. Paweł Figiel

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Samochodowych

Zespół Szkół Samochodowych Zespół Szkół Samochodowych Podstawy Konstrukcji Maszyn Materiały Konstrukcyjne i Eksploatacyjne Temat: CHARAKTERYSTYKA I OZNACZENIE STALIW. 2016-01-24 1 1. Staliwo powtórzenie. 2. Właściwości staliw. 3.

Bardziej szczegółowo

Stale niestopowe jakościowe Stale niestopowe specjalne

Stale niestopowe jakościowe Stale niestopowe specjalne Ćwiczenie 5 1. Wstęp. Do stali specjalnych zaliczane są m.in. stale o szczególnych własnościach fizycznych i chemicznych. Są to stale odporne na różne typy korozji: chemiczną, elektrochemiczną, gazową

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 2

INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 2 INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 2 BADANIA ODPORNOŚCI NA KOROZJĘ ELEKTROCHEMICZNĄ SYSTEMÓW POWŁOKOWYCH 1. WSTĘP TEORETYCZNY Odporność na korozję

Bardziej szczegółowo

PL 203790 B1. Uniwersytet Śląski w Katowicach,Katowice,PL 03.10.2005 BUP 20/05. Andrzej Posmyk,Katowice,PL 30.11.2009 WUP 11/09 RZECZPOSPOLITA POLSKA

PL 203790 B1. Uniwersytet Śląski w Katowicach,Katowice,PL 03.10.2005 BUP 20/05. Andrzej Posmyk,Katowice,PL 30.11.2009 WUP 11/09 RZECZPOSPOLITA POLSKA RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 203790 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 366689 (51) Int.Cl. C25D 5/18 (2006.01) C25D 11/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)

Bardziej szczegółowo

1. OZNACZANIE STALI WEDŁUG NORM EUROPEJSKICH

1. OZNACZANIE STALI WEDŁUG NORM EUROPEJSKICH 1. OZNACZANIE STALI WEDŁUG NORM EUROPEJSKICH Zgodnie z Normami Europejskimi obowiązują dwa systemy oznaczania stali: znakowy (według PN-EN 10027-1: 1994); znak stali składa się z symboli literowych i cyfr;

Bardziej szczegółowo

Metaloznawstwo II Metal Science II

Metaloznawstwo II Metal Science II Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014

Bardziej szczegółowo

Materiałoznawstwo. Wzornictwo Przemysłowe I stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Technik Komputerowych i Uzbrojenia

Materiałoznawstwo. Wzornictwo Przemysłowe I stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Technik Komputerowych i Uzbrojenia KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Materiałoznawstwo Nazwa modułu w języku angielskim Materials Science Obowiązuje od roku akademickiego 2014/2015 A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.

ĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż. POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 7 Opracował: dr inż.

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 9

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 9 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 9 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Materiały na uszczelki Ashby M.F.:

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ Zmiany makroskopowe Zmiany makroskopowe R e = R 0.2 - umowna granica plastyczności (0.2% odkształcenia trwałego); R m - wytrzymałość na rozciąganie (plastyczne); 1

Bardziej szczegółowo

Przewody elektroenergetyczne w liniach napowietrznych

Przewody elektroenergetyczne w liniach napowietrznych Elektroenergetyczne linie napowietrzne i kablowe wysokich i najwyższych napięć Przewody elektroenergetyczne w liniach napowietrznych Wisła, 18-19 października 2017 r. Wymagania dla przewodów W zależności

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Imię i Nazwisko Grupa dziekańska Indeks Ocena (kol.wejściowe) Ocena (sprawozdanie)........................................................... Ćwiczenie: MISW2 Podpis prowadzącego Politechnika Łódzka Wydział

Bardziej szczegółowo

Co to jest stal nierdzewna? Fe Cr > 10,5% C < 1,2%

Co to jest stal nierdzewna? Fe Cr > 10,5% C < 1,2% Cr > 10,5% C < 1,2% Co to jest stal nierdzewna? Stop żelaza zawierający 10,5% chromu i 1,2% węgla - pierwiastki, przyczyniające się do powstania warstwy wierzchniej (pasywnej) o skłonności do samoczynnego

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2016/2017 Kod: EEL n Punkty ECTS: 4. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: -

Rok akademicki: 2016/2017 Kod: EEL n Punkty ECTS: 4. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: - Nazwa modułu: Inżynieria materiałowa w elektrotechnice Rok akademicki: 2016/2017 Kod: EEL-1-304-n Punkty ECTS: 4 Wydział: Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej Kierunek: Elektrotechnika

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM KOROZJI MATERIAŁÓW PROTETYCZNYCH

LABORATORIUM KOROZJI MATERIAŁÓW PROTETYCZNYCH INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH LABORATORIUM KOROZJI MATERIAŁÓW PROTETYCZNYCH KOROZJA W STOPACH METALI GRUPY CO-CR I NI-CR CEL ĆWICZENIA Celem

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6)

LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6) LABORATORIUM SPEKTRALNEJ ANALIZY CHEMICZNEJ (L-6) Posiadane uprawnienia: ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO NR AB 120 wydany przez Polskie Centrum Akredytacji Wydanie nr 5 z 18 lipca 2007 r. Kierownik

Bardziej szczegółowo

Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania

Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali. Zadania Elektrochemia - szereg elektrochemiczny metali Zadania Czym jest szereg elektrochemiczny metali? Szereg elektrochemiczny metali jest to zestawienie metali według wzrastających potencjałów normalnych. Wartości

Bardziej szczegółowo

STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali: stale spawalne o podwyższonej

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie. Elektryczne metody pomiaru temperatury

Ćwiczenie. Elektryczne metody pomiaru temperatury Program Rozwojowy Politechniki Warszawskiej, Zadanie 36 Przygotowanie i modernizacja programów studiów oraz materiałów dydaktycznych na Wydziale Elektrycznym Laboratorium Akwizycja, przetwarzanie i przesyłanie

Bardziej szczegółowo

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342 ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 8, Data wydania: 17 września 2009 r. Nazwa i adres organizacji

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Samochodowych

Zespół Szkół Samochodowych Zespół Szkół Samochodowych Podstawy Konstrukcji Maszyn Materiały Konstrukcyjne i Eksploatacyjne Temat: OTRZYMYWANIE STOPÓW ŻELAZA Z WĘGLEM. 2016-01-24 1 1. Stopy metali. 2. Odmiany alotropowe żelaza. 3.

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁOZNAWSTWO. dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu )

MATERIAŁOZNAWSTWO. dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu ) MATERIAŁOZNAWSTWO dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu ) jhucinsk@pg.gda.pl MATERIAŁOZNAWSTWO dziedzina nauki stosowanej obejmująca badania zależności

Bardziej szczegółowo

NORMA TORRO 9 mm / 12 mm - W1/W2/ W3/W4/W5

NORMA TORRO 9 mm / 12 mm - W1/W2/ W3/W4/W5 NORMA TORRO 9 mm / 12 mm - // // TORRO jest sprawdzoną, gwarantującą bardzo wysoką szczelność opaską zaciskową. Rzeczywista jakość tych opasek znacznie przewyższa wymagania normy DIN 3017 część 4. Opaski

Bardziej szczegółowo

Pytania z przedmiotu Inżynieria materiałowa

Pytania z przedmiotu Inżynieria materiałowa Pytania z przedmiotu Inżynieria materiałowa 1.Podział materiałów elektrotechnicznych 2. Potencjał elektryczny, różnica potencjałów 3. Związek pomiędzy potencjałem i natężeniem pola elektrycznego 4. Przewodzenie

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Kierunek: Odlewnictwo stopów metali nieżelaznych Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Production Engineering and Management Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy Rodzaj zajęć: Wyk. Ćwicz. Lab.

Bardziej szczegółowo

PL B1. Politechnika Świętokrzyska,Kielce,PL BUP 10/08. Wojciech Depczyński,Jasło,PL Norbert Radek,Górno,PL

PL B1. Politechnika Świętokrzyska,Kielce,PL BUP 10/08. Wojciech Depczyński,Jasło,PL Norbert Radek,Górno,PL RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 203009 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 380946 (22) Data zgłoszenia: 30.10.2006 (51) Int.Cl. C23C 26/02 (2006.01)

Bardziej szczegółowo

Logistyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Logistyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-LOG-1082 Podstawy nauki o materiałach Fundamentals of Material Science

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 2

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 2 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 2 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Własności materiałów brane pod uwagę

Bardziej szczegółowo

Technologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali

Technologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185228

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185228 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185228 (21) Numer zgłoszenia: 331212 ( 13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 04.07.1997 (86) Data i numer zgłoszenia

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 4/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. Opracowała: dr Hanna de Sas Stupnicka

ĆWICZENIE Nr 4/N. Laboratorium Materiały Metaliczne II. Opracowała: dr Hanna de Sas Stupnicka POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inż. A. Weroński Laboratorium Materiały Metaliczne II ĆWICZENIE Nr 4/N Opracowała:

Bardziej szczegółowo

IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Problematyka funkcjonowania i rozwoju branży metalowej w Polsce

IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Problematyka funkcjonowania i rozwoju branży metalowej w Polsce IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Techniczna Problematyka funkcjonowania i rozwoju branży metalowej w Polsce Jedlnia Letnisko 28 30 czerwca 2017 Właściwości spieków otrzymanych techniką prasowania na

Bardziej szczegółowo

Materiałoznawstwo elektryczne Electric Materials Science

Materiałoznawstwo elektryczne Electric Materials Science Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013

Bardziej szczegółowo

Badanie półprzewodnikowych elementów bezzłączowych

Badanie półprzewodnikowych elementów bezzłączowych Instrukcja do ćwiczenia: Badanie półprzewodnikowych elementów bezzłączowych (wersja robocza) Laboratorium Elektroenergetyki 1 1. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest: Poznanie podstawowych właściwości i

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował dr inż.

ĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował dr inż. POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 6 Opracował dr inż. Sławomir

Bardziej szczegółowo

LAF-Polska Bielawa 58-260, ul. Wolności 117 NIP: 882-152-92-20 REGON: 890704507 http://www.laf-polska.pl

LAF-Polska Bielawa 58-260, ul. Wolności 117 NIP: 882-152-92-20 REGON: 890704507 http://www.laf-polska.pl Podstawowe informacje o stali Stal jest stopem żelaza, węgla i innych pierwiastków stopowych o zawartości do 2,14 % węgla. W praktyce, jako stale oznacza się stopy, które najczęściej zawierają żelazo,

Bardziej szczegółowo

NAGRZEWANIE ELEKTRODOWE

NAGRZEWANIE ELEKTRODOWE INSTYTUT INFORMATYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ Ćwiczenia Nr 7 NAGRZEWANIE ELEKTRODOWE 1.WPROWADZENIE. Nagrzewanie elektrodowe jest to nagrzewanie elektryczne oparte na wydzielaniu, ciepła przy przepływie

Bardziej szczegółowo

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/13

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/13 PL 223497 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223497 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 399322 (51) Int.Cl. B23P 17/00 (2006.01) C21D 8/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

KONDUKCYJNA WYMIANA CIEPŁA - STYKOWY POMIAR TEMPERATURY

KONDUKCYJNA WYMIANA CIEPŁA - STYKOWY POMIAR TEMPERATURY IŃSTYTUT INFORMATYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ Ćwiczenie Nr1 KONDUKCYJNA WYMIANA CIEPŁA - STYKOWY POMIAR TEMPERATURY 1.WPROWADZENIE Przewodzenie ciepła (kondukcja) jest to wymiana ciepła między

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa 9

Spis treści. Przedmowa 9 Materiałoznawstwo elektrotechniczne / Zdzisław Celiński. - wyd. 4. Warszawa, 2011 Spis treści Przedmowa 9 1. WPROWADZENIE DO MATERIAŁOZNAWSTWA 11 1.1. Wstęp 11 Badania materiałowe 11 Materiałoznawstwo

Bardziej szczegółowo

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/13

PL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/13 PL 223496 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223496 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 399321 (51) Int.Cl. B23P 17/00 (2006.01) C21D 8/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH.. - należy podać schemat obliczeń (skąd się biorą konkretne podstawienia do wzorów?)

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH.. - należy podać schemat obliczeń (skąd się biorą konkretne podstawienia do wzorów?) Korozja chemiczna PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH.. - należy podać schemat obliczeń (skąd się biorą konkretne podstawienia do wzorów?) 1. Co to jest stężenie molowe? (co reprezentuje jednostka/ metoda obliczania/

Bardziej szczegółowo

: Fax (32)

: Fax (32) Chcielibyśmy zaprosić Państwa do współpracy z firmą. Zajmujmy się kompleksowo dostarczaniem wyrobów hutniczych, a w szczególności: STALI ŻAROODPORNYCH ZAROWYTRZYMAŁYCH, wyroby dostarczamy pod postacią

Bardziej szczegółowo

http://www.chem.uw.edu.pl/people/ AMyslinski/Kaim/cze14.pdf BUDOWNICTWO Materiały kompozytowe nadają się do użycia w budownictwie w szerokiej gamie zastosowań: elementy wzmacniające przemysłowych

Bardziej szczegółowo

Wydajność w obszarze HSS

Wydajność w obszarze HSS New czerwiec 2017 Nowe produkty dla techników obróbki skrawaniem Wydajność w obszarze HSS Nowe wiertło HSS-E-PM UNI wypełnia lukę pomiędzy HSS a VHM TOTAL TOOLING = JAKOŚĆ x SERWIS 2 WNT Polska Sp. z o.o.

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA ZMIAN STRUKTURALNYCH W WARSTWIE POŁĄCZENIA SPAJANYCH WYBUCHOWO BIMETALI

CHARAKTERYSTYKA ZMIAN STRUKTURALNYCH W WARSTWIE POŁĄCZENIA SPAJANYCH WYBUCHOWO BIMETALI Mariusz Prażmowski 1, Henryk Paul 1,2, Fabian Żok 1,3, Aleksander Gałka 3, Zygmunt Szulc 3 1 Politechnika Opolska, ul. Mikołajczyka 5, Opole. 2 Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej PAN, ul. Reymonta

Bardziej szczegółowo

Poliamid (Ertalon, Tarnamid)

Poliamid (Ertalon, Tarnamid) Poliamid (Ertalon, Tarnamid) POLIAMID WYTŁACZANY PA6-E Pół krystaliczny, niemodyfikowany polimer, który jest bardzo termoplastyczny to poliamid wytłaczany PA6-E (poliamid ekstrudowany PA6). Bardzo łatwo

Bardziej szczegółowo

FRIALIT -DEGUSSIT Ceramika Tlenkowa. Materiały, zastosowanie i właściwości

FRIALIT -DEGUSSIT Ceramika Tlenkowa. Materiały, zastosowanie i właściwości - Ceramika Tlenkowa Materiały, zastosowanie i właściwości Grupy i obszary zastosowania 02 03 Materiały i typowe zastosowania 04 05 Właściwości materiału 06 07 Grupy i obszary zastosowania - Ceramika Tlenkowa

Bardziej szczegółowo

7 czerwca

7 czerwca www.puds.pl 7 czerwca 2008 Zastosowania dla materiałów serii ATI 201HP Olga Galitskaya, Przedstawicielstwo w Europie Wschodniej Mario Ruiz, Przedstawicielstwo w Hiszpanii 2008 ATI ATI Ogólnie 9,700 pracowników

Bardziej szczegółowo

Materiał i średnica rur do instalacji wodnej

Materiał i średnica rur do instalacji wodnej Materiał i średnica rur do instalacji wodnej Instalacja wodno-kanalizacyjna może być wykonana z wielu materiałów. Dobór odpowiedniego należy dostosować do przeznaczenia i warunków wodnych. Każdy materiał

Bardziej szczegółowo

METALE LEKKIE W KONSTRUKCJACH SPRZĘTU SPECJALNEGO - STOPY MAGNEZU

METALE LEKKIE W KONSTRUKCJACH SPRZĘTU SPECJALNEGO - STOPY MAGNEZU METALE LEKKIE W KONSTRUKCJACH SPRZĘTU SPECJALNEGO - STOPY MAGNEZU 1 Gliwice, 2016-03-10 Dlaczego stopy magnezu? 12 10 Gęstość, g/cm 3 8 6 4 2 0 Zalety stopów magnezu: Niska gęstość właściwa stopów; Wysokie

Bardziej szczegółowo