PROGRAM NAUCZANIA BLACHARZ SAMOCHODOWY 721 [03]

Transkrypt

1 Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu PROGRAM NAUCZANIA BLACHARZ SAMOCHODOWY 721 [03] Zatwierdzam I,&-' Warszawa 2002

2 Autorzy:..',i rngr int. Bogdan Chmieliliski rngr Jerzy Kopariski rngr Ewa Wierczuk Recenzent: rngr Jerzy Buczko Opracowanie redakcyjne: rngr Anna Marczyriska rngr ini. Janina Dretkiewicz-Wigch

3 Spis tresci I. Plan nauczania II. Programy nauczania przedmiotow zawodowych 1. Rysunek techniczny 2. Budowa pojazdbw samochodowych 3. Technologia napraw blacharskich 4. Obstuga klienta w warsztacie blacharskim 5. Zajecia praktyczne

4 I. PLAN NAUCZANIA Plan nauczania Zasadnicza szkola zawodowa Zawbd: blacharz samochodowy 721[03]

5 II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW~ ZAWODOWYCH Szczegoiowe cele ksztalcenia RYSUNEK TECHNICZNY W wyniku procesu ksztalcenia ucze~lstuchacz powinien umiec: dobra6 arkusze rysunkowe i przybory do rysowania, - rozroinic i zastosowac znormalizowane linie rysunkowe, - poslutyt: sig podzialk~ - wykonac szkice elementow konstrukcji samochodu, - zwymiarowac i opisac rysunki, - oznaczyc na rysunkach lub szkicach tolerancje pasowan, odchylki ksztaltu i polotenia, chropowatosc powierzchni, zbieinosc i pochylenie, - przedstawic w rzutach i przekrojach elementy blacharki samochodowej, - przedstawic w uproszczeniach rysunkowych elementy z blachy, - zastosowai: technikg kornputerowq do tworzenia szkic6w i prostych rysunkow technicznych, odtwarzania i powielania technicznej informacji rysunkowej, - rozron rysunki techniczne: wykonawcze, z{ozeniowe, zestawieniowe, montaiowe, zabiegowe i operacyjne, - odczytac kartg technologicznq i instrukcje naprawy elementu nadwozia, - odczytac w dokumentacji oznaczenia rysunkowe i graficzne, - przenie6c wymiary z dokumentacji na miejsce realizacji prac, - wykorzystac informacje zawarte w opisie technicznym, - odczytac dokumentacje konstrukcyjnq i technologicznq oraz dokumentacje techniczno-ruchowq (DTR), - poslutyt: siq dokumentacjq technicznq, - poslutyc sie PN. MATERIAL NAUCZANIA 1. Zasady tworzenia rysunku technicznego Znaczenie rysunku technicznego. Rodzaje rysunkow. Materiafy i przybory kreslarskie. Formaty arkuszy rysunkowych. Podziatki rysunkowe. Linie rysunkowe. Forma graficzna arkusza rysunkowego. Tabliczki rysunkowe i opisy rysunkow. Pismo techniczne.

6 Cwiczenia.. i Przygotowywanie znormalizovjanego arkusza rysunkowego.. Dobieranie tabliczek rysunkowych do formatu arkuszy rysunkowych. Pisanie tekstbw pismem technicznym. 2. Zasady szkicowania Etapy szkicowania. Techniki szkicowania. Szkicowanie figur ptaskich. Szkicowanie bryl oraz elementow o ztotonych ksztaltach. Podstawowe konstrukcje geometryczne. Cwiczenia Szkicowanie fiaur -, ~taskich Szkicowanie czgsci maszyn o ksztaltach prostych i zlozonych. Szkicowanie elementow nadwozia samochodowego. 3. Rzutowanie prostokqtne i aksonometryczne lstota rzutowania prostokqtnego. Metody odwzorowywania przedmiotbw w rysunku technicznym. Rzutowanie prostokqtne punktu, figur ptaskich, bryl. Rzutowanie aksonometryczne.. Cwiczenia Odwzorowywanie figur ptaskich i bryl geometrycznych w rzutach. prostokqtnych i aksonometrycznych. Odwzorowywanie czgsci maszyn w rzutach prostokqtnych i aksonometrycznych. Odwzorowywanie elementbw nadwozia samochodowego w rzutach prostokqtnych i aksonometrycznych. 4. Zasady wymiarowania Ogblne zasady wymiarowania. Porzqdkowe zasady wymiarowania. Zasady wynikajqce z potrzeb konstrukcyjnych i technologicznych. Wymiarowanie czgsci maszyn. Cwiczenia Wymiarowanie figur i elementow plaskich. Wymiarowanie na rysunkach czgsci maszyn. Czytanie rysunkow czgkci maszyn z uwzglgdnieniem wymiarowania.. Czytanie rysunkbw elementow nadwozia samochodowego. 5. Zasady wykonywania widokow i przekrojow Przedstawianie zewnetrznych i wewngtrznych ksztaltow przedmiotow. Unvania i przerwania rzutbw przedmiotbw. Widoki. Przekroje proste

7 i zloione (lamane, stopniowe), czqstkowe. Przyklady, :przekrojow. Polprzekroje. i kwiczenia Szkicowanie figur i prostych elementow z przekrojami, widokami, urwaniami i przewaniami. Szkicowanie czgsci maszyn w przekrojach. Odczytywanie rysunkow czgsci maszyn przedstawionych w widokach i przekrojach. 6. Oznaczanie tolerancji i pasowari oraz chropowatosci i falistosci powierzchni Toierowanie wymiarow liniowych. Rodzaje pasowali i ich oznaczenia na rysunkach. Oznaczenia tolerancji ksztaltu i poloienia. Parametry chropowatosci powierzchni. Oznaczenia chropowatosci i falistoqci powierzchni na rysunkach. Cwiczenia Umieszczanie na rysunkach oznaczeri tolerancji wymiarow. Umieszczanie na rysunkach oznaczen pasowari. Umieszczanie na rysunkach oznaczeti tolerancji ksztaltu i polozenia. Umieszczanie na rysunkach oznaczen chropowatosci i falistosci powierzchni. Odczytywanie na rysunkach oznaczen tolerancji, pasowania, chropowatosci i falistosci powierzchni oraz ich interpretacja. 7. Uproszczenia rysunkowe Stosowanie uproszczen rysunkowych. Uproszczenia rysunkowe: gwintow, watkow, osi, lozysk, koikow, sprgiyn, kot zgbatych i pasowych. Polaczenia rozl~czne i nieroziqczne (w szczegolnosci spawane, zgrzewane, lutowane, klejone, gwintowe). Symboie graficzne stosowane w uproszczeniach rysunkowych. Schematy rnechaniczne. Schematy eiektryczne. kwiczenia Kreslenie czgsci maszyn w uproszczeniach rysunkowych. Umieszczanie symboli graficznych na rysunkach technicznych i schematach. Czytanie schematow mechanicznych. Czytanie schematow eiektrycznych.

8 ~ 8. Rysunki wykonawcze i ztoieniowe, i Zasady wykonywania rysunk6w wykonawczych. Rysunki wykonawcze czgsci samochodowych i elementow poszycia nadwozia samochodowego. Zasady wykonywania rysunk6w zloieniowych. Rysunki ztoieniowe zespot6w czesci samochodowych i nadwozia samochodowego. < Cwiczenia Wykreslanie na rysunkach wykonawczych i ziozeniowych prostych czgsci maszyn. Odczytywanie z rysunkow wykonawczych i zloieniowych informacji technicznej, w szczegolnosci: zarysow i ksztattow, wymiarow i masy materialow, doktadnosci wykonania. Odczytywanie z rysunkow elementow nadwozia samochodowego. 9. Dokumentacja techniczna Podstawowe dokumenty procesu produkcyjnego. Oznaczenia stosowane w dokumentacji technologicznej. Rysunki operacyjne i zabiegowe. Karta technologiczna. Katta instrukcyjna. Arkusz kalkulacji szk6d komunikacyjnych.. Cwiczenia. Rozpoznawanie podstawowych symboli i oznaczen uiywanych w dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej. ~~ Odczytywanierysunk~w operacyjnych i zabiegowych. Odczytywanie karty technologicznej i instrukcyjnej montaiu. e Wypelnianie arkuszy kalkulacji szkod komunikacyjnych. 10. lnstrukcje i normy lnstrukcje procedury eksploatacji. lnstrukcje regulacji mechanizmow samochodowych. lnstrukcje obstugi samochodu, lnstrukcje demontaiu i montaiu elementow nadwozia. Normy dotyczqce dokumentacji rysunku technicznego. Normy: PN, PN-ISO, PN-EN. cwiczenia lnterpretowanie instrukcji stosowanych w warsztacie samochodowym. lnterpretowanie instrukcji procedury eksploatacji, regulacji elementow samochodowych, obslugi samochodu, demontaiu i montaiu elementow nadwozia. Odczytywanie informacji zawartych w normach.

9 11. ~&lenie komputerowe Programy komputerowe do kreslenia rysunkow. Wykorzystanie komputera w kresleniu rysunkow.. Cwiczenia Kreslenie rysunkow technicznych z zastosowaniem programow komputerowych. ~rodki dydaktyczne Przybory i przyrzqdy do rysowania. Wzory pisma znormalizowanego. Model rzutni prostokqtnej. Modele bryt geometrycznych. ~okumentacja techniczno - technologiczna nadwozi samoqhodowych Rysunki podzespoiow i czgsci nadwozi samochodowych. Rysunki techniczne zwymiarowane i opisane. Stanowiska komputerowe z podstawowym i specjalistycznym oprogramowaniem. lnstrukcje procedury eksploatacji, regulacji elementow samochodowych. lnstrukcje obsiugi samochodu, demontaiu i montazu elementow nadwozia. Arkusze kalkulacji szkod kornunikacyjnych. Zestaw norm. Plansze poglqdowe, foliogramy, fazogramy. Przyrzqdy pomiarowe. Uwagi o realizacji programu Program nauczania przedmiotu obejmuje podstawowe zagadnienia dotyczqce rysunku technicznego, niezbgdne w nauce zawodu oraz poiniejszej pracy zawodowej. Realizacja programu ma na celu uksztaltowanie umiejgtnosci wykonywania i czytania szkicow podzespotow i czgsci elementow nadwozi samochodowych oraz posiugiwania sig dokumentacjq technicznq i technologicznq. Rozpoczynajqc nauczanie rysunku technicznego naleiy zapoznac uczniow z organizacjq miejsca pracy i zwrocic uwagg na wtasciwe rozmieszczenie materiatow i przyborow rysunkowych, oswietlenie oraz pozycje ciala ucznia podczas pracy. Nauczyciel powinien przygotowat i przeprowadzic z uczniami odpowiednio duiq liczbg cwiczen z zakresu szkicowania, wymiarowania czgsci maszyn i elementow konstrukcyjnych a takze czytania rysunkow.

10 Naleiy dqiyc do uzyskania przez uczni6w bieglosci w wykony,waniu odrecznych szkic6w i rysunkbw, zwracajqc uwage na stara'hnos6 i poprawno66 wykonania. Program przedmiotu naleiy realizowac metodami: sytuacyjnq, przypadkow, metodq przewodniego tekstu oraz metodq Cwiczeh. Wskazane jest stosowanie Cwiczeh w polqczeniu z pokazem i opisem. - Pokaz rysunku powinien nastgpowa6 w chwili kiedy jest omawiany, czytany bqdi przerysowywany. Sporzqdzanie rysunk6w komputerowych, archiwizowanie rysunkow, zbieranie informacji powinno odbywae sig na stanowiskach komputerowych wyposaionych w podstawowe i specjalistyczne oprogramowanie. Naleiy dqzy6 do tego, aby kaidy uczeh pracowal na oddzielnym stanowisku komputerowym. Waine jest przygotowanie nauczyciela do zajec: sprecyzowanie celow, dob6r form i metod nauczania oraz srodk6w dydaktycznych. < Przed przystapieniem do Cwiczeh naleiy przygotowac materialy, kt6rych zastosowanie usprawni przebieg zajgc np.: instrukcje do wykonywania Cwiczeh, opis techniczny. Zajecia powinny odbywac sig w pracowniach wyposaionych w komplet Srodk6w dydaktycznych. Proponuje sig oastepujqcy podzial godzin na realizacje dziat6w tematycznych: Lp ~ z i a w c z n e Zasady tworzenia rysunku technicznego Zasady szkicowania Liczba godzin Rzutowanie prostokqtne i aksonometryczne 8 4. Zasady wymiarowania Zasady wykonywania - widok6fiprzekrojow 6 - I 6. IOznaczanie tolerancii i wasowan orazl I chropowatosci i fa~isto~di powierzchni Uproszczenia rysunkowe Rysunki wykonawcze i zloieniowe - Dokumentacja techniczna lnstrukcje i normy 2 KreSlenie komputerowe 10 Razem 76

11 .: Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniec edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie postgpow ucznia powinno odbywae sig systematycznie na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku zajgc. Kryteria oceniania powinny dotyczyk poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow umiejgtnosci i wiadomosci wynikajqcych ze szczeg6towych celow ksztatcenia. WiadomoSci niezbgdne do realizacji cwiczeh mogq by6 sprawdzane za pomocq testow osiagnig6 szkolnych. Zadania w tescie mogq by6 otwarte (krotkiej odpowiedzi z lukd lub zamknigte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie). Umiejqtnosc wykonywania i czytania szkicow podzespotow i czgsci elementow nadwozi samochodowych oraz posjugiwania sig dokumentacjq technicznq i technologicznq proponuje sig sprawdzac poprzez kontrolg prac ucznia. Obserwujqc czynnosci ucznia i dokonujqc oceny, szczegolnq uwage nalezy zwrocic na uksztattowanie umiejgtnosci: - czytania dokumentacji technicznej, - szkicowania elementow nadwozi samochodowych, - dokonywania oznaczen w dokumentacji technicznej, - dokonywania opisu i wymiarowania rysunkow. Bieiqca analiza postgpow edukacyjnych ucznia umotliwia nauczycielowi korygowanie stosowanych metod nauczania. Popeiniane przez ucznia btgdy nalezy wyjaknic, aby uczen je zrozumiat i samodzielnie poprawii. Jednym z elementow uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny powinno by6 poprawne wykonanie cwiczeh. Ocenianie osiqgnigi: uczniow powinno byc dokonywane zgodnie z obowiqzujqcq skalq ocen. Literatura Buksinski T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Dobrzanski T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 1994 Gutowski A,: Zadania z rysunku technicznego. WSiP, Warszawa 1992 Gieldowski L.: Cwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiqzaniami. Rzutowanie prostokqtne. Widoki. WSiP, Warszawa 1998 Gietdowski L.: Cwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiqzaniami. Przekroje. WSiP, Warszawa 1998 Gieidowski L.: Cwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiqzaniami Wymiarowanie, WSiP, Warszawa 1999

12 .' Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechanikow. WSiP, Warszawa 1999 Lewandowski T.: Rysunek techniczny i maszynowy. WSiP, Warszawa 1998 Lewandowski T.: Zbior zadan z rysunku technicznego dia mechanikaw. WSiP, Warszawa Malinowski J., Jakubiec W.: Tolerancje i pasowania w budowie maszyn. WSiP, Warszawa, 1998 Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Waszkiewicz E., lwaszkiewicz S.: Rysunek zawodowy dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1999 Zbi6r Polskich Norm. Rysunek techniczny i rysunek maszynowy. Wydawnictwo Normalizacyjne. Warszawa 1994 Wykaz literatury nalezy aktualizowac w miare ukazywania sie nowych pozycji wydawniczych. 1

13 BUDOWA POJAZDOW SAMOCHODOWYCH",' i Szczegotowe cele ksztalcenia W wyniku procesu ksztalcenia uczenlsluchacz powinien umiec: - sklasyfikowak maszyny, - odczytat informacje zawarte w dokumentacji technicznej, - wyjasnic podstawowe pojecia mechaniki, - zredukowac proste uklady sil metodami wykreslnymi i analitycznymi, - obliczyt prgdkosc i przyspieszenie, - zastosowac I i II zasadg dynamiki w prostych obliczeniach, - scharakteryzowac sily wewnetrzne dzialajqce na samochod, - rozroinit proste stany obciqieli, - wykonat proste obliczenia wytrzymalosciowe, - sklasyfikowai: pojazdy samochodowe, - rozroinic ukiady funkcjonalne i zespoly konstrukcyjne samochodu, - wyznaczyk poloienie srodka cigikosci samochodu, - wyjasnit skutki oddzialywan dynamicznych podczas przyspieszania, : hamowania i ruchu krzywoliniowego samochodu, - wyznaczye bilans sit dzialajqcych na samochod w ruchu, - wyjasni6 dziatanie ogumienia pneumatycznego, - scharakteryzowac czynniki majqce wplyw na opor powietrza samochodu, - wyjasnit wplyw konstrukcji nadwozia na bezpieczenstwo, - rozr6inic polqczenia roztqczne stosowane w pojazdach samochodowych, - - wyjasnic dzialanie ukladu napedowego samochodu, - dobra6 loiysko toczne, - scharakteryzowac przektadnie mechaniczne stosowane w pojazdach samochodowych, - okreslic i obliczyt podstawowe wielkosci tolerancji i pasowah, na podstawie PN i rysunku, - rozr6inic wtasciwosci paliw, olejow i materialow smarnych, - wyjasnie budowe silnika spalinowego, - rozroinie podstawowe uklady silnikow spalinowych, - - scharakteryzowae metody demontaiu i rnontaiu silnika samochodowego, - okreslic funkcje uiytkowq i technicznq nadwozia samochodowego, - sklasyfikowat nadwozia samochodowe, - wyjasnik budowg zespolow nadwozia, - okreslic elementy bezpieczenstwa czynnego, biernego i prewencyjnego nadwozia,

14 - dok$nac analizy technicznej nadwozi autobus6w isamochod6w cigiatowych, - scharakteryzowak technologic przemystowego wytwarzania nadwozi, - posluiyi: sig przyrzqdami do pomiaru wielkosci elektrycznych, - rozr6inic i okreslic przeznaczenie element6w instalacji elektrycznych w samochodzie,. - scharakteryzowak uktady podwozia samochodowego, - wyjasnic podstawowe czynnosci podczas obslugi zespol6w podwozia, - scharakteryzowak dernontai i montai uktadow podwozia samochodowego, - skorzystac z roinych ir6det informacji, - przewidywat zagroienia wystepujqce w czasie wykonywania prac demontaiowych i montaiowych, - skorzystac z PN, dokumentacji technicznej. MATERIAL NAUCZANIA 1. Podstawy maszynoznawstwa Wybrane zagadnienia z mechaniki teehnicznej. Podstawowe pigcia rnechaniki. Elementy statyki i kinematyki. Podstawowe pojecia dynamiki. Siv wewngtrzne, stany obciqied, naprgienia i ich rodzaje. Przyktady obliczed wytrzymatosciowych. Eiementy maszyn w budowie samochod6w. Potqczenia roztqczne stosowane w budowie samochod6w. Waty i osie. Loiyska, przektadnie mechaniczne. Uszczelnienia techniczne. Tolerancje i pasowania. Maszyny i urzqdzenia w przemysie maszynowym. Pojecie maszyny. Charakterystyka techniczna maszyn. ~nergia i maszyny ~odzaje po,'azdo~ samocnodowych i ch klasyflka<a Udad konstrukcyjny samochod~ Poowoze i nad.vozie Porizial samochodu na uklady funkcjonalne i zespoty konstrukcyjne. Charakterystyka techniczna samochodu. Uktad sit dzialajqcych na samoch6d. Sily zwiqzane z ruchem k6t samochodowych. Ogumienie pneumatyczne. Aerodynamika pojazd6w. Bezpieczeristwo nadwozia. Paliwa i oleje samochodowe. Produkcja benzyny i oleju napgdowego. WlaSciwoSci paliw silnikowych. Liczba oktanowa i cetanowa paliwa. Oleje silnikowe i przektadniowe. WtasciwoSci i badanie olej6w. Srodki smarne, paliwa i napgdy alternatywne. Zasady bhp, ochrony ppoi. i ochrony Srodowiska podczas kontaktu z paliwami i olejami. ~wiczenia Mierzenie cisnienia powietrza w kole samochodu. Dobieranie cisnienia powietrza w kolach samochodu w zaleinokci od jego obciqzenia.

15 ..,. Dobieranie loiyska z katalogu. Analizowanie rozkladu sil w nadwoziach samochodowyc~ i nadwoziach samonosnych. '6 ramq 2. Silniki spalinowe Silniki stosowane do napqdu samochodow. Silnik spalinowy samochodowy. Obieg teoretyczny i rzeczywisty silnika spalinowego. Czterosuwowy i dwusuwowy przebieg pracy. Analiza procesow zachodzqcych w silniku spalinowym. Charakterystyka silnika. Silniki wielocylindrowe. Silniki z zaptonem iskrowym i z zaplonem samoczynnym. Uklady silnik6w spalinowych. Uktad korbowy. Uklad rozrzqdu. Uktad smarowania. Uktad chlodzenia. Mieszanki w silnikach gaznikowych. Uktad zasilania silnika z zaptonem sarnoczynnym. Nowoczesne uktady zasilania. Charakterystyka i badanie silnik6w. Rodzaje charakterystyk silnikow. Charakterystyka ekspioatacyjna. Badanie silnikow. Wybrane zagadnienia z eksploatacji silnikow. Obsluga techniczna silnika. Diagnostyka silnika. Zasady demontazu i montazu silnika samochodowego.. Cwiczenia Dobieranie rodzaju paliwa do silnikow z zaptonem iskrowym i zaptonem samoczynnym. Dokonywanie pomiaru cisnienia sprgiania w cylindrach silnika. Analizowanie wtrysku paliwa w silnikach iskrowych. Planowanie czynnosci obslugowych, demontaiowych i monterskich silnika spalinowego. 3. Budowa i wytwarzanie nadwozi sarnochodowych Funkcja uiytkowa i techniczna nadwozia. Historia nadwozi samochodowych. Ewolucja nadwozi, w szczegolnosci nadwozi pojazdow osobowych. Klasyfikacja nadwozi samochodowych. Klasyfikacja nadwozi wedtug formy zewnqtrznej: nadwozia zamkniete i otwarte. Nadwozia pochodne. Klasyfikacja nadwozi wedtug przeznaczenia uiytkowego. Konstrukcja zespot6w nadwozi samochodow osobowych. Wplyw rotnych czynnikow na konstrukcjg nadwozia. Bezpieczeristwo nadwozia. Struktury nosne nadwozi (ramy, nadwozia samonosne, kadluby zamkniqte, kadtuby otwarte). Poszycia zewnqtrzne i pokrywy. Zewnqtrzne elementy wyposaienia (zderzaki, listwy, okna, elementy ozdobne, dachy otwierane, elementy oswietlenia, lusterka, spojlery). Wewngtrzne elementy wyposaienia (tablica rozdzielcza, siedzenia,

16 wykoriczenie pokryw, wyktadziny wewnetrzne,,:inne elementy). Bezpieczehstwo wynikaiace z element6w wyposaiehia wewnetrznego. nadwozi samochodbwych~ Wentylacja, ogrzewanie, klimatyzacja. Nadwozia autobus6w. Przeglqd konstrukcji i charakterystyka nadwozi autobusowych. Unifikacja. Nadwozia samochod6w ciezarowych. Przeglqd konstrukcji i charakterystyka nadwozi samochod6w cigtarowych. Kabina kierowcy. Segmenty tadunkowe samochodu cigiarowego. Urzqdzenia zatadunkowe. Technologia wytwarzania nadwozi. Technologia kadiubow nadwozi. Technologia element6w wyposaienia. Technologia montazu gt6wnego. Konserwacja nadwozi. Tendencje rozwojowe w budowie i produkcji nadwozi. Cwiczenia Klasyfikowanie nadwozi samochodowych na podstawie przedstawionych fotografii. OkreSlanie rodzaj6w konserwacji nadwozi. Rozrbinianie elementow nadwozi samochodowych podnoszqcych bezpieczehstwo podi6zujqcych oraz przewotonych tadunk6w w samochodach osobowych, autobusach i samochodach cieiarowych. 4. Elektrotechnika samochodowa Podstawowe pojecia i prawa elektrotechniki. Obwody elektryczne. Podstawowe elementy obwod6w elektrycznych. Zr6dla prqdu w samochodzie. Maszyny i urzqdzenia elektryczne. Klasyfikacja uktadow elektronicznych. Uklady logiczne i cyfrowe. Sterowanie i regulacja. Mikroprocesor w samochodzie. Narzgdzia elektroniczne. Komputer w warsztacie blacharskim. Maszyny elektryczne. Dziatanie maszyn elektrycznych. Maszyny synchroniczne jednofazowe i trbjfazowe. Silniki asynchroniczne. Nowoczesne silniki elektroniczne. Transformatory. Prostowniki. Ins'calacja elektryczna w samochodzie. Budowa instalacji elektrycznej samochodu. Obw6d tadowania akumulatora. Obw6d rozruchu. Nowoczesne instalacje elektryczne. Silniki pomocnicze w samochodzie. Przewody, tqcza i wiqzki przewodowe. Podstawy elektroniki samochodowej. Cwiczenia Sporzqdzanie i dokumentowanie prostych obwod6w elektrycznych. Demontowanie i montowanie instalacji elektrycznej w samochodzie. kadowanie akumulatora.

17 ... r Pomiar gestosci elektrolitu w akumulatorze... L 5. Podwozia pojazdow samochodowych Uklad napgdowy. Rodzaje ukiadow napedowych. Sprzggla. Skrzynie biegow. Waly i przeguby. Mosty napgdowe. Uktad nosny i jezdny. Osie, zawieszenia. Zawieszenia specjalne. Przyktady zawieszeri. Ramy, koia, ogumienie. Uklad kierowniczy. Charakterystyka mechanizmow zwrotniczych. Mechanizmy kierownicze. Wspomaganie ukladow kierowniczych. Uklad hamulcowy. Rodzaje ukladow hamulcowych - hamulce bgbnowe, tarczowe. Mechanizmy uruchamiajqce harnulce. Uklady wspomagajqce harnulce. Wybrane zagadnienia z eksploatacji podwozia samochodu. Obsiuga uktadow podwozia. Demontai i montai ukiadow podwozia sarnochodu. r ~wiczenia e Rozroinianie elementow uktadu kierowniczego.. Rozpoznawanie elernentow ukladu hamulcowego. Rozroinianie elementow zawieszenia samochodu..'. Analizowanie ukiadu napedowego w samochodzie. Okreslanie wplywu uktadow podwozia samochodowego na bezpiecznq jazdg. ~rodki dydaktyczne Materiaty dydaktyczne dotyczqce: - sktadania sit, wtasciwosci wytrzymalo~ciowych materialow, - czgsci maszyn, budowy elementow maszyn i przekladni mechanicznych, tolerancji i pasowania, klasyfikacji maszyn i urzqdzeri technicznych, budowy i dzialania maszyn i urzqdzeri technicznych przemystu maszynowego, budowy: samochodu, podwozia, nadwozia, - klasyfikacji pojazdow samochodowych, sil dzialajqcych na samochod, - aerodynamiki samochodow, zjawisk wystepujqcych podczas kolizji drogowych, klasyfikacji paliw, olejow i materiatow smarnych, wlasciwosci paliw, olejow i materiatow srnarnych, obiegow teoretycznych silnikow, - schematow konstrukcyjnych silnikow, ukiadow silnikow spalinowych, czynnosci obstugowych, demontaiowych i monterskich, - historii i ewolucji nadwozi, - klasyfikacji nadwozi,

18 - budowy ram, nadwozi samonosnych, poszyc, pokryw, zewngtrznych i wewngtrznych elementow wyposaienia, elementow zwigkszajqcych bezpieczeristwo, wentylacji, ogrzewania i klimatyzacji, - klasyfikacji i rozwiqzah konstrukcyjnych autobusow i samochod6w cigiarowych, - technologii przemystowego wytwarzania nadwozi samochodowych, - obwod6w prqdu stalego i przemiennego, pomiar6w elektrycznych, przyrzqdow pomiarowych i bigdu pomiaru, - budowy instalacji elektrycznej i elektronicznej samochodu, - budowy uktadow i zespol6w instalacji elektrycznej, - budowy i rozmieszczenia ukiad6w podwozia, - czynno6ci obsiugowych, demontaiowych i montaiowych ukiadow podwozia. Katalogi handlowe. Polskie Normy. < lnstrukcje techniczne, plansze maszyn i urzqdzen. Dokumentacja stacji paliw. Dokumentacja technologiczna przemysiowego wytwarzania- nadwozi samochodowych. Modele i przedmioty naturalne: - czgeci i elementy maszyn stosowane w budowie samochod6w, - przekiadnie rnechaniczne, - modele maszyn i urzqdzen, - model podwozia, nadwozia, - probki paliw, olej6w i materialow smarnych, - przekrdj silnika spalinowego, - czgsci i elementy silnika spalinowego, - instalacja elektryczna samochodu, - przekroje instalacji elektrycznej samochodu, - przyrzqdy pomiarowe, - maszyny elektryczne stosowane w samochodach, - przekr6j akumulatora samochodowego, - przekroje ukiad6w podwozia, - przekroje zespol6w podwozia. Uwagi o realizacji programu Realizacja programu nauczania ma na celu opanowanie przez uczniow wiadomosci i uksztakowanie umiej~tnosci zawartych w szczeg6towych celach ksztaicenia a gtownie przygotowanie do: - poslugiwania sig poprawnq terminologiq technicznq,

19 - wykonywania, tadat! zawodowych z zakresu przygotowania pojazdu samochodowe~o do napraw blacharskich, - unikania zagroien wystgpujqcych podczas demontaiu i montaiu, - pracy zespotowej, - korzystania z roznorodnych irodel informacji. Planujqc proces nauczania, nauczyciel powinien zwrocit: szczeg6lnq uwagg na: - korelacjg tresci programowych przedmiotu z przedmiotami: Technologia napraw blacharskich oraz Zajqcia praktyczne, - uwzglgdnienie potrzeb lokalnego rynku pracy, - zastosowanie praw mechaniki w praktycznym dzialaniu, - bezawaryjny demontaz i montaz elementow pojazdu samochodowego, - wptyw wyposazenia zewngtrznego samochodu na bezpieczeristwo podr6iujqcych w czasie kolizji drogowych, - opanowanie przez uczniow wiadomosci i umiejgtnosci dotyczqcych budowy wspolczesnych nadwozi samochodow osobowych, poniewai sq one najczggciej przedmiotem prac blacharskich,... - ksztattowanie zainteresowali technicznych, tworczego bziaiania oraz poszukiwanie nowych rozwiqzati, - stwarzanie sytuacji do wyszukiwania, gromadzenia i eksponowania informacji z roinych irodel, w tym z internetu. Istotnq role w osiqganiu celow ksztatcenia ma dob6r metod nauczania. Wskazane jest stosowac takie metody jak: opis, pogadanka, objasnienie, pokaz, a takie aktywizujqce metody nauczania, pozwalajqc uczniom samodzielnie rozwiqzywac problemy w matych grupach. Na szczegolnq uwagg zastuguje metoda projektow, ktora polega na samodzielnej pracy uczniow pod kierunkiem nauczyciela. Planujqc proces dydaktyczny, nauczyciel powinien zaplanowak, co najmniej jeden projekt w cyklu nauczania przedmiotu. Zajecia dydaktyczne powinny odbywac sig w pracowni budowy pojazdow samochodowych, wyposaionej w meble umoiliwiajqce przestawianie ich (praca w matych grupach, lub z catq klasd, sprzet audiowizualny, niezbgdne Srodki dydaktyczne. Nauczyciel powinien miec do dyspozycji zaplecze do pracy wiasnej oraz do przygotowywania Srodk6w i materialow dydaktycznych. Wainym elementem wyposaienia pracowni powinna byc podrgczna biblioteczka techniczna, stanowiska komputerowe z dostgpem do lnternetu, jak rowniei sprzgt do prezentacji filmow dydaktycznych.

20 Proponuje sig nastepujqcy podzial godzin n?.., reaiizacje dziatow tematycznych: & Dzial~tematyczne I. ~ n o z i i a w s t w a 2. Silniki spalinowe. 3. Budowa i wytwarzanie nadwozi 139 Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgnigk edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiqjniec uczniow powinno odbywac sie systematycznie i bye realizowane w oparciu o kryteria przedstawione na poczqtku roku szkolnego. Kryteria oceniania powinny dotyczyc poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow wiadomosci i urniejetnosci, okreslonych w szczeg6towych celach ksztatcenia. Na podstawie analizy celow ksztaicenia nauczyciel powinien przeprowadzic ich hierarchizacjg i opracowat wymagania edukacyjne na poszczegolne stopnie oceny szkolnej. Podczas realizacji programu nauczania proponuje sig sprawdzac osiagnigcia uczniow na podstawie: - ustnych sprawdzianow poziomu wiadomosci i umiejgtnosci, - pisemnych sprawdzianow, testow osiqjnigc szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeh. Dokonujqc oceny w formie ustnego sprawdzianu naleiy zwracac uwage na umiejgtnosc postugiwania sig terminologiq techniczna, oraz poprawnoqc mysienia i wnioskowania. UmiejgtnoSci praktyczne proponuje sie sprawdzac przez obserwacje czynnosci wykonywanych podczas realizacji Cwiczenia. Po zakoriczeniu dziatu ternatycznego moina zastosowac test dydaktyczny dwustopniowy lub wielostopniowy. Zadania w tescie moge by6 otwarte (krotkiej odpowiedzi, z lukd lub zamknigte (wyboru wielokrotnego na dobieranie, typu prawdalfalsz). Bieiqca analiza post9p6w edukacyjnych uczniow urnoiliwia nauczycielowi korygowanie metod nauczania. Popelniane przez ucznia btgdy naleiy wyjasnit, aby uczeri je zrozumiat i samodzielnie poprawit. Jednym z eiernent6w

21 uzyskania przez.ucznia pozytywnej oceny powinno by6 poprawne wykonanie cwiczen Ocenianie powinno odbywac sie zgodnie z obowiqzuj;tcqskalq ocen. Literatura Kuczynski 2.: Mechanik pojazdow sarnochodowych. CzgSC I, czgsc 11. WSiP, Warszawa 1974 Mac S.: Elektrotechnika samochodowa. WSiP, Warszawa 1987 Orzelowski S.: Budowa podwozi i nadwozi samochodowych. WSiP, Warszawa 1998 Orzelowski S.: Technologia naprawy i obslugi pojazdow samochodowych. WSiP, Warszawa 1998 Pawlowski J.: Nadwozia sarnochodowe, funkcja uiytkowa i struktura nosna. WKiL, Warszawa 1978 Praca zbiorowa: Mechanik pojazddw sarnochodowych. Budoiha i eksploatacja pojazdow. CzgSC: I, czesc II, czgsc Ill. Vogel Publisching, Wroclaw 1999 Praca zbiorowa: Mechanik pojazdow sarnochodowych. ' Te%liniczne podstawy zawodu. CzgSC I, czesc 11, czqsc. Ill. Vogel Publisching, Wroclaw 1999 Rychter W.: Dzieje samochodu. WKiL, Warszawa 1979 Schrader H.: Wielka encyklopedia sarnochodow. Res Polona, C6di 1992 Wardzinski F.: Samochodowe silniki spalinowe. WSiP, Warszawa 1976 Zielihski A.: Konstrukcja nadwozi sarnochodow osobowych i pochodnych. WKiL, Warszawa 1998 Wskazane jest korzystanie z czasopisrn: Auto EKSPERT. Vogel Publisching, Wroclaw AUTO -Technika Motoryzacyjna. PWT, Warszawa Auto Moto Serwis. lnstalator Polski, Warszawa Rynek motoryzacyjny. Vogel Publisching, Wroclaw. Wykaz literatury nalezy aktualizowac w miarq ukazywania s i ~ nowych pozycji wydawniczych.

22 TECHNOLOGIA NAPRAW BLACHARSKICH Szczegotowe cele ksztatcenia W wyniku procesu ksztatcenia uczerilstuchacz powinien umiec: - zinterpretowat podstawowe akty prawne, prawa i obowiqzki pracownika oraz pracodawcy dotyczqce bezpieczeristwa i higieny pracy, - przewidziec i zapobiec zagroieniom zycia i zdrowia podczas wykonywania zadari zawodowych, - dobrat i zastosowac odziez ochronnq oraz srodki ochrony lndywidualnej w zaleinosci od prowadzonych prac, - zachowac sig zgodnie z instrukcj~ przeciwpozarowq w przypadku poiaru, - zastosowai: procedury udzielania pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym, - zinterpretowat: przepisy bezpieczeristwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoiarowej i ochrony srodowiska podczas.trasowania, obrbbki rqcznej, maszynowej obr6bki widrowej, obr6bki blachy oraz napraw nadwozia samochodowego, - przygotowac stanowiska do wykonywanych prac, - dobra6 narzgdzia, przyrzqdy, maszyny i urzqdzenia wykorzystywane w procesach technologicznych, wykonac pomiary wielkosci geometrycznych, - rozr6inic stopy Fe-C i metali niezelaznych oraz okreslic ich wiasciwosci, - wyjasnic procesy obr6bki cieplnej i cieplno-chemicznej, - rozr6inic cechy charakterystyczne oraz okreslit zakres stosowania trasowania, obr6bki rgcznej, maszynowej obr6bki wi6rowej i odlewnictwa w przemyile samochodowym, - scharakteryzowac metody spajania wykorzystywane podczas iqczenia blach, - scharakteryzowac spajanie tworzyw sztucznych, - wyjasnit Iqczenie blach przy pomocy polqczeri gwintowych i nitowanych, - zaplanowac schemat organizacyjny ttoczni nadwozi samochodowych, - wyjasnic podstawowe pojgcia dotyczqce eksploatacji maszyn, - okreslic przyczyny powodujqce zuiywanie maszyn i urzqdzeri, - wyjasnic objawy i skutki procesu korozyjnego oraz okreslic sposoby zapobiegania korozji, - zaplanowat wyposaienie warsztatu blacharskiego, - przygotowac samoch6d do naprawy nadwozia,

23 .~- - zaplanowac demontai czgsciowy i calkowity samochoph, - zidentytikowat uszkodzenia nadwozia samochodowegd oraz okreslic zakres i metodg naprawy, - scharakteryzowac wyklepywanie blach oraz wyrownywanie przez nagrzewanie i rozpieranie, - rozroinic przyrzqdy do pomiaru punkt6w technologicznych nadwozia, - wyjasnic prostowanie nadwozia i ram, - ustali6 kolejnosc czynnosci podczas kompleksowej naprawy nadwozia, - ocenic jakosc wykonanej pracy, - zaprezentowac efekty pracy, - odczytac dokumentacje technologicznq naprawy i montatu, - skorzystac z rbinych 2r6del informacji, - skorzystac z PN, - skorzystat z DTR i dokumentacji technicznej Material n'&?.bczania I. ~dowiek, praca, hdoa*o Prawo pracy. prqwna ochrona pracy. Kodeks pracy. Podstawowe obowiqzki pracodawcy. Prawa i obowiqzki pracownika. Profilaktyczna ochrona zdrowia, szkolenlie pracownik6w. System kontroli i nadzoru nad prawnq ochronqi bhp w za~hdach PracY. Zdrowie czlowieka, prac;l zawodowa - a praca organizmu ludzkiego. Zmgczenie i wypoczynek. Oddzia(ywanie Srodowiska na organll' ludzki. ZaniecZysZczenia powietrza, Substancje szkodliwe dla z$rowia. Dziatanie niskich i wysokich temperatur na organizm. 2agroienV narzqdu Wzroku. Wentylacja i klimatyzacja pomieszcz@nfa, pracy. OSwietlenie pomieszczeri. Rola i dziaianie wentylacji natura,\?.el 1 Sztucznej. Typowe Medy wdziaianiu urzqdzeri wentylacyjnych izich uzytkowaniu. Klimatyzacja pomieszczen. OSwietlenie naturalne i sztuczye. Czynniki szkodiiwe, uciqzliwe i niebezpieczne WstepujEtce w procesie pracy: biologiczne, chemiczne, fizyczne, psychofiz~czne. Prace szczeg6lnie niebezpieczne. Zasady bezpiecznej pracy przy urzqdzeniach mechanicznych. ZagroZenia ze strany urzqdzeli mechanicznych. Zasady bezpieczeristwa pracy przy postugiwaniu sie narzedziami r9cznymi. Oslony i zabezpieczenia maszyn. Urzqdzenia ochronne przy obrabiarkach do blach. Zabezpieczenia urzqdzeri napedowych. Bezpieczeristwo pracy przy eksploatacji maszyn i urzqdzen mechanicznych.

24 Bezpieczeristwo podczas pracy przy urzqdzeniach elektrycznych. Oddzialywanie prqdu.eiekttycznego na organizm cztowieka. Bezpieczeristwo pracy podczas obstugi narzedzi i urzqdzefi elektrycznych. CharaMerystyka zakl6ceri w pracy urzqdzefi. Srodki ochrony osobistej. Odziet ochronna. Odziet robocza. Bezpieczehstwo pracy przy urzqdzeniach pod cisnieniem. Zagrotenia ze strony urzqdzeri pod oiknieniem. Butle z gazami sprqtonyrni. Wytwornica aoetylenowa. Spretarki. Zagrotenia potarowe i zasady ochrony przeciwpotarowej. Przyczyny powstawania potar6w. Potar i jego skutki. Zapobieganie potarom. Alarmowanie straty potarnej. Zwalczanie potaru. Sprzet gasniczy. Zasady. postgpowania... podczas potaru. Zagrotenia powstajqce podczas potaru. Wypadki przy pracy. Definicja pojec: wypadek, zagrotenia, choroba zawodowa, uciqtliwe warunki pracy. Bezpieczehstwo pracy w zakladzie. Czynniki decydujqce o stanie bezpieczefistwa. Zagrotenia wypadkowe. w zakladzie pracy. Procedura ustalania przyczyn wypadk6w. h.%aliza przyczyn wypadk6w i postqpowanie zapobiegawcze. Ttyb prjstqpowania przy ustalaniu okolicznosci wypadkbw. Odpowiedzialn&C prawna za wypadki przy pracy. Organizacja pomocy przedl~karskiej pomocy w wypadkach przy pracy i naglych zachorowaniach. Cwiczenia Okreklanie zasad ksztaltowania bezpilzcznych i higienicznych warunk6w pracy. ' Planowanie dzialalnosci zwi;15?tigj z. zapobieganiem wypadk6w w miejscu pracy. Wykrywanie tr6del zap refi zdrowia i tycia w warsztacie szkolnym. Postugiwanie sig gasnic:$ i kocem przeciwpotarowym. Analizowanie schematu uziemieri ochronnych i zerowania. * Udzielanie pomocy. przedlekarskiej w wypadkach przy pracy i naglych zachorowaniach. r Analizowanie skladu wyposatenia apteczki pierwszej pomocy. Wypetnial?ie karty wypadku przy pracy. 2. Technologia mechaniczna Pomiary warsztatowe. Klasyfikacja przyrzqd6w pomiarowych. Mierzenie. Sprawdzanie. Suwmiarki i mikrometry. Czujniki. Sprawdziany. Obsluga i konserwacja narzedzi pomiarowych. Trasowanie. Narzcdzia i materiaiy traserskie. Przygotowanie powierzchni do trasowania. Trasowanie na plaszczytnie. Trasowanie przestrzenne.

25 ... Obrobka rgczna. Stanowisko Slusarskie. Cigcie pilkq. Gigcie. Prostowanie. Pilowanie. Wiercenie. Rozwiercanie. Poglebianie. Rqczne nacinanie gwintow. Zasady ostrzenia narzgdzi. Obsluga i konserwacja narzedzi. Materialoznawstwo samochodowe. Definicja pojgc i klasyfikacja materialow konstrukcyjnych oraz wlasciwoici materialow i ich zastosowanie. Materialy pomocnicze. Materialy stosowane w konstrukcji nadwozi samochodowych. Obrobka cieplna i cieplno-chemiczna, Charakterystyka obrobki cieplnej. Urzqdzenia do obrobki cieplnej. Obrobka cieplna blach cienkich. Podstawowe rodzaje obrobki cieplno-chemicznej. Odlewnictwo. Charakterystyka procesu odlewania. Komplet modelowy. Materialy formierskie i formowanie. Specjalne metody odlewania. Wady odlewnicze. Przyklady zastosowania metod odlewania w przemysle samochodowym. Maszynowa obrobka wiorowa. Geometria ostrza skrawajqcego. Powstawanie wi6ra. Uklad konstrukcyjny obrabiarki skrawajqcej. Toczenie i tokarki. Wiercenie i wiertarki. Frezowanie. i frezarki. Szlifowanie i szlifierki. Zastosowanie, maszynowej obrobki wiorowej w przemysle samochodowym. Elementy metaloznawstwa. Wytwarzanie stali, staliwa i ieliwa. Wytwarzanie metali kolorowych. Wyroby hutnicze. Zasady bhp, ochrony ppoz, i ochrony srodowiska podczas wykonywania obrobki rgcznej, obrobki cieplno-chemicznej, maszynowej obrobki wiorowej.. Cwiczenia Wykonywanie pomiarow otworu suwmiarkq, mikrometrem, srednicowkq. Wykreslanie figur geometrycznych: walca, stozka, szescianu na cienkich blachach. Trasowanie figury plaskiej na biasze. Obliczanie wymiarow blachy do wykonania tulei o Srednicy 200 mm i wysokosci 100 mm. e Dobieranie Srednicy wiertla do wykonania gwintu M6, M4. 3. Technologia obrobki blachy Obrobka plastyczna. Odksztalcenie plastyczne. Zgniot i umocnienie. Obrobka plastyczna na zimno i na gorqco. Klasyfikacja metod obrobki plastycznej. Walcowanie blach cienkich. Ciqgnienie. Tloczenie. Kucie.

26 Technologia cig~ii~blach. Produkcja jednostkowa i seryjna. Metody ciecia blach. Ocena jakosci cigcia. Organizacja stanowiska pracy do cigcia blach. Budowa, dzialanie, obsluga i zastosowanie urzqdzeh i maszyn, rgcznych i mechanicznych do cigcia blach cienkich. Wykrawanie. Budowa wykrojnikow prasy do wykrawania. Technologia ksztaltowania blach. Operacje tloczenia. Giecie blach. Ksztaltowanie wytloczek w warunkach produkcji jedno3tkowej i seryjnej. KolejnosC operacji przy ksztaltowaniu elementow nadwozia samochodowego. lnne operacje ksztaltowania blach. Tloczniki. Budowa, dzialanie, obsluga i zastosowanie maszyn do ksztaltowania blach w warunkach warsztatu blacharskiego i tloczni w zakladzie produkcyjnym. Organizacja pracy tloczni nadwozi. Technologia spawania blach. Rodzaje spoin. Klasyfikacja metod spawania: spawanie gazowe, spawanie elektryczne. Spawanie blach cienkich. Naprgzenia i odksztalcenia spawalnicze. Kontrola spoin. Materialy, urzqdzenia i maszyny do spawania blach cienkich. Technologia zgrzewania blach. Charakterystyka procesu zgrzewania. Budowa i jakosc zgrzeiny. Zgrzewanie elektryczne oporowe. Zastosowanie zgrzewania do tqczenia blach cienkich. Materialy, urzqdzenia i rnaszyny do zgrzewania. Specjalne metody zgrzewania. Technologia iqczenia polimerow (tworzyw sztucznych). Lqczenie tworzyw sztucznych metodq spawania. Lqczenie tworzyw sztucznych metodq klejenia. tqczenie tworzyw sztucznych przy pomocy laminatow. tqczenie tworzyw sztucznych przy pomocy promieni ultrafioletowych. Technologia lqczenia blach. Elementy lqczne w nadwoziu samochodowym. tqczenie blach przy pomocy polqczeh gwintowych i nitowanych. Technologia lutowania. Lutowanie migkkie i twarde. Sprzet i materiaty do lutowania. Technologia klejenia. Rodzaje polqczeri klejonych. Sprzgt i materialy do klejenia. Zastosowanie lutowania i klejenia w blacharstwie samochodowym Zasady bhp, ochrony ppoz, i ochrony Srodowiska podczas wykonywania obrobki blachy. Cwiczenia Projektowanie stanowiska pracy do cigcia blach cienkich. Planowanie rozmieszczenia wykrojow na blachach cienkich.. Rozpoznawanie Iqcznikow srubowych i nitow stosowanych w blacharstwie samochodowym. Obliczanie Srednicy krqzka wyjsciowego na wykonanie prostych. wytloczek. Rozpoznawanie rodzajow spoin na podstawie przedstawionych probek. Dobieranie pararnetrbw spawania do zadanej grubosci blachy.

27 ., - Rozpoznawanie potqczeri zgrzewanyzh na podstawie przedstawionych probek.. Dobieranie metody zgrzewania do rodzaju i zakresu naprawy nadwozia. Dobieranie technologii naprawy elementu wykonanego z tworzywa sztucznego do rodzaju uszkodzenia. Rozpoznawanie iqcznikbw krubowych i nitow stosowanych w blacharstwie samochodowym. Dobieranie topnika do rodzaju lutowania. Planowanie technologii klejenia elementow samochodowych z tworzyw sztucznych. 4. Technologia napraw nadwozia samochodowego Podstawy eksploatacji maszyn. Czynniki efektywnohci eksploatacji. Starzenie materiatu. Doz6r eksploatacyjny. Eksploatacja nadwozia samochodowego. Bezpieczeristwo eksploatacji. Przyklady eksploatacji nadwozi samochodowych. Wyposaienie warsztatu blacharskiego.' Normy budowlane dla pomieszczeri blacharni. Narzedzia i urzqdzenia w pracy mechanika. samochodowego. Spawarki i zgrzewarki do blach cienkich. Przyrzqdy pomiarowe. Urzqdzenia i maszyny do prostowania i naprawy nadwozi oraz ram. Przygotowanie samochodu do naprawy nadwozia. Technologia naprawy nadwozia. Zasady demontaiu i montaiu. Przygotowanie potqczeri do demontatu i montaiu. Demontai i montai instalacji elektrycznej samochodu. Demontat i montai wewnetrznych i zewngtrznych elementow wyposazenia. Zabezpieczenie zdemontowanych czgsci i zespotbw. Demontaz catkowity nadwozia samochodu. Zasady postugiwania sig narzgdziami, urzqdzeniami i maszynami do demontaiu i montaiu. Rodzaje uszkodzeri i zakres naprawy. Plan naprawy. Zasady demontaiu i montaiu typowych zespolow podwozia i nadwozia samochodu. Podstawowe operacje blacharskie. Naprawy blacharskie. Klasyfikacja napraw blacharskich. Zakres i technologia naprawy. Zasady wyklepywania blach. Wyrownywanie blach przez nagrzewanie, rozpieranie, lutowanie i klejenie. Naprawa uszkodzeri korozyjnych. Technologia wymiany uszkodzonych elementow nadwozia. Demontai uszkodzonych i montaz nowych elementow. Zabezpieczanie przed korozjq strefy polqczenia i elementow wymiennych. Regulacja luzow, roinicy wypoziomowania oraz zamkbw i zawias6w. Pomiar poloienia zamontowanych elementow nadwozia. Uszczeinienie naprawionego nadwozia. Kontrola jakohci naprawy.

28 Zasady projektowania i wykonywania prototypow wyttoczek. Przyklady napraw blacharskich. Zasady kwalifikowania uszkodzonego samochodu do kompleksowej naprawy nadwozia. Technologia naprawy. Pomiar punktow technologicznych nadwozia. Operacje prostowania nadwozia i ram. Ocena jakosci naprawy. Przyklady kompleksowej naprawy nadwozia. Zasady bhp, ochrony ppoi. i ochrony srodowiska podczas napraw nadwozia samochodowego.. Cwiczenia Okreslanie warunkow poprawnej eksploatacji nadwozia samochodowego. Planowanie demontazu lub montaiu wybranych zespotow podwozia. i nadwozia na podstawie dokumentacji technicznej. Dobieranie, narzedzi do montaiu lub demontazu nadwozia samochodowego. Planowanie technologii naprawy uszkodzeri nadwozia. ~rodki dydaktyczne Materiaty dydaktyczne dotyczqce: - znakow bezpieczeristwa, - znakow ewakuacyjnych, - znakow ostrzegawczych, - znak6w alarmowania straiy poiarnej, - znak6w ochrony przeciwpoiarowej, - klasyfikacji przyrzqdow pomiarowych, - zasad pomiaru i btgdu pomiaru, - zasad stosowanych przy trasowaniu, - organizacji stanowiska slusarskiego, - klasyfikacji narzedzi do obrobki recznej, - wytwarzania staii, staliwa i ieliwa, - procesow otrzymywania metali kolorowych, - wyrobbw hutniczych, - wykresu ielazo-wggiel, - zastosowania materiatow i materialow pomocniczych, - procesu odlewania, - geometrii ostrza, - powstawania wiora, - schematow konstrukcyjnych i kinematycznych obrabiarek,

29 ... - klasyfikacji metod obrbbki plastycznej,. ', - procedw obrbbki plastycznej, i - procesu technologicznego wytwarzania blach cienkich, - ciecia blach w warunkach warsztatu blacharskiego i tloczni przemystowej, - urzqdzeti i maszyn do ciecia blach,.. - procesow ksztaltowania blach, - organizacji wytwarzania nadwozi samochodowych, - spawania gazowego i elektrycznego, - specjalnych metod spawania, - organizacji stanowiska pracy spawacza, - zapobiegania powstawaniu odksztatceti spawalniczych, - zgrzewania blach cienkich, - urzqdzeri do zgrzewania, - technologii tqczenia tworzyw sztucznych, - pdqczeti gwintowych i nitowanych, - klejenia i lutowania, - materiatbw do klejenia i lutowania,..i_. - rodzajbw starzenia eksploatacyjnego, - schematbw organizacyjnych blacharni samochodowych, - wykazbw wyposaienia blacharni samochodowej, - zasad demontaiu i monta;?~, technologii demontaiu catkowitego, - klasyfikayi napraw blacharskich, wykonywania podstawowych czynnosci blacharskich, - wykonywania pomiar6w punktbw technologicznych nadwozia, - kompleksowej naprawy nadwozia. Filmy dydaktyczne i plansze dotyczqce zagroteti na stanowisku pracy. WyposaZenie do udzielania pomocy przedlekarskiej. Modele i przedmioty naturalne: - Srodki ochrony osobistej, odziet robocza, obuwie robocze, - gasnice, - przyrzqdy pomiarowe, - przyrzqdy i materiaty do trasowania, - narqdzia do obr6bki recznej, - wyroby hutnicze, - modele urzqdzeri do obr6bki cieplnej i cieplno-chemicznej, - materiaty stosowane w przemysle samochodowym, - przedmioty odlewane, - narzqdzia skrawajqce, - modele urzqdzeh stosowanych w odlewnictwie, - modele obrabiarek, - modele zespdbw obrabiarek,.....

30 - modele urzqdzeti i rnaszyn dp cigcia i ksztaltowania blach, spawania i zgrzewania blach cienkich,ilqczenia tworzyw sztucznych, kleienia i lutowania, - Sruby, nakrgtki, nity oraz luty i kleje stosowane w blacharstwie samochodowym, - zuzyte elementy samochodu, - narzedzia montaiowe, - modele urzqdzefi i niaszyn stosowanych w warsztacie blacharskim, - nadwozia samochodowe uszkodzone w roinym stopniu. Przepisy bezpieczetistwa, higieny pracy i ochrony przeciwpoiarowej. Polskie Normy. Kodeks pracy. Katalogi handlowe narzedzi i obrabiarek. lnstrukcje stanowiskowe. Uwagi o realizacji programu Realizacja programu ma na celu opanowanie przez uczniow wiadomosci i urniejetnosci zawartych w szczegdlowych. celach ksztalcenia a w szczeg6lnosci: - przeciwdzialania zagroieniom w procesie pracy... - okreslania podstawowych technik pracy w przemysle maszynowym, - klasflikowania rodzaj6w uszkodzeti nadwozia samochodowego, - dobierania metod naprawy oraz dokonywanie naprawy. Planujac proces nauczania, nauczyciel powinien zwrdcib szczegdlna uwage na: - zapobieganie zagroieniom zdrowia lub iycia w czasie wykonywania pracy zawodowej, - korelacje tresci programowych przedmiotu Technologia napraw blacharskich z tres~iami Zajeb praktycmnych, - uwzglednienie potrzeb lokalnego rynku pracy, - obrtrbkq biachy zarowno w warsztacie blacharskim jak i w warunkach przemyslowej produkcji nadwozi samochodowych, - najczgsciej stosowanych technologii naprawczych, - ksztaltowanie zainteresowan technicznych, tworczego dziaiania oraz poszukiwania nowych rozwiqzari. Istotnq role w osiaganiu celbw ksztalcenia ma dobor metod nauczania. Wskazane jest stosowanie Cwiczeti a takie innych metod nauczania: metody przewodniego tekstu, dyskusji problemowej i metody projektdw opisu, pogadanki, pokazu. W koncowym etapie ksztaicenia, nauczyciel moie zaproponowab uczniom wykonanie projektow na temat technologii naprawy wybranych uszkodzeri nadwozia samochodowego w grupach ad 3 do 5 osob. I' i

31 I Pozwoli to na efektywne wykorzystanie czasu, zmusi do siggnigcia do roinych irodet informacji, w tym do lnternetu jak rowniei pozwoli na publicznq prezentacjg wykonanych projektow. Zajecia dydaktyczne powinny odbywae sig w pracowni technologii napraw blacharskich, wyposaionej w meble umoiliwiajqce ich przemieszczanie (praca w malych grupach lub z calq kiasq, sprzgt audiowizualny, niezbgdne Srodki dydaktyczne. Waznym elementem wyposaienia pracowni powinna by6 podrgczna biblioteczka techniczna, komputer z dostgpem do lnternetu. Proponuje sig nastgpujqcy podzial godzin na realizacjg dzialow tematycznych: Dzialy tematyczne / Liczba godzin 1 ~niczna :i blach Razem Propozycje metod sprawdzania i oceny osiqgniqc edukacyjnych ucznia Ocenianie postgpow powinno odbywac sig w sposbb ciwly i systematyczny na podstawie kryteriow przedstawionych na poczqtku roku szkolnego. Wypracowanie, wspolnie z uczniami kryteri6w oceny daje moiliwosc obiektywnego oceniania postgpow edukacyjnych oraz stanowi precyzyjnq informacjg o stopniu opanowania celow ksztatcenia. Kryteria oceniania ujete w przedmiotowym systemie oceniania powinny dotyczyc poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniow wiadomosci i umiejgtnoaci okreslonych w szczegolowych celach ksztatcenia. Podczas realizacji programu nauczania proponuje sig sprawdzat osiqgnigcia uczni6w na podstawie: - ustnych sprawdzianow poziomu wiadomosci i umiejgtnoici, - pisemnych sprawdzianow, testow osiqgnigi: szkolnych, - obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania Cwiczeh. Dokonujqc oceny w formie ustnego sprawdzianu naleiy zwracac uwage na umiejgtnosi: postugiwania sig terminologiq technicznq oraz poprawnosc myslenia i wnioskowania. UmiejgtnoSci praktyczne proponuje sig sprawdzac przez obserwacjg czynnosci wykonywanych podczas realizacji Cwiczenia.

32 Po zakoiiczeniu dziatu tematycznego moina zasto5owac test dydaktyczny dwustopniowy lub wielostopniowy. Zadania w tescie mogq byc otwarte (krotkiej odpowiedzi, z luka lub zamknigte (wyboru wielokrotnego na dobieranie, typu prawdalfalsz). Bieiqca analiza postgpow edukacyjnych uczniow umoiliwia nauczycielowi icorygowanie metod nauczania. Popelniane przez ucznia blgdy nalezy wyjasnic, aby uczeri je zrozumial i samodzielnie poprawil. Jednym z elementow uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny powinno by6 poprawne wykonanie cwiczeri. Ocenianie powinno odbywac sig zgodnie z obowiqzujqcq skalq ocen. Literatura Buchfelder M., Buchfelder A,: Podrgcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 1997 Chgciriski J., Jgdrzejowski Z.: ~osp(odarstwo samochodowe, organizacja, eksploatacja, zaplecze techniczne. WKit, Warszawa 1979 ~ibdrski P., Klimaszewski G.: Zbi6r przepisdw prawnych z zakresu bhp i ppoi. z orzecznictwem i uwagami objasniajqcymi. OD i DK, Gdalisk 1999 Dretkiewicz-Wigch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000 Dzieriawski T.: Gazownictwo i cieplownictwo. Zeszyt Cwiczeri. WSiP, Warszawa 1996 Hansen 2.: Bezpieczeristwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1992 Jarecki J.: Zuiycie czgsci samochodowych wykonanych z tworzyw sztucznych. WKitL, Warszawa 1982 Kgpihski S.: Ksztaeowanie elementow nadwozi samochodowych. WKiL, Warszawa 1996 Kobus W.: Nowe metody napraw nadwozi samochodow osobowych. WKit, Warszawa 1987 Mac S., Leowski J.: Bezpieczeristwo i higiena pracy dia zasadniczych szk6l zawodowych. WSiP, Warszawa 1996 Orzelowski S.: Technologia naprawy i obslugi pojazd6w sarnochodowych. WSiP, Warszawa 1999 Pawlowski J., Zgorzelski S.: Tlocznictwo. WSiP, Warszawa 1974 Praca zbiorowa: Bezpieczeristwo i zdrowie a warunki pracy. Podrgcznik szkoleniowy. KK NSZZ,,Solidarnos6". Gdarisk 1992 Praca zbiorowa: Mechanik pojazdow samochodowych. PrzedsigbiorczosC. Organizacja i bezpieczenstwo pracy. Vogel Publishin. Wroclaw 1999