Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi opinia rodziców
|
|
- Karol Kowalewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2011, 48, 1, ISSN X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Maria Borysewicz-Lewicka 1, Karolina Gerreth 1, Katarzyna Wiśniewska 2, Jacek Wysocki 2 Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi opinia rodziców Dental Treatment as a Part of Required General Health Care in Disabled Children in Parents Opinion 1 Klinika Stomatologii Dziecięcej Katedry Stomatologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 2 Katedra Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Streszczenie Wprowadzenie. Z codziennych obserwacji wynika, że leczenie stomatologiczne często nadal nie jest realizowane jako integralna część opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi bądź obciążonymi przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi. Cel pracy. Zebranie opinii rodziców na temat obecnej opieki stomatologicznej rozumianej jako integralna część opieki medycznej nad pacjentami niepełnosprawnymi i z przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi. Materiał i metody. Badaniem kwestionariuszowym objęto 221 rodziców/opiekunów dzieci i młodzieży w wieku 6 20 lat, niepełnosprawnej i przewlekle chorej zamieszkującej Wielkopolskę. Badanych ujęto w trzech grupach: I z niepełnosprawnością intelektualną (w stopniu od umiarkowanego do głębokiego), II z chorobami układu nerwowego (dziecięce porażenie mózgowe, padaczka) oraz III z niepełnosprawnością sensoryczną (niedowidzących i niewidomych). Pytania ujęte w ankiecie dotyczyły opinii rodziców/opiekunów odnośnie do: oceny stanu zdrowia dziecka, stałej ogólnej i specjalistycznej opieki lekarskiej, kierowania dziecka do stomatologa przez pediatrę, suplementacji preparatami fluorkowymi i witaminą D, opieki stomatologicznej i obecnych w chwili badania dolegliwości w jamie ustnej, liczby hospitalizacji dziecka i przeprowadzonych w tym czasie zabiegów stomatologicznych. Wyniki. W większości (54,8% ogółu badanych) respondenci oceniali stan ogólny zdrowia dziecka jako dobry. Systematyczne wizyty u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej odbywało 178 badanych (80,5%). Pod opieką specjalisty znajdowało się 167 dzieci i młodzieży (75,6%). Stosunkowo niewielu pacjentów (14 osób 6,3%) zostało w przeszłości skierowanych do stomatologa przez pediatrę. Jak wynika z odpowiedzi rodziców, w badanej grupie u 32 osób (14,5%) była wcześniej stosowana endogenna profilaktyka fluorkowa; a u 165 dzieci (74,7%) witamina D. Tylko 106 rodziców/opiekunów (48,0%) było zadowolonych z opieki stomatologicznej nad ich dzieckiem. Z odpowiedzi rodziców wynika, iż 20 dzieci (9,0%) z różnych powodów było hospitalizowanych więcej niż 10 razy w życiu. Najczęściej byli to pacjenci z chorobami ośrodkowego układu nerwowego. Stwierdzono, że zabiegi stomatologiczne w znieczuleniu ogólnym przebyło 37 pacjentów (16,7%). Wnioski. Wykazano niedostateczną integralność opieki stomatologicznej w stosunku do opieki ogólnomedycznej i specjalistycznej nad dziećmi i młodzieżą niepełnosprawną oraz z przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi. Wyniki wskazują też na konieczność edukacji zdrowotnej z zakresu problemów stomatologicznych zarówno w środowisku chorych, ich rodziców/opiekunów, jak i personelu medycznego (Dent. Med. Probl. 2011, 48, 1, 45 53). Słowa kluczowe: dzieci niepełnosprawne, padaczka, dziecięce porażenie mózgowe, niedowidzący, opieka stomatologiczna. Abstract Background. Daily observations show that dental treatment is often still not implemented as an integral part of medical care for children with disabilities or chronic diseases. Objectives. The study aimed to evaluate parents opinion concerning dental care of their disabled and chronically ill children.
2 46 M. Borysewicz-Lewicka et al. Material and Methods. A questionnaire study was carried out among 221 parents/caregivers of disabled and chronically ill children, aged 6 20 years, from the Province of Wielkopolska. The patients were divided into three groups: I moderately, profoundly and severely intellectually disabled, II with cerebral palsy and epilepsy and III visually disabled. The questions concerned parents /caregivers evaluations of their children s health status, regular visits to the General Practitioner, systematic specialist health care, referral to the dentist by the paediatrician, fluoride preparation and vitamin D supplementation, dental care and present oral pain, the number of hospitalizations as well as that of dental treatment under general anaesthesia. Results. In most cases (54.8%) respondents assessed their children s health care as good. Moreover, 178 patients (80.5%) paid regular visits to the General Practitioner and 167 children and youths (75.6%) had systematic specialist health care. Relatively few patients had ever been referred to the dentist by the paediatrician (14 patients 6.3%). In the whole examined population, 32 patients (14.5%) had endogenic fluoride prophylaxis, whereas 165 (74.7%) used vitamin D supplementation. Only 106 parents/caregivers (48.0%) were satisfied with their children s dental care. As many as 20 patients (9.0%) were hospitalized more than 10 times and most often those with illnesses of the central nervous system. Dental treatment under general anaesthesia was carried out in 37 patients (16.7%). Conclusions. The examination revealed that there is an insufficient integrity between dental and general health care of disabled and chronically ill children and youths. The results also show that there is definitely a great need to set up special disabled patient-oriented programs targeted not only to patients themselves, but also to their parents/ /caregivers and dental health professionals (Dent. Med. Probl. 2011, 48, 1, 45 53). Key words: disabled patients, epilepsy, cerebral palsy, visually disabled, dental care. Z codziennych obserwacji wynika, że leczenie stomatologiczne często nie jest integralną częścią opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi bądź obciążonymi przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi. W następstwie tego pacjenci z tych grup zgłaszają się do stomatologa zbyt późno, a powodem pierwszej wizyty w licznych przypadkach są powikłania próchnicy zębów niejednokrotnie wywołujące ból w jamie ustnej [1, 2]. Dzieje się tak, choć wielokrotnie udowodniono, że procesy patologiczne w jamie ustnej mogą negatywnie oddziaływać na stan całego organizmu, w tym na przebieg chorób ogólnych [3]. Niewątpliwie przyczyny są złożone. W systemie ochrony zdrowia występują problemy między innymi w uzyskaniu dostępu pacjentów o zmniejszonej sprawności do leczenia stomatologicznego z uwagi na zbyt długi okres oczekiwania na wizytę, jak również niechęć stomatologów do leczenia osób niepełnosprawnych. Wynikają także z niskiej świadomości rodziców i opiekunów co do konieczności przeprowadzania u dziecka systematycznych profesjonalnych zabiegów stomatologicznych profilaktyczno-leczniczych. Brak wystarczających informacji, a także powody finansowe oraz bariery architektoniczne to kolejne ograniczenia [4]. Celem pracy było zebranie opinii rodziców na temat obecnej opieki stomatologicznej rozumianej jako integralna część opieki medycznej nad pacjentami niepełnosprawnymi i z przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi. Materiał i metody Badanie kwestionariuszowe przeprowadzono wśród 221 rodziców/opiekunów dzieci i młodzieży niepełnosprawnej i przewlekle chorej w wieku 6 20 lat, w trzech grupach pacjentów: I grupa z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim (95 osób 37 dziewcząt i 58 chłopców), II grupa z chorobami układu nerwowego, tj. dziecięcym porażeniem mózgowym (MPD) lub chorujących na padaczkę (66 osób 28 dziewcząt i 38 chłopców) oraz III grupa z niepełnosprawnością sensoryczną niedowidzących i niewidomych (60 osób 34 dziewczęta i 26 chłopców). Dzieci i młodzież były objęte opieką przez instytucje zajmujące się pacjentami niepełnosprawnymi (ośrodki szkolno-wychowawcze, szkoły specjalne, ośrodki wychowawcze i rehabilitacyjne) oraz specjalistyczne ośrodki zdrowia znajdujące na terenie Wielkopolski (Poznań, Wągrowiec, Kalisz, Gniezno, Owińska). Pytania zamknięte w ankiecie dotyczyły oceny rodziców/opiekunów odnośnie do stanu zdrowia ich dziecka, odbywania systematycznych wizyt u lekarza opieki podstawowej, stałej specjalistycznej opieki lekarskiej, kierowania przez pediatrę dziecka do stomatologa, suplementacji preparatami fluorkowymi i witaminą D, opieki stomatologicznej i dolegliwości w obrębie jamy ustnej, liczby hospitalizacji dziecka, licząc od jego urodzenia oraz przeprowadzonych w tym czasie zabiegów stomatologicznych, w tym w znieczuleniu ogólnym. Odpowiedzi udzielała osoba pełnoletnia, będąca rodzicem lub pełnoprawnym opiekunem, mająca bezpośredni kontakt z dzieckiem i posiadająca wiedzę dotyczącą stanu zdrowia, po uprzednim wyrażeniu zgody na udział w badaniu. Przed rozpoczęciem badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (uchwała nr 1291/06). Badania zostały wykonane w ramach ekspertyzy Epidemiologiczna ocena zdrowia jamy
3 Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi 47 ustnej dzieci niepełnosprawnych i przewlekle chorych zleconej przez Ministerstwo Zdrowia (nr ). Wyniki Wykazano, iż 54,8% respondentów we własnej ocenie uznało ogólny stan zdrowia dziecka jako dobry lub zadowalający (20,8%) (Tab. 1). Zadowoleni ze stanu zdrowia dziecka byli głównie rodzice/ /opiekunowie z grupy niedowidzących lub niewidomych (83,3%); w najniższym odsetku z chorobami ośrodkowego układu nerwowego (37,9%). Stan zdrowia swego dziecka jako zły oceniało jedynie pięciu rodziców/opiekunów pacjentów z grupy z dziecięcym porażeniem mózgowym i/lub padaczką. Trudności ze sformułowaniem odpowiedzi na to pytanie zgłosiło aż 18,6% rodziców/opiekunów, a 2,3% ogółu respondentów nie udzieliło jej w ogóle (tab. 1). Ankietowani rodzice/opiekunowie deklarowali, że większość pacjentów odbywała systematyczne wizyty u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (80,5%), najczęściej byli to chorzy z dziecięcym porażeniem mózgowym i padaczką (89,4%) (tab. 1). Pod stałą opieką specjalistyczną znajdowało się 75,6% z ogółu badanych, głównie osoby z chorobami ośrodkowego układu nerwowego (87,9%). Jak wynika z zebranych danych, niepełnosprawni intelektualnie oraz z niepełnosprawnością sensoryczną z opieki takiej korzystali rzadziej, odpowiednio 64,2 i 80,0% (tab. 1). Bardzo mały odsetek spośród badanych był kierowany do stomatologa przez pediatrę (6,3%). W badanych grupach potwierdziło to 10,6% rodziców pacjentów chorujących na dziecięce porażenie mózgowe i padaczkę, a także 7,4% niepełnosprawnych intelektualnie. Nie zgłosił natomiast takiego faktu żaden ankietowany z grupy niewidomych i niedowidzących (tab. 1). Zdecydowanej większości badanych dzieci zalecano podawanie witaminy D (74,7%), ale tylko u 14,5% profilaktycznie zastosowano preparaty fluorkowe (najczęściej chorującym na dziecięce porażenie mózgowe i padaczkę) (tab. 2). Na pytanie dotyczące zadowolenia rodziców/ /opiekunów z opieki stomatologicznej nad dzieckiem jedynie 48,0% respondentów odpowiedziało pozytywnie (tab. 3). Większość badanych dzieci i młodzieży (87,4%) była w przeszłości hospitalizowana, w tym więcej niż 10-krotnie 9,0%, a 35,3% przebywało w szpitalu 1 3 razy. Hospitalizacja dotyczyła najczęściej pacjentów z chorobami ośrodkowego układu nerwowego. Leczenie stomatologiczne podczas pobytu dziecka w szpitalu zadeklarowało tylko 10% badanych rodziców/opiekunów. Dotyczyło przede wszystkim dzieci z grupy niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim (13,7%) (tab. 4). Ankietowani podali także, że zabiegi stomatologiczne w znieczuleniu ogólnym były wykonywane u 16,7% pacjentów, przy czym w podobnym odsetku u dzieci i młodzieży z grupy I i II, odpowiednio 21,1 i 21,2% (tab. 4). Spośród ankietowanych rodziców/opiekunów 17,2% zgłosiło, że u ich dziecka w dniu badania występował ból w obrębie jamy ustnej pochodzenia zębowego. W największym odsetku dotyczyło to dzieci niepełnosprawnych intelektualnie (21,1%), a następnie dzieci z chorobami ośrodkowego układu nerwowego (16,7%) oraz z grupy niewidomych i niedowidzących (11,7%). Omówienie Z otrzymanych od rodziców/opiekunów danych wynika, że w większości uważają oni stan zdrowia swoich dzieci jako dobry lub zadowalający. Mimo że około 80,5% badanych dzieci było pod stałą opieką lekarską, w tym także 75,6% pod opieką specjalistyczną, to respondenci deklarowali, że tylko niewielki odsetek pacjentów (6,3%) z grupy objętej badaniem był kierowany do stomatologa przez pediatrę. Podobne obserwacje zebrano podczas badań ankietowych Gerreth i Borysewicz-Lewickiej [2], obejmujących 264 rodziców/opiekunów uczniów szkół specjalnych miasta Poznania, w których jedynie 12,5% ogółu dzieci zostało skierowanych na wizytę stomatologiczną przez lekarza pediatrę, w tym 10,5% dotyczyło niepełnosprawnych w stopniu lekkim, 12,1% w stopniu umiarkowanym oraz 16,1% w stopniu znacznym i głębokim. Najczęściej do kontroli stanu jamy ustnej byli kierowani pacjenci o wyższym stopniu niepełnosprawności [2]. Zwraca uwagę okoliczność, iż wśród uczniów szkół specjalnych 26,1% miało stosowaną suplementację fluorkową [2], podczas gdy w przedstawianych badaniach takie działania profilaktyczne zalecono jedynie u 14,5% ogółu badanych. Szczególnie w grupie niepełnosprawnych intelektualnie, w której mogą występować trudności z wykształceniem prawidłowych zachowań higienicznych i dietetycznych warunkujących w dużym stopniu zdrowie jamy ustnej, celowe jest wykorzystanie metod farmakologicznych o udowodnionej skuteczności. Oczywiście, zalecenie profilaktyki metodą endogenną powinno być oparte na zebranych danych dotyczących ekspozycji na fluorki w środowisku, a w szczególności na znajomości aktualnego stężenia fluorków w wodzie pitnej. Należy pamiętać, że
4 48 M. Borysewicz-Lewicka et al. Tabela 1. Opinia rodziców o stanie zdrowia dziecka oraz wizytach u specjalistów Table 1. Parents opinion about child s health status and visits to the specialists Pytanie (Question) Czy ocenia Pan(i) stan zdrowia dziecka jako: (What is the health status of your child:) dobry (good) Liczba badanych w grupach (Number of examined in groups) niepełnosprawni intelektualnie w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim (moderately, severely and profoundly intellectually disabled) Liczba badanych (Number of subjects) chorujący na MPD lub padaczkę (patients with cerebral palsy and epilepsy) niewidomi i niedowidzący (visually disabled patients) ogółem (total) N % N % N % N % , , , , , , , ,8 zadowalający (satisfactory) 25 26, ,7 8 13, ,8 zły (poor) 0 0,0 5 7,6 0 0,0 5 2,3 nie wiem (not sure) 0 0,0 3 4,5 0 0,0 3 1,4 trudno powiedzieć (difficult to say) 21 22, ,8 1 1, ,6 brak odpowiedzi (no answer) 3 3,2 1 1,5 1 1,7 5 2,3 Czy dziecko odbywa systematycznie wizyty kontrolne u lekarza ogólnego? (Does the child attend regular visits to General Practitioner?) 71 74, , , ,5 nie (no) 20 21,1 6 9, , ,2 brak odpowiedzi (no answer) 4 4,2 1 1,5 0 0,0 5 2,3 Czy dziecko jest pod stałą specjalistyczną opieką lekarską? (Does your child have regular specialist health care?) 61 64, , , ,6 nie (no) 30 31,6 6 9, , ,7 brak odpowiedzi (no answer) 4 4,2 2 3,0 0 0,0 6 2,7 Czy kiedykolwiek pediatra skierował dziecko do stomatologa? (Has your child been ever referred by paediatrician to the dentist?) 7 7,4 7 10,6 0 0,0 14 6,3 nie (no) 80 84, , , ,8 brak odpowiedzi (no answer) 8 8,4 0 0,0 5 8,3 13 5,9
5 Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi 49 Tabela 2. Stosowanie preparatów fluorkowych i witaminy D wśród badanych dzieci Table 2. The use of fluoride preparation and vitamin D in examined children Pytanie (Question) Liczba badanych w grupach (Number of examined in groups) Czy dziecko miało podawane tabletki lub krople z fluorem? (Has your child ever used fluoride tablets or drops?) niepełnosprawni intelektualnie w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim (moderately, severely and profoundly intellectually disabled) Liczba badanych (Number of subjects) chorujący na MPD lub padaczkę (patients with cerebral palsy and epilepsy) niewidomi i niedowidzący (visually disabled patients) ogółem (total) N % N % N % N % , , , , , ,2 7 11, ,5 nie (no) 74 77, , , ,9 brak odpowiedzi (no answer) 10 10,5 4 6,1 5 8,3 19 8,6 Czy u dziecka była/jest stosowana witamina D? (Has your child ever used vitamin D?) 72 75, , , ,7 w okresie noworodkowym (during neonatal period) 64 67, , , ,0 obecnie (at present) 1 1,1 1 1,5 0 0,0 2 0,9 brak rozwinięcia odpowiedzi (no explication) 7 7,4 5 7,6 3 5,0 15 6,8 nie (no) 18 18,9 9 13, , ,8 brak odpowiedzi (no answer) 5 5,3 3 4,5 2 3,3 10 4,5
6 50 M. Borysewicz-Lewicka et al. Tabela 3. Dane dotyczące zadowolenia rodziców/opiekunów z opieki stomatologicznej nad ich dzieckiem Table 3. Information concerning satisfaction of parents/caregivers with their child s dental care Pytanie (Question) Liczba badanych w grupach (Number of examined in groups) Czy jest Pan(i) zadowolony(a) z opieki stomatologicznej nad dzieckiem? (Are you satisfied with your child s dental care?) niepełnosprawni intelektualnie w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim (moderately, severely and profoundly intellectually disabled) Liczba badanych (Number of subjects) chorujący na MPD lub padaczkę (patients with cerebral palsy and epilepsy) niewidomi i niedowidzący (visually disabled patients) ogółem (total) N % N % N % N % , , , , , , , ,0 nie (no) 9 9,5 6 9,1 3 5,0 18 8,1 nie wiem (not sure) 13 13,7 5 7,6 6 10, ,9 trudno powiedzieć (difficult to say) 21 22, , , ,7 brak odpowiedzi (no answer) 15 15,8 5 7,6 5 8, ,3
7 Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi 51 Tabela 4. Liczba hospitalizacji oraz leczenie stomatologiczne badanych dzieci Table 4. The number of hospitalizations and dental treatment in patients Pytanie (Question) Liczba badanych w grupach (Number of examined in groups) Ile razy dziecko było hospitalizowane od urodzenia? (How many Times was the child hospitalized since the birth?) 0 niepełnosprawni intelektualnie w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim (moderately, severely and profoundly intellectually disabled) Liczba badanych (Number of subjects) chorujący na MPD lub padaczkę (patients with cerebral palsy and epilepsy) niewidomi i niedowidzący (visually disabled patients) ogółem (total) N % N % N % N % , , , , ,8 1 1,5 5 8, , , , , , , ,8 8 13, , , ,2 1 1,7 20 9,0 brak odpowiedzi (no answer) 23 24, , , ,6 Czy dziecko było leczone stomatologicznie: (Was the child treated dentally:) w szpitalu (in hospital) Czy dziecko było leczone stomatologicznie w znieczuleniu ogólnym? (Was the child treated dentally in general anaesthesia?) 13 13,7 7 10,6 2 3, , , ,2 3 5, ,7 nie (no) 60 63, , , ,9 brak odpowiedzi (no answer) 15 15,8 6 9,1 2 3, ,4
8 52 M. Borysewicz-Lewicka et al. leczenie stomatologiczne dzieci z ograniczonymi możliwościami współpracy nie jest łatwe, a często nawet niemożliwe w warunkach ambulatoryjnych. Jest to dodatkowym argumentem do zastosowania sprawdzonych pod względem skuteczności metod przeciwdziałania chorobie próchnicowej. Na zaniedbania w opiece nad zdrowiem jamy ustnej tej grupy pacjentów wskazuje też podawany ból zębów. W badaniach zgłosiło takie objawy u swoich dzieci 17,2% rodziców. Dla porównania w latach objawy te zgłaszało 25,0% rodziców uczniów szkół specjalnych z Poznania, a więc większy odsetek badanych [2]. Przedstawione wcześniej wyniki badań prowadzonych w tej samej populacji respondentów pokazały, iż pierwsza wizyta dziecka u stomatologa tylko u 44,3% pacjentów odbyła się w wieku przedszkolnym, a w okresie 3 miesięcy poprzedzających badanie do gabinetu stomatologicznego w celu kontroli stanu uzębienia zgłosiło się 20,8% badanych [5]. Podobnie problem ten przedstawiają autorzy zagraniczni. Burtner et al. [6] w grupie 362 pacjentów niepełnosprawnych domów opieki pobytowo-rehabilitacyjnej stwierdzili, iż raz do roku badanie stomatologiczne przeszło 68,3% pacjentów, co 6 miesięcy 22,5%, co 3 miesiące natomiast jedynie 5,5% osób. W świetle przedstawionych danych wydaje się zatem, że problemy stanu zdrowia jamy ustnej nie były wystarczająco podkreślane przez sprawujących opiekę nad chorymi. Przekazanie zaleceń przez personel medyczny, a także ich egzekwowanie, zwłaszcza przy okazji stosunkowo częstych w tej grupie hospitalizacji być może wpłynęłoby na większą aktywność rodziców w kierunku odbywania przez te dzieci systematycznych profilaktyczno-leczniczych wizyt stomatologicznych. Również pobyty w szpitalu mogłyby być w większym stopniu wykorzystywane do przeprowadzenia leczenia stomatologicznego. W badaniach włas nych z wypowiedzi rodziców/opiekunów wynika, iż leczenie takie w znieczuleniu ogólnym stosowano głównie u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie (21,1%) oraz chorujących na dziecięce porażenie mózgowe i padaczkę (21,2%). Leczenie stomatologiczne przeprowadzane w znieczuleniu ogólnym wymusza na stomatologu wybór bardziej radykalnego postępowania terapeutycznego, aby wszystkie problemy lecznicze chorego były rozwiązane w czasie jednej wizyty. Często są wykonywane wtedy liczne ekstrakcje, w tym zębów z powikłaniami choroby próchnicowej. Zęby takie w warunkach ambulatoryjnych u osoby ogólnie zdrowej i podejmującej współpracę mogłyby być wyleczone po przeprowadzeniu zabiegów endodontycznych [7]. Dlatego też rodzice lub opiekunowie dzieci poddanych takiej formie leczenia każdorazowo powinni być informowani o konieczności systematycznego przeprowadzania zabiegów profilaktycznych w domu, a przede wszystkim odbywania regularnych stomatologicznych wizyt kontrolnych [8, 9]. Nieprzestrzeganie tych zaleceń niejednokrotnie prowadzi do nasilenia procesów chorobowych w jamie ustnej i konieczności wykonania kolejnego zabiegu w warunkach znieczulenia ogólnego [9]. Z publikowanych wyników badań klinicznych wynika, że stan zdrowia jamy ustnej pacjentów niepełnosprawnych i przewlekle chorych nie jest zadowalający [10 12]. Wpływają na to zarówno zaniedbania w odbywaniu systematycznych wizyt u stomatologa, istnienie pewnych barier, ale także nie zawsze właściwe zachowania dietetyczne oraz higieniczne w tej populacji pacjentów [6, 13 15]. Wydaje się także, że nie w pełni wykorzystuje się w tej grupie możliwości profilaktyki profesjonalnej łącznie z suplementacją fluorkową. Ograniczenia możliwości realizowania prawidłowych zachowań prozdrowotnych u osób niepełnosprawnych intelektualnie lub fizycznie decydują o kwalifikacji tych pacjentów do objęcia specjalną opieką stomatologiczną. Należy dążyć do podniesienia poziomu diagnostyki, terapii i rehabilitacji w tej dziedzinie w ramach specjalistycznej opieki nad dzieckiem i nawiązanie właściwej komunikacji z jego rodziną. Wyniki badań własnych sugerują ponadto brak właściwej edukacji rodziców/opiekunów tej grupy pacjentów odnośnie do potrzeb stomatologicznej opieki zdrowotnej. Zastanawia stosunkowo duża liczba dzieci zgłaszających występowanie dolegliwości bólowych zębów w kontekście stosunkowo dobrej oceny ich stanu zdrowia przez rodziców i opiekunów. Dowodzi to także braku wiedzy odnośnie do wpływu patologii w obrębie jamy ustnej na przebieg chorób ogólnych i komfort życia. Na podstawie dotychczas przeprowadzonych badań wykazano niedostateczną integralność w opiece stomatologicznej w stosunku do opieki ogólnomedycznej i specjalistycznej nad dziećmi i młodzieżą niepełnosprawną oraz z przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi. Wyniki wskazują też na konieczność edukacji zdrowotnej z zakresu problemów stomatologicznych zarówno w środowisku chorych, ich rodziców/opiekunów, jak i personelu medycznego.
9 Leczenie stomatologiczne jako część wymaganej opieki medycznej nad dziećmi niepełnosprawnymi 53 Piśmiennictwo [1] Rump Z., Przybylska J.: Rola współpracy pediatry ze stomatologiem w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej przewlekle chorych: standardy postępowania. Przegl. Stomatol. Wieku Rozw. 1998, 2/3, [2] Gerreth K., Borysewicz-Lewicka M.: Ocena profilaktycznej opieki stomatologicznej u uczniów szkół specjalnych w badaniu klinicznym i socjomedycznym. Czas. Stomatol. 2008, 61, [3] Fehrenbach M.J., Herring S.W.: Spread of dental infection. Prac. Hyg. 1997, [4] Borysewicz-Lewicka M., Kruszyńska-Rosada M., Gerreth K., Zawadka A., Liweń B., Adamowicz- -Wieszczeczyńska A., Gromadzińska-Zapłata E., Lempe B.: Opinion of parents and caregivers on oral health care of their disabled and chronically ill children. Pol. J. Environ. Stud. 2007, 16, [5] Borysewicz-Lewicka M., Wiśniewska K., Adamowicz-Wieszczeczyńska A., Gromadzińska E., Kruszyńska- -Rosada M., Gerreth K.: Awareness of parents and caregivers of the need for dental care of their disabled and chronically ill children. Pol. J. Environ. Stud. 2008, 17, [6] Burtner A.P., Jones J.S., McNeal D.R., Low D.W.: A survey of the availability of dental services to developmentally disabled persons residing in the community. Spec. Care Dentist. 1990, 10, [7] Chłapowska J., Gromadzińska-Zapłata E.: Uwagi na temat zabiegów stomatologicznych wykonywanych w znieczuleniu ogólnym u dzieci. Pozn. Stomat. 1993, 21, [8] Szymańska J., Bogucka-Gordziejko M.: Zabiegi stomatologiczne wykonywane w znieczuleniu ogólnym u pacjentów w wieku rozwojowym. Czas. Stomatol. 1999, 52, [9] Takano F., Ohmori I.: A longitudinal survey on the oral condition of the handicapped after dental treatment under general anesthesia. Pediatr. Dent. J. 1994, 4, [10] Górski M., Buczkowska-Radlińska J.: Stan zębów, przyzębia oraz higieny jamy ustnej u osób w wieku lat upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym przebywających w domach rodzinnych. Czas. Stomatol. 2006, 59, [11] Kozak R., Buczkowska-Radlińska J.: Stan zębów dzieci upośledzonych umysłowo w wieku lat przebywających w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych. Czas. Stomatol. 2005, 58, [12] Pezzementi M.L., Fisher M.A.: Oral health status of people with intellectual disabilities in the southeastern United States. J. Am. Dent. Assoc. 2005, 136, [13] Christensen G.J.: Special oral hygiene and preventive care for special needs. J. Am. Dent. Assoc. 2005, 136, [14] Al-Hussyeen A.A., Al-Sadhan S.A.: Oral hygiene practices and dietary habits among children with Down s Syndrome in Riyadh, Saudi Arabia. Saudi Dent. J. 2006, 18, [15] Al Agili D.E., Roseman J., Pass M.A., Thornton J.B., Chavers L.S.: Access to dental care in Alabama for children with special needs. Parents perspective. J. Am. Dent. Assoc. 2004, 135, Adres do korespondencji: Maria Borysewicz-Lewicka Klinika Stomatologii Dziecięcej Katedry Stomatologii Dziecięcej UM ul. Bukowska Poznań tel.: , faks: klstomdz@ump.edu.pl Praca wpłynęła do Redakcji: r. Po recenzji: r. Zaakceptowano do druku: r. Received: Revised: Accepted:
10
ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoOcena stomatologicznych zachowań prozdrowotnych dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z wybranych województw Polski badania socjomedyczne
Czas. Stomatol., 20, 63,, 8-26 20 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena stomatologicznych zachowań prozdrowotnych dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z wybranych województw Polski badania
Bardziej szczegółowoOcena stomatologicznych zachowań zdrowotnych dzieci niepełnosprawnych badania ankietowe rodziców*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 11, 767-774 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena stomatologicznych zachowań zdrowotnych dzieci niepełnosprawnych badania ankietowe rodziców* Evaluation
Bardziej szczegółowodr Przemysław Bury Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Projekt badań profilaktycznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, skierowany do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2010/2011 do klas I i VI szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Śrem Opracowanie:
Bardziej szczegółowo*Karolina Gerreth 1, Dorota Olczak-Kowalczyk 2, Maria Borysewicz-Lewicka 3. Streszczenie. Słowa kluczowe. 32 Nowa Stomatologia 1/2018
PRACE POGLĄDOWE Borgis Nowa Stomatol 2018; 23(1): 32-37 *Karolina Gerreth 1, Dorota Olczak-Kowalczyk 2, Maria Borysewicz-Lewicka 3 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej (PTSD), Sekcji
Bardziej szczegółowoOcena opieki stomatologicznej sprawowanej nad dziećmi z obniżoną sprawnością na podstawie badania socjomedycznego rodziców/opiekunów
PRACE ORYGINALNE Borgis Nowa Stomatol 2018; 23(1): 3-8 Maria Borysewicz-Lewicka 1, *Karolina Gerreth 1, Dominika Wychowaniec 1, Ewa Nitschke 1, Anna Klimiuk 2, Magdalena Choromańska 2, Anna Zalewska 2
Bardziej szczegółowoPotrzeby lecznicze w zakresie protetyki stomatologicznej u młodzieży niepełnosprawnej i przewlekle chorej
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 6, 482-489 Potrzeby lecznicze w zakresie protetyki stomatologicznej u młodzieży niepełnosprawnej i przewlekle chorej Prosthetic treatment needs in adolescents with disability
Bardziej szczegółowoProgram profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata
Program profilaktyki próchnicy dla dzieci w wieku 12 lat z terenu Miasta Kościerzyna na lata 2017-2019 UCHWAŁA NR XXXVII/./2016 RADY MIASTA KOŚCIERZYNA z dnia 26 października 2016 r. w sprawie przystąpienia
Bardziej szczegółowoWSTĘP PRZYGOTOWANIE BADAŃ
Raport z realizacji Programu profilaktyki próchnicy skierowanego do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2009/2010 do klas I i VI szkół podstawowych finansowanego przez Miasto Poznań WSTĘP Stomatologiczne
Bardziej szczegółowoMaria Borysewicz Lewicka 1, Magdalena Wochna-Sobańska 2
Czas. Stomatol., 2007, LX, 6, 377-383 2007 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Stomatologiczne zachowania prozdrowotne ludności Polski w świetle badań epidemiologicznych wykonanych w roku
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoProgram zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym
Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem
Bardziej szczegółowoZachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 5 Zachorowalność na próchnicę dzieci łódzkich w wieku przedszkolnym zakwalifikowanych do zabiegów profilaktyki fluorkowej Incidence of caries in preschool children living in
Bardziej szczegółowoOpieka stomatologiczna nad pacjentem niepełnosprawnym intelektualnie potrzeby i ograniczenia
Czas. Stomatol., 2009, 62, 1, 34-41 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Opieka stomatologiczna nad pacjentem niepełnosprawnym intelektualnie potrzeby i ograniczenia Dental care of the
Bardziej szczegółowoAkcji Profilaktyki Stomatologicznej
Rada Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Dyrekcja Opolskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ zaprasza do kontynuacji w nowym roku szkolnym 2016/2017 Akcji Profilaktyki Stomatologicznej.
Bardziej szczegółowoSzczegółowe warunki konkursu ofert na świadczenia zdrowotne z zakresu: I. Stomatologia zachowawcza dla dzieci i młodzieży z gminy Polkowice
Szczegółowe warunki konkursu ofert na świadczenia zdrowotne z zakresu: I. Stomatologia zachowawcza dla dzieci i młodzieży z gminy Polkowice 1. CEL PROGRAMU: Walka z próchnicą u dzieci i młodzieży szkolnej
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoJolanta Zając, Przewodnicząca Komisji ds. Pielęgniarek Środowiska Nauczania i Wychowania Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku.
ROLA I ZADANIA PIELĘGNIARKI W ŚRODOWISKU NAUCZANIA I WYCHOWANIA W ZAKRESIE PROFILAKTYKI ZDROWOTNEJ, ANALIZA SYTUACJI W ŚWIETLE NOWEJ USTAWY O ZDROWIU DZIECI I MŁODZIEŻY Jolanta Zając, Przewodnicząca Komisji
Bardziej szczegółowoProblemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia
Problemy stomatologiczne polskich dzieci i młodzieży propozycje działań do rozważenia Posiedzenie Plenarne Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia Warszawa 15.12.2010r. prof.. dr hab.. Barbara Adamowicz-Klepalska
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoOcena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli
Uniwersytet Medyczny w Lublinie lek. dent. Adriana Kleinert Ocena zachowań prozdrowotnych w zakresie higieny jamy ustnej obywateli polskich przebywających za granicą Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Bardziej szczegółowoHigiena jamy ustnej oraz stan przyzębia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 12 Higiena jamy ustnej oraz stan przyzębia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym Oral hygiene and periodontal condition in moderately mentally retarded children
Bardziej szczegółowoStan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce
Stan zdrowia jamy ustnej i opieka stomatologiczna dla dzieci i młodzieży w Polsce prof. dr n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk Konsultant krajowy w dziedzinie stomatologii dziecięcej Zakład Stomatologii Dziecięcej
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Program powstał we współpracy z Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi oraz Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej,
Bardziej szczegółowoSYLABUS. rok akademicki 2016/2017
SYLABUS rok akademicki 2016/2017 Nazwa przedmiotu/modułu Nazwa jednostki/-ek w której/ -ych jest Zakład Stomatologii Dziecięcej przedmiot realizowany e-mail jednostki stdzieci@umb.edu.pl Wydział Lekarski
Bardziej szczegółowoProfilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów
Profilaktyka próchnicy u kobiet ciężarnych zalecenia dla lekarzy stomatologów W 2014 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej i firmy Colgate powołany został Polski Oddział Sojuszu
Bardziej szczegółowoM I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Projekt z dnia 9 września 2017 r. R O Z P O R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A Z D R O W I A 1) z dnia... 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia stomatologicznego
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
Kwart. Ortop. 20, 4, str. 34, ISSN 2083-8697 - - - - - REHABILITACJA STAWU BIODROWEGO I KOLANOWEGO, FINANSOWANA PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA W LATACH 2009 200 REHABILITATION OF THE HIP AND KNEE JOINTS
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia 2011 roku PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Łódź, listopad 2009 roku Wprowadzenie Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał
Bardziej szczegółowoAktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży
Aktualny stan wiedzy na temat indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży Niezależny Panel Ekspertów Prof. dr hab. n. med. Barbara Adamowicz - Klepalska Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoRadiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji. żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo.
Renata Zielińska Radiologiczna ocena progresji zmian próchnicowych po zastosowaniu infiltracji żywicą o niskiej lepkości (Icon). Badania in vivo. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Zakład Stomatologii
Bardziej szczegółowoWstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia
Bardziej szczegółowoMgr Paweł Musiał. Promotor Prof. dr hab. n. med. Hanna Misiołek Promotor pomocniczy Dr n. med. Marek Tombarkiewicz
Mgr Paweł Musiał Porównanie funkcjonowania podstawow-ych i specjalistycznych Zespołów Ratownictwa Medycznego na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Staszowie Rozprawa
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoRAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM
RAPORT Z PRZEBIEGU BADAŃ PRZESIEWOWYCH MOJE DZIECKO NIE CHRAPIE WYKONYWANEGO PRZEZ FUNDACJĘ ZDROWY SEN. PROGRAM POD PATRONATEM WIELKIEJ ORKIESTRY ŚWIĄTECZNEJ POMOCY Warszawa dnia 2014-05-08 Opracowanie:
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowo*Małgorzata Borowska, Katarzyna Szadkowska
Borgis Nowa Stomatol 2016; 21(2): 94-105 DOI: 10.5604/14266911.1208248 *Małgorzata Borowska, Katarzyna Szadkowska Analiza zabiegów sanacji jamy ustnej w znieczuleniu ogólnym u niepełnosprawnych pacjentów
Bardziej szczegółowoEvaluation of Oral Hygiene and Dietary Habits of Children Based on the Survey of Their Parents
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2012, 49, 2, 279 285 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Elżbieta Pels A, D F, Maria Mielnik-Błaszczak A, D, Justyna Pietrak
Bardziej szczegółowoTERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające
TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 129/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyki próchnicy u dzieci na lata 2013-2015
Bardziej szczegółowoDziałania ania Gminy Miasto Szczecin w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia
Działania ania Gminy Miasto Szczecin w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia Wydział Zdrowia i Polityki Społecznej Urząd Miasta Szczecin Szczecin, listopad 2011 KIERUNKI PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ 1. Utrzymanie
Bardziej szczegółowoPodsumowanie realizacji Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego w 2007 roku.
Podsumowanie realizacji Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego w 2007 roku. Wojewódzki Program Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego został
Bardziej szczegółowoPolska Szkoła Weekendowa, Arklow, Co. Wicklow KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM
KWESTIONRIUSZ OSOBOWY DZIECKA CHILD RECORD FORM 1. Imię i nazwisko dziecka / Child's name... 2. Adres / Address... 3. Data urodzenia / Date of birth... 4. Imię i nazwisko matki /Mother's name... 5. Adres
Bardziej szczegółowoStan zębów dzieci upośledzonych umysłowo w wieku 11-13 lat przebywających w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 8 Stan zębów dzieci upośledzonych umysłowo w wieku 11-13 lat przebywających w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych Dental health of 11-13 year old institutionalized mentally
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoStan uzębienia i potrzeby lecznicze dzieci z zaburzeniami rozwoju somatycznego i psychicznego z województwa łódzkiego*
Czas. Stomatol., 2009, 62, 4, 262-270 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Stan uzębienia i potrzeby lecznicze dzieci z zaburzeniami rozwoju somatycznego i psychicznego z województwa łódzkiego*
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności płukanki do jamy ustnej Dentosept w leczeniu stanu zapalnego dziąseł u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie
Ocena skuteczności płukanki do jamy ustnej Dentosept w leczeniu stanu zapalnego dziąseł u pacjentów niepełnosprawnych intelektualnie Efficiency of Dentosept mouthrinse in the treatment of gingivitis in
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 289 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 289 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowoMarta Uzdrowska. PRACA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH Promotor: Dr hab. n. med. prof. UM Anna Broniarczyk-Loba
Marta Uzdrowska Ocena wad refrakcji i przyczyn niedowidzenia u osób z niepełnosprawnością intelektualną z wykorzystaniem zdalnego autorefraktometru Plusoptix PRACA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH Promotor:
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 133/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Program profilaktyczny zapobieganie chorobie próchnicowej
Bardziej szczegółowoZakład Opiekuńczo-Leczniczy
Zakład Opiekuńczo-Leczniczy Kierownik, Tel. (054) 2856231 Aleksandra Kamińska-Roszak, magister pielęgniarstwa, studia podyplomowe z zarządzania w ochronie zdrowia, psychologii zarządzania, zarządzania
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 130/2012 z dnia 16 lipca 2012 r. o projekcie programu Intensyfikacja zapobiegania próchnicy dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowo, Maria Borysewicz-Lewicka. Ocena dynamiki próchnicy u 6-letnich dzieci z województwa lubuskiego
Prace oryginalne Dent. Med. Probl. 0, 49,, ISSN -38X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Joanna Chłapowska A, B, D, E, Karolina Gerreth A, B, D, E, Kristina Pilipczuk-Paluch
Bardziej szczegółowo2. Podstawą przyjęcia do ZPOP jest zdiagnozowana przewlekła choroba psychiczna.
Kontakt: Punkt Pielęgniarski: (087) 562 64 83, Sekretariat: (087) 562 64 79 Kliknij po więcej informacji Regulamin Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego Psychiatrycznego w Specjalistycznym Psychiatrycznym
Bardziej szczegółowoLosy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik
Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi
Bardziej szczegółowoIrmina Śmietańska. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii UNIWERSYTET MEDYCZNY W GDAŃSKU
Irmina Śmietańska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii UNIWERSYTET MEDYCZNY W GDAŃSKU Iniekcje mięśniowe Patient control analgesia PCA Analgezja zewnątrzop onowa Umiarkowaniesilne dolegliwości
Bardziej szczegółowoSystemowe aspekty leczenia WZW typu C
Systemowe aspekty leczenia WZW typu C Dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia, Uczelnia Łazarskiego Warszawa, 06.06.2017 r. Systemowe
Bardziej szczegółowoWprowadzić zapis: W przypadku konieczności zapewnienia zastępstwa świadczenia zdrowotne może realizować pielęgniarka
Uwagi do projektu Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10.04.2013r w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej załącznik Nr 4 Lp. Numer części Propozycja zmian Uzasadnienie
Bardziej szczegółowoKRAJOWY KONSULTANT W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO
KRAJOWY KONSULTANT W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO WOJEWÓDZKI SPECJALISTYCZNY SZPITAL DZIECIĘCY 10-561 Olsztyn, ul. Żołnierska 18a, tel. 089. 539-34-55, fax. 533-77-01 e-mail:piskorz@wssd.olsztyn.pl
Bardziej szczegółowoEtiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach
lek. Anna Starostka-Tatar Etiologia, przebieg kliniczny i leczenie udarów mózgu w województwie śląskim w latach 2009-2015 Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Beata Labuz-Roszak
Bardziej szczegółowoSCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI
SCHIZOFRENIA ROLA OPIEKUNÓW W KREOWANIU WSPÓŁPRACY DR MAREK BALICKI PACJENT NA RYNKU PRACY 43 lata, stan wolny, wykształcenie średnie Pierwsze objawy w wieku 29 lat. Średnio 1 rok mija od momentu pierwszych
Bardziej szczegółowoPubliczny program zapobiegania próchnicy w Polsce u dzieci i młodzieży
prace oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 2, 137 143 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Elżbieta Jodkowska Publiczny program zapobiegania próchnicy w Polsce
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 56/2014 z dnia 22 kwietnia 2014 r. o projekcie programu Program profilaktyczny dotyczący profilaktyki próchnicy
Bardziej szczegółowoInformacja Prezydenta Miasta Katowice dotycząca profilaktyki prozdrowotnej w katowickich szkołach
Informacja Prezydenta Miasta Katowice dotycząca profilaktyki prozdrowotnej w katowickich szkołach W Katowicach realizowany jest zatwierdzony uchwałą nr XLIII/1015/13 Rady Miasta Katowice z dnia 18 grudnia
Bardziej szczegółowoCHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE.
CHOROBA PRÓCHNICOWA U DZIECI W WIEKU 0-5 LAT W POLSCE I NA ŚWIECIE Próchnica zębów o przewlekła, bakteryjna, wieloczynnikowa choroba zakaźna, która aktualnie pozostaje najczęstszym schorzeniem wieku dziecięcego,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 286 SECTIO D 2003 Zakład Zarządzania i Ekonomiki Ochrony Zdrowia Akademii Medycznej w Lublinie Department of Health
Bardziej szczegółowo(Nie)przychodzi Polka do lekarza
()przychodzi Polka do lekarza Wyniki badania Kontakt: Aneta Jaworska Tel. +48 +48 (22) 592 63 00 e-mail: aneta.jaworska@grupaiqs.pl Z badania omnibusowego IQS96, przeprowadzonego przez instytut badawczy
Bardziej szczegółowoPolski System Ochrony Zdrowia: problemy pacjentów, szczególnie osób starszych i dzieci - perspektywa lekarza. Prof.
Polski System Ochrony Zdrowia: problemy pacjentów, szczególnie osób starszych i dzieci - perspektywa lekarza Prof. Piotr Czauderna ZDROWIE JEDNA Z NAJWAŻNIEJSZYCH WARTOŚCI DLA POLAKÓW Zmiana języka (zamiast
Bardziej szczegółowo30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST
30. DWULETNIA OBSERWACJI WYNIKÓW PROFILAKTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY. PROGRAM POMOST Przedlacki J, Księżopolska-Orłowska K, Grodzki A, Sikorska-Siudek K, Bartuszek T, Bartuszek D, Świrski A, Musiał J,
Bardziej szczegółowoProblem zdrowotny. Cel główny
Opis programu polityki zdrowotnej Gminy Miasta Szczecin na lata 2017-2020. pn.,,zapobieganie próchnicy wśród dzieci klas VI uczęszczających do szczecińskich szkół podstawowych. Problem zdrowotny 1.Opis
Bardziej szczegółowoINDYWIDUALNE OBOWIĄZKOWE ROCZNE PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE LUB INDYWIDUALNE NAUCZANIE
INDYWIDUALNE OBOWIĄZKOWE ROCZNE PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE LUB INDYWIDUALNE NAUCZANIE Zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego
Bardziej szczegółowoStan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU. z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014
UCHWAŁA NR XXXIX/291/2014 RADY GMINY W DOBRONIU z dnia 24 kwietnia 2014 r. w sprawie przyjęcia do realizacji programu zdrowotnego na rok 2014 Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowoThe status of dental health, oral hygiene and periodontium in non-institutionalized, moderately mentally retarded. children aged 15-18 years with
Czas. Stomatol., 2006, LIX, 11, 769-776 2006 Polish Stomatological Association http://www.czas.stomat.net Stan zębów, przyzębia oraz higieny jamy ustnej u osób w wieku 15-18 lat upośledzonych umysłowo
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoOPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE
OPIEKA NAD PACJENTEM CHORYM PRZEWLEKLE Zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy i opiekuńczo-leczniczy Zadaniem zakładu opiekuńczego jest okresowe objęcie całodobową pielęgnacją oraz kontynuacją leczenia świadczeniobiorców
Bardziej szczegółowoOCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH
Bardziej szczegółowo4. Zasady gromadzenia danych. 6. Udział pielęgniarki w terapii pacjentów
Przedmiot: Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne oddział psychiatryczny 1. Udział w organizacji opieki psychiatrycznej w Klinice w świetle obowiązujących regulacji prawnych. 2. Procedura przyjęcia
Bardziej szczegółowoSpołeczne aspekty chorób rzadkich. Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych
Społeczne aspekty chorób rzadkich Maria Libura Instytut Studiów Interdyscyplinarnych Narodowe Plany w EU - zabezpieczenie społeczne Koordynacja pomiędzy sektorem ochrony zdrowia i zabezpieczenia społecznego.
Bardziej szczegółowoDr Mariola Seń z Zespołem. Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego Akademia Medyczna im.piastów Śląskich we Wrocławiu
Dr Mariola Seń z Zespołem Zakład Promocji Zdrowia, Katedra Zdrowia Publicznego Akademia Medyczna im.piastów Śląskich we Wrocławiu Opieka długoterminowa Według diagnozy Grupy Roboczej ds. przygotowania
Bardziej szczegółowoNawyki żywieniowe kobiet w ciąży
Czas. Stomatol., 2009, 62, 10, 800-808 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Nawyki żywieniowe kobiet w ciąży Dietary habits of pregnant women Teresa Bachanek, Marta Nakonieczna-Rudnicka
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Wybrane elementy profilaktyki próchnicy zębów dzieci w wieku przedszkolnym. II. Profilaktyka instytucjonalna
PRACE ORYGINALNE Dent. Med. Probl. 13, 5, 1, 52 56 ISSN 1644-387X Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Urszula Marcinkowska a, c f, Tomasz Piekarz a, B, D, e, Bartosz Mosler
Bardziej szczegółowoZAŚWIADCZENIE PSYCHOLOGA
Pieczątka zakładu opieki zdrowotnej Zaświadczenie wydaje psycholog dla osoby upośledzonej umysłowo ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej (dla dzieci od 3 roku życia zaświadczenie wystawia
Bardziej szczegółowoDr hab.n.med. Lidia Puchalska-Niedbał. II Katedra i Klinika Okulistyki Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Wykrywanie wad i schorzeń narządu wzroku wśród uczniów klas II szkół podstawowych w Szczecinie projekt polityki zdrowotnej finansowany przez Miejski Urzęd Gminy Szczecin Dr hab.n.med. Lidia Puchalska-Niedbał
Bardziej szczegółowoOchrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2010 r.
Materiał na konferencję prasową w dniu 30 sierpnia 2011 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Społecznych i Warunków Życia Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Ochrona zdrowia w gospodarstwach
Bardziej szczegółowoSSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1. Fry #65, Zeno #67. like
SSW1.1, HFW Fry #20, Zeno #25 Benchmark: Qtr.1 I SSW1.1, HFW Fry #65, Zeno #67 Benchmark: Qtr.1 like SSW1.2, HFW Fry #47, Zeno #59 Benchmark: Qtr.1 do SSW1.2, HFW Fry #5, Zeno #4 Benchmark: Qtr.1 to SSW1.2,
Bardziej szczegółowoPOLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE Iwona Grabska-Liberek Badania przesiewowe w kierunku jaskry ważnym elementem profilaktyki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Klinika Okulistyki Działania PTO na
Bardziej szczegółowoGMINNA JABŁONNA REALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I PROMOCJI ZDROWIA W ROKU 2016 STOMATOLOGIA RAPORT Z BADANIA ANKIETOWEGO
GMINNA JABŁONNA REALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I PROMOCJI ZDROWIA W ROKU 216 STOMATOLOGIA RAPORT Z BADANIA ANKIETOWEGO Celem przeprowadzenia ankiety było poznanie opinii na temat realizacji
Bardziej szczegółowoUszczelnianie bruzd na powierzchni żującej zębów trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy
Czas. Stomatol., 2010, 63, 11, 672-681 2010 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Uszczelnianie bruzd na powierzchni żującej trzonowych jako jedna z metod zapobiegania próchnicy Fissure sealing
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowopieczątka zakładu opieki zdrowotnej lub praktyki lekarskiej Miejscowość i data...
pieczątka zakładu opieki zdrowotnej lub praktyki lekarskiej Miejscowość i data... Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia osoby ubiegającej się o skierowanie do domu pomocy społecznej osobie wymagającej
Bardziej szczegółowoCHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków?
CHOROBY PRZYZĘBIA jak zmotywować pacjenta do zmiany nawyków? BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE Tylko 1,7% populacji dorosłych Polaków nie wymaga działań profilaktyczno-leczniczych w zakresie chorób przyzębia 1,7%
Bardziej szczegółowoTabela Nr 1. Rozliczenie środków finansowych z Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego
Informacja dla Zarządu Województwa Łódzkiego na temat realizacji w 2004 roku Wojewódzkiego Programu Profilaktyki Gruźlicy Płuc i Nowotworów Układu Oddechowego Wojewódzki Program Profilaktyki Gruźlicy Płuc
Bardziej szczegółowo23 kwietnia 2015 r. Epidemia próchnicy w Polsce! Lekarze alarmują: zły stan opieki stomatologicznej nad dziećmi!
23 kwietnia 2015 r. Epidemia próchnicy w Polsce! Lekarze alarmują: zły stan opieki stomatologicznej nad dziećmi! 1 Epidemia próchnicy w Polsce (1) Częstość występowania próchnicy u dzieci w wieku 3-18
Bardziej szczegółowoTHE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoKierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
Bardziej szczegółowoGdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej. Beata Wieczorek-Wójcik
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk o Zdrowiu z Oddziałem Pielęgniarstwa i Instytutem Medycyny Morskiej i Tropikalnej Beata Wieczorek-Wójcik Poziom obsad pielęgniarskich a częstość i rodzaj zdarzeń
Bardziej szczegółowoKonsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny
Konsultant Krajowy w Dziedzinie Periodontologii Zakład Chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa sluzowki@wum.edu.pl ul. Miodowa 18, 00-246 tel/fax: (22) 502-20-36; e-mail:
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowo