ROLA WYMIANY WEWNĄTRZGAŁĘZIOWEJ W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM PRODUKTAMI ROLNO-SPOŻYWCZYMI

Transkrypt

1 Rola wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu zagrancznym produktam... STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Rocznk Naukowe tom XIII zeszyt Iwona Szczepanak Instytut Ekonomk Rolnctwa Gospodark Żywnoścowej Państwowy Instytut Badawczy w Warszawe ROLA WYMIANY WEWNĄTRZGAŁĘZIOWEJ W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM PRODUKTAMI ROLNO-SPOŻYWCZYMI ROLE OF INTRA-INDUSTRY TRADE IN THE POLISH FOREIGN TRADE OF AGRO-FOOD PRODUCTS Słowa kluczowe: handel zagranczny, produkty rolno-spożywcze, handel wewnątrzgałęzowy Key words: foregn trade, agro-food products, ntra-ndustry trade Synopss. W okrese członkostwa Polsk w Un Europejskej nastąpło wyraźne ożywene w handlu zagrancznym produktam rolno-spożywczym. Istotne zwększył sę także pozom ntensywnośc wymany wewnątrzgałęzowej tym artykułam. W latach znaczene wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu rolno-spożywczym wzrosło o 6 punktów procentowych. W efekce w 09 roku blsko 45% wymany handlowej produktam rolno-spożywczym mało charakter wewnątrzgałęzowy. Przeważającą część tej wymany stanowł handel towaram zróżncowanym w ramach danej gałęz o relatywne wysokm stopnu przetworzena. Mnej ntensywny był handel wewnątrzgałęzowy towaram zróżncowanym o nskm stopnu przetworzena, w tym surowcam rolnym, a także towaram jednorodnym. Wstęp Obecne w mędzynarodowym handlu zagrancznym coraz wększego znaczena nabera wymana wewnątrzgałęzowa (stanow około jednej czwartej śwatowego handlu). Zwązane jest to zarówno z rozwojem procesów globalzacj ntegracj mędzynarodowej, jak postępem technologcznym oraz przekształcenam strukturalnym w sferze produkcj konsumpcj. Specjalzacja wewnątrzgałęzowa uważana jest nekedy za najwyższą formę ntegracj gospodarczej handlowej. Jej stota polega na jednoczesnym eksporce mporce przez dany kraj produktów pochodzących z tej samej gałęz produkcj. Innym słowy, jest to dwukerunkowy handel produktam wytworzonym w tej samej gałęz [Begg 07]. Za główne przyczyny rozwoju handlu wewnątrzgałęzowego uważa sę: postępujące procesy różncowana sę dóbr fnalnych dywersyfkacj popytu, podobeństwo gustów konsumentów, podobeństwo cen czynnków produkcj, brak przeszkód w handlu mędzynarodowym, geografczne rozprzestrzenane sę produktów procesów technologcznych, duże rozmary rynku wewnętrznego [Msala, Plucńsk 00]. Wymana wewnątrzgałęzowa w przeważającej częśc dotyczy produktów zróżncowanych, wykazujących wysok stopeń substytucyjnośc względem sebe. Grubel Lloyd [1975] wyróżnl trzy grupy takch produktów: dobra substytucyjne w produkcj (produkty podobne pod względem procesu produkcj, a zatem czynnkochłonnośc, ale odmenne z punktu wdzena konsumpcj), dobra substytucyjne w konsumpcj (produkty podobne pod względem przeznaczena konsumpcyjnego, lecz odmenne z punktu wdzena technk produkcj, a węc czynnkochłonnośc) oraz dobra substytucyjne zarówno w produkcj, jak konsumpcj. W dużo mnejszym zakrese handel wewnątrzgałęzowy może dotyczyć także produktów jednorodnych. Najczęstszym formam wewnątrzgałęzowej wymany handlowej takm produktam są: handel przygranczny, reeksport oraz handel cyklczny. W handlu produktam rolno-spożywczym relatywne najwększe znaczene ma handel cyklczny, gdyż jest on powodowany m.n. przez zmenne warunk atmosferyczne lub kweste urodzaju bądź neurodzaju (np. mport eksport określonych zbóż, owoców warzyw w danym okrese). Równe ważny jest także reeksport, polegający na przywoze określonych wyrobów ch szybkm wywoze po przeprowadzenu zabegów o charakterze produkcyjno-handlowym (takch, jak: sortowane, pakowane uszlachetnane). Stosunkowo najmnejsze znaczene w wymane handlowej ma handel przygranczny, którego celem jest mnmalzacja kosztów transportu [Ambrozak 09].

2 478 Iwona Szczepanak Handel wewnątrzgałęzowy odgrywa szczególną rolę w handlu produktam przemysłowym mędzy krajam wysoko rozwnętym. Wynka to z faktu, że kraje te z begem lat upodobnły sę do sebe pod względem technolog produkcj oraz dostępnośc kaptału wykwalfkowanej sły roboczej. Owa substytucyjność gospodarek partnerów handlowych od strony podaży merzona jest brakem luk technologcznej, natomast od strony popytowej brakem dysproporcj w pozome PKB na jednego meszkańca. Komplementarność gospodarek wywołuje natomast samoogranczena rozwoju wzajemnych obrotów handlowych, co ograncza korzyśc z tradycyjnego mędzynarodowego podzału pracy [Ambrozak 09]. Według Krugmana Obstfelda [07] rozwój handlu wewnątrzgałęzowego jest prawdopodobne w wększym stopnu skutkem korzyśc ze skal produkcj nż specjalzacj mędzynarodowej wynkającej z wyraźnych przewag komparatywnych. Potwerdza to Begg [07], który wskazując na specjalzację poszczególnych krajów w produkcj eksporce tych dóbr, w zakrese których mają przewagę komparatywną, jednocześne zaznacza, że zasada ta ne objaśna całej wymany wewnątrzgałęzowej. Współczesny przemysł wytwarza bowem szeroką gamę jakoścowo gatunkowo odrębnych produktów, które są wysoce substytucyjne to one właśne są główne przedmotem handlu wewnątrzgałęzowego. Według Begga są trzy źródła wymany wewnątrzgałęzowej: (1) konsumenc lubą meć po prostu duży wybór różnych odman marek produktów (zróżncowane popytu); (2) poszczególne kraje ne wytwarzają wszystkch gatunków danego towaru, lecz specjalzują sę w produkcj wybranych gatunków, które następne wymenają pomędzy sobą za pośrednctwem rynku mędzynarodowego (korzyśc skal); (3) wymana wewnątrzgałęzowa mędzy krajam blsko zlokalzowanym jest wększa ze względu na nższe koszty transportu. Wymana wewnątrzgałęzowa przynos dodatkowe korzyśc z handlu zagrancznego, co można otrzymać dzęk przewadze komparatywnej, poneważ pozwala osągać korzyśc z wększych rozmarów rynku. Każdy z krajów uczestnczących w takej wymane może zmnejszyć lość produkowanych dóbr (ale wytwarzać je na wększą skalę przy wyższej wydajnośc nższych kosztach) oraz zwększyć lczbę dóbr dostępnych dla konsumentów na rynku krajowym. Metodyka badań W analze rol wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu zagrancznym produktam rolno- -spożywczym wykorzystano wskaźnk zaproponowany przez Grubela Lloyda [1975] (dalej zwany wskaźnkem GL), który jest powszechne stosowanym mernkem ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego: GL n ( X M ) 1 1 n 1 ( X n M ) X M 100 gdze: GL wskaźnk handlu wewnątrzgałęzowego dla -tej gałęz (w tym przypadku grupy produktów według klasyfkacj HS), X eksport produktów -tej gałęz z danego kraju do nnego kraju (grupy krajów), M mport produktów -tej gałęz do danego kraju z nnego kraju (grupy krajów), n lczba gałęz przemysłu (tutaj grup produktów rolno-spożywczych HS). Wyrażona w procentach wartość tego wskaźnka oznacza w przyblżenu udzał handlu wewnątrzgałęzowego w handlu ogółem (łączne wewnątrzgałęzowym mędzygałęzowym). Im wartość ta jest wyższa, tym wększą część wymany handlowej można tłumaczyć rozwojem handlu wewnątrzgałęzowego, a m nższa tym wększe jest znaczene wymany mędzygałęzowej. Analza znaczena wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu rolno-spożywczym została przeprowadzona zarówno dla naszego handlu rolno-spożywczego ogółem, jak handlu z krajam UE- 15, UE-12 oraz spoza UE-27 (krajam trzecm). Badanem zostały objęte produkty rolno-spożywcze należące do dzałów HS01-HS24 (według czterocyfrowej klasyfkacj HS). Analzę oparto na danych handlowych z bazy WITS World Integrated Trade Soluton (Comtrade, HS Harmonzed System, 02 oraz 1996), wyrażonych w USD. Do bazy tej IERGŻ-PIB uzyskał dostęp w wynku współpracy z Instytutem Badań Rynku, Konsumpcj Konunktur w Warszawe. Przeprowadzona analza obejmuje przeważne lata 03-09, tj. zarówno okres przed rozszerzenem UE, jak perwsze lata po ntegracj. Wynk W latach wskaźnk handlu wewnątrzgałęzowego produktam rolno-spożywczym w Polsce systematyczne rosły początkowo bardzo szybko, a od 06 roku powol (aż do 46,1% w 08 roku). W 09 roku udzał wymany wewnątrzgałęzowej w naszym całkowtym handlu rolno-spożywczym obnżył sę o 1,6 punktu procentowego (p.p.). W całym okrese naszego członkostwa w Un Europejskej

3 Rola wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu zagrancznym produktam znaczene wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu rolno-spożywczym wzrosło o 6 p.p. (w latach 03-09). W 09 roku blsko połowa wymany handlowej artykułam rolno-spożywczym mała charakter wewnątrzgałęzowy (44,5%). Wzrost pozomu ntensywnośc wymany wewnątrzgałęzowej po przystąpenu Polsk do UE wynkał przede wszystkm ze znesena barer w handlu rolno-spożywczym w ramach Wspólnoty. Pozom otwartośc gospodark, rozumany m.n. jako wysokość barer celnych jest uważany za jeden z ważnejszych czynnków determnujących rozwój handlu wewnątrzgałęzowego. Poneważ popyt na dobra zróżncowane będące główne przedmotem wymany dwukerunkowej jest względne elastyczny cenowo (mają one wele substytutów), handel takm towaram podlega wększym ogranczenom wskutek stnena protekcj nż handel mędzygałęzowy. Ponadto, dobra będące przedmotem handlu wewnątrzgałęzowego wytwarza sę często w branżach cechujących sę rosnącym korzyścam skal, co sprzyja obnżkom cen po otwarcu gospodark pozyskanu nowych rynków zbytu. Istotnym czynnkem wpływającym na wzrost ntensywnośc wymany wewnątrzgałęzowej był także rosnący pozom dochodu na meszkańca. Wraz z rosnącym pozomem zamożnośc społeczeństwa rośne bowem skłonność nabywców do różnorodnośc 1. Po ntegracj z UE, krajowa oferta produktów rolno-spożywczych wskutek pełnej lberalzacj obrotów handlowych tym produktam, mogła być w wększym stopnu wzbogacona o dostawy pochodzące z zagrancy. Z drugej strony, poprawa dostępu produktów rolno-spożywczych do rynku Wspólnoty rozszerzene oferty eksportowej tych produktów oraz nwestycje w przemyśle spożywczym, przy utrzymującym sę wysokm popyce wśród odborców unjnych, były przyczyną szybkego wzrostu polskego eksportu. Otwarce naszego rynku dla producentów unjnych spowodowało zwększene mportu (w tempe wolnejszym nż eksportu) [Szczepanak, Ambrozak 09, Nosecka, Szczepanak 10]. W znaczne wększym stopnu nż przed akcesją, strumene handlu z pozostałym krajam UE stanowły produkty pochodzące z tej samej gałęz. W Polsce najwyższy pozom ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego po akcesj cechował obroty handlowe ze starym państwam członkowskm (UE-15). Jednocześne w całym okrese naszego członkostwa w UE znaczene takej wymany handlowej dość stotne wzrastało (o 10,3 p.p. w latach 03-09). Pozom ntensywnośc wymany wewnątrzgałęzowej z państwam UE-12, równeż dość wysok, wzrastał do 07 roku (o 2,5 p.p.), ale w latach obnżył sę o ok. 2 p.p. Najnższą ntensywnoścą handlu % 28, ,1 37,7 38,1 38, ,2 32,6 30,5 30,7 30, ,6,4 24,6 23,5,8 Rysunek 2. Wskaźnk handlu wewnątrzgałęzowego w handlu rolno-spożywczym Polsk, w ujęcu geografcznym [%] Fgure 2. Intra-ndustry trade ndex n agro-food trade of Poland, n geographcal structure [%] Źródło: jak rys.1 Source: see f g UE-15 UE-12 Spoza UE-27 Rysunk 1. Wskaźnk wymany wewnątrzgałęzowej w handlu rolno-spożywczym Polsk Fgure 1. Intra-ndustry trade ndex n agro-food trade of Poland Źródło: oblczena na podstawe bazy WITS-Comtrade Source: own callculatons based on WITS-Comtrade data wewnątrzgałęzowego charakteryzowała sę wymana z krajam pozaunjnym, jej pozom w latach wzrósł o 6 p.p., a następne w 09 roku obnżył sę aż o 3,8 p.p. Jak już wspomnano, wększość wymany wewnątrzgałęzowej stanową produkty zróżncowane. Im wyższy stopeń przetworzena produktu, tym wększe możlwośc różncowana produktów. W przypadku produktów rolno-spożywczych szczególne ważne dla konsumenta krytera wyboru produktu stanową: kraj pochodzena (np. wódka Fnlanda Wyborowa), marka (np. czekolada Lndt Wedel), barwa (np. ser żółty nebesk), smak (np. jogurt naturalny owocowy), opakowane (np. mleko w kartone w butelce) nne właścwośc (np. kawa melona rozpuszczalna). 1 Dla nabywcy kryterum różncowana produktu mogą stanowć następujące cechy funkcje produktu: (1) właścwośc estetyczne kształt, barwa, (2) właścwośc symbolczne marka, kraj pochodzena, (3) właścwośc fzyczne funkcjonalne rodzaj jakość materału, konstrukcja technczna, (4) usług towarzyszące zbytow doradztwo, warunk kredytowe, obsługa klenta [za: Ambrozak 09]. 09 % 50 44,8 45,5 46,0 46,1 44,5 37,7 38,5 41, ,

4 480 Iwona Szczepanak % dzały HS Intensywność handlu wewnątrzgałęzowego w poszczególnych grupach produktów rolno-spożywczych jest w Polsce bardzo zróżncowana. W 09 roku w nektórych grupach produktów ponad połowa obrotów handlowych mała charakter wewnątrzgałęzowy. W szczególnośc były to: różne przetwory spożywcze (21), kawa, herbata przyprawy (09), cukry wyroby cukerncze (17), różne produkty pochodzena zwerzęcego (05), nasona owoce oleste oraz nne roślny przemysłowe (12), kakao przetwory z kakao (18), a także przetwory ze zbóż peczywo cukerncze (19), napoje alkoholowe bezalkoholowe (22) oraz przetwory z warzyw owoców (). Tabela 1. Pozycje w handlu rolno-spożywczym Polsk o wskaźnku ntensywnośc wymany wewnątrzgałęzowej w 09 roku powyżej 75% * Table 1. Products n agro-food trade of Poland wth ntra-ndustry trade ndex n 09 above 75% * Kod HS/ HS code Ops kodu/descrpton of code Wskaźnk GL/ GL ndex [%] Rysunek 3. Wskaźnk handlu wewnątrzgałęzowego w handlu rolno- -spożywczym Polsk w ujęcu towarowym Fgure 3. Intra-ndustry trade ndex n agro-food trade of Poland, n goods structure Źródło: jak rys.1 Source: see f g.1 Udzał w handlu rolno-spożywczym ** / Share n agr-food trade [%] 15 Nasona rzepaku lub rzepku, nawet łamane/rape or colza seeds, whether or not broken 95,1 0,9 28 Alkohol etylowy neskażony o mocy alkoholu mnejszej nż 80% obj.; wódk, lkery pozostałe napoje sprytusowe/undenatured ethyl alcohol of an alcoholc strength by volume of less than 92,4 1,0 80 % vol; sprts, lqueurs and other sprtuous beverages 2106 Przetwory spożywcze, gdze ndzej newymenone newłączone/food preparatons not elsewhere specf ed or ncluded 92,4 3, Cuker trzcnowy lub buraczany chemczne czysta sacharoza/ Cane or beet sugar and chemcally pure sucrose, n sold form 88,5 1, Preparaty, w rodzaju stosowanych do karmena zwerząt/preparatons of a knd used n anmal feedng 83,1 1, Ekstrakty, esencje koncentraty kawy, herbaty lub maté oraz przetwory na baze tych produktów/extracts, essences and concentrates, of coffee, tea or maté and preparatons wth a bass of 78,8 1,1 these products or wth 0304 Flety rybne pozostałe męso rybe, śweże, schłodzone lub mrożone/fsh f llets and other f sh meat, fresh, chlled or frozen 78,0 2,0 08 Owoce, orzechy pozostałe jadalne częśc rośln, przetworzone lub zakonserwowane, gdze ndzej newymenone newłączone/frut, nuts and other edble parts of plants, otherwse prepared 77,0 0,7 or preserved, not elsewhere specf ed or ncluded 0901 Kawa, nawet palona lub bezkofenowa; łupnk łusk kawy; substytuty kawy zawerające kawę w każdej proporcj/coffee, whether or not roasted or decaffenated; coffee husks and skns; coffee substtutes contanng coffee n any proporton 75,7 1,4 * Wyboru dokonano spośród tych pozycj (według czterocyfrowej klasyfkacj HS), w przypadku których udzał wymany wewnątrzgałęzowej w całkowtej wymane handlowej produktam rolno-spożywczym był wyższy nż 0,5 %/The selecton was made among those tems (by four-dgt HS classfcaton), where the share of ntra-ndustry trade n total volume of trade of agr-food products was hgher than 0.5%, ** Udzał wymany wewnątrzgałęzowej w danej grupe towarów (według czterocyfrowej klasyfkacj HS) w handlu produktam rolno-spożywczym ogółem/the share of ntra- -ndustry trade of gven group of goods (by four-dgt HS classfcaton) n trade of agr-food products n total Źródło: jak na rys. 1 Source: see fg. 1

5 Rola wymany wewnątrzgałęzowej w polskm handlu zagrancznym produktam Analza pozomu ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego produktam rolno-spożywczym na pozome pozycj HS ukazuje, że w nektórych grupach produktów rolno-spożywczych nawet 75-95% wymany handlowej mało charakter wewnątrzgałęzowy. W wększośc przypadków jednoczesny eksport mport dotyczył produktów zróżncowanych, o relatywne wysokm stopnu przetworzena. W Polsce w 09 roku były to m.n.: nasona rzepaku lub rzepku (95%), alkohol etylowy neskażony, wódk pozostałe napoje sprytusowe oraz przetwory spożywcze, gdze ndzej newymenone (po 92%), cuker (89%), preparaty stosowane do karmena zwerząt (83%), ekstrakty, esencje koncentraty kawy herbaty (79%), a w dalszej kolejnośc także flety rybne pozostałe męso rybe (78%), owoce orzechy (77%) oraz kawa jej substytuty (76%). Produkty te były bardzo blskm substytutam, główne ze względu na ch wartość użytkową. O zakupe przez konsumentów decydowały ndywdualne specyfczne cechy tych produktów take, jak np.: pochodzene, smak, kształt lub opakowane. Tabela 2. Wskaźnk handlu wewnątrzgałęzowego w handlu rolno-spożywczym Polsk [%] Table 2. Intra-ndustry trade ndex n agro-food trade of Poland [%] Dzał HS/HS chapter Pozom wskaźnków w latach/ Index level n the years Zmana w latach/change n years Zwerzęta żywe/anmals 21,8 37,0 38,6 43,9 +22,1 02 Męso podroby jadalne/meet and offal 31,7 48,5 41,7 26,8-4,9 03 Ryby, skorupak, męczak nne/fsh, crustaceans, molluscs and others 47,5 37,6 38,5 37,9-9,6 04 Produkty mleczarske; jaja; mód naturalny/dary products, eggs, honey 24,7 22,2 36,6 45,0 +,3 05 Produkty uboczne zwerzęce/meat by-products 65,1 61,6 64,4 63,3-1,8 06 Drzewa nne roślny/trees and other plants 73,7 68,7 61,8 58,8-15,0 07 Warzywa/Vegetables 45,7 46,1 47,0 47,6 +1,9 08 Owoce orzechy jadalne/fruts and nuts 15,4 32,1 31,4 26,3 +10,8 09 Kawa, herbata przyprawy/coffee, tea and spces 40,0 49,3 60,2 73,6 +33,7 10 Zboża/Cereals 21,5 56,6 48,0 37,5 +16,0 11 Produkty młynarske, słód, skrobe/mll products, malt, starch 16,3 35,4 32,5 42,0 +25,6 12 Nasona owoce oleste/ol seeds and fruts 27,9 37,7 35,8 61,9 +34,0 13 Ekstrakty roślnne/anmal extracts 22,2 14,5,0 24,1 +1,9 14 Produkty uboczne roślnne/anmal by-products 52,8 74,3 90,9 30,0-22,8 15 Tłuszcze oleje zwerzęce lub roślnne/ols and anmal fats 6,0 19,5 19,4 32,7 +26,7 16 Przetwory z męsa ryb/meat and f sh products 38,4 40,0 39,3 40,6 +2,2 17 Cukry wyroby cukerncze/sugar and sweets 53,2 43,6 52,0 71,8 +18,6 18 Kakao przetwory z kakao/cocoa and other preparatons contanng cocoa 44,0 55,4 57,7 55,1 +11,1 19 Przetwory zbożowe peczywo cukerncze/cereals products and sweet bread 43,9 48,1 49,3 54,7 +10,8 Przetwory z warzyw owoców/frut and vegetable products 34,9 50,7 58,4 53,1 +18,2 21 Różne przetwory spożywcze/other food products 87,7 82,9 87,0 80,5-7,2 22 Napoje bezalkoholowe alkoholowe/non-alcoholc and alcoholc beverages 48,3 53,2 59,8 54,1 +5,8 23 Odpady pasze dla zwerząt/prepared anmal feed 34,3 43,3 42,8 42,3 +8,0 24 Tytoń wyroby tytonowe/tobacco and tobacco products 26,5 35,9 30,0 17,1-9,4 Ogółem produkty rolno-spożywcze/agrcultural and ford products 38,5 44,8 46,0 44,5 +6,0 Źródło: jak na rys. 1 Source: see fg. 1

6 482 Iwona Szczepanak Podsumowane Jak wynka ze źródeł lteraturowych, najważnejszym przesłankam rozwoju handlu wewnątrzgałęzowego są: przewaga komparatywna, oparta na względnej przewadze technologcznej lub relatywnej obftośc czynnków wytwórczych oraz specjalzacja wewnątrzgałęzowa, połączona z korzyścam skal. W obu przypadkach wymana mędzynarodowa umożlwa uzyskane wymernych korzyśc przez uczestnczące w nej kraje. Po uzyskanu przez Polskę członkostwa w Un Europejskej, znaczene handlu wewnątrzgałęzowego produktam rolno-spożywczym stotne wzrosło. Pełna lberalzacja handlu rolno-spożywczego w ramach Wspólnoty, rosnący pozom PKB na meszkańca, a w rezultace wzrost sły nabywczej ludnośc jej skłonnośc do różnorodnośc, a także rozszerzene asortymentu produkowanych towarów, wskutek zrealzowanych nwestycj wdrożonych nnowacj, oraz utrzymujący sę wysok popyt wśród nabywców unjnych przyczynły sę do rozwoju handlu rolno-spożywczego (a zwłaszcza eksportu), w tym do rozwoju ntensywnośc wymany dwukerunkowej. Najwyższy udzał handlu wewnątrzgałęzowego cechował obroty handlowe Polsk z krajam pętnastk (UE-15), a w dalszej kolejnośc z nowym państwam członkowskm (UE-12). W 09 roku blsko połowa wymany handlowej produktam rolno-spożywczym mała w Polsce charakter wewnątrzgałęzowy. Przeważającą część tej wymany stanowł handel towaram zróżncowanym w ramach danej gałęz o relatywne wysokm stopnu przetworzena. Mnej ntensywny był handel wewnątrzgałęzowy towaram zróżncowanym o nskm stopnu przetworzena, w tym surowcam rolnym, a także towaram jednorodnym. Rozwój handlu zagrancznego produktam rolno-spożywczym zwększane w nm rol wymany wewnątrzgałęzowej śwadczy o mędzynarodowej konkurencyjnośc polskch producentów żywnośc newątplwe stanow dla nch źródło korzyśc. Lteratura Ambrozak Ł. 09: Analza zman w handlu artykułam rolno-spożywczym nowych państw członkowskch po akcesj do Un Europejskej (red. Szczepanak I., Urban R.). Sera Program Weloletn Raport nr 130, IERGŻ-PIB, Warszawa. Begg D., Fscher S., Dornbush R. 07: Makroekonoma. PWE, Warszawa. Grubel H.G., Lloyd P.J. 1975: Intra-Industry Trade: the Theory and Measurement of Intra-Industry Trade n Dfferentated Products. Macmllan, London. Krugman P.R., Obstfeld M. 07: Ekonoma mędzynarodowa. Tom 1. PWN, Warszawa. Msala J., Plucńsk E.M. 00: Handel wewnątrzgałęzowy mędzy Polską a Uną Europejską. Teora praktyka. SGH, Warszawa. Nosecka B., Szczepanak I. 10: Handel zagranczny mędzynarodowa konkurencyjność polskego sektora rolno-spożywczego. [W:] Analza produkcyjno-ekonomcznej sytuacj rolnctwa gospodark żywnoścowej (red. Kowalsk A.). IERGŻ-PIB, Warszawa, Szczepanak I., Ambrozak Ł. 09: Ocena wskaźnkowa konkurencyjnośc handlu produktam rolno-spożywczym. [W:] Ocena konkurencyjnośc polskch producentów żywnośc po akcesj do Un Europejskej (red. I. Szczepanak). Sera Program Weloletn Raport nr 150, IERGŻ-PIB, Warszawa, Summary Durng the Polsh membershp n the European Unon there has been a vsble revval of foregn trade n agrofood products. The level of ntensty of the ntra-ndustry trade n those products ncreased sgnf cantly. In the years the sgnf cance of the ntra-ndustry trade n Polsh agro-food trade ncreased by 6 per cent. As a result, n 09 nearly 45% of agro-food trade was an ntra-ndustry trade. The major part of ths exchange was the trade n dfferentated products wth a relatvely hgh degree of processng wthn a branch. Less ntense was the ntrandustry trade n dfferentated products wth low degree of processng, ncludng agrcultural products, as well as homogeneous products. Adres do korespondencj: dr Iwona Szczepanak Instytut Ekonomk Rolnctwa Gospodark Żywnoścowej Państwowy Instytut Badawczy Zakład Ekonomk Przemysłu Spożywczego ul. Śwętokrzyska, Warszawa tel. (22) e-mal: szczepanak@ergz.waw.pl