PRZEMOC I PATOLOGIE W ŚRODOWISKU WOJSKOWYM PROBLEMY, ZAGROŻENIA, SKUTKI ORAZ MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA POMOCY

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PRZEMOC I PATOLOGIE W ŚRODOWISKU WOJSKOWYM PROBLEMY, ZAGROŻENIA, SKUTKI ORAZ MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA POMOCY"

Transkrypt

1 MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI PRZEMOC I PATOLOGIE W ŚRODOWISKU WOJSKOWYM PROBLEMY, ZAGROŻENIA, SKUTKI ORAZ MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA POMOCY Materiał do zajęć z kształcenia obywatelskiego Warszawa

2 MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI Beata Nowak PRZEMOC I PATOLOGIE W ŚRODOWISKU WOJSKOWYM PROBLEMY, ZAGROŻENIA, SKUTKI ORAZ MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA POMOCY Materiał do zajęć z kształcenia obywatelskiego 6 Warszawa 2008

3 2

4 PLAN - KONSPEKT do przeprowadzenia zajęć z kształcenia obywatelskiego TEMAT: Przemoc i patologie w środowisku wojskowym problemy, zagrożenia oraz możliwość uzyskania pomocy CELE: 1. Zapoznanie uczestników zajęć z pojęciem i rodzajami patologii. 2. Charakterystyka wybranych patologii ich skala i zasięg występowania w wojsku. 3. Uświadomienie uczestnikom zajęć, że w środowisku społecznym wojska funkcjonują instytucje, w których można uzyskać pomoc w przeciwdziałaniu zachowaniom i zjawiskom patologicznym. CZAS: 2 x 45 min. METODY: Wykład, dyskusja. MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Tablica do pisania, rzutnik światła dziennego lub multimedialny, foliogramy, płyta CD, plansze poglądowe, ustawy, programy profilaktyczne. MIEJSCE: Świetlica, sala wykładowa. ZAGADNIENIA: 1. Wojsko jako instytucja społeczna 2. Definicje patologii. Zjawiska patologii, problemy i zagrożenia społeczne. 3. Charakterystyka zjawisk patologii występujących w środowisku wojska, ich skala i zasięg występowania: agresja i przemoc w relacjach międzyludzkich nikotynizm, problemy alkoholowe i narkotykowe korupcja inne zagrożenia 4. Formy i metody uzyskania pomocy w przeciwdziałaniu zjawiskom patologicznym. 3

5 LITERATURA: 1. Aktualne problemy pedagogiki resocjalizacyjnej i patologii społecznej. Red. F. Kozaczuk, M. Radochoński, Rzeszów 2000; 2. Badania problemów społecznych, pod red. nauk. J. Kwaśniewskiego, Warszawa Czy patologie społeczne... Red. E. Moczuk, Rzeszów 2002; 4. Drzewiecki M., Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Kielce 2001; 5. Gaberle A., Przestępczość i zachowania dewiacyjne dzieci i młodzieży, Kraków 2001; 6. Hołyst B., Społeczno-kulturowe aspekty mobbingu, 2005; 7. Hołyst B.: Samobójstwo przypadek czy konieczność. PWN, Warszawa 1983; 8. Jasińska-Kania A., Nijakowski L. M., Szacki J., Ziółkowski M. Współczesne teorie socjologiczne, Warszawa 2006; 9. Kędzia B., Kowalewski S., Przemoc nowy czynnik ryzyka zawodowego w środowisku pracy, 2002; 10. Kłos B., Mobbing, Informacja nr 941 Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, Kosewski M.: Agresywni przestępcy. Wiedza Powszechna, Warszawa Krahe B., Agresja, Sopot 2005; 13. Miukiewicz A., Patologia społeczna wśród młodzieży. Stan, metody, analizy i sposoby przeciwdziałania, Warszawa 2003; 14. Patologie społeczne. Red. M. Jędrzejko. WSH, Pułtusk 2006; 15. Polska młodzież zagrożenia, zaburzenia w aktualnej rzeczywistości społecznej, pod red. T. Sołtysiak i M. Karwowskiej, Bydgoszcz Pospiszyl I.: Patologie społeczne. PWN, Warszawa Pospiszyl I.: Razem przeciw przemocy. Żak, Warszawa Pstrąg D.: Wybrane zagadnienia z problematyki uzależnień. Wydawnictwo WSP, Rzeszów 2000; 19. Pytka L.: Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Warszawa 2005; 20. Słowik-Gabryelska A., Patologie społeczne. Alkoholizm, narkomania, nikotynizm, 2006; 21. Szczęsny W.W., Zarys resocjalizacji z elementami patologii społecznej i profilaktyki, Warszawa Szykany w miejscu pracy, Komunikat z badań CBOS, Warszawa, czerwiec Świątkiewicz G., Profilaktyka w środowisku lokalnym (praca zbiorowa), Warszawa 2002; 24. Zachowania autoagresywne żołnierzy. Sztab Generalny WP, Warszawa Zielińska J., Młodzi mężczyźni w armii, Warszawa Zjawiskowe formy patologii społecznych oraz profilaktyka i resocjalizacja młodzieży. Red. T. Sołtysiak, J. Sudar Malukiewicz, Bydgoszcz

6 PRZEBIEG ZAJĘĆ L.p. TREŚĆ ZAGADNIENIA CZAS WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO- METODYCZNE CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Rozpoczęcie zajęć Zapoznanie uczestników z tematem i celem zajęć 5 min. Slajd nr 1 (Folia wstęp) CZĘŚĆ ZASADNICZA 2. ZAGADNIENIE 1 Wojsko jako instytucja społeczna 15 min. Slajd nr 2 Instytucje społeczne spełniają trzy ważne funkcje: stanowią podstawowy mechanizm kontroli społecznej zaspokajają potrzeby jednostek i całych zbiorowości instytucje są formą organizacji społecznej, która organizuje i podporządkowuje ludzi. Wyróżnikiem organizacji społecznej jest określona hierarchia, która ma układ piramidalny. W wojsku, silniej niż w innych instytucjach, podkreśla się rolę hierarchii i dąży do poszanowania i respektowania rozkazów. Wojsko jest specyficzną organizacją, różniącą się od innych tym, że jej podstawowym zadaniem jest zapewnienie Polsce bezpieczeństwa zewnętrznego, obrona suwerenności i integralności terytorialnej państwa. Na wojsku jako instytucji społecznej spoczywa też funkcja wychowawcza - oddziałuje na sposób myślenia, kształtuje opinie, postawy i zachowania. Optymalny model osobowy wychowawcy wojskowego powinien obejmować: cechy i zdolności przywódcze umiejętności z zakresu działalności społecznowychowawczej sztukę motywowania podwładnych umiejętności interpersonalne, ze szczególnym uwzględnieniem znajomości i stosowania zasad komunikacji społecznej. 3. ZAGADNIENIE 2 Definicje patologii. Zjawiska patologii, problemy i zagrożenia społeczne. W życiu społecznym bardzo często spotykamy się z niekorzystnymi zjawiskami, naruszającymi ład społeczny, przynoszącymi ekonomiczne straty, wpływającymi niekorzystnie na rozwój, potrzeby i funkcjonowanie jednostek i grup społecznych, naruszającymi normy i wartości. 25 min. Slajd nr 3 (Folia nr 1) 5

7 patologie w różnych społecznościach i okresach występują z różnym nasileniem, zmienia się także ich struktura (typologia), pewną prawidłowością jest, że zjawiska patologii nasilają się w okresie poważnych zmian politycznych, gospodarczych, w wyniku których następuje osłabienie kontroli społecznej i dochodzi do dezorganizacji społecznej. Termin patologia w literaturze definiowany jest w różnoraki sposób. Najczęściej pod pojęciem patologii rozumie się: 1. Wszelkie formy zachowania jednostek lub grup społecznych, które odbiegają od powszechnie przyjętych i akceptowanych w danej społeczności norm prawnych, moralnych i obyczajowych oraz zasad postępowania i systemów wartości. 2. Stan społecznej destrukcji związany z naruszeniem istniejącego porządku, powodujący dezorganizację grup społecznych. Najbardziej rozpowszechniona w literaturze polskiej jest definicja zaproponowana przez A. Pogórskiego: patologia społeczna - to ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego czy ten rodzaj struktury, który pozostaje w zasadniczej nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane. Z pojęciem patologii związany jest termin norma oznaczający pewne reguły, zasady postępowania społecznego, pewne nakazy i zakazy, określające co wolno a czego nie wolno robić. Rodzaje norm: normy prawne zasady zachowania się oparte na przepisach obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości. Są ustanowione lub uznane za obowiązujące przez państwo, a ich nieprzestrzeganie sankcjonowane jest przez instytucje państwowe. normy religijne mają ograniczony zasięg, dotyczą tylko osób danego wyznania. Często utożsamiane są z normami moralnymi. normy moralne (etyczne) mają charakter absolutny, oznaczający bezwzględny nakaz lub zakaz określonego zachowania. Dotyczą zarówno postępowania jednostki,jak i całych grup społecznych. 25 min. Nie dotyczy to wszystkich patologii. (Folia nr 2) Slajd nr 4 Slajd nr 5 6

8 normy obyczajowe i zwyczajowe to sposoby zachowania się, rytuały i nawyki uznane w danej zbiorowości. Normy te są wzorcami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie, nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują. Określają co wypada lub czego nie wypada robić. Aby normy były przestrzegane, konieczna jest kontrola społeczna. Formy kontroli społecznej: formalna ujęta w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, w państwowych kodeksach prawnych nieformalna wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych. W literaturze przedmiotu terminy patologia społeczna, dewiacja, dezorganizacja społeczna często stosowane są zamiennie. Dewiacja to zachowania jednostkowe lub zbiorowe, które wykraczają poza obszar społecznej obojętności i wywołują potępienie lub wyraźną aprobatę (dewiacja pozytywna, utożsamiana np. z nonkonformizmem, innowacyjnością, twórczym niepokojem, itd.). Dezorganizacja społeczna to zakłócenie wzorów i mechanizmu stosunków międzyludzkich Patologie mogą występować jako: patologie indywidualne mogą dotyczyć zachowań jednostki (np.: alkoholizm, narkomania, prostytucja, itp.); patologie grupowe lub zbiorowe dotyczą tych zjawisk patologicznych, które zachodzą pomiędzy jednostkami, np.: korupcja, dysfunkcjonalność instytucji, rodziny, itp. Najczęściej do patologii zalicza się: dysfunkcje rodziny problemy uzależnień (nikotyna, alkohol, narkotyki,, hazard, itp.) zaburzenia w stosunkach międzyludzkich (przemoc, agresję ) problemy przestępczości patologie funkcjonowania instytucji (nepotyzm, korupcję) patologie pracy (bezrobocie) patologie struktur ludności patologie warunków życia ludności patologie środowiska naturalnego człowieka dewiacje seksualne zagrożenia cyberprzestrzeni Slajd nr 6 (Folia nr 3) Slajd nr 7 Pytanie do uczestników szkolenia: Wymienić problemy społeczne wiążące się z patologiami 7

9 4. ZAGADNIENIE 3 CHARAKTERYSTYKA ZJAWISK PATOLOGII WYSTĘPUJĄ- CYCH W ŚRODOWISKU WOJSKA, ICH SKALA I ZASIĘG WYSTĘPOWANIA 30 min. Analiza negatywnych zjawisk na przestrzeni ostatnich lat wskazuje, że najpoważniejsze zagrożenie w środowisku wojska stanowią: przemoc i naruszanie zasad współżycia społecznego (patologiczne przejawy fali i inne formy przemocy w relacjach międzyludzkich, w tym przemocy werbalnej: używanie wulgarnych słów, wyzwisk); problemy alkoholowe - alkohol jest zasadniczym podłożem naruszeń prawa i dyscypliny wojskowej, najczęściej zasad bezpieczeństwa w komunikacji (głównie prowadzenie prywatnych pojazdów w stanie nietrzeźwości lub po użyciu alkoholu); zagrożenie narkotykowe - przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowiły w 2007 r. 8,2% ogółu przestępstw popełnionych przez żołnierzy ale charakter zagrożenia powoduje, że musimy traktować je z należytą uwagą; korupcja - w warunkach wojska dotyczy wydatkowania środków pochodzących z budżetu państwa, a czyny korupcyjne popełniane są przede wszystkim przez żołnierzy zawodowych, więc ich wymiar społeczny jest szczególny. Istotnymi obszarami oddziaływań profilaktycznych są problemy samobójstw oraz zagrożenia HIV/AIDS. AGRESJA I PRZEMOC Agresja to zachowanie nastawione na wyrządzenie krzywdy innemu człowiekowi lub grupie osób. Agresję jako zachowanie odróżnia się od agresywności, rozumianej jako cecha osobowości. Rodzaje agresji: werbalna obraźliwe słowa, pomówienia, oskarżenia, szantaże, groźby, nakazy, oszczerstwa, wymuszenia, złośliwości i manipulacje. (Działania wymuszające różne zachowania, np. stawianie wymagań, którym ktoś nie jest w stanie podołać, kierowanie próśb, kiedy ktoś nie jest w stanie nam odmówić, działania inwazyjne dla dobra ofiary określane są jako zimna agresja); fizyczna naruszenie pola fizycznego człowieka niechciany dotyk, bicie, szarpanie, więzienie, niszczenie czyjegoś mienia, naruszenie prywatności i intymności; autoagresja to atak na własne ciało (np. okaleczenia) nie ma na celu manipulowania innymi, jest sposobem radzenia sobie z cierpieniem emocjonalnym, zazwyczaj na skutek silnej traumy. Slajd nr 8 Slajd nr 9 Slajd nr 10 8

10 Przemoc to wszelkie nieprzypadkowe akty wykorzystujące przewagę sprawcy, które godzą w osobistą wolność jednostki, przyczyniają się do jej fizycznej lub psychicznej szkody i wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów, albo też wszelkie akty udręczenia i okrucieństwa. Formy przemocy: fizyczna psychiczna seksualna Przemoc fizyczna dzieli się na przemoc czynną (np. bicie, szarpanie, potrząsanie, popychanie, duszenie, kopanie) oraz bierną (różnego rodzaju zakazy, np. dotyczące załatwiania potrzeb fizjologicznych). Przemoc psychiczna dotyczy wszelkich zachowań, które niszczą godność człowieka. Należą do nich upokorzenia, obrażanie, poniżanie, izolowanie, terroryzowanie, szantażowanie, straszenie, itd. Wojsko ze swojej natury jest instytucją przemocy, ale przemoc ta jest elementem realizowanej przez siły zbrojne funkcji obronnej. Ma ściśle określony zakres i warunki. Patologię w stosunkach między żołnierzami stanowią zachowania sprzeczne z przepisami prawa oraz naruszające powszechnie przyjęte normy i zasady współżycia społecznego. Większość z nich można zaklasyfikować do zachowań agresywnych lub różnych form przemocy. Najczęściej jest to werbalna agresja i presja psychiczna, ale są one dla wielu żołnierzy równie dotkliwe, jak przemoc fizyczna. W ocenie żołnierzy z poboru, przemoc psychiczna jest jedynym zjawiskiem patologii, jakie w wojsku występuje częściej niż w środowisku cywilnym. W badaniach społecznych żołnierze zawodowi wskazują, że stosunkowo częstymi w ich środowisku zachowaniami są: używanie wulgarnych słów, wyzwiska, psychiczne znęcanie się nad podwładnymi, dokuczanie, ośmieszanie. Czyny polegające na: poniżeniu lub znieważeniu podwładnego, naruszeniu jego nietykalności cielesnej, znęcaniu się fizycznym lub psychicznym nad podwładnym zaliczane są w Kodeksie karnym do przestępstw przeciwko zasadom postępowania z podwładnymi. Międzynarodowe konwencje w dziedzinie ochrony praw człowieka zobowiązują Polskę do zapewnienia możliwości praktycznego korzystania przez personel służący w wojsku z praw człowieka i podstawowych wolności. Zgodnie z Konwencją ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, do okrutnych, nieludzkich Slajd nr 11 Z uczestnikami zajęć można omówić ilość i formy przemocy prezentowane w TV w dziennikach informacyjnych. (Folia nr 4) Pytanie: Jaka jest różnica między agresją a przemocą? cel agresji zaszkodzić ofierze cel przemocy wywarcie pewnego wpływu, aby zmusić ofiarę do postępowania zgodnego z oczekiwaniem agresora (Folia nr 5) 9

11 i poniżających zachowań, naruszających prawa człowieka, należy zjawisko fali w wojsku. Każdy żołnierz, wobec którego dopuszczono się poniżenia lub znieważenia, ma prawo złożyć organom ścigania zawiadomienie o przestępstwie i domagać się ukarania sprawcy. Znieważaniem jest np. zwracanie się, bezpośrednio do żołnierza lub pod jego adresem, w sposób grubiański, powszechnie uznany za obelżywy, naruszający jego cześć lub dobre imię (art. 351 kk). W wojsku w 2007 r. popełniono 191 przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu oraz 47 przypadków czynnej napaści Mobbing terror psychiczny określany jest w literaturze jako: bullying (tyranizowanie) ganging up on someone (sprzysięgnięcie się przeciwko komuś) Zgodnie z art. 94 Kodeksu pracy mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Podkreśla się, że zjawisko mobbingu powoduje wiele niekorzystnych skutków nie tylko dla ofiar, ale także dla pracodawców, dlatego zalicza się je do problemów organizacji i zarządzania. Slajd nr 12 Działania mobbingowe dzieli się na 4 kategorie: 1. działanie zaburzające komunikację 2. działania mające zaburzyć społeczny odbiór ofiary 3. działania wpływające na sytuację zawodową ofiary 4. działania wpływające na zdrowie. Cechy charakterystyczne mobbingu: zaistnienie konfliktu w grupie pojawienie się ofiary i prześladowcy szykanowanie mające charakter ciągły ukrywanie działań mobbingujących działanie sprawców w sposób umyślny posługiwanie się kłamstwem, plotką pogarszanie się stanu zdrowia ofiary Molestowanie seksualne Slajd nr 13 Slajd nr 14 (Folia nr 6) Slajd nr 15 (Folia nr 7) Kodeks pracy określa molestowanie seksualne jako każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie. Na zachowania te mogą składać się fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy. 10

12 Molestowanie seksualne traktowane jest jako formę przemocy seksualnej - wymuszanie kontaktów seksualnych, np. przy wykorzystaniu stosunku zależności. Sprawcami i ofiarami przemocy seksualnej mogą być zarówno kobiety jak i mężczyźni. Dyskryminacja ze względu na płeć W porównaniu z armiami NATO, w SZ RP służy procentowo najmniej kobiet (1,5%). W badaniach społecznych pytano kobiety-żołnierzy SZ RP, czy spotkały się w trakcie służby wojskowej lub w trakcie studiów z przejawami dyskryminacji, oraz, czy one same doświadczyły tego typu zachowań. Uzyskane wyniki są niepokojące, zwłaszcza w grupie słuchaczek odsetek kobiet, które spotkały się z niechęcią jest stosunkowo wysoki. Najczęstsze zachowania, które kobiety odbierały jako przejaw dyskryminacji płciowej, stanowiły: docinki, wyśmiewanie, utrudnianie dostępu do szkoleń, lekceważenie, traktowanie prawa do urlopu macierzyńskiego jak przywileju, uszczypliwe uwagi. Przemoc w rodzinie Ocena rzeczywistej skali zjawiska przemocy w rodzinach żołnierzy jest bardzo trudna, rocznie notowanych jest kilkadziesiąt interwencji Żandarmerii Wojskowej, jednak należy zakładać, że nie wszystkie przypadki są zgłaszane. Badania społeczne wskazują, że problem istnieje (na kłótnie, zaniedbywanie rodziny, pijaństwo i znieważanie wskazywało ok. 20% respondentów badań społecznych). W ocenie ankietowanych, problem przemocy może dotyczyć ok. 10% rodzin wojskowych. Jako przyczyny wskazuje się najczęściej stres, alkohol, złą sytuację materialną, przenoszenie problemów z pracy do domu, problemy małżeńskie i na tle emocjonalnym. Slajd nr 16 SAMOBÓJSTWA Samobójstwo to akt świadomego, celowego odebrania sobie życia - najdrastyczniejsza forma rozwiązania problemów życiowych. W skali całego świata w okresie od 1950 r. do XXI w. notuje się systematyczny wzrost liczby samobójstw zakończonych zgonem. Polska należy do krajów o średnim natężeniu zgonów samobójczych, ma jeden z najniższych wskaźników zgonów samobójczych kobiet. W Polsce nie odnotowano masowych samobójstw dzieci, ale nadal samobójstwa stanowią drugą przyczynę zgonów wśród dzieci i młodzieży w wieku 7-19 lat. Według danych statystycznych GUS, w latach odnotowywano samobójstw rocznie w grupie wiekowej lat oraz przypadków samobójstw zakończonych zgonem w grupie wiekowej lat. Wśród dzieci młodszych (7-9 lat) odnotowano w tym samym okresie 16 samobójstw. Slajd nr 17 Pytanie: Do jakiej kategorii przemocy zaliczamy samobójstwa Przemoc skierowana do samego siebie 11

13 W ocenie Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, liczba prób samobójczych o różnym stopniu zagrożenia dla zdrowia i życia, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, jest co najmniej 15-krotnie wyższa niż liczba samobójstw zakończonych zgonem. Oznacza to, że liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży może szacunkowo wynosić 4-5 tysięcy rocznie. W 2007 r. w Wojsku Polskim odnotowano 18 przypadków samobójstw, 10 żołnierzy zsw i 8 żołnierzy zawodowych. 26 żołnierzy podjęło próbę samobójczą a 24 dokonało samookaleczeń. Do większości zamachów doszło poza terenem jednostek wojskowych. NIKOTYNIZM Uzależnienie od tytoniu (nikotyny) traktowane jest w międzynarodowej klasyfikacji chorób jako przewlekła, nawracająca choroba, prowadząca do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych paleniem. Mechanizmy prowadzące do uzależnienia od tytoniu (czynniki psychologiczne, środowiskowe i społeczne, przebieg uzależnienia, nawroty) są takie same jak przyczyny i mechanizmy uzależnienia od narkotyków lub alkoholu. PROBLEMY ALKOHOLOWE Do głównych problemów alkoholowych w Polsce należą: używanie alkoholu przez młodzież. Spożywanie alkoholu jest najbardziej rozpowszechnionym zachowaniem ryzykownym wśród nastolatków. uszkodzenia zdrowia osób uzależnionych i nadużywających alkoholu (nadciśnienie tętnicze, choroby wątroby, wybrane typy nowotworów, zaburzenia psychiczne, zwłaszcza o charakterze depresyjnym i lękowym). Corocznie, z przyczyn pośrednio i bezpośrednio związanych z nadużywaniem alkoholu, umiera kilkanaście tysięcy osób. Rozmiary populacji osób uzależnionych szacowane są na około osób. Liczba osób zarejestrowanych w zakładach lecznictwa odwykowego systematycznie rośnie o ok. 6% rocznie. zaburzenia życia rodzinnego związane z alkoholem, w tym zjawisko przemocy w rodzinie. W rodzinach z problemem alkoholowym, tj. w takich, w których co najmniej jedna osoba pije w sposób szkodliwy, żyje 3 4 mln osób, w tym ok. 2 mln dzieci. Według niektórych statystyk 95% przypadków bicia partnerki ma związek z alkoholem, a 40% partnerów znęcających się nad rodziną to osoby uzależnione od alkoholu. naruszenie prawa przez osoby będące pod wpływem alkoholu. straty ekonomiczne, uszkodzenia środowiska pracy. Nietrzeźwość w miejscu pracy nadal jest przyczyną absencji i obniżonej wydajności osób zatrudnionych w różnych sektorach gospodarki. Slajd nr 18 12

14 Wymienione problemy alkoholowe dotyczą także środowiska wojska. Ok. 30% przestępstw i 70% wykroczeń popełnianych jest przez żołnierzy będących pod wpływem alkoholu. PROBLEMY NARKOTYKOWE Wielkość podaży środków odurzających oraz popyt na narkotyki związane są z globalnymi problemami społecznymi i gospodarczymi, ale społeczne konsekwencje i koszty narkomanii odczuwane są najbardziej dotkliwie na poziomie lokalnym, krajowym. Problemy związane z zażywaniem narkotyków odnoszą się do wielu różnych niekorzystnych następstw: indywidualnych: demobilizacja, niemożność efektywnego lub jakiegokolwiek działania, postępująca degradacja fizyczna, psychiczna i społeczna, społecznych: szkody występujące u osób zażywających narkotyki, u członków rodzin (rozbicie życia rodzinnego, schorzenia i wrodzone ułomności u dzieci narkomanów), straty produktywności, koszty wynikające z przedwczesnych zgonów, koszty hospitalizacji związanych z używaniem narkotyków oraz kary pozbawienia wolności za przestępstwa narkotykowe, destrukcja obyczajowości, naruszanie porządku prawnego, przestępstwa związane z narkotykami. KORUPCJA Słowo korupcja (łac. corruptio) oznacza demoralizację, rozluźnienie zasad moralnych w społeczeństwie. W potocznym odbiorze korupcja utożsamiana jest najczęściej z biernym lub czynnym łapownictwem oraz z płatną protekcją. W istocie oznacza nadużycie władzy publicznej dla prywatnych korzyści jednostkowych lub grupowych (partyjnych, organizacyjnych). W szerszym rozumieniu korupcją jest przywłaszczenie zasobów publicznych (dóbr, świadczeń, usług) lub takie nimi dysponowanie, aby bezprawnie uzyskać korzyść. Korupcja jest patologią instytucji. Przyczyny zachowań korupcyjnych mają charakter moralny, kulturowy, polityczny, ekonomiczny, społeczny, ale korupcji sprzyjają przede wszystkim niskie standardy etyczne w życiu codziennym (kryzys wartości moralnych, klimat społeczny sprzyjający korupcji). Slajd nr 19 Czynniki sprzyjające korupcji: niespójność przepisów prawa bezkarność urzędników ograniczenie dostępu do informacji stosowanie uznaniowych kryteriów przy przetargach nadmiernie rozbudowany system certyfikatów korporacyjność zawodów działania prywatyzacyjne (Folia nr 8) Slajd nr 20 13

15 W 2007 r. prokuratura wojskowa zakończyła postępowania karne przeciwko 60 wojskowym sprawcom czynów kwalifikowanych jako przestępstwa o charakterze korupcyjnym. Najbardziej zagrożone korupcją obszary w środowisku wojska to: zakup towarów i usług gospodarowanie mieniem misje zagraniczne wojskowa służba zdrowia organy kontroli lobbing przemysłowy Zwalczanie korupcji jest procesem, który wymaga czasu na tworzenie prawa, procedur, instytucji, sprawnego systemu kontroli. Pytanie Czy w strukturze organów wojska występują instytucje zwalczające korupcję? Tak Biuro ds. Procedur Antykorupcyjnych, Żandarmeria Wojskowa, Garnizonowe Prokuratury Wojskowe, Sądy PROBLEMATYKA HIV/AIDS HIV to skrót określenia dla wirusa wywołującego brak odporności immunologicznej (Human Immunodeficiency Virus). AIDS to skrót określenia dla nabytego zespołu niedoboru odporności (Acqiured Immune Dediciency Syndrome). W 2008 roku wykryto w Polsce 642 zakażenia wirusem. Według ekspertów, to zaledwie drobna część zakażonych, szacuje się, że ok. dwie trzecie Polaków żyjących z HIV nie wie o swojej chorobie. Dotychczas wykryto w naszym kraju ponad 11 tysięcy przypadków wirusa, jednak zarażonych wirusem może być nawet 30 tys. osób. Co trzeci nowo zakażony wirusem HIV Polak to kobieta. Obecnie główną drogę zakażeń HIV stanowią ryzykowne zachowania seksualne. Najczęściej zakażają się osoby w grupach wiekowych od 18 do 39 lat. Osoby młode są też najbardziej mobilne. Jak wynika z badań GUS, najliczniejszą grupę osób wyjeżdżających z Polski na co najmniej 2 miesiące stanowią osoby między 18 a 35 rokiem życia, stanu wolnego, mające co najmniej średnie wykształcenie i wyjeżdżające zarówno w celach zarobkowych (ponad 80%), jak i turystycznych. Grupę tę charakteryzuje duża aktywność seksualna i gotowość do poszukiwania lub zmiany partnera seksualnego. Ponadto Polacy, mimo iż mają wiedzę na temat HIV/AIDS, nie stosują jej w życiu. Brakuje im wyobraźni, by zrozumieć konsekwencje ryzykownych zachowań - nie odnoszą możliwości zakażenia HIV do siebie. 14

16 4. ZAGADNIENIE 4. Formy i metody przeciwdziałania zjawiskom patologii 15 min. Aby przeciwdziałać zjawiskom patologii w wojsku należy: - tworzyć dobre prawo i przestrzegać jego przepisów, - przestrzegać prawa, - rozpoznawać środowisko, - właściwie organizować funkcjonowanie instytucji, - tworzyć instytucjonalne formy przeciwdziałania patologiom: telefony zaufania skrzynki zaufania - spotkania środowiskowe, - współdziałać ze środowiskiem zewnętrznym: Policją Żandarmerią Wojskową organizacjami pozarządowymi - tworzyć modele rozwiązań systemowych. Do instytucjonalnych form zapobiegania patologiom należą: - prokuratura, - Żandarmeria Wojskowa, - Policja, - dowódcy różnych szczebli dowodzenia, - służba wychowawcza, - psycholodzy, - kapelani, - mężowie zaufania korpusów osobowych, - służby dyżurne, - służba zdrowia. Główne metody przeciwdziałania patologiom: - stosowanie programów profilaktycznych, - organizacja systemu szkoleń przeciwdziałających patologiom, - analizy dyscypliny, - system spotkań środowiskowych, - tworzenie prawnych rozwiązań diagnozujących zjawisko i przeciwdziałających zjawisku. Elementy instytucjonalne wspomagające wojsko w przeciwdziałaniu patologiom: - programy rządowe przeciwdziałające patologiom, - Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, - Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, - Niebieska Linia Zaufania przemoc w rodzinie , - dla zagrożonych alkoholizmem (22) , - policyjny telefon zaufania (22) , - rodzinny telefon zaufania (22) , - Ogólnopolski Telefon Zaufania Narkotyki Narkomania , - Telefon Zaufania AIDS (22) , - Wojskowy Telefon Zaufania - (22) Slajd nr 21 Slajd nr 22 (Folia nr 9) Slajd nr 23 (Folia nr 10) 15

17 16

18 SKRYPT DO KONSPEKTU Przemoc i patologie w środowisku wojskowym problemy, zagrożenia, skutki oraz możliwość uzyskania pomocy 17

19 18

20 ZAGADNIENIE 1 WOJSKO JAKO INSTYTUCJA SPOŁECZNA Wojsko jest ważnym elementem funkcjonowania systemu społecznego państwa. Jako instytucja podlega oddziaływaniu innych elementów systemu społecznego i instytucji. Jest instytucją zapewniającą państwu i jego obywatelom podstawową wartość - bezpieczeństwo. Czynne uczestnictwo wojska w formowaniu żołnierskich postaw i zachowań sytuuje siły zbrojne wśród instytucji wychowawczych. Wychowanie w wojsku stanowi integralną część dowodzenia, kierowania i szkolenia, zaś głównym celem oddziaływań wychowawczych jest tworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania sił zbrojnych oraz wypełniania przez nie zadań szkoleniowych i bojowych. Wojsko cieszy się wysokim społecznym zaufaniem ok. 80% Polaków. Wojsko, podobnie jak inne instytucje, ulega oddziaływaniu zewnętrznych elementów i uwarunkowań. Z jednej strony jest to pogłębiający się proces globalizacji i rosnącej współzależności państw. Z drugiej strony, regionalizacja i odżywające nacjonalizmy. Pozycja, rola i funkcje wojska we współczesnych państwach zależą więc od wielu czynników, w tym od typu systemu politycznego i kultury politycznej, rozwiązań instytucjonalno-prawnych, wizji ideologicznych i realizowanych programów politycznych. Wojsko jest ważnym ogniwem administracji państwowej, ważnym pracodawcą, dysponentem broni i sprzętu wojskowego. Jest instytucją, która od obywateli państwa może zażądać narażenia ich własnego życia. Wojsko jako grupa społeczna uczestniczy w życiu politycznym, może służyć elitom politycznym do zdobycia i utrzymania władzy. Pełni też rolę aparatu przemocy. Rola, jak i funkcje wojska nie są czymś stałym - ulegają zmianie i dostosowują się do różnych sytuacji i przeobrażeń. W aspekcie polityczno-społecznym wojsko stanowi jeden z podstawowych elementów każdego aparatu państwowego. Wojsko w państwie może spełniać trzy rodzaje funkcji: - zewnętrzną - wewnętrzną - autonomiczną Funkcja zewnętrzna to podstawowy czynnik bezpieczeństwa narodowego. Funkcja autonomiczna związana jest z dążeniem do niezależności i samodzielności w państwie i społeczeństwie. Wojsko rządzi się własnymi, specjalnymi prawami, jednak autonomia ta granice - mieści się w porządku prawnym państwa. Funkcja wewnętrzna wojsko nawet w okresie pokoju przygotowuje się do walki zbrojnej i realizacji zadań w sytuacjach wyjątkowych. Ingerencję wojska w sprawy wewnętrzne kraju dopuszcza międzynarodowe prawo publiczne. Użycie wojska w stanie wyjątkowym, w przypadku zamachu stanu, w stanie wojny może być działaniem w obronie demokracji. ZAGADNIENIE 2 DEFINICJA PATOLOGII Współcześnie mamy do czynienie z ogromną ilością zjawisk, które możemy określić jako patologiczne. Wśród klasycznych zjawisk takich jak alkoholizm, bezrobocie czy przemoc, XXI wiek przyniósł nam wiele nowych patologii społecznych: coraz częściej słyszymy o ludziach uzależnionych od Internetu czy telefonów komórkowych, pogoń za doskonałym wyglądem, oprócz anoreksji i bulimii przyczyniła się do uzależnień od solarium i zabiegów kosmetycznych. Internet i telefony komórkowe stały się nie tylko narzędziem komunikacji, ale także przestępstw i przemocy. 19

21 Etymologicznie rzecz ujmując, słowo patologia oznacza naukę o cierpieniu (gr. pathos choroba, cierpienie; Logos nauka). Termin patologia definiowany jest w różnoraki sposób, jednak każdą z definicji zaliczyć można do jednego z trzech sposobów rozumienia patologii, jako: wszelkich form zachowania się jednostek lub grup społecznych, które odbiegają od powszechnie przyjętych i akceptowanych w danej społeczności norm prawnych, moralnych i obyczajowych oraz zasad postępowania i systemów wartości; stan społecznej destrukcji, związany z naruszeniem istniejącego porządku, powodujący dezorganizację grup społecznych; naukę zajmującą się destruktywnymi zjawiskami społecznymi, wpływającymi niekorzystnie na rozwój, potrzeby i funkcjonowanie jednostek, jak i całych struktur społecznych, a więc przyczyniających się do swoiście rozumianego cierpienia. 1 Najczęściej podkreśla się, że o zaliczeniu danego zjawiska do patologii decydują: destruktywność, występowanie w większej zbiorowości, brak społecznej akceptacji dla tego rodzaju zachowań oraz konieczność wykorzystania siły całej społeczności, do poradzenia sobie z tym problemem. W pracach poświęconych zjawiskom patologii społecznej funkcjonuje kilka pojęć kluczowych: patologia, dewiacja, dezintegracja, dezorganizacja. Pojęcia patologia i dewiacja stosowane są zamiennie. Słowo dewiacja pochodzi z łacińskiego devio schodzę z drogi. Pojęcie dewiacji odnosi się często do zachowań jednostki lub mniejszych grup; patologii zaś do zachowań grupowych. Dezintegracja to zaburzenia w stosunkach międzyludzkich w grupie. Dezorganizacja to zaburzenie struktur społecznych. Zjawiska patologiczne można w różny sposób klasyfikować, w literaturze przedmiotu stosuje się wiele kryteriów (charakter, liczebność, zasięg, stopień szkodliwości oraz niezgodności zjawisk patologicznych z istniejącym systemem i wartościami społecznymi). Najbardziej wyczerpujący jest podział różnych procesów i zdarzeń traktowanych jako zjawiska patologiczne przedstawiony przez E. Moczuka. Autor wymienia następujące problemy społeczne: dysfunkcja rodziny (problemy rodzin przestępczych i uciążliwych społecznie, rozwody i związane z tym problemy rodzin niepełnych, przestępstwa przeciwko rodzinie, przemoc w rodzinie, upośledzenia zdrowotne w wyniku zaniedbań opiekuńczych, obniżone aspiracje życiowe, apatia); problemy alkoholowe (wzrost spożycia alkoholu w społeczeństwie, wzrost ilości osób uzależnionych od alkoholu i nadużywających alkoholu, zwiększenie się liczby dzieci i młodzieży używających alkoholu, zachorowalność i śmiertelność z powodu nadużywania alkoholu, przestępczość); problemy narkomanii (zwiększenie się liczby osób uzależnionych od narkotyków, wzrost populacji dzieci i młodzieży używających narkotyków, zachorowalność i śmiertelność z powodu nadużywania narkotyków, zmiany obyczajów związanych z narkomanią, przestępczość związana z narkotykami, powstanie narkobiznesu); problemy przestępczości (nasilenie przestępczości według rodzajów popełnianych przestępstw, np. przeciwko mieniu, życiu, zdrowiu; skala zjawiska przestępczości osób dorosłych oraz osób nieletnich, skala recydywy, pojawienie się nowych rodzajów przestępczości, w tym przestępczości zorganizowanej, gospodarczej, terrorystycznej, politycznej); patologia funkcjonowania instytucji (nadużywanie władzy, karierowiczostwo, łapówkarstwo, indoktrynacja, manipulowanie informacją - wykorzystywanie prasy, radia i telewizji do indoktrynacji); 1 D. Pstrąg: Postawy młodzieży wobec zjawisk patologii społecznej. /W:/ Aktualne problemy pedagogiki resocjalizacyjnej i patologii społecznej. Red. F. Kozaczuk, M. Radochoński. Wydawnictwo WSP, Rzeszów 2000, s

22 patologia pracy (bezrobocie jako marnotrawstwo wiedzy i kwalifikacji, nieakceptowany społecznie system wynagrodzenia, zaniedbania bezpieczeństwa i higieny pracy); patologia struktur ludności (deformacje struktury demograficznej, zwiększenie się populacji osób w wieku poprodukcyjnym, wzrost liczby osób w warstwach niższych, ubożenie społeczeństwa, emigracje z powodów ekonomicznych); patologia warunków życia ludności (zasięg sfer niedostatku i ubóstwa, malejąca rola społecznych funduszy spożycia, zachwiana struktura wydatków indywidualnych na ochronę zdrowia, kulturę, oświatę, naukę i rekreację, warunki mieszkaniowe i sytuacja mieszkaniowa społeczeństwa, stan infrastruktury społecznej, warunki życia emerytów i osób niepełnosprawnych); patologia środowiska naturalnego człowieka (zanieczyszczenie środowiska naturalnego, skażenie żywności, chemizacja żywności, zakłócenia środowiska psychicznego, a w tym hałas, wibracje, promieniowanie, zatłoczenie, konflikty); dysfunkcja przestrzeni (patologia procesów urbanizacji przestrzeni mieszkalnej, dysproporcje w sieci infrastruktury społecznej i technicznej, odpływ ludności z określonych terenów, zagrożenia związane z klęskami żywiołowymi); zagrożenia stanu zdrowia społeczeństwa (skrócenie się przeciętnego trwania życia, nadmierna zachorowalność, zgony, umieralność niemowląt, poronienia, nadumieralność mężczyzn, wzrost liczby samobójstw i usiłowań samobójczych, wskaźniki zachorowań na choroby cywilizacyjne); dewiacje seksualne (skala zjawiska pornografii, szczególnie dziecięcej, zjawisko prostytucji, także dziecięcej i homoseksualnej); wzrost ilości osób zarażanych wirusem HIV i chorych na AIDS). 2 ZAGADNIENIE 3 CHARAKTERYSTYKA ZJAWISK PATOLOGII WYSTĘPUJĄCYCH W ŚRODOWISKU WOJSKA, ICH SKALA I ZASIĘG WYSTĘPOWANIA. Agresja i przemoc w relacjach międzyludzkich Środowisko i najbliższe otoczenie, w którym pracujemy, oddziałuje na przebieg wszystkich procesów jakim podlegamy: emocjonalnych, intelektualnych, motywacyjnych, determinuje nasze zachowania. Relacje interpersonalne to system wzajemnych więzi i zależności, formalnych i nieformalnych, w relacjach przełożony-podwładny oraz w relacjach poziomych, będących funkcją wykonywanych obowiązków i posiadanych uprawnień. Stosunki te kształtują się na podstawie świadomych i nie w pełni świadomych oddziaływań. Armia charakteryzuje się wysokim stopniem sformalizowania stosunków wewnętrznych, hierarchiczną budową oraz ścisłym przestrzeganiem zależności służbowych. Wszystko to znajduje swój wyraz w strukturach organizacyjnych, formalnoprawnym systemie zależności służbowych, określeniu toku życia i więzi pomiędzy ludźmi, uprawnieniach przełożonych, dyscyplinie wojskowej, a także w wojskowej obyczajowości. Środowisko wojskowe, ze względu na wyraźne zależności służbowe stwarza dogodne warunki do powstawania dość powierzchownych, sformalizowanych stosunków międzyludzkich. Zdecydowana przewaga tego typu relacji niekorzystnie oddziałuje na osobowość i zachowania żołnierzy. Utrudnia łagodzenie trudnych doświadczeń i emocji oraz sprzyja rodzeniu się różnych dysfunkcji, patologii stosunków interpersonalnych, zarówno w wymiarze służbowym, jak i obyczajowo-obrzędowym 3. W przypadku relacji służbowych w wojsku trudne może się okazać wskazanie granicy pomiędzy dowodzeniem i dyscypliną a nadużywaniem pozycji służbowej. Mimo, iż w badaniach społecznych żołnierze wśród poddanych ocenie elementów służby najlepiej (najwyżej) oceniają relacje międzyludzkie, wiele sygnałów wskazuje na zdarzające się nieprawidłowości i zachowania sprzeczne z normami społecznymi. Patologią w stosunkach międzyludzkich są te zachowania, które są 2 E. Moczuk: Wprowadzenie. /W:/ Czy patologie społeczne. Red. E. Moczuk, Wydawnictwo UR, Rzeszów 2002, s Kształtowanie stosunków interpersonalnych w pododdziale, pod red. D. Kocięckiej, SG WP, Warszawa 1995) 21

23 sprzeczne z przepisami prawa oraz naruszają powszechnie przyjęte normy i zasady współżycia społecznego. Większość z nich można zaklasyfikować do zachowań agresywnych lub różnych form przemocy. Deformacje w relacjach interpersonalnych w środowisku wojskowym polegają głównie na świadomym wywoływaniu dolegliwości moralno-psychicznych lub fizycznych. Środowisko żołnierskie w ostatnich latach uległo znacznemu zróżnicowaniu służbę wojskową pełni coraz więcej kobiet, coraz liczniejszy jest korpus szeregowych zawodowych. Obecność tych grup wpływa na kształt relacji miedzy żołnierzami, ujawnianie się nowych dla wojska zjawisk i zagrożeń (dyskryminacja, molestowanie seksualne). Zdaniem żołnierzy, do najczęstszych negatywnych zjawisk, jakich doświadczają w wojsku, należą 4 : wulgaryzmy i wyzwiska, dokuczanie, ośmieszanie, używanie przemocy wobec młodszych stażem służby. Badania społeczne wskazują także, że wprawdzie incydentalnie, jednak zdarzają się przypadki molestowania seksualnego i mobbingu. Wszelkie zachowania związane ze stosowaniem przemocy: zarówno patologiczne zachowania związane z falą, mobbing, molestowanie seksualne, dyskryminacja, jak i pojedyncze akty agresji mające charakter np. znieważenia czy obelg, stosowanie niewłaściwych metod szkolenia, doszkalania, czy wykorzystywanie pozycji służbowej przełożonego dla uzyskania określonych korzyści - są niezgodne z prawem. Każdy żołnierz zobowiązany jest do prezentowania najwyższych wartości moralnych i etycznych oraz postawy godnej munduru wojskowego. Do odpowiedniego zachowania zobowiązuje żołnierzy Regulamin ogólny sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że: żołnierze w stosunku do innych żołnierzy i do osób cywilnych są obowiązani przestrzegać zasad etycznych, norm współżycia społecznego oraz zachowywać się z godnością, uprzejmie i taktownie. Zasady Kodeksu honorowego żołnierza zawodowego nakazują żołnierzom zawodowym szczególną dbałość o zachowanie wysokiej kultury dowodzenia, okazywanie szacunku podwładnym oraz prezentowanie najwyższych wartości obyczajowych i moralnych. Podkreślić należy, że funkcjonujący w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej system skarg i wniosków oraz Regulamin ogólny sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej dają żołnierzowi prawo do złożenia skargi, wniosku lub zażalenia z pominięciem drogi służbowej m.in. w przypadku naruszenia zasad poszanowania godności osobistej oraz w przypadku nadużycia przez przełożonych uprawnień służbowych. Zachowania agresywne to wszelkie działania człowieka wobec innego człowieka, naruszające jego granice fizyczne lub psychiczne bez jego zgody i wyrządzające mu szkodę. Zachowania agresywne są celowe, świadome lub występują jako skutek silnych emocji bezpośrednio poprzedzających zdarzenie. Mają postać aktów fizycznych (bicie, kopanie, gwałt) lub psychicznych (obraźliwe słowa, pomówienia, oskarżenia, szantaże, groźby, nakazy, oszczerstwa, wymuszenia, złośliwości, manipulacje). Czasem intencją agresora jest wyrządzenie krzywdy, czasem spowodowanie zmiany zachowania, a czasem realizowanie własnych celów np. rozładowanie napięcia, zaspokojenie potrzeb np. dominacji, władzy, kontroli), zaspokajanie popędów, osiąganie zysków materialnych i psychicznych. Źródłem zachowań agresywnych mogą być: instynkt, frustracja wynik niezaspokojenia jakiejś potrzeby, okoliczność zewnętrzna, przeszkoda -człowiek może zmniejszyć napięcie przy użyciu takich zachowań jakie ma w swoim repertuarze, np. przez zachowania agresywne, wynik wyuczenia takiego stylu zachowania, nawyk. Jeżeli takie zachowania doprowadzają do osiągnięcia pożądanego celu, nawyk utrwala się. Wykształceniu nawyku agresywnych zachowań sprzyjają: aprobata członków grupy, z którymi człowiek się identyfikuje oraz temperament (bardziej narażeni na wykształcenie postawy agresywnej są ludzie aktywni, pobudliwi i impulsywni trudniej im zachować kontrolę nad odruchami); 4 J. Zajdzik, M. Iwanek, Patologie społeczne w środowisku wojskowym, WBBS, Warszawa styczeń

24 wpływ mediów na modelowanie zachowań agresywnych oswajanie się z istnieniem agresji wśród ludzi, obcowanie z drastycznymi przykładami okrucieństwa może powodować pewnego rodzaju znieczulicę, otępienie na tego typu sygnały; środki zmieniające świadomość jednym ze skutków ich zażywania jest zniesienie kontroli nad zachowaniem i pobudzenie w sferze emocji. Profilaktycy podkreślają, że za zachowanie agresywne zawsze odpowiedzialny jest człowiek, który dokonuje aktów agresji niezależnie od przyczyny, która uruchomiła takie zachowanie. Jego agresja oznacza, że nie radzi sobie z trudnymi dla niego emocjami. niezależni od intencji, biegu zdarzeń czy przyczyn zajścia. Przemoc ma różne formy (fizyczna, psychiczna, seksualna, ekonomiczna, zaniedbanie) - każda z nich charakteryzuje się tym, że jest intencjonalna, stanowi jednorazowe lub powtarzające się, umyślne działania. Przemoc narusza prawa osobiste ofiary, godność, nietykalność cielesną, wolność, powoduje szkody w jej zdrowiu fizycznym i psychicznym. Ofiarami przemocy są najczęściej osoby w jakikolwiek sposób zależne od sprawcy w wymiarze psychicznym, fizycznym, ekonomicznym. Autoagresja to działanie lub szereg działań mających na celu spowodowanie psychicznej albo fizycznej szkody, jest to agresja skierowana do wewnątrz. To pewne zaburzenie instynktu samozachowawczego, który wyraża się tendencją do samookaleczeń, samouszkodzeń zagrażających zdrowiu, a nawet życiu. 5 Autoagresja bywa elementem zaburzeń psychicznych i emocjonalnych, takich jak jak psychopatia, czy schizofrenia. Wyróżniamy następujące typy autoagresji: bezpośrednia (bicie, samookaleczanie, samooskarżanie), pośrednia (jednostka wymusza, prowokuje i poddaje się agresji innych), werbalna i niewerbalna. Autoagresja werbalna polega na zaniżaniu swej samooceny, poprzez wmawianie sobie własnej małej wartości, częstą krytykę siebie i swojego zachowania. Autoagresja niewerbalna to samookaleczenie, uszkodzenie ciała, które może mieć formę powierzchownych lub głębokich ran ciętych, wbijanie ostrych przedmiotów w ciało, połykanie ich, polewanie się kwasem, przypalanie, łamanie kości, itp. Jednym z krańcowych i najdrastyczniejszych form zachowań autoagresywnych jest samobójstwo. Samobójstwo to świadome zachowania jednostki, którego przynajmniej jednym z bezpośrednich celów jest pozbawienie siebie życia. Samobójstwo zwykle nie jest aktem przypadku, lecz trwającym tygodniami, miesiącami lub nawet latami ciągiem powiązanych ze sobą myśli i czynów. B. Hołyst używa na nie określenia zachowanie suicydalne jest to ciąg reakcji wyzwolonych w człowieku w momencie, gdy w jego świadomości samobójstwo pojawi się jako pożądany stan rzeczy, jedyne wyjście z danej sytuacji - cel 6. Niełatwo jest jednoznacznie określić co popycha ludzi do targnięcia się na własne życie - w większości przypadków znalezienie przyczyny jest niemożliwe. Jednym z częstszych powodów zamachów samobójczych w ostatnich latach jest trudna sytuacja ekonomiczna lub nagła utrata jedynego źródła utrzymania. Równie istotnymi, bezpośrednimi przyczynami samobójstw bywają nieporozumienia rodzinne, przewlekłe choroby. W Polsce, podobnie jak w wielu krajach, sukcesywny wzrost liczby samobójstw nastąpił po II wojnie światowej. Obecnie Polska należy do krajów o średnim natężeniu zgonów samobójczych i jednym z najniższych wskaźników zgonów samobójczych kobiet. Subkultura żołnierska Subkultura żołnierska to normy i reguły postępowania, obyczaje, obrzędy i zwyczaje oraz znaki i symbole wytwarzane i przekazywane sobie przez żołnierzy w jednostkach wojskowych. Można przewidywać, że nie zniknie z pododdziałów wraz z zakończeniem służby z poboru, będzie występować również w pododdziałach zawodowych. 5 stan na dzień r. 6 B. Hołyst: Samobójstwo przypadek czy konieczność. PWN, Warszawa 1983, s

25 Spośród różnorodnych form agresji w subkulturze żołnierskiej wymienić należy: 1. agresję prewencyjną polegającą na zastraszaniu, 2. agresję egzekucyjną spełniającą funkcję kary za naruszenie albo demonstracyjne ignorowanie norm obowiązujących w grupie, 3. agresję z motywem wymuszania posług ukierunkowaną na żołnierzy młodszych służbą, 4. agresję przeniesioną agresja wyładowywana jest zazwyczaj na osobach przypadkowych, 5. agresja autoteliczna stosowanie przemocy wobec innych bez jakiegokolwiek powodu. W 2007 r. Wojskowa Prokuratura objęła postępowaniem przygotowawczym 47 żołnierzy za czynną napaść, 44 za przemoc i znieważenie, 196 za przestępstwa przeciwko postępowaniu z podwładnymi, 98 za udział w bójkach, pobiciu oraz 33 za rabunki razem 418 żołnierzy odpowiadało za czyny związane z przemocą. MOBBING Jedną z form patologii w stosunkach międzyludzkich jest dręczenie, prześladowanie, gnębienie, szykanowanie pracownika w miejscu pracy określane jako mobbing. Agresja fizyczna jest rzadko spotykana w miejscu pracy, częściej występują znacznie bardziej wyrafinowane formy wrogiego zachowania, jak np. izolacja społeczna ofiary, nadmierne krytykowanie, złośliwe żarty, przerywanie wypowiedzi, pomijanie przy nagrodach itp. Badania nad mobbingiem wykazały, że przyczyn należy szukać przede wszystkim w złej organizacji pracy i braku umiejętności rozwiązywania konfliktów przez osoby znajdujące się na kierowniczych stanowiskach (np. przez włączenie się przełożonego w proces dręczenia pracownika, co przyczynia się do zaprzeczenia istnienia konfliktu i jego eskalacji). Mobbingowi sprzyjają także: złe zarządzanie (przesadna dyscyplina, polityka zamkniętych drzwi, zbyt mocno zhierarchiwizowana struktura i autokratyczny styl zarządzania, brak koncepcji na konstruktywne rozwiązywanie konfliktów i rozpatrywanie skarg, ograniczanie wydatków na zasoby ludzkie); stresogenne miejsce pracy (instrumentalne traktowanie pracowników, przesadne nastawienie na produktywność); monotonia (prześladowaniu sprzyja zasiedziała atmosfera, brak wyzwań, nuda); zaprzeczanie istnieniu zjawiska - mobbing pojawia się, bo jest na to przyzwolenie, często kierownictwo ignoruje narastające konflikty lub przeciwnie uczestniczy w nich, stając się jedną ze stron); nieetyczne działania organizacji (mobbing jako metoda zamknięcia ust osobom odkrywającym nieetyczne zabiegi, nie przyzwalającym na nie), zbyt płaska struktura organizacyjna (mobbing stosowany przez jednostki przesadnie ambitne w celu zdyskredytowania innych, żeby samemu wykazać się przed zarządzającymi; zmiany organizacyjne (restrukturyzacje, fuzje itp. powodują poczucie zagrożenia utratą pracy lub stanowiska i niepewność związaną z perspektywą bezrobocia - sama praca, bez względu na warunki, staje się wartością, w związku z czym ofiara zazwyczaj nie broni się, pozostaje bierna). Mobbing powoduje wiele niekorzystnych skutków. W skali społecznej oznacza duże koszty związane z absencją pracownika z powodu chorób będących wynikiem działań mobbingowych, wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę. W skali przedsiębiorstwa oznacza zły klimat w środowisku pracy, powoduje utratę motywacji i chęci do pracy, niszczy stosunki międzyludzkie, co w sposób wymierny wpływa na efektywność i rozwój przedsiębiorstwa. Dla jednostki oznacza destrukcyjne skutki dla jej zdrowia. Skutkiem choroby bywa często wykluczenie z rynku pracy. W publikacjach na temat mobbingu częsty jest pogląd, że wojsko, ze względu na hierarchię, jest podatne na występowanie mobbingu w postaci ostrzejszej i bardziej dolegliwej niż gdziekolwiek indziej. Zdaniem autorów, na formalne relacje służbowe nakładają się nieformalne układy, sympatie i antypatie, grupy interesów. 24

26 Problem mobbingu w środowisku żołnierzy zawodowych diagnozowano m.in. w badaniach społecznych dotyczących stosunków interpersonalnych w wojsku w 2003 r. Zgodnie z uzyskanymi w ankietach odpowiedziami, ponad połowa żołnierzy nie znała pojęcia mobbing, ale trafnie identyfikowała typowe dla mobbingu zachowania, jedna trzecia znała pojecie i wiedziała na czym polega zjawisko mobbingu. Według deklaracji badanych, doznawali oni np. szykan ze strony przełożonych, naruszania przysługujących praw, zastraszania, obrażania, słów godzących w godność osobistą, podważania kompetencji, umiejętności zawodowych, podważania poczucia wartości jako człowieka. Wyniki badań wskazują, że w środowisku wojska zdarzają się zachowania typowe dla mobbingu. Można się spodziewać, że świadomość pozaprawnego charakteru zachowań, które do tej pory były identyfikowane z uprawnieniami przełożonych lub kulturą dowodzenia, może spowodować w przyszłości roszczenia wobec pracodawcy, który ma obowiązek przeciwdziałania mobbingowi i innym formom dyskryminacji pracowników. NIKOTYNIZM W literaturze przedmiotu przez nikotynizm rozumie się nałóg palenia lub żucia tytoniu, bądź zażywania tabaki, który powodującą przewlekłe zatrucie nikotyną 7. Nikotyna jest silną trucizną. Przyjmowana systematycznie w małych dawkach powoduje uzależnienie psychiczne, fizyczne i społeczne 8. W skład dymu z papierosa wchodzi około 6000 związków chemicznych, w tym 60 rakotwórczych i promieniotwórczych. Niezwykle szkodliwe na organizm i psychikę człowieka działają: nikotyna, tlenek węgla, alkohole, substancje smołowate, metale ciężkie. 9 Jednym z najgroźniejszych składników dymu tytoniowego są substancje smołowate (ciała smoliste). Do tej grupy należy 50 związków, z czego niektóre z nich uważa się za rakotwórcze 10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowia określiła uzależnienie od tytoniu jako zespół objawów behawioralnych, fizjologicznych i zmian w procesach poznawczych, które są następstwem systematycznego używania tytoniu. Podobnie jak w przypadku uzależnienia od alkoholu czy narkotyków, u osoby palącej systematycznie pojawia się uzależnienie psychiczne i fizyczne. Naturalnym następstwem uzależnienia jest również zwiększenie tolerancji organizmu na środek (nikotynę), a po jej nagłym odstawieniu pojawia się zespół abstynencyjny: głód nikotynowy, drażliwość i/lub zniecierpliwienie, frustracja lub gniew, stany lękowe, trudności w koncentracji uwagi, bóle głowy, bezsenność i/lub trudność w zasypianiu, obniżenie częstotliwości tętna, wzmożony apetyt i wzrost masy ciała, silne pragnienie konsumowania słodyczy. 11 Palenie tytoniu jest zjawiskiem powszechnym w kulturze europejskiej. Społeczeństwo w zasadzie nie traktuje tego uzależnienia jak zjawiska patologicznego, co więcej palacze często nie widzą w swoim nałogu żadnych zagrożeń. Tymczasem w Polsce co roku umiera około ludzi w wyniku chorób odtytoniowych, z czego prawie z powodu raka płuc. Następstwem nikotynizmu jest wiele chorób i zaburzeń, m.in. nowotwory złośliwe, choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby układu oddechowego, choroby układu nerwowego (udar mózgu), choroby układu pokarmowego, choroby układu rozrodczego kobiet i mężczyzn: degeneracja plemników, bezpłodność, ryzyko poronień, impotencja u mężczyzn. Choroby, będące następstwem palenia rozwijają się nie tylko u osób palących czynnie, ale również u palaczy biernych. PROBLEMY ALKOHOLOWE Picie alkoholu i popełnione pod jego wpływem naruszenia prawa od wielu lat stanowią jeden z najistotniejszych problemów dyscypliny a tym samym kierunków oddziaływań profilaktycznych. Pod wpływem alkoholu żołnierze popełniają ok. 30% przestępstw i 70% wykroczeń. Najczęstsze to naruszenia zasad bezpieczeństwa w komunikacji, w tym głównie prowadzenie prywatnych pojazdów w stanie nietrzeźwości lub po użyciu alkoholu. Wypadki komunikacyjne należą do głównych przyczyn śmierci żołnierzy. 7 D. Pstrąg: Wybrane zagadnienia z problematyki uzależnień. Wydawnictwo WSP, Rzeszów 2000, s Resocjalizacja. Tom 2. Red. B. Urban, J. M. Stanik. PWN, Warszawa 2007, s Tamże, s Tamże. 11 S Tamże, s

,,BĄDŹ CZUJNY, NIE ULEGAJ NAŁOGOM

,,BĄDŹ CZUJNY, NIE ULEGAJ NAŁOGOM ,,BĄDŹ CZUJNY, NIE ULEGAJ NAŁOGOM UZALEŻNIENIE UZALEŻNIENIE TO NABYTA SILNA POTRZEBA WYKONYWANIA JAKIEJŚ CZYNNOŚCI LUB ZAŻYWANIA JAKIEJŚ SUBSTANCJI. WSPÓŁCZESNA PSYCHOLOGIA TRAKTUJE POJĘCIE UZALEŻNIENIA

Bardziej szczegółowo

Szkolny Program Profilaktyki

Szkolny Program Profilaktyki Szkolny Program Profilaktyki Zespołu Szkół im. Janusza Korczaka w Łubiance na lata 2012 2015 Przyjęty do realizacji od 14.09.2012 Łubianka 2012 1 Wstęp Program profilaktyki szkolnej powstał jako modyfikacja

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY DLA

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY DLA GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY DLA GMINY ROKIETNICA 2011-2013 WSTĘP Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy (Dz. U. z 2005 r. Nr 180,

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2014

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2014 Załącznik nr 1 do Uchwały Nr X/31/2011 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 czerwca 2011 GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2014 Łubnice, 2011

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 Załącznik do uchwały Nr III/7/11 Rady Gminy Ulan-Majorat z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 1 I. WSTĘP Rodzina jest podstawowym i najważniejszym

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r.

UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r. UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r. w sprawie przyjęcia Miejsko - Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie

Bardziej szczegółowo

. MOBBING (ang.): - mob tłum, motłoch, banda - to mob napastować, oblegać

. MOBBING (ang.): - mob tłum, motłoch, banda - to mob napastować, oblegać MOBBING W PRACY Środowisko związane z edukacją jest jednym z najbardziej dotkniętych przez działania mobbingowe.. MOBBING (ang.): - mob tłum, motłoch, banda - to mob napastować, oblegać INNE OKREŚLENIA

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr XII/40/11 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 sierpnia 2011 roku.

UCHWAŁA Nr XII/40/11 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 sierpnia 2011 roku. UCHWAŁA Nr XII/40/11 Rady Gminy Łubnice z dnia 29 sierpnia 2011 roku. w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2011-2015. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

KONSPEKT DO ZAJĘĆ Z DYSCYPLINY WOJSKOWEJ

KONSPEKT DO ZAJĘĆ Z DYSCYPLINY WOJSKOWEJ MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI KONSPEKT DO ZAJĘĆ Z DYSCYPLINY WOJSKOWEJ (przeprowadzanych podczas szkolenia uzupełniającego dla szeregowych zawodowych, realizowanego

Bardziej szczegółowo

Zagrożenie przestępczością, związaną z przemocą w rodzinie wśród funkcjonariuszy Policji za okres od dnia 1 stycznia do 30 czerwca 2014 roku.

Zagrożenie przestępczością, związaną z przemocą w rodzinie wśród funkcjonariuszy Policji za okres od dnia 1 stycznia do 30 czerwca 2014 roku. Zagrożenie przestępczością, związaną z przemocą w rodzinie wśród funkcjonariuszy Policji za okres od dnia 1 stycznia do 30 czerwca 2014 roku. Przemoc w rodzinie stanowi niewątpliwie problem wstydliwy i

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XVI/65/16 RADY GMINY ŁUBNICE. z dnia 10 lutego 2016 r.

UCHWAŁA NR XVI/65/16 RADY GMINY ŁUBNICE. z dnia 10 lutego 2016 r. UCHWAŁA NR XVI/65/16 RADY GMINY ŁUBNICE z dnia 10 lutego 2016 r. w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2016-2022. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Szkolny Program Profilaktyki

Szkolny Program Profilaktyki Opracowanie: Sylwia Krainska Anna Socha Hanna Hermann Bogumiła Surowiec Ewa Kowalik - pedagog szkolny - nauczyciel kl. I-III Gimnazjum - nauczyciel kl. IV-VI Szkoły Podstawowej - pielęgniarka szkolna -

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE MICHAŁOWICE NA LATA 2009-2013

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE MICHAŁOWICE NA LATA 2009-2013 Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Gminy Michałowice Nr XX /139/ 2008 z dnia. 24.10. 2008 r. PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE MICHAŁOWICE NA LATA 2009-2013 I. Podstawy prawne 1. Ustawa

Bardziej szczegółowo

PRAWA I WOLNOŚCI OBYWATELSKIE W WARUNKACH SŁUŻBY WOJSKOWEJ

PRAWA I WOLNOŚCI OBYWATELSKIE W WARUNKACH SŁUŻBY WOJSKOWEJ FOLIA 1 PRAWA I WOLNOŚCI OBYWATELSKIE W WARUNKACH SŁUŻBY WOJSKOWEJ POJĘCIA PODSTAWOWE PRAWA CZŁOWIEKA to zespół fundamentalnych, powszechnych praw przysługujących człowiekowi bez względu na czas, miejsce,

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM DWUJĘZYCZNE NR 2 IM. S. ŻEROMSKIEGO W BIELSKU BIAŁEJ KALEJDOSKOP ROK SZKOLNY 2016/2017 PODSTAWA PRAWNA 1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia

Bardziej szczegółowo

Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata

Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata Załącznik do Uchwały Nr XXXIX/430/10 Rady Miejskiej w Busku-Zdroju z dnia29 kwietnia 2010 roku Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2010-2015 WSTĘP Rodzina jest najważniejszym środowiskiem

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013 Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IV/14/11 Rady Gminy Turek z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011-2013 WSTĘP Rodzina jest podstawową i niezastąpioną grupą,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ OBSZAR : PROFILAKTYKA PROZDROWOTNA Lp. Zadania Forma realizacji Realizator Koordynator Termin I REALIZOWANIE USTAWY 0 WYCHOWANIU W TRZEŹWOŚCI I PRZECIWDZIAŁANIU ALKOHOLIZMOWI:

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2016-2020

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2016-2020 Załącznik do uchwały Nr 0007.XIV.112.2016 Rady Miejskiej w Złotoryi z dnia 28 stycznia 2016 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2016-2020

Bardziej szczegółowo

W Europie przyjęły się dwie anglojęzyczne nazwy określające długotrwałe dręczenie wybranych pracowników. Angielskie słowo MOBB oznacza jako

W Europie przyjęły się dwie anglojęzyczne nazwy określające długotrwałe dręczenie wybranych pracowników. Angielskie słowo MOBB oznacza jako Mobbing W Europie przyjęły się dwie anglojęzyczne nazwy określające długotrwałe dręczenie wybranych pracowników. Angielskie słowo MOBB oznacza jako rzeczownik: motłoch, tłum, gawiedź; w czasowniku zaś

Bardziej szczegółowo

PRYWATNA SZKOŁA PODSTAWOWA MORSKA KRAINA W KOŁOBRZEGU. SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2013 2019

PRYWATNA SZKOŁA PODSTAWOWA MORSKA KRAINA W KOŁOBRZEGU. SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2013 2019 PRYWATNA SZKOŁA PODSTAWOWA MORSKA KRAINA W KOŁOBRZEGU SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI na lata 2013 2019 Profilaktykę należy rozumieć jako działania stwarzające człowiekowi okazję aktywnego gromadzenia różnych

Bardziej szczegółowo

Program Profilaktyczny Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Żorach

Program Profilaktyczny Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Żorach Program Profilaktyczny Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Żorach WYBÓR NALEŻY DO CIEBIE! ZAPOBIEGAMY ZACHOWANIOM RYZYKOWNYM WŚRÓD MŁODZIEŻY Autorzy: Renata Gibas, Barbara Suska ŻORY 2015 I ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Uchwały nr 38/V/11 Rady Gminy w Przyłęku z dnia 15 marca 2011 r.

Załącznik do Uchwały nr 38/V/11 Rady Gminy w Przyłęku z dnia 15 marca 2011 r. Załącznik do Uchwały nr 38/V/11 Rady Gminy w Przyłęku z dnia 15 marca 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2014 2011 R. Przemocą

Bardziej szczegółowo

Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie dla Miasta Tomaszów Lubelski na lata 2011-2013

Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie dla Miasta Tomaszów Lubelski na lata 2011-2013 Załącznik do uchwały nr VIII/37/2011 Rady Miasta Tomaszów Lubelski z dnia 25 marca 2011 roku Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie dla Miasta Tomaszów Lubelski

Bardziej szczegółowo

Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015

Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Program profilaktyki Gimnazjum Nr 2 w Ciechanowie do realizacji w latach 2012/2015 Działania profilaktyczne to te, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2015

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2015 Załącznik do Uchwały Nr VII/40/2011 Rady Gminy w Tuszowie Narodowym z dnia 9 maja 2011 roku GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2015

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W KLUCZBORKU 2014/2015 Liceum i gimnazjum

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W KLUCZBORKU 2014/2015 Liceum i gimnazjum SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W KLUCZBORKU 2014/2015 Liceum I PODSTAWY PRAWNE 1. Statut szkoły. 2. Wewnątrzszkolny System Oceniania. 3. Program Wychowawczy Szkoły. 4. Konstytucja

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Kryminologia jako nauka Rozdział 2 Jednostka i społeczeństwo Rozdział 3 Teorie kryminologiczne

SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1 Kryminologia jako nauka Rozdział 2 Jednostka i społeczeństwo Rozdział 3 Teorie kryminologiczne SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 11 Wstęp... 13 Rozdział 1 Kryminologia jako nauka... 15 1.1. Pojęcie i zakres nauki kryminologii... 15 1.2. Kryminologia a inne nauki... 15 1.3. Podstawowe nurty w kryminologii...

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku

Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I. mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Profilaktyka agresji i przemocy w szkołach część I mgr Jolanta Kamińska Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Słupsku Raport NIK Przeciwdziałanie zjawiskom patologii wśród dzieci i młodzieży szkolnej

Bardziej szczegółowo

Szkolny Program Profilaktyki

Szkolny Program Profilaktyki Szkolny Program Profilaktyki Publicznego Gimnazjum nr 1 w Żaganiu Motto: Papierosy, alkohol, narkotyki, AIDS... czyli jak się nie zgubić w supermarkecie świata. Wstęp PROFILAKTYKA jest chronieniem człowieka

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2013

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2013 Załącznik do Uchwały Nr IV/26/2011 Rady Gminy Zabrodzie z dnia 27 stycznia 2011 roku GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ PROGRAM OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2013

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR 18/IV/15 RADY GMINY PRZYŁĘK z dnia10 marca 2015 r.

UCHWAŁA NR 18/IV/15 RADY GMINY PRZYŁĘK z dnia10 marca 2015 r. UCHWAŁA NR 18/IV/15 RADY GMINY PRZYŁĘK z dnia10 marca 2015 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2015-2017 Na podstawie

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XII/78/2008. RADY GMINY CZERNIKOWO z dnia 03 marca 2008 roku

UCHWAŁA NR XII/78/2008. RADY GMINY CZERNIKOWO z dnia 03 marca 2008 roku UCHWAŁA NR XII/78/2008 RADY GMINY CZERNIKOWO z dnia 03 marca 2008 roku w sprawie gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w gminie Czernikowo Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE 1 PROGRAM Załącznik do Uchwały Nr L III/289/2010 Rady Gminy Sońsk z dnia 10.11.2010 r. PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE Na lata 2010-2013 Gmina SOŃSK 2 I. Podstawa

Bardziej szczegółowo

Bezpieczna szkoła bezpieczny uczeń. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świerzawie

Bezpieczna szkoła bezpieczny uczeń. Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świerzawie Bezpieczna szkoła bezpieczny uczeń Zespół Szkolno-Przedszkolny w Świerzawie System norm prawnych, czyli zakazów lub nakazów postępowania. Świadome zachowanie zgodne z obowiązującymi normami prawnymi (zakazami

Bardziej szczegółowo

WYKAZ TEMATÓW OBLIGATORYJNYCH DO SZKOLENIA ŻOŁNIERZY W PODODDZIAŁACH ZAWODOWYCH /szkolenie programowe w JW 3 lata/

WYKAZ TEMATÓW OBLIGATORYJNYCH DO SZKOLENIA ŻOŁNIERZY W PODODDZIAŁACH ZAWODOWYCH /szkolenie programowe w JW 3 lata/ MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ WYKAZ TEMATÓW OBLIGATORYJNYCH DO SZKOLENIA ŻOŁNIERZY W PODODDZIAŁACH ZAWODOWYCH /szkolenie programowe w JW 3 lata/ ORAZ PODZIAŁ GODZIN NA

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZKOLENIA SZEREGOWYCH ZAWODOWYCH /szkolenie podstawowe i specjalisty/

PROGRAM SZKOLENIA SZEREGOWYCH ZAWODOWYCH /szkolenie podstawowe i specjalisty/ MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI PROGRAM SZKOLENIA SZEREGOWYCH ZAWODOWYCH /szkolenie podstawowe i specjalisty/ KSZTAŁCENIE OBYWATELSKIE ORAZ PROFILAKTYKA I DYSCYPLINA

Bardziej szczegółowo

Cel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP

Cel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP IV. SZCZEGÓŁOWY ZAKRES ZADAŃ PROGRAMU ŻW DOTYCZĄCEGO OGRANICZANIA KONSUMPCJI TYTONIU W SIŁACH ZBROJNYCH RP. Cel główny: ograniczanie konsumpcji tytoniu w SZ RP Szczegółowy obszar działania Cel Szczegóły

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ PLASTYCZNYCH W KOLE

PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ PLASTYCZNYCH W KOLE PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ PLASTYCZNYCH W KOLE ROK SZKOLNY 2014/15 1 WSTĘP Wychowanie jest stałym procesem doskonalenia się ucznia. To on przez swoje wybory i działania rozwija się i usprawnia

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY w RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE WIĄZÓW NA LATA 2011-2015

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY w RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE WIĄZÓW NA LATA 2011-2015 Załącznik do Uchwały Nr XX/118/2011 Rady Miasta i Gminy Wiązów GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY w RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE WIĄZÓW NA LATA 2011-2015 W S T Ę P Jednym

Bardziej szczegółowo

KODEKS POSTĘPOWANIA W ZMK

KODEKS POSTĘPOWANIA W ZMK Tarnowo Podgórne 2019 Cel i zakres Zasady postępowania stanowią kompendium wiedzy na temat stosowanych zasad postępowania w Zakładach Mechanicznych Kazimieruk Sp. z o.o. Sp. k.. Jest to zbiór wytycznych

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka uzależnień

Profilaktyka uzależnień Profilaktyka uzależnień 1) Zapoznanie uczniów z rodzajami uzależnień występujących we współczesnym świecie 2) Zapoznanie uczniów i rodziców ze skutkami wszelkich uzależnień i omówienie sposobów ich zapobiegania

Bardziej szczegółowo

ANKIETA PROBLEMY RODZIN I DZIECI PRZEMOC W RODZINIE

ANKIETA PROBLEMY RODZIN I DZIECI PRZEMOC W RODZINIE ANKIETA PROBLEMY RODZIN I DZIECI PRZEMOC W RODZINIE 1. Jakie problemy, niekorzystne zjawiska najbardziej uwidaczniają się w gminie? (proszę zaznaczyć znakiem X maksymalnie 2 odpowiedzi) ubóstwo odejście

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 do uchwały Rady Gminy Oświęcim Nr z dnia. Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata

Załącznik nr 1 do uchwały Rady Gminy Oświęcim Nr z dnia. Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata Załącznik nr 1 do uchwały Rady Gminy Oświęcim Nr z dnia. Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata 2011-2013 Spis Treści: I. Podstawa prawna II. Charakterystyka problemu i

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA ZESPOŁU SZKÓŁ CENTRUM EDUKACJI W PŁOCKU NA ROK SZKOLNY 2011/2012

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA ZESPOŁU SZKÓŁ CENTRUM EDUKACJI W PŁOCKU NA ROK SZKOLNY 2011/2012 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA ZESPOŁU SZKÓŁ CENTRUM EDUKACJI W PŁOCKU NA ROK SZKOLNY 2011/2012 Działania wychowawcze, edukacyjne, informacyjne i zapobiegawcze zawarte w szkolnym Programie Profilaktycznym

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR Opracowała: Maria Sobocińska

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR Opracowała: Maria Sobocińska SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR 10 2016-2017 Opracowała: Maria Sobocińska Spis treści WSTĘP... 5 PODSTAWY PRAWNE... 6 CELE EDUKACYJNE... 6 FORMY REALIZACJI PROGRAMU... 6 TREŚCI NAUCZANIA...

Bardziej szczegółowo

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW

ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW ANKIETA PROBLEMY SPOŁECZNE W OPINII MIESZKAŃCÓW 1. Jakie Pani/Pana zdaniem są atuty gminy? (proszę podać maksymalnie 3 odpowiedzi) 3.... 2. Co Pani/Pana zdaniem w największym stopniu ogranicza możliwości

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XL/244/2010 Rady Gminy Lubrza z dnia 22 października 2010 roku

Uchwała Nr XL/244/2010 Rady Gminy Lubrza z dnia 22 października 2010 roku Uchwała Nr XL/244/2010 Rady Gminy Lubrza z dnia 22 października 2010 roku w sprawie: uchwalenia Gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie na terenie

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 2016-2017 Profilaktyka to stwarzanie warunków do rozwoju, do bezpiecznego popełniania błędów, tworzenie szans na konfrontację, eksperymentowanie w taki sposób, żeby można było

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE. Na lata

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE. Na lata Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr V/47/2011 Rady Miejskiej w Tłuszczu z dnia 29 marca 2011 r. PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE Na lata 2011-2014 Gmina Tłuszcz I. Podstawa prawna 1. Ustawa z dnia

Bardziej szczegółowo

im. św. JADWIGI KRÓLOWEJ POLSKI W WITONI Sobą być, zdrowo żyć

im. św. JADWIGI KRÓLOWEJ POLSKI W WITONI Sobą być, zdrowo żyć PROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM im. św. JADWIGI KRÓLOWEJ POLSKI W WITONI Sobą być, zdrowo żyć Witonia, 09.09.2014r. Program Profilaktyki Gimnazjum w Witoni im. św. Jadwigi Królowej Polski opisuje wszelkie

Bardziej szczegółowo

Karno-prawna ochrona funkcjonariusza publicznego

Karno-prawna ochrona funkcjonariusza publicznego ROMAN TOMASZEWSKI Karno-prawna ochrona funkcjonariusza publicznego Zasadniczym pojęciem, do którego odwołuje się obowiązujący obecnie kodeks karny przy opisywaniu istoty przestępstw przeciwko prawidłowemu

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XII/77/16 RADY GMINY POŚWIĘTNE z dnia 11 marca 2016 r.

UCHWAŁA NR XII/77/16 RADY GMINY POŚWIĘTNE z dnia 11 marca 2016 r. UCHWAŁA NR XII/77/16 RADY GMINY POŚWIĘTNE z dnia 11 marca 2016 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2016-2020 Na

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI im. gen. DEZYDEREGO CHŁAPOWSKIEGO W BOJANOWIE. PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Podstawę do szkolnego programu profilaktyki stanowią następujące akty prawne:

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA Załącznik do Uchwały Nr Rady Miasta Kędzierzyn Koźle z dnia GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2015 DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE WPROWADZENIE Za przemoc w rodzinie, zgodnie

Bardziej szczegółowo

Program Profilaktyczny Gimnazjum w Dziadowej Kłodzie

Program Profilaktyczny Gimnazjum w Dziadowej Kłodzie Gimnazjum w Dziadowej Kłodzie ul. Słoneczna 5 56 504 Dziadowa Kłoda Tel. 62 785 1780 e-mail: gimdk@wp.p Program Profilaktyczny Gimnazjum w Dziadowej Kłodzie rok 2013/2014-1 - - 2 - Główne założenia programu

Bardziej szczegółowo

Katedra Kryminologii i Nauk o Bezpieczeństwie Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii. Szczególne rodzaje przestępczości

Katedra Kryminologii i Nauk o Bezpieczeństwie Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii. Szczególne rodzaje przestępczości Szczególne rodzaje przestępczości Przestępczość z użyciem przemocyz użyciem przemocy Przestępczość z użyciem przemocy. W definicjach przemocy, które znaleźć możemy w literaturze przedmiotu zwracano uwagę

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE Załącznik do uchwały Nr VI/29/11 Rady Miasta Hajnówka z dnia 30 marca 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011 2014 I. WSTĘP W świetle

Bardziej szczegółowo

w sprawie : Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata 2011-2013

w sprawie : Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata 2011-2013 U C H W A Ł A NrLI/398/10 Rady Gminy Oświęcim z dnia 27 października 2010 r. w sprawie : Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Oświęcim na lata 2011-2013 Na podstawie art.18 ust.2 pkt.15

Bardziej szczegółowo

ALKOHOLIZM. jako kwestia społeczna. Anna Siry

ALKOHOLIZM. jako kwestia społeczna. Anna Siry ALKOHOLIZM jako kwestia społeczna Anna Siry Czym jest alkoholizm? Zespół uzależnienia od alkoholu Choroba demokratyczna Chroniczna, postępująca i potencjalnie śmiertelna choroba Podstawowe pojęcia związane

Bardziej szczegółowo

Wybrane akty prawne dotyczące bezpieczeństwa uczniów w szkole cz. 2

Wybrane akty prawne dotyczące bezpieczeństwa uczniów w szkole cz. 2 Wybrane akty prawne dotyczące bezpieczeństwa uczniów w szkole cz. 2 Aleksandra Krawczyk krawczyk@womczest.edu.pl Przepisy regulujące i gwarantujące uczniom bezpieczeństwo w szkole: I. wybrane przepisy

Bardziej szczegółowo

Z a r s z y n, s t y c z e ń

Z a r s z y n, s t y c z e ń 1 Załącznik do Uchwały Rady Gminy Zarszyn Nr V/19/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA ROK 2011 Z a r s z y n, s t y c z e ń 2 0 1 1 2 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie.....

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności

ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1. Patologia społeczna 1.1. Próba definicji 1.2. Relatywizm czy rygoryzm moralny - dylematy współczesności ROZDZIAŁ 2. Wybrane teorie dewiacji 2.1. Teoria anomii 2.1.1. Czynniki

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SZKOLENIA ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH /szkolenie programowe w JW 3 lata/

PROGRAM SZKOLENIA ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH /szkolenie programowe w JW 3 lata/ MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI PROGRAM SZKOLENIA ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH /szkolenie programowe w JW 3 lata/ KSZTAŁCENIE OBYWATELSKIE ORAZ PROFILAKTYKA I DYSCYPLINA

Bardziej szczegółowo

Analiza zjawiska i aspekt prawny.

Analiza zjawiska i aspekt prawny. Analiza zjawiska i aspekt prawny. Wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby pomimo braku jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowe środki przemocy

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR L/204/2014 RADY MIEJSKIEJ W GOLINIE z dnia 28 kwietnia 2014 r.

UCHWAŁA NR L/204/2014 RADY MIEJSKIEJ W GOLINIE z dnia 28 kwietnia 2014 r. UCHWAŁA NR L/204/2014 RADY MIEJSKIEJ W GOLINIE z dnia 28 kwietnia 2014 r. w sprawie ustalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Na podstawie art.18

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. w SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13 W SOSNOWCU

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. w SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13 W SOSNOWCU SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI w SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 13 W SOSNOWCU na lata szkolne 2015/2017 1 Spis treści Cele programu profilaktycznego... 3 Efekty działań profilaktycznych... 4 1. Współpraca z rodzicami

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR 10 2014-2015. Opracowała: Maria Sobocińska

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR 10 2014-2015. Opracowała: Maria Sobocińska SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR 10 2014-2015 Opracowała: Maria Sobocińska Spis treści WSTĘP... 3 PODSTAWY PRAWNE... 3 CELE EDUKACYJNE... 3 FORMY REALIZACJI PROGRAMU... 4 TREŚCI NAUCZANIA...

Bardziej szczegółowo

Odpowiedzialność prawna nieletnich

Odpowiedzialność prawna nieletnich Odpowiedzialność prawna nieletnich Referat poniższy ma charakter działań profilaktycznych i edukacyjnych. Mamy nadzieję, że nigdy nie wystąpi sytuacja z udziałem naszych wychowanek, w której będziemy musieli

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XVII.108.2016 Rady Gminy w Białośliwiu z dnia 27 stycznia 2016 r.

Uchwała Nr XVII.108.2016 Rady Gminy w Białośliwiu z dnia 27 stycznia 2016 r. Uchwała Nr XVII.108.2016 Rady Gminy w Białośliwiu z dnia 27 stycznia 2016 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2016-2020.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2 do Statutu Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Małkowskiego w Szczawinie Kościelnym

Załącznik nr 2 do Statutu Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Małkowskiego w Szczawinie Kościelnym Załącznik nr 2 do Statutu Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Małkowskiego w Szczawinie Kościelnym PROGRAM PROFILAKTYCZNY SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. ANDRZEJA MAŁKOWSKIEGO W SZCZAWINIE KOŚCIELNYM WSTĘP Szkoła Podstawowa

Bardziej szczegółowo

- zna swoją rolę jako uczeń, Polak, Europejczyk, - zna pojęcia: sprawiedliwość, wolność, demokracja.

- zna swoją rolę jako uczeń, Polak, Europejczyk, - zna pojęcia: sprawiedliwość, wolność, demokracja. Edukacja społeczna Edukacja ekologiczna Edukacja prorodzinna Wdrażanie ucznia do różnorodnych form samorządności: - Samorząd Uczniowski, - Samorząd Klasowy, - gazetki szkolne, - dyżury klasowe, - sekcje

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2017

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2017 Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Zabrodzie z dnia..2016 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2017 I. WSTĘP Narkomania jest jednym z najpoważniejszych problemów społecznych ostatnich

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011 2020

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011 2020 Załącznik do Uchwały Nr X/43/2011 Rady Gminy Goczałkowice-Zdrój z dnia 09 sierpnia 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE na lata 2011 2020 WSTĘP

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH W NYSIE

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH W NYSIE SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH W NYSIE Opracowany na rok szkolny 2012/2013 Opracowała: Agnieszka Nawrocka pedagog szkolny Zatwierdzony uchwałą Rady Pedagogicznej dnia

Bardziej szczegółowo

U c h w a ł a Nr XIV/87/15 R a d y G m In y S k o r o s z y c e z dnia 29 grudnia 2015 r.

U c h w a ł a Nr XIV/87/15 R a d y G m In y S k o r o s z y c e z dnia 29 grudnia 2015 r. U c h w a ł a Nr XIV/87/15 R a d y G m In y S k o r o s z y c e z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie

Bardziej szczegółowo

P R O G R A M P R O F I L A K T Y K I I R O Z W IĄZYWA N I A P R O B L E M Ó W A L K O H O L O W Y C H O R A Z

P R O G R A M P R O F I L A K T Y K I I R O Z W IĄZYWA N I A P R O B L E M Ó W A L K O H O L O W Y C H O R A Z Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XI/115/2011 Rady Miejskiej w Tłuszczu z dnia 28 grudnia 2011 r. P R O G R A M P R O F I L A K T Y K I I R O Z W IĄZYWA N I A P R O B L E M Ó W A L K O H O L O W Y C H O R A

Bardziej szczegółowo

Szkolny Program Profilaktyki na lata: Publiczne Gimnazjum nr 21 w Łodzi

Szkolny Program Profilaktyki na lata: Publiczne Gimnazjum nr 21 w Łodzi Szkolny Program Profilaktyki na lata: 2011-2016 Publiczne Gimnazjum nr 21 w Łodzi Podstawy prawne szkolnego programu profilaktyki 1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polski. 2. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Bardziej szczegółowo

ZESPÓŁ PAŃSTWOWYCH SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. STANISŁAWA MONIUSZKI W BIELSKU-BIAŁEJ SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

ZESPÓŁ PAŃSTWOWYCH SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. STANISŁAWA MONIUSZKI W BIELSKU-BIAŁEJ SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPÓŁ PAŃSTWOWYCH SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. STANISŁAWA MONIUSZKI W BIELSKU-BIAŁEJ SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ROK SZKOLNY 2013/2014 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU PAŃSTWOWYCH SZKÓŁ MUZYCZNYCH IM. STANISŁAWA

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 190/XXXVII/10

Uchwała Nr 190/XXXVII/10 Uchwała Nr 190/XXXVII/10 Rady Miasta i Gminy Wleń z dnia 17 marca 2010r. w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2010-2011 Na podstawie art. 6 ust.2, pkt.3 ustawy

Bardziej szczegółowo

PRZEMOC W RODZINIE. Podstawa prawne. Co to jest przemoc?

PRZEMOC W RODZINIE. Podstawa prawne. Co to jest przemoc? PRZEMOC W RODZINIE Podstawa prawne Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493, z późn. zm.) Rozporządzenie Rady ministrów z dnia 13 wreześnia

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr IV/12/15 Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z dnia 27 lutego 2015 roku

UCHWAŁA Nr IV/12/15 Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z dnia 27 lutego 2015 roku UCHWAŁA Nr IV/12/15 Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z dnia 27 lutego 2015 roku w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na rok 2015. Na podstawie: art.

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXIII/127/08 RADY GMINY W GŁOWNIE z dnia 25 czerwca 2008 roku

UCHWAŁA NR XXIII/127/08 RADY GMINY W GŁOWNIE z dnia 25 czerwca 2008 roku UCHWAŁA NR XXIII/127/08 RADY GMINY W GŁOWNIE z dnia 25 czerwca 2008 roku w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie dla Gminy Głowno na rok 2008 r. Na podstawie art. 18

Bardziej szczegółowo

Uchwała nr XII/77/11 Rady Miejskiej w Nowogrodźcu z dnia 11 sierpnia 2011 r. uchwala, co następuje:

Uchwała nr XII/77/11 Rady Miejskiej w Nowogrodźcu z dnia 11 sierpnia 2011 r. uchwala, co następuje: Uchwała nr XII/77/11 Rady Miejskiej w Nowogrodźcu z dnia 11 sierpnia 2011 r. w sprawie uchwalenia gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie Na podstawie

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE Załącznik do Uchwały Nr XII/150/11 Rady Miasta Kędzierzyn Koźle z dnia 31 sierpnia 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2015 DLA GMINY KĘDZIERZYN KOŹLE WPROWADZENIE

Bardziej szczegółowo

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok Uchwała Nr VI/32/11 Rady Gminy Dąbrowa z dnia 17 marca 2011 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy

Bardziej szczegółowo

PRZEMOC DOMOWA JAKO FORMA DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ MICHALINA MATUSIAK ADMINISTRACJA, III ROK, STACJONARNE

PRZEMOC DOMOWA JAKO FORMA DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ MICHALINA MATUSIAK ADMINISTRACJA, III ROK, STACJONARNE PRZEMOC DOMOWA JAKO FORMA DYSKRYMINACJI ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ MICHALINA MATUSIAK ADMINISTRACJA, III ROK, STACJONARNE PRZEMOC DOMOWA Przemoc w rodzinie to zjawisko społeczne zachodzące, gdy członek rodziny,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI INTERNATU W XI LO W KATOWICKIM CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ. im. Powstańców Śląskich. w Katowicach

PROGRAM PROFILAKTYKI INTERNATU W XI LO W KATOWICKIM CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ. im. Powstańców Śląskich. w Katowicach PROGRAM PROFILAKTYKI INTERNATU W XI LO W KATOWICKIM CENTRUM EDUKACJI ZAWODOWEJ im. Powstańców Śląskich w Katowicach ROK SZKOLNY 2016/2017 Spis treści: I. WSTĘP 2 II. PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU 3 III. CELE

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE KAMIEŃSK NA LATA 2011-2015

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE KAMIEŃSK NA LATA 2011-2015 ZAŁĄCZNIK do uchwały Nr IV/27/11 Rady Miejskiej w Kamieńsku z dnia 28 stycznia 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE KAMIEŃSK NA LATA 2011-2015 Rozdział I Podstawa prawna

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY

PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY ZESPÓŁ SZKÓŁ W SZPROTAWIE ul. SOBIESKIEGO 58 PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY SZKOŁA PODSTAWOWA NR 2 SZPROTAWA Rok szkolny 2014/15 1. Podstawa prawna 1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72 2. Konwencja

Bardziej szczegółowo

Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji.

Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Uzależnienia Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Termin uzależnienie jest stosowany głównie dla osób, które nadużywają narkotyków, alkoholu i papierosów. Używki Wszystkie używki stanowią

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYCZNY

PROGRAM PROFILAKTYCZNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY TECHNIKUM URZĄDZEŃ I SYSTEMÓW ENERGETYKI ODNAJWIALNEJ 2014/2015 1 1.Wstęp Oto trzy obszary, w których będziemy pracować: I. Profilaktyka uzależnień II. Profilaktyka problemów zdrowotnych

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXVII RADY MIEJSKIEJ W CZŁUCHOWIE. z dnia 30 stycznia 2017 r.

UCHWAŁA NR XXVII RADY MIEJSKIEJ W CZŁUCHOWIE. z dnia 30 stycznia 2017 r. UCHWAŁA NR XXVII..2017 RADY MIEJSKIEJ W CZŁUCHOWIE z dnia 30 stycznia 2017 r. w sprawie przyjęcia Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA II STOPNIA. Rok akademicki 2018/2019

ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA II STOPNIA. Rok akademicki 2018/2019 ZAGADNIENIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY DLA KIERUNKU PEDAGOGIKA STUDIA II STOPNIA Rok akademicki 2018/2019 OGÓLNE 1. Dziedziny wychowania (moralne, estetyczne, techniczne). 2. Koncepcje pedagogiki porównawczej

Bardziej szczegółowo

OBSZARY PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH

OBSZARY PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH OBSZARY PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH ZDROWY STYL ŻYCIA Zadania Forma podejmowanych działań Osiągnięcia uczniów Osoby odpowiedzialne Dostarczenie uczniom, rodzicom informacyjnych dotyczących wielu

Bardziej szczegółowo

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IX/48/2011 Rady Gminy Mstów z dnia 29 kwietnia 2011 roku GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE W GMINIE MSTÓW NA LATA 2011

Bardziej szczegółowo

Priorytet 2 : Ochrona Zdrowia. Analiza SWOT

Priorytet 2 : Ochrona Zdrowia. Analiza SWOT 49 Priorytet 2 : Ochrona Zdrowia Analiza SWOT MOCNE STRONY 1. Dobrze rozwinięte zaplecze instytucjonalne (zakłady opieki zdrowotnej, instytucje publiczne). 2. Współpraca pomiędzy podmiotami zajmującymi

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI

PROGRAM PROFILAKTYKI PROGRAM PROFILAKTYKI 2011-2014 Opracowała: H. Polaska Ewaluacja programu: I.WSTĘP Program profilaktyki był w ciągu 3 lat jego wdrażania ewaluowany. Po przeprowadzeniu ankiet wśród uczniów i rodziców stwierdzono.

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY GMINY W WARCIE BOLESŁAWIECKIEJ. z dnia r.

UCHWAŁA NR... RADY GMINY W WARCIE BOLESŁAWIECKIEJ. z dnia r. Projekt z dnia 13 czerwca 2016 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY GMINY W WARCIE BOLESŁAWIECKIEJ z dnia... 2016 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz

Bardziej szczegółowo

Załącznik do uchwały Nr VI/41/07 Rady Miejskiej w Krośniewicach z dnia 27 marca 2007 r.

Załącznik do uchwały Nr VI/41/07 Rady Miejskiej w Krośniewicach z dnia 27 marca 2007 r. Załącznik do uchwały Nr VI/41/07 Rady Miejskiej w Krośniewicach z dnia 27 marca 2007 r. G M I N N Y P R O G R A M P R O F I L A K T Y K I I R O Z W I Ą Z Y W A N I A P R O B L E M Ó W A L K O H O L O W

Bardziej szczegółowo