Wpływ różnorodnych substancji na organizm człowieka

Transkrypt

1 strona 1/9 Wpływ różnorodnych substancji na organizm człowieka Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Działanie niektórych substancji na organizm człowieka: leki, trucizny, alkohole, narkotyki, nawozy, środki ochrony roślin. Zadania Część A (0 5) Standard I Zadanie 1. Reakcje organizmu wywołane przez amfetaminę to: chwilowo zwiększona koncentracja i poczucie siły rozszerzone źrenice, szybki oddech, przyspieszone ruchy halucynacje, lęk, kołatanie serca, psychoza wszystkie wymienione objawy występujące w zależności od stopnia uzależnienia Zadanie 2. Do uzależnienia może doprowadzić nadużywanie: tylko narkotyków tylko narkotyków i alkoholu tylko napojów alkoholowych, nikotyny, narkotyków napojów alkoholowych, nikotyny, środków farmakologicznych, narkotyków

2 strona 2/9 Zadanie 3. Często stosowanym nawozem mineralnym są saletry. Saletry to wspólna nazwa niektórych soli: kwasu siarkowego(vi) kwasu azotowego(v) kwasu fosforowego(v) siarkowego(iv) Zadanie 4. Chroniąc rośliny przed chwastami rolnicy często stosują środki o nazwie: pestycydy granulaty herbicydy nawozy Zadanie 5. Dym tytoniowy zawiera bardzo silną truciznę, którą jest: teina kofeina nikotyna chinina Część B (0 5) Standard II, III i IV Zadanie 6. Pewna uwodniona sól miedzi ma działanie grzybobójcze. Solą tą jest: CuCl2 CuSO 4 2 CaSO 2H O 4 2 CuSO4 Zadanie 7. Zawartość etanolu we krwi podaje się w promilach (1 promil = 0,1 %). We krwi kierowcy stwierdzono 0,3 promila alkoholu. Oznacza to, że w 1 g jego krwi znajduje się: 0, mg etanolu 0,00003 g etanolu 0,0003 g etanolu 0,003 mg etanolu

3 strona 3/9 Zadanie 8. W wydychanym dymie z wypalonego papierosa znajduje się około 1,4 mikrograma kadmu, który kumuluje się w glebie, a z niej przenika m.in. do warzyw. Palacz palący paczkę (20) papierosów dziennie w ciągu roku dostarcza do środowiska: 1,022 mikrograma kadmu 10,22 mikrograma kadmu 102,2 mikrograma kadmu mikrogramów kadmu Zadanie 9. Aby stwierdzić szkodliwość etanolu dla organizmu człowieka można wykonać doświadczenie przedstawione schematem: papierek uniwersalny białko tłuszcz cukier etanol etanol etanol etanol A B C D Zadanie 10. Nikotynę opisuje wzór: CH CH C CH 2 CH 2 CH CH 2 CH N CH N CH 3 Masa cząsteczkowa tego bardzo silnie trującego alkaloidu wynosi: 78 u 148 u 162 u 280 u

4 strona 4/9 Odpowiedzi na pytania testowe zakreśl w poniższej tabeli: A A A A A A A A A A B B B B B B B B B B C C C C C C C C C C D D D D D D D D D D Część C (0 5) Standard II Uzależnienia Poniżej przedstawiono fragmenty książek, tekstu umieszczonego na stronie internetowej, wyjaśnienia haseł encyklopedycznych. Przeczytaj je uważnie i zapamiętaj: UZALEŻNIENIE NIE WYBIERA, KAŻDY MOŻE ZACHOROWAĆ, NAWET TY!!! Uzależnienie (alkoholizm, narkomania, lekomania) jest chorobą chroniczną, przewlekłą, postępującą i bardzo trudną do wyleczenia. Oznacza to, iż człowiek uzależniony już nigdy nie będzie umiał zażywać danego środka w sposób kontrolowany bez ponoszenia konsekwencji z tym związanych. Uzależnienie obezwładnia człowieka całkowicie w sferze duchowej, emocjonalnej, fizycznej i psychicznej, doprowadzając go do stopniowej degradacji i śmierci. Strona Internetowa zażywanie alkoholu lub innego środka chemicznego powoduje uszkodzenia w życiu osobistym, społecznym, duchowym lub ekonomicznym jednostki i mimo to nie kończy ona swych kontaktów z alkoholem czy innym środkiem mamy do czynienia ze szkodliwym uzależnieniem. (Vernon E. Johnson: Od jutra nie piję; W-wa 1992; str.7)...zaburzenia zdrowia polegające na powstaniu psychicznej lub fizycznej zależności, objawiającej się okresowym lub stałym przymusem przyjmowania pewnych substancji w oczekiwaniu na efekty jej działania lub dla uniknięcia przykrych objawów jej braku; alkoholizm, narkomania, także lekomania, nikotynizm. (wg. Encyklopedii PWN) Uzależnienie od substancji chemicznych nazywamy stanem zależności od środków odurzających. Substancje te powodują chwilową poprawę samopoczucia za cenę długotrwałego cierpienia i dysfunkcji. Wraz z rozwojem uzależnienia wzrasta skłonność do obsesji, kompulsywności i utraty kontroli. Uzależnienie wg. Miller, Górski, Naucz się od nowa żyć. Uzależnienie (dependence). Proces, w którym organizm czy umysł przystosowują się do przyjmowania pewnej substancji i stają się od niej zależne. Uzależnienie wg P.G Zimbardo, Psychologia i życie

5 strona 5/9 Zadanie 11. (0 2) Na podstawie powyższych definicji uzależnienia sformułuj swoją własną, która będzie zawierała istotne argumenty oraz nie więcej niż 20 słów. Zanieczyszczenia powietrza Zadanie 12. (0 3) Polska norma dopuszcza obecność 0,1 mg ołowiu w 1 m 3 powietrza. W próbce powietrza o objętości 100 cm 3, pobranej z pewnej miejscowości, stwierdzono obecność 0, mg Pb. Czy dopuszczalne stężenie ołowiu w tej miejscowości zostało przekroczone? Zapisz obliczenia. Część D (0 5) Standard III Uzależnienia i ich objawy Zadanie 13. (0 2) Przyporządkuj czynnikom wywołującym uzależnienia ich objawy. Czynniki wywołujące uzależnienia: 1. etanol 2. nikotyna 3. heroina Objawy uzależnienia Zaburzenie mowy i równowagi, przytępienie zmysłów, drżenie kończyn, marskość wątroby. Nagłe uczucie zimna, pocenie się, gęsia skórka, rozszerzanie źrenic, drżenie ciała, mdłości, wymioty, biegunka, często śmierć. Uczucia jakie dominują to lęk, koszmary senne, smutek. Podwyższone ciśnienie, ból głowy, nieżyt gardła, chroniczna chrypka, niesmak w ustach, żółte zęby, często nowotwór układu oddechowego.

6 strona 6/ Grupa aminowa Zadanie 14. (0 3) Jednym z nawozów dostarczających roślinie azotu jest mocznik: H 2 N NH 2 C O W powyższym wzorze zakreśl grupę aminową. Narysuj wzór strukturalny i podaj nazwę innego, prostego związku chemicznego zawierającego tę grupę i budującego białka. Część E (0 5) Standard IV Dawka śmiertelna W jednym papierosie jest od 0,4 do 1,8 mg nikotyny. W trakcie palenia papierosa przedostaje się do organizmu około 30% tej masy. Dawka 60 mg może być śmiertelna. Zadania 15. (0 2) Oblicz ile papierosów o najwyższej zawartości nikotyny, wypalonych jednorazowo, może spowodować śmierć.

7 strona 7/9 Kofeina Stosowana w lecznictwie, m.in. jako środek pobudzający czynność serca, kofeina występuje w ziarnach kawy i liściach herbaty: Napój kawa kawa rozpuszczalna kawa bezkofeinowa herbata parzona 1 minutę herbata parzona 5 minut ice-tea Zawartość kofeiny w 150 cm 3 (ml) mg 7 68 mg 2 5 mg mg mg mg Zadania 16. (0 3) Ile filiżanek (o pojemności 75 cm 3 ) kawy rozpuszczalnej zawiera tyle samo kofeiny, co 5 szklanek (o pojemności 200 cm 3 ) herbaty parzonej przez 1 minutę? Zapisz obliczenia, w których uwzględnij maksymalną zawartość kofeiny w poszczególnych napojach.

8 strona 8/9 Lp Odpowiedzi i kryteria punktowania Zadania zamknięte część A i B Sprawdzana umiejętność Prawidłowa odpowiedź 1 Wskazanie reakcji organizmu wywołanych amfetaminą D 2 Wskazanie czynników wywołujących uzależnienia D 3 Wskazanie kwasu którego sole nazywane są saletrami B 4 Wskazanie nazwy środków używanych do ochrony roślin A 5 Wskazanie składnika dymu tytoniowego C 6 Wybór wzoru uwodnionej soli miedzi B 7 Obliczenie masy etanolu zawartej we krwi C 8 Obliczenie masy kadmu wydychanego przez palacza w trakcie wypalania 20 papierosów D 9 Wybór doświadczenia pozwalającego zidentyfikować biało B 10 Obliczenie masy cząsteczkowej nikotyny na podstawie wzoru strukturalnego C Zadania otwarte - Część C, D i E Lp Kryteria oceniania Suma punktów za zadanie Przykładowe rozwiązanie Uwagi 11 1 pkt zdefiniowanie pojęcia uzależnienie ze wskazaniem wszystkich czynników uzależniających 1 pkt za zapis zawierający istotne argumenty i nie przekraczający 20 słów 12 1 pkt przeliczenie jednostek 1 pkt obliczenie liczby mg Pb w 1 m 3 powietrza 1 pkt udzielenie odpowiedzi 13 1 pkt przyporządkowane dwóm czynnikom wywołującym uzależnienia objawów im towarzyszących 2 pkt przyporządkowane trzem czynnikom wywołującym uzależnienia objawów im towarzyszących 14 1 pkt prawidłowe zakreślenie grupy aminowej 1 pkt narysowanie wzoru strukturalnego najprostszego aminokwasu 1 pkt podanie nazwy aminokwasu 2 Czynniki uzależniające: leki, nikotyna, alkohol, narkotyki 3 1m 3 = cm cm 3 0, mg Pb cm 3 x mg Pb x = 0,15 mg Pb Tak, dopuszczalne stężenie ołowiu zostało przekroczone 2 1 A 2 C 3 B 2 NH 2 grupa aminowa,kwas aminooctowy lub glicyna Inne związki zawierające grupę aminową to aminy.

9 strona 9/9 Lp Kryteria oceniania Suma punktów za zadanie Przykładowe rozwiązanie Uwagi 15 1 pkt obliczenie masy nikotyny dostającej się do organizmu ludzkiego po wypaleniu papierosa o najwyższej zawartości nikotyny 1 pkt obliczenie liczby najmocniejszych papierosów, których wypalenie przekroczy dawkę śmiertelną 16 1pkt obliczenie masy kofeiny w 5 szklankach herbaty 1 pkt obliczenie objętości kawy rozpuszczalnej 1pkt obliczenie liczby filiżanek kawy 2 1,8 mg x 30%/100% = 0,54 mg 60 mg : 0,54 mg 111 papierosów 3 33 mg kofeiny 150 cm 3 herbaty x mg kofeiny 1000 cm 3 herbaty x = 220 mg 68 mg kofeiny 150 cm 3 kawy 220 mg kofeiny y cm 3 kawy y 485,3 cm 3 485,3 cm 3 : 75cm 3 6,5 filiżanki kawy