Agresja w cyberprzestrzeni zagrożenia, skutki, zapobieganie.

Transkrypt

1 Agresja w cyberprzestrzeni zagrożenia, skutki, zapobieganie. (bibliografia w wyborze ze zbiorów PBP w Pile) Książki: 1. Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży / Jacek Pyżalski.- Kraków : Oficyna Wydawnicza Impuls, Sygnatura: Książka stanowi pogłębioną naukową monografię problemu agresji realizowanej przez młodzież za pomocą nowych mediów (internetu i telefonów komórkowych). Zawiera wprowadzenie teoretyczne dotyczące nowych mediów, funkcjonowania młodych ludzi w ich świecie oraz aspektów związanych z tzw. komunikacją zapośredniczoną i wpływu nowych mediów na dzieci i młodzież. Czytelnik dowie się z książki nie tylko o rozpowszechnieniu zjawiska, ale także o jego uwarunkowaniach i konsekwencjach. Autor monografii przedstawił szerokie omówienie problematyki bullyingu, cyberbullyingu wraz z charakterystyką roli sprawcy i ofiary, typologii zjawisk i ich współwystępowania. Część badawcza opiera się o trzy duże projekty badawcze - reprezentatywne badania polskich gimnazjalistów, badania nauczycieli oraz studentów, w których zostały wykorzystane metody badawcze zarówno o charakterze jakościowym (wywiady, wywiady online, grupy fokusowe), jak i ilościowym (badania kwestionariuszowe). Książkę kończą wnioski dotyczące wychowania młodych ludzi w świecie nowych mediów, w szczególności w obszarze profilaktyki i interwencji związanej z agresją elektroniczną. 2. Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży / Jacek Pyżalski.- Sopot : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sygnatura: P Tematem książki jest coraz powszechniejsza obecnie agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży. Autor omawia zagadnienie nowych mediów, poświęcając sporo uwagi ich młodym użytkownikom i dysfunkcjonalnemu korzystaniu z nowych technologii, którego jednym z przejawów jest agresja elektroniczna (cyberbullying), realizowana za pośrednictwem internetu, ale także np. telefonów komórkowych. W książce przedstawiono liczne przykłady, a także omówiono cechy cyberbullyingu oraz jego sprawców i ofiar. Na koniec opisano konsekwencje agresji internetowej oraz metody profilaktyki i interwencji w tej dziedzinie, możliwe do zastosowanie głównie w szkole, przez nauczycieli i pedagogów, a także w domu, przez rodziców i opiekunów młodego człowieka. 3. Co ogłupia nasze dzieci? : Nowe media jako wyzwanie dla rodziców / Jürgen Holtkamp ; tł. Laura Mohort-Kopaczyńska.- Kraków : Wydawnictwo SALWATOR, Sygnatura: Najtroskliwsi rodzice i wychowawcy nie zdołają powstrzymać dzieci przed kontaktem z mediami. Telewizor, komputer, internet czy telefon komórkowy towarzyszą młodym na co dzień.

2 Podstawowym problemem jest dzisiaj nauczenie dzieci właściwego używania nowoczesnych mediów. 4. Cyberprzemoc wśród dzieci i młodzieży / Robin M. Kowalski, Susan P. Limber, Patricia W. Agatston ; przekł. Adam Wicher.- Kraków : Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Sygnatura: Cyberprzemoc wśród dzieci i młodzieży zawiera doskonałe porady dla rodziców, uczniów i nauczycieli na temat tego, jak sobie radzić z mniej lub bardziej poważnymi incydentami cyberprzemocy oraz jak zapobiegać pojawieniu się takich problemów. To bardzo cenne wsparcie w walce z tym stosunkowo nowym problemem. [Dan Olweus, Uniwersytet w Bergen, Norwegia] Autorki przeanalizowały ostatnie odkrycia naukowe w tej dziedzinie, wykorzystując także badania przeprowadzone wśród ponad 3500 uczniów szkół gimnazjalnych, internetowe projekty badawcze, doświadczenia z wykorzystaniem portali społecznościowych oraz dane pochodzące z wywiadów grupowych z ofiarami cyberprzemocy, osobami ją stosującymi i ich rodzicami. Książka stanowi opis najlepszych technik prewencyjnych i strategii pozwalających skutecznie walczyć z przemocą szkolną prowadzoną kanałami elektronicznymi. 5. Cyberświat - możliwości i zagrożenia / red. naukowa Józef Bednarek, Anna Andrzejewska.- Warszawa : Wydawnictwo Akademickie Żak, Sygnatura: , Człowiek wobec uzależnień : wybrane problemy / Mariusz Jędrzejko, Marzena Netczuk-Gwoździewicz,- Warszawa : Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Sygnatura: P Publikacja obejmuje dwa kluczowe problemy - narkotyki i dopalacze oraz zaburzenia będące następstwem kompulsywnego używania nowych technologii. Dobór problemów - przy całej wadze takich zjawisk, jak palenie tytoniu, e-papierosy, alkohol, hazard - nie jest przypadkowy, wynika bowiem z oceny sytuacji w realnych środowiskach młodzieżowych Wielkopolski, Podlasia, Mazowsza, ziemi lubuskiej i ziemi łódzkiej. Ale ujęcie zagadnienia uzależnień tylko w perspektywie społecznych, biologicznych czy psychologicznych uwarunkowań byłoby uproszczeniem, stąd w części pierwszej odnosimy się do zagadnień "wyższych", związanych z nowymi modelami życia społecznego, problemów antropologicznych i etycznych, bez których trudno zrozumieć fenomen rozwoju zaburzeń i uzależnień w ponowoczesnym świecie. 7. Dzieci a multimedia / Mariusz Jędrzejko, Agnieszka Taper.- Wyd. 2.- Warszawa :Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Sygnatura: Wynikiem procesu utechnicznienia polskiego społeczeństwa i jego informatyzacji są pierwsze pokolenia Polaków wychowujące się przy pełnym dostępie do multimediów i cyberprzestrzeni. Fakty te mają doniosłe znaczenie pedagogiczne, bowiem równolegle do rodziców, bądź innych członków rodziny, na małe dziecko oddziałuje niekontrolowany przekaz medialny o silnym nasyceniu barw, dźwięków i bardzo małym interwale zmian. Autorzy prezentowanej pracy zajmują się tą tematyką od wielu lat.

3 8. Dzieci i młodzież w sieci zagrożeń realnych i wirtualnych : aspekty teoretyczne i empiryczne / Anna Andrzejewska.- Warszawa : Difin, Sygnatura: W publikacji przedstawione zostały przyczyny, objawy oraz skutki zagrożeń cyberprzestrzeni dla dzieci i młodzieży. Omówiono działania edukacyjne i profilaktyczne w środowiskach oświatowo-wychowawczych w tym obszarze. 9. Jak chronić dzieci przed molestowaniem seksualnym : poradnik nie tylko dla rodziców / Janina Wyżyńska ; współpraca Tomasz Wyżyński.- Poznań : Harbor Point Media Rodzina, Sygnatura: Poradnik Janiny Wyżyńskiej jest adresowany przede wszystkim do rodziców, którzy chcą chronić swoje dzieci przed molestowaniem seksualnym, lecz może być również przydatny dla osób zawodowo zajmujących się problemem pedofilii. Książka jest przeznaczona dla osób dorosłych. Podjęty przez Janinę Wyżyńską temat ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym w literaturze polskiej pojawiał się dotychczas jedynie w opracowaniach skierowanych do profesjonalistów pracujących z dziećmi. Nie istniała jak dotąd pozycja kierowana wprost do rodziców, która w sposób przystępny i praktyczny informowałaby ich zarówno o samym zjawisku molestowania seksualnego, jak i o sposobach postępowania z dziećmi, aby zabezpieczyć je przed ewentualnym doświadczeniem wykorzystania lub jego negatywnymi skutkami. 10. Młodzi, piękne i niedrodzy... : młodość w objęciach seksbiznesu / Jacek Kurzępa.- Kraków : Wydawnictwo Rubikon, Sygnatura: Praca ma nowatorski charakter [...] stanowi znaczący wkład w dotychczasowe ujmowanie złożonych zagadnień prostytucji młodzieży ze zróżnicowanych środowisk społecznych. W warstwie interpretacyjnej obserwowanych i analizowanych procesów zastosowano ujęcie interdyscyplinarne: socjologiczne, psychologiczne, pedagogiczne, antropologii społecznej, nauk o kulturze oraz elementów prawa i medycyny. Na tle literatury przedmiotu książka ta ma charakter wyjątkowy. [...] Zapewne spotka się z uznaniem zarówno specjalistów zainteresowanych teoretycznie, jak i badaczy rzeczywistości społecznej oraz praktyków. Ze względu na swoją problematykę i sposób narracji zainteresuje wielu czytelników. [prof. dr hab. Władysław Misiak, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Uniwersytet Warszawski z recenzji] 11. Napastowanie seksualne : głupia zabawa czy poważna sprawa? / Anna Wołosik; współpr. Ewa Majewska.- Warszawa : Difin, Sygnatura: W książkce zostały przedstawione w przystępnej formie problemy przemocy ze względu na płeć w relacjach rówieśniczych, zjawiska uznawanego w wielu krajach za społeczny problem. W Polsce rówieśnicza agresja seksualna nie jest postrzegana jako zjawisko szczególne i odrębne, nie doczekała się, jak dotąd, należytego opracowania, nie ma też własnej nazwy. Stąd zawarta już w tytule propozycja, aby niewłaściwe zachowania o charakterze seksualnym w grupie rówieśniczej opisywać terminem "napastowanie seksualne". Książka stawia sobie za cel pokazanie, iż

4 rówieśnicza agresja i przemoc jest "zorientowana" płciowo. Czynnikiem wywołującym wiele agresywnych zachowań jest płeć osób poszkodowanych (najczęściej dziewcząt), co pozostaje faktem zupełnie niewidocznym dla młodych ludzi, nauczycieli, rodziców. Publikacja zawiera wskazanie, że napastowanie jest zjawiskiem szczególnym, posiadającym swoje unikalne przyczyny i charakterystykę, nietożsamym z szykanowaniem lub molestowaniem seksualnym. Pokazano w niej w jaki sposób kultura i normy społeczne wzmacniają zjawisko napastowania seksualnego. Książka adresowana jest do nauczycieli, wychowawców, pedagogów i psychologów szkolnych i oferuje im, oprócz teoretycznego wprowadzenia w problematykę napastowania seksualnego, w części II rady i sugestie, co robić, by do przemocy ze względu na płeć w szkole nie dochodziło, i jak działać w sytuacji, gdy do tego jednak dojdzie. W części III znajdują się scenariusze zajęć dla młodzieży, do wykorzystania na zajęciach z profilaktyki przemocy, na godzinach wychowawczych i na zajęciach z wychowania do życia w rodzinie. 12. Patologia cyfrowego dzieciństwa i młodości : przyczyny, skutki, zapobieganie w rodzinach i w szkołach / Stanisław Kozak.- Warszawa : Difin, Sygnatura: P Problematyka książki dotyczy funkcjonowania rodziny w Polsce w XXI wieku pod wpływem technologii cyfrowej (np. Internet, komunikatory, smartfony). Oprócz bezspornych korzyści dotyczących komunikowania się w cyberprzestrzeni dzieci i młodzieży występują jednak, i to często, bardzo poważne zagrożenia dla ich aktualnego oraz przyszłego rozwoju psychicznego i społecznego (np. więzi koleżeńskie), a także rozwoju moralnego (zachowania nieetyczne). Internet jest bowiem również narzędziem bardzo niebezpiecznym, narzędziem np. przemocy psychicznej Autor ukazuje przyczyny, skutki oraz informacje, jak zapobiegać tej patologii w rodzinach i w szkołach. 13. Patologie komunikowania w Internecie : zagrożenia i skutki dla dzieci i młodzieży / Stanisław Kozak.- Warszawa : Difin, Sygnatura: Celem książki jest zaprezentowanie zagrożeń ze strony komputera i Internetu dla dzieci i młodzieży. Ten wspaniały wynalazek techniczny to bezsprzecznie pozytywne źródło informacji i pożytecznej rozrywki. Daje ogromne możliwości użytkowania i rozwoju dzieci i młodzieży, pomocy w nauce, w pracy, ale niesie również zagrożenia (stresy, choroby i przeżycia traumatyczne). 14. Patologie społeczne w sieci / Sylwester Bębas.- Toruń : Wydawnictwo Edukacyjne "Akapit", Sygnatura: P Autor dr Sylwester Bębas to pedagog specjalizujący się w zakresie resocjalizacji i profilaktyki społecznej, który swoje zainteresowania badawcze skupia m.in. na problematyce patologii społecznych, uzależnień, rodziny, resocjalizacji nieletnich, penitencjarystyce, religijności osób niedostosowanych społecznie oraz nauczaniu Jana Pawła II. W książce zwraca uwagę na to, że nowoczesne technologie informacyjne, których symbolem stał się komputer i internet, budzące zainteresowanie wszystkich grup wiekowych, w szczególny sposób stały się atrakcyjne dla dzieci i młodzieży. Nie kwestionując ich edukacyjnego potencjału S. Bębas akcentuje, że w cyfrowym świecie młodzi ludzie napotykają na szereg pułapek i niebezpieczeństw, których niejednokrotnie

5 nie są świadomi. "Zagrożenia te mają wielowymiarowy charakter. Chodzi tu, oprócz dostępu do nieodpowiednich treści, także o możliwości wypaczeń psychiki, chorób psychicznych i różnego rodzaju patologii. Szczególnie niepokojące są uzależnienia, a także w coraz większym stopniu nasilające się specyficzne zachowania związane z realizowaniem różnorodnych form przemocy i agresji zarówno w świecie wirtualnym, jak i rzeczywistym, zmiany o charakterze społecznym oraz zagrożenia z zakresu etyki, zanik samodzielnego myślenia i pogłębionej refleksji". Przedstawiono takie zagadnienia jak: patologie seksualne w cyberświecie, prześladowanie przy użyciu technologii komunikacyjnych, obsesyjne zainteresowanie grami komputerowymi, uzależnienie od komputera i Internetu, pedagogiczne aspekty cyberstalkingu oraz przestępczości komputerowej. Nie zabrakło też odniesienia się do kwestii nierówności społecznych w korzystaniu z nowych technologii komunikacyjnych oraz bezpieczeństwa w sieci. Treść książki podzielono wg bloków tematycznych, co podkreśla interdyscyplinarny charakter pracy. Przybliża czytelnikowi obszar będący w polu zainteresowania wielu dyscyplin naukowych, w tym: pedagogiki (szczególnie pedagogiki resocjalizacyjnej i procesów przez tę pedagogikę analizowanych), socjologii dewiacji, psychologii społecznej i prawa, tak w warstwie teoretycznych, jak i empirycznych dociekań". [prof. zw. dr hab. Adam Stankowski z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach]. Książka (...) jest kompetentnym, systematycznie ułożonym kompendium, sumującym stan badań nad określonymi kwestiami i tak napisanym, aby można go było wykorzystać jako podręcznik. Taki podręcznik, który może posłużyć zarówno studentom kierunków nauczycielskich (zwłaszcza przyszłym specjalistom od nauczania początkowego, pedagogom i psychologom szkolnym), jak i już na bieżąco zajmującym się młodzieżą pracownikom najrozmaitszych instytucji wychowawczych". [dr hab. Wojciech Kajtoch z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie] 15. Pedagogika resocjalizacyjna wobec współczesnych zagrożeń / pod red. Zdzisława Bartkowicza, Andrzeja Węglińskiego.- Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Sygnatura: Monografia składa się z dwóch wyraźnie wyodrębnionych części. W pierwszej, poza zagadnieniami o charakterze ogólnym, wprowadzającym, zaprezentowane zostało szerokie spektrum tematów skoncentrowanych na oddziaływaniach wychowawczych, terapeutycznych, a nawet reedukacyjno-profilaktycznych podejmowanych w wolnościowych i zakładowych instytucjach resocjalizacyjnych. W drugiej części zostały zaprezentowane artykuły i doniesienia empiryczne poświęcone diagnozie wychowawczej i resocjalizacyjnej, która z reguły wspiera każde udane oddziaływanie korekcyjne ukierunkowane na projektowanie i programowanie indywidualnych oraz grupowych zadań i czynności o charakterze reedukacyjno-resocjalizacyjnym czy profilaktyczno-socjoterapeutycznym. 16. Pedagogika społeczna wobec problemów współczesnej młodzieży : Polska pedagogika społeczna na początku XXI wieku / red. nauk. Bożena Chrostowska, Ewa Kantowicz, Cezary Kurkowski.- Toruń : Wydawnictwo Edukacyjne "AKAPIT", Sygnatura: P Książka zamyka swoisty tryptyk dedykowany Profesorowi Stanisławowi Kawuli w 70. rocznicę Jego urodzin. Podjęte zostały w nim aktualne kwestie nurtujące tak teorię, jak i praktykę pedagogiki społecznej. Dwie pozostałe książki w tym cyklu, które ukazały się już drukiem to:

6 Szkoły polskiej pedagogiki społecznej wobec nowych wyzwań oraz Pedagogika społeczna wobec problemów współczesnej rodziny. Łączy je wspólny podtytuł: "Polska pedagogika społeczna na początku XXI wieku". Strukturę prezentowanej tu pracy tworzą cztery części. Pierwsza z nich zatytułowana "Młodzież w obliczu wyzwań współczesności" przynosi szerokie spojrzenie na aktywność podejmowaną przez młodzież oraz na uwarunkowania postaw moralnych oraz poglądów młodzieży. Część druga grupuje teksty skupione wokół hasła przewodniego "Szanse i perspektywy pracy z młodzieżą". Kolejna część podejmuje niezwykle istotne kwestie społeczno-pedagogiczne wiążące się z kryzysami i zagrożeniami jakich doświadcza polska młodzież. Ostatnia, czwarta część skupia się na ukazaniu różnorodności działań podejmowanych w pracy opiekuńczo-wychowawczej i socjalnej na rzecz młodzieży oraz z udziałem młodzieży. Wartość tej części pracy jest tym większa, że zamieszczone w niej opracowania dowodzą skuteczności wspomnianych działań, zachęcając do czerpania z zaprezentowanych "dobrych praktyk". Należy odnotować, że książka odznacza się - co podkreśla w recenzji wydawniczej prof. dr hab. Elżbieta Łuczak - wysokim poziomem naukowym zawartych w niej publikacji, które ukazują, "że współczesna młodzież - wbrew obiegowym opiniom - potrafi angażować się w wiele cennych inicjatyw, że może być twórcza i kreatywna, a przez to bardziej wartościowa. Jestem przekonana - pisze Recenzentka - że lektura tej książki będzie stanowiła poważny wkład w ogólnopolską dyskusję nt. problemów młodzieży oraz że przyczyni się do rozwoju i poszerzenia pól badawczych pedagogiki społecznej". 17. Przemoc i mobbing w szkole, w domu, w miejscu pracy / red. Claire P. Monks, Iain Coyne ; red. nauk. polskiego wyd. Małgorzata Gamian-Wilk ; tł. Małgorzata Guzowska.- Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, Sygnatura: Mobbing i przemoc pojawiają się w toku całego ludzkiego życia: od wieku przedszkolnego po senioralny. Można je odnaleźć we wszystkich szczegółowo opisanych w tej książce kontekstach: domowym (rodzina, relacje intymne), instytucjonalnym (szkoła, dom dziecka, zakład karny), w cyberprzestrzeni. Mają one poważne konsekwencje psychiczne i fizyczne dla osób w nie uwikłanych, wiążą się także z kosztami dla rodzin, szkół, organizacji i społeczeństwa. Przedstawiono w niej teorie wyjaśniające występowanie zjawiska przemocy wśród dzieci, młodzieży i dorosłych, przeanalizowano dynamikę zjawiska, wyniki współcześnie prowadzonych badań oraz oddziaływań profilaktycznych i terapeutycznych podejmowanych w poszczególnych kontekstach. 18. Zachowania społecznie destruktywne : profilaktyka i resocjalizacja. T. 1 / pod red. Franciszka Kozaczuka, Moniki Badowskiej-Hodyr, Antoniego Olaka.- Rzeszów : Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Sygnatura: /T.1 W części pierwszej o charakterze wielowątkowym autorzy koncentrowali się na kilku aspektach zachowań społeczno-destruktywnych: uwarunkowaniach społeczno-kulturowych; aktualnych zagrożeniach związanych ze sferą życia seksualnego (zachowania pedofilijne i nietolerancja wobec mniejszości seksualnych); wypracowaniu wspólnych obszarów badawczych pedagogiki resocjalizacyjnej i sekuritologii jako nauk interdyscyplinarnych; prowadzeniu skutecznej polityki w odniesieniu do palących zagadnień - przemocy w rodzinie i zapobiegania przestępstwom drogowym.

7 Artykuły: 1. Child grooming i sexting. Dziecko jako ofiara i sprawca nadużyć seksualnych w cyberprzestrzeni - wymiar prawnokarny zjawiska / Małgorzata Tomkiewicz. // W: Profilaktyka społeczna i resocjalizacja. T.20 / Pod red. Jerzego Kwaśniewskiego. - Warszawa: Uniwersytet Warszawski IPSiR, S Sygnatura: Cyberagresja nowym i groźnym patologicznym procesem / Józef Bednarek. // W: Systemowe rozwiązywanie problemów przemocy i agresji w szkole / Pod red. Andrzej Rejznera. - Warszawa: Wydawnictwo WSP TWP, S Sygnatura: Cyberprzemoc - częstość występowania, świadomość zagrożenia, możliwości ochrony / Sandra Kryska. // Nauczyciel i Szkoła , nr 1, s Cyberprzemoc - przyczyny i konsekwencje użytkowania przez młodzież form masowego komunikowania się / Aleksandra Nowakowska. // W: Młode pokolenie: ofiary czy sprawcy przemocy? / Red. Teresa Sołtysiak, Aleksandra Nowakowska. - Bydgoszcz: Wydaw. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, S Sygnatura: Cyberprzemoc - zagrożenie dla młodego pokolenia / Ilona Gołębiewska. // Wychowawca , nr 7/8, s Cyberprzemoc / Anna Potocka. // Wychowawca , nr 5, s Cyberprzemoc / Łukasz Wojtasik. // Remedium , nr 2, s Cyberprzemoc i przemoc rówieśnicza / Anna Maria Wesołowska // Dyrektor Szkoły , nr 2, s Cyberprzemoc w gimnazjum / Krzysztof Nowakowski, Natalia Kroker, Beata Świątek - Brzezińska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze , nr 9, s Cyberprzemoc w kontaktach rówieśniczych / Małgorzata Krajewska. // Opieka Wychowanie Terapia , nr 1/2, s Cyberprzemoc wśród małoletnich internautów: świadomość, występowanie i zapobieganie / Mateusz Grajek i in. // Nauczyciel i Szkoła , nr 1, s Cyberprzemoc wśród młodzieży ( na podstawie przeprowadzonych badań) / Ewa Kopeć. // Opieka Wychowanie Terapia , nr 3/4, s

8 13. Cyberprzestrzeń - nowa arena przemocy rówieśniczej / Julia Barlińska. // Kwartalnik Pedagogiczny , nr 4, s Cyberterroryści, cyberprzestępcy i hakerzy / Marek Madej. // W: Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń / red. nauk. Janusz Symonides. - Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, S Sygnatura: P 15. Cyberzagrożenie czy cyberszansa / Malgorzata Nowak. // Dyrektor Szkoły , nr 5, s Dlaczego cyberbullying wśród młodzieży jest niebezpieczny? / Anna Andrzejewska. // W: Systemowe rozwiązywanie problemów przemocy i agresji w szkole / Pod red. Andrzej Rejznera. - Warszawa: Wydawnictwo WSP TWP, S Sygnatura: Edukacyjne aspekty manipulacji w cyberprzestrzeni / Józef Bednarek. // W: Manipulacja - media - edukacja / pod red. Bronisława Siemienieckiego. - Toruń: Wydaw. "Adam Marszałek", S Sygnatura: Nauczyciel w sieci cyberprzemocy / Joanna Lesińska // Głos Pedagogiczny , nr 10, s Nauczyciel, wychowawca i uczeń w obliczu zagrożeń cyberprzestrzeni / Danuta Szeligiewicz - Urban. // W: Uczeń bezpieczny w cyberprzestrzeni / Red. nauk. Danuta Szeligiewicz - Urban. - Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza "Humanitas", S Sygnatura: Uwodzenie, cyberprzemoc oraz pornografia - wiktymizacja dziecka w wirtualnym świecie / Agata Grabowska // Forum Oświatowe , nr 1, s Wpływ internetu i gier komputerowych na występowanie zachowań patologicznych wśród dzieci i młodzieży / Maria Kopsztejn. // W: Uczeń bezpieczny w cyberprzestrzeni / Red. nauk. Danuta Szeligiewicz - Urban. - Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza "Humanitas", S Sygnatura: Zagrożenia w cyberprzestrzeni / Andrzej Solarz. // W: Patologie. Praktyczne aspekty zapobiegania i zwalczania patologii społecznych / Red. Jarosław Bubiło, Tadeusz Guz, Dorota Krukowska-Bubiło. - Lublin: Wydawnictwo KUL, S Sygnatura:

9 23. Zagrożenia wychowawcze w cyberprzestrzeni / Jerzy Zieliński. // W: Uczeń bezpieczny w cyberprzestrzeni / Red. nauk. Danuta Szeligiewicz - Urban. - Sosnowiec: Oficyna Wydawnicza "Humanitas", S Sygnatura: Zagrożenie w cyberprzestrzeni / Józef Bednarek. // W: Patologie społeczne / pod red. Mariusza Jędrzejko. - Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna, S Sygnatura: Opracowanie: Magdalena Gutowska (styczeń 2015)