Harvard Business Review Polska poleca. Zarządzanie strategicznymi programami: DO NOT COPY. terminal LNG i budowa sieci gazociągów PARTNER WYDANIA:

Transkrypt

1 Harvard Business Review Polska poleca Zarządzanie strategicznymi programami: terminal LNG i budowa sieci gazociągów PARTNER WYDANIA:

2 Zarządzanie strategicznymi programami: terminal LNG i budowa sieci gazociągów Jednym z podstawowych wyzwań, przed którymi staje Polska w rozpoczynającej się właśnie dekadzie, jest konieczność gruntownej modernizacji infrastruktury transportowej i przesyłowej, bez której dalszy rozwój gospodarczy naszego kraju staje pod znakiem zapytania. Niestety, ze względu na szereg ograniczeń prawnych i organizacyjnych, wynikających chociażby z konieczności współpracy sektora administracji z komercyjnymi dostawcami usług, projekty budowy nowych dróg i sieci przesyłowych ciągną się latami bez widocznych skutków. Nie musi tak być! Są już pierwsze przykłady inwestycji realizowanych w nowym i efektywnym modelu. Oddajemy w Państwa ręce przygotowany przez firmę GAZ-SYSTEM S. A. dodatek poświęcony w całości jednemu z takich projektów, tj. programowi budowy infrastruktury gazowej i terminalu LNG w porcie w Świnoujściu. To zaplanowane na wiele lat przedsięwzięcie, prowadzone w ścisłej współpracy firm komercyjnych z organami administracji publicznej, może być źródłem wiedzy przydatnej przy realizacji kolejnych dużych projektów. Antoni Bielewicz redaktor prowadzący

3 Zarządzanie strategicznymi programami: terminal LNG i budowa sieci gazociągów t Zintegrowany system gazowy 4 > Antoni Bielewicz Względy geopolityczne, a także dalszy rozwój gospodarczy Europy Środkowej i Wschodniej, zmuszają kraje regionu do zintensyfikowania prac nad rozwojem oraz integracją sieci przesyłowych gazu. Wyzwania energetyczne Polski > Zuzanna Matyjek Wzrost popytu, konieczność zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju i regionu, a także szereg nowych regulacji dotyczących ochrony klimatu, stawiają przed polską gospodarką wiele nowych wyzwań. d Rola spółki GAZ-SYSTEM S.A. w projekcie modernizacji i budowy infrastruktury gazowej. Rozmowa z Janem Chadamem, prezesem firmy GAZ-SYSTEM S.A.

4 c M Bezpieczeństwo i współpraca: fundamenty przyszłego wzrostu > Aleksander Grad Nowe inwestycje gazowe mają szanse stać się impulsem dla rozwoju gospodarczego i współpracy pomiędzy krajami UE, a Polskę stawiają w roli lidera. Sekrety skutecznej koordynacji > Tomasz Szubiela, Marcin Guzik Budowa terminalu LNG i portu zewnętrznego w Świnoujściu to jeden z największych projektów inwestycyjnych realizowanych w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu. Sukces tak ogromnego przedsięwzięcia zależy przede wszystkim od skutecznej koordynacji i odpowiedzialności wszystkich partnerów zaangażowanych w pracę. KOMENTARZE ilustracja na okładce: Ikon Images / getty images / flash press media L Finansowanie strategicznych projektów > Adam Bryszewski, Rafał Wittmann Do największych zalet opracowanego przez GAZ-SYSTEM S.A. modelu finansowania inwestycji należy jego elastyczność, a także stosunkowo niski koszt kapitału. Budowa terminalu LNG i portu zewnętrznego w Świnoujściu była możliwa dzięki współpracy wielu podmiotów. Ich opinie na temat realizowanego przedsięwzięcia mogą przeczytać Państwo na stronach: Mikołaj Budzanowski, Ministerstwo Skarbu Państwa 18 Anna Wypych-Namiotko, Ministerstwo Infrastruktury 21 Jarosław Siergiej, Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście 38 Andrzej Borowiec, Urząd Morski w Szczecinie 41 Stanisław Gawłowski, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska 43 Michał Kiełsznia, Ministerstwo Środowiska 46 Zbigniew Rapciak, Polskie LNG S.A. 56

5 4

6 Wyzwania energetyczne Polski Prognozowany wzrost zapotrzebowania na energię, konieczność zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polsce i całej Europie Środkowej oraz unijne ograniczenia w zakresie emisji gazów cieplarnianych to najważniejsze wyzwania, przed którymi staje polski sektor energetyczny. ilustracja: Ikon Images / getty images / flash press media Zuzanna Matyjek Plany naszego kraju w zakresie energetyki i kierunki działań, które umożliwiają ich realizację, wyznacza przyjęta przez rząd przed dwoma laty Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Dokument ten wskazuje kluczowe problemy, przed którymi stanie nasz kraj za 20 lat. Po pierwsze, dynamicznie rosną potrzeby energetyczne naszej gospodarki w 2030 roku będziemy potrzebować ponad 84 Mtoe1, podczas gdy w zeszłym roku wykorzystano 64 Mtoe. Co ciekawe, zdaniem specjalistów z Ministerstwa Gospodarki to nie przemysł będzie motorem tego wzrostu (tu wzrost zapotrzebowania na energię szacowany jest na 15% na przestrzeni między 2006 a 2030 rokiem), ale rynek usług, gdzie przewiduje się prawie dwukrotny wzrost popytu. Spadek popytu na energię oczekiwany jest tylko w jednym sektorze gospodarki w rolnictwie.

7 6 Zuzanna Matyjek ICAN Institute W horyzoncie prognozy, czyli w latach , przewidywany jest wzrost finalnego zużycia energii elektrycznej o 55%, gazu o 29%, ciepła sieciowego o 50%, produktów naftowych o 27%, energii odnawialnej bezpośredniego zużycia o 60% Po drugie, nasz kraj staje w obliczu zupełnie nowych wyzwań. Są one związane przede wszystkim z nieadekwatnym wobec potrzeb poziomem rozwoju infrastruktury wytwórczej i transportowej paliw oraz energii, rosnącym uzależnieniem od zewnętrznych dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej, a także zobowiązaniami w zakresie ochrony środowiska, dotyczącymi m.in. ograniczeń emisji CO 2 wynikającymi z polityki przeciwdziałania zmianom klimatycznym prowadzonej przez Unię Europejską. Wszystkie te czynniki mogą w znaczący sposób wpłynąć na model rozwoju gospodarczego naszego kraju. Podstawowe kierunki polskiej polityki energetycznej Resort gospodarki przygotował długoterminową strategię rozwoju polskiego sektora energetycznego. W jej ramach wyznaczono kierunki działań, do których należą: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. Kwestia poprawy efektywności energetycznej rynku polskiej gospodarki traktowana jest w strategii priorytetowo, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich pozostałych zadań. Główne cele polityki energetycznej w obszarze poprawy efektywności to dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną i zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu krajów UE-15. Efektywność energetyczna powinna zostać osiągnięta m.in. poprzez zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji elektrycznej przy użyciu technologii kogeneracji (skojarzonej produkcji ciepła i elektryczności) i zmniejszenie strat w przesyle i dystrybucji, m.in. poprzez modernizację i budowę nowych sieci oraz rozwój generacji rozproszonej. Wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii ma zostać zapewniony przez racjonalne gospodarowanie krajowymi złożami węgla, dywersyfikację źródeł i dostaw gazu ziemnego. Twórcy strategii proponują również zwiększenie dywersyfikacji dostaw ropy naftowej z różnych regionów świata, budowę magazynów ropy i gazu o pojemnościach zapewniających utrzymanie ciągłości dostaw i zwiększenie udziału gazu wydobywanego w kraju w ogólnym zestawieniu źródeł energii. Kolejnym celem strategicznym jest zróżnicowanie struktury wytwarzania energii przez wprowadzenie energetyki jądrowej, która nie dość, że nie emituje CO 2, to jeszcze zapewnia niezależność od typowych miejsc pozyskiwania surowców energetycznych. Pierwsze bloki jądrowe mają być uruchomione w Polsce w 2020 roku. Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii ma wynikać także ze wzrostu udziału odnawialnych źródeł energii w 2020 roku udział OZE ma wynosić 15% w finalnym zużyciu energii, 10 lat później zaś 20%. W 2020 roku mamy też osiągnąć 10-procentowy udział biopaliw w rynku paliw transportowych i zwiększyć wykorzystanie biopaliw II generacji2. Zmiany

8 7 te mają doprowadzić nas do celu ostatniego, czyli znacznego ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko. Oczekiwania Unii Europejskiej Kwestie związane z energetyką towarzyszą integracji europejskiej od momentu zainicjowania procesów wspólnotowych na początku lat pięćdziesiątych. Znaczenie energii w agendzie politycznej Unii Europejskiej znacznie wzrosło w połowie pierwszej dekady XXI wieku. Głównymi czynnikami determinującymi tę zmianę stały się: agenda klimatyczna UE, chęć dokończenia budowy wewnętrznego rynku energii i konieczność podniesienia poziomu bezpieczeństwa dostaw surowców energetycznych. Wspólnie przyczyniły się one do opracowania legislacji, która w coraz większym stopniu wpływa na kierunki rozwoju europejskiego sektora gazu ziemnego. W 2006 roku opublikowano Zieloną Księgę Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii. Stała się ona podstawą do wyznaczenia na 2020 rok celów ilościowych, określonych w ramach przyjętego w 2008 roku tzw. pakietu energetyczno-klimatycznego. Cele w nim wyznaczone, zwane potocznie 3x20%, to: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do 1990 roku, zmniejszenie zużycia energii o 20% w porównaniu z prognozami dla UE na 2020 rok, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 20% całkowitego zużycia energii w UE, w tym zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii w transporcie do 10% Realizacja europejskiej polityki energetycznej wiąże się także z procesem budowy wewnętrznego rynku energii. W tym kontekście priorytetem Unii Europejskiej jest stworzenie efektywnego, bezpiecznego i konkurencyjnego rynku. W tym celu w 1998 i 2003 roku przyjęto dwa pierwsze pakiety liberalizacyjne dotyczące tego sektora. Okazały się one jednak niewystarczające, by budowa wspólnego rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego została ukończona. Podjęto więc kolejne prace legislacyjne, które zaowocowały opracowaniem w 2009 roku III pakietu energetycznego. W odniesieniu do sektora gazu ziemnego wprowadził on przede wszystkim: nową dyrektywę gazową, nowe rozporządzenie o dostępie do sieci przesyłowych gazu ziemnego i rozporządzenie ustanawiające Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER). Zapisy III pakietu ustanawiają także stowarzyszenie operatorów systemów przesyłowych gazu ziemnego European Network Transmission System Operators for Gas (ENTSOG). Jednym z członków i współzałożycieli stowarzyszenia jest GAZ-SYSTEM S. A., który wraz z operatorami systemów przesyłowych z państw Unii Europejskiej współpracuje na forum organizacji, promując dokończenie budowy wewnętrznego rynku gazu ziemnego oraz zapewnienie optymalnego zarządzania i eksploatacji sieci przesyłowej tego surowca, w tym jej właściwego rozwoju technicznego. Zadaniem ENTSOG jest również wypracowanie takich mechanizmów, które zwiększą płynność tego rynku i zagwarantują swobodny przesył gazu ziemnego na obszarze Unii Europejskiej. Potrzeby energetyczne naszej gospodarki dynamicznie rosną a Polska staje w obliczu zupełnie nowych wyzwań związanych z nieadekwatnym do prognozowanego popytu poziomem rozwoju infrastruktury wytwórczej i transportowej.

9 Długoterminowa strategia polskiego sektora energetycznego zakłada: poprawę efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikację struktury jej wytwarzania, a także rozwój konkurencyjnych rynków oraz ograniczenie oddziaływania tej części przemysłu na środowisko. Osiągnięcie priorytetów europejskiej polityki energetycznej jest jednak niemożliwe bez zapewnienia niezakłóconych i bezpiecznych dostaw surowców energetycznych, od importu których UE staje się coraz bardziej uzależniona. W ostatnich latach europejscy konsumenci kilkakrotnie odczuli negatywne skutki przerw w dostawach gazu ziemnego. Zagrożenie, że znów wystąpią podobne kryzysy, pozostaje realne. Z tego względu UE w 2010 roku wprowadziła szereg nowych rozwiązań mających zapobiegać przerwom w dostawach lub awariom i minimalizować ich skutki. Wśród nich można między innymi wymienić wprowadzenie standardu w zakresie dostaw i w zakresie infrastruktury oraz intensyfikację współpracy regionalnej i na forum całej wspólnoty. Tworzenie funkcjonującego, zintegrowanego rynku gazu ziemnego i gwarancja bezpiecznych dostaw tego surowca wiążą się również z koniecznością rozbudowy sieci przesyłowej w państwach UE. Obecny stopień rozwoju infrastruktury gazowej uniemożliwia w wielu przypadkach szybką i skuteczną reakcję na zakłócenia w dostawach. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera konieczność intensyfikacji prac na rzecz rozbudowy połączeń wzajemnych oraz dywersyfikacji dróg i źródeł zaopatrzenia. W 2008 roku Komisja Europejska w Drugim strategicznym przeglądzie sektora energetycznego (SER2) uzupełniła więc swoje regulacje o postulat rozbudowy infrastruktury energetycznej. W odniesieniu do gazu ziemnego jego głównymi punktami są: Baltic Energy Markets Interconnection Plan (BEMIP), który ma zapewnić integrację rynków energii w rejonie Morza Bałtyckiego; Południowy Korytarz Gazowy, który umożliwi dywersyfikację dostaw gazu ziemnego do UE; plan działań dla LNG, który ma zwiększyć dostępność zdolności regazyfikacyjnych dla jak największej liczby państw członkowskich; rozwój połączeń na osi Północ Południe między Europą Środkową a Europą Południowo-Wschodnią, które pozwolą na integrację krajowych rynków gazu ziemnego w tym regionie. W 2010 roku na forum Unii Europejskiej prowadzony był przegląd dotychczasowej polityki infrastrukturalnej. Zaowocował on komunikatem Priorytety w odniesieniu do infrastruktury energetycznej na 2020 rok i w dalszej perspektywie, w którym określono zaktualizowaną listę największych potrzeb infrastrukturalnych i zaproponowano wprowadzenie szeregu mechanizmów przyspieszających implementację projektów energetycznych. W tym samym roku opublikowano także komunikat Energia Strategia na rzecz konkurencyjnego, zrównoważonego i bezpiecznego sektora energetycznego. Dokument ten zakłada podjęcie działań, które przyczynią się do osiągnięcia celów europejskiej polityki energetycznej na przestrzeni następnej dekady i zagwarantowania skutecznych środków umożliwiających odpowiedź na wyzwania stojące przed rynkiem energii w perspektywie długoterminowej. Nowa strategia ma jednocześnie pomóc w likwidacji niedoskonałości, którymi nadal charakteryzuje się wewnętrzny rynek energii w UE.

10 9 W listopadzie br. Komisja Europejska zaprezentować ma swoją strategię energetyczną aż do 2050 roku. Zgodnie z pierwotnymi zamierzeniami gospodarka Unii ma się wówczas obywać niemal całkowicie bez emisji CO 2. Zgodnie z przedstawionymi w marcu tego roku propozycjami UE ma zredukować emisję gazów cieplarnianych do 2050 roku o 80 95% w stosunku do poziomu z 1990 roku. Gaz paliwem XXI wieku W obliczu tych wyzwań szczególnego znaczenia w polityce energetycznej Unii Europejskiej zaczyna nabierać gaz ziemny. UE jest jednym z największych importerów tego paliwa na świecie (państwa członkowskie importują dziś 57% światowego gazu). Jest to surowiec, który charakteryzuje się najniższym poziomem emisji gazów cieplarnianych wśród wszystkich paliw kopalnych. Moce wytwórcze bazujące na gazie ziemnym oprócz niskich emisji charakteryzują się wysoką elastycznością i sprawnością, krótkim cyklem inwestycyjnym i są konkurencyjne cenowo. Z powodzeniem sprawdzają się we współpracy z OZE, których cykl produkcyjny jest nieregularny. W dłuższej perspektywie, w której UE zamierza przejść od paliw kopalnych do zeroemisyjnych źródeł energii, gaz ziemny pełnić może funkcję tzw. bridge fuel, umożliwiając stopniowy wzrost nowych czystych źródeł. W minionych dziesięcioleciach doszło do radykalnej zmiany struktury źródeł energii na świecie podczas gdy w XIX wieku głównym paliwem był węgiel kamienny, a w XX wieku ropa naftowa, to eksperci zgodnie przewidują, że wiek XXI należeć będzie do gazu ziemnego. W strukturze źródeł energii na polskim rynku wciąż jednak dominuje węgiel kamienny, co skutkuje wysokim poziomem emisji zanieczyszczeń do atmosfery. W Polsce przeciętnie zużywa się rocznie około 1500 kg węgla i tylko 350 m3 gazu ilustracja: Ikon Images / getty images / flash press media

11 10 ziemnego na osobę, podczas gdy np. na Węgrzech jest to tylko 300 kg węgla i 1500 m3 gazu, a we Francji, która korzysta głównie z elektrowni jądrowych, 200 kg węgla i 800 m3 gazu. Uzyskany w 2007 roku blisko 13-procentowy udział gazu w krajowej strukturze źródeł energii pierwotnej jest dwukrotnie niższy od średniego udziału w krajach UE-27, gdzie wynosi on 26,4%3. Powodem tego stanu jest m.in. specyfika polskich zasobów i fakt, że surowce energetyczne inne niż węgiel muszą być importowane. Jednak postulat stopniowego obniżania emisyjności gospodarki wymusza na nas zmianę struktury źródeł energii. Zapotrzebowanie na gaz ziemny będzie więc z roku na rok rosło i tak dziś zużywamy w Polsce 14 mld m3 tego surowca, zaś w 2030 roku ma to być 20,2 mld m3, a być może i znacznie więcej. By jednak osiągnąć zakładany wzrost, potrzebne są znaczące inwestycje infrastrukturalne, które umożliwią pokonanie głównych barier w uzyskaniu przez gaz ziemny o wiele większej niż obecnie roli w strukturze źródeł energii. Do najważniejszych punktów planu rozbudowy i modernizacji naszej gazowej infrastruktury należą strategiczne projekty inwestycyjne prowadzone przez GAZ-SYSTEM, na które spółka wyda w najbliższych latach 8 mld zł. Są to: budowa ponad 1 tys. km nowych gazociągów przesyłowych w Polsce i modernizacja obecnego systemu, budowa terminalu do odbioru skroplonego gazu LNG w Świnoujściu, budowa lub rozbudowa połączeń transgranicznych, czyli gazociągu Polska Czechy w okolicach Cieszyna oraz połączenia Polska Niemcy (modernizacja istniejących oraz budowa nowych gazociągów na Dolnym Śląsku i rozbudowa punktu w Lasowie), a także integracja systemów przesyłowych na poziomie europejskim realizacja w przyszłości analizowanych projektów w zakresie połączeń transgranicznych z Danią (projekt Baltic Pipe), Litwą i Słowacją. Rozbudowa infrastruktury umożliwi także zwiększenie stopnia gazyfikacji kraju. Pozwoli więc na usunięcie białych plam na gazowej mapie Polski i zwiększenie w ten sposób popytu na to paliwo. Wraz z możliwościami technicznymi przesyłu pozytywnie wpłynie to na konkurencyjność polskiego rynku gazu

12 11 ziemnego pojawi się szansa na udział w nim większej liczby dostawców tego surowca. Rozbudowa odpowiedniej infrastruktury podniesie też bezpieczeństwo energetyczne w kraju i w Europie Środkowej, ponieważ powstaną warunki techniczne, by dywersyfikować źródła energii i dostaw gazu. ilustracja: Ikon Images / getty images / flash press media Bezpieczeństwo energetyczne W dyskusji o bezpieczeństwie energetycznym gaz ziemny pełni dziś rolę strategicznego surowca, zaś sama debata odbywa się na wielu płaszczyznach. Każdy uczestnik rynku gazowego inaczej rozumie pojęcie bezpieczeństwa energetycznego. Dla przemysłu i konsumentów bezpieczeństwo energetyczne oznacza niezakłócone dostawy energii po atrakcyjnej cenie. Z kolei dla eksporterów tego paliwa bezpieczeństwo jest uwarunkowane wysokim popytem, a co za nim idzie dochodami. Dla państw importujących gaz bezpieczeństwo zapewni gwarancja dostaw w odpowiednim czasie i po odpowiedniej cenie. Na poziomie Unii Europejskiej bezpieczeństwo energetyczne oznacza w szczególności dywersyfikację dostaw gazu (dziś prawie 100% gazu w regionie Europy Środkowej importowane jest z Rosji) i szansę realizacji unijnych założeń klimatycznych. Gaz ziemny staje się dla Unii coraz istotniejszym źródłem energii, ponieważ jego wykorzystanie powoduje relatywnie mniejszą niż w przypadku węgla kamiennego i ropy naftowej emisję szkodliwych substancji do atmosfery. Polska określiła swoje pojmowanie bezpieczeństwa energetycznego w ustawie Prawo energetyczne jako stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie oraz ekonomicznie uzasadniony i przy jednoczesnym zachowaniu wymagań ochrony środowiska. Strategiczne kierunki działań, które mają zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne Polski, opisano m.in. w Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, która została zatwierdzona 13 listopada 2007 roku, a także w Polityce energetycznej Polski do 2030 roku. Wśród najważniejszych biznesowych projektów inwestycyjnych, które mają zapewnić nam bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego, wymieniono następujące działania: budowa terminalu do odbioru gazu skroplonego (LNG) w Świnoujściu; rozbudowa systemu przesyłowego i dystrybucyjnego gazu ziemnego; zwiększenie pojemności magazynowych gazu; realizacja inwestycji umożliwiających zwiększenie wydobycia gazu na terytorium Polski; dywersyfikacja dostaw poprzez budowę systemu przesyłowego umożliwiającego dostawy gazu ziemnego z północy, zachodu i południa oraz budowa połączeń międzysystemowych. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfikację źródeł dostaw gazu ziemnego uszczegółowiono w Polityce energetycznej Polski do 2030 roku. Za cele strategiczne uznano tu: zwiększenie przez przedsiębiorstwa zasobów gazu ziemnego pozostających w ich dyspozycji; zwiększenie możliwości wydobycia gazu ziemnego na terytorium Polski; zapewnienie alternatywnych źródeł i dostaw gazu do Polski; rozbudowę systemu przesyłowego W obliczu szeregu wyzwań, przed którymi staje nasz kraj i cała Unia Europejska, szczególnego znaczenia w polityce energetycznej zaczynają nabierać kwestie związane z wydobyciem i przesyłem gazu ziemnego.

13 12 i dystrybucyjnego gazu ziemnego; zwiększenie pojemności magazynowych oraz pozyskanie przez polskie przedsiębiorstwa dostępu do złóż gazu ziemnego poza granicami kraju. Podmiotem odpowiedzialnym za inwestycje w zakresie poprawy bezpieczeństwa energetycznego w aspekcie przesyłowym, czyli stworzenie technicznych możliwości do odbioru gazu z nowych źródeł i jego przesyłu na terenie kraju, jest spółka GAZ-SYSTEM. Budowa terminalu LNG umożliwi polskim podmiotom dostęp do globalnego rynku LNG, zapewniając jednocześnie dywersyfikację dostaw gazu. Rozwój nowych połączeń międzysystemowych na granicy z Czechami i z Niemcami, w ramach programu rozbudowy sieci gazociągów, umożliwi lepszą integrację Polski z europejskim systemem przesyłu gazu ziemnego. Wszystkie te inwestycje w bezpośredni lub pośredni sposób przyczynią się więc także do podniesienia bezpieczeństwa energetycznego w Unii Europejskiej. Gaz ziemny powinien stać się jednym z podstawowych surowców energetycznych, a jego znaczenie w ogólnej puli tych zasobów powinno w najbliższych latach znacząco wzrosnąć. Przeszkodą pozostaje niski stopień rozwoju infrastruktury przesyłowej gazu ziemnego w Polsce. O tym, w jaki sposób w najbliższych latach rozwijać się będzie ten system, a także o tym, jaką rolę w realizacji tych projektów pełni GAZ-SYSTEM, przeczytają Państwo w dalszej części dodatku. 1. Mtoe to milion ton oleju ekwiwalentnego; toe jest energetycznym równoważnikiem jednej metrycznej tony ropy naftowej o wartości opałowej równej kcal/kg. 2. Biopaliwa I generacji to paliwa produkowane z roślin, które uprawiane są do produkcji żywności. Powstają z glukozy lub skrobi (paliwa alkoholowe) albo tłuszczów roślinnych lub zwierzęcych. Biopaliwa II generacji to paliwa otrzymywane z materiałów, które nie są konkurencją dla produkcji żywności. Przede wszystkim są to drewno i drewnopochodne materiały odpadowe, a także słoma i inne odpady z produkcji rolnej. Źródło: Eurogas annual report LNG (Liquefied Natural Gas) skroplony gaz ziemny. Produkowany jest z gazu ziemnego poprzez usuwanie zanieczyszczeń, a następnie zmianę stanu skupienia pod wpływem ciśnienia i bardzo niskiej temperatury ok. 160 C ( 270 F). Po skropleniu otrzymuje się bardzo czyste, bezbarwne i bezwonne paliwo, bez właściwości toksycznych i korozyjnych. W skład LNG wchodzi głównie metan i niewielkie ilości innych węglowodorów. Skroplony gaz ziemny ma objętość około 600 razy mniejszą niż w stanie naturalnym, co czyni go bardziej ekonomicznym w transporcie i magazynowaniu. Po dostarczeniu na miejsce przeznaczenia LNG jest poddawany procesowi regazyfikacji, czyli ponownego przekształcenia w gaz poprzez ogrzanie surowca w stanie ciekłym.

14 ver. t C L U B E L I T E C L U B Wiedza w biznesie zmienia wszystko Harvard Business Review Polska Club Klub liderów polskiego biznesu Warunki członkostwa: Klub wyłącznie dla właścicieli firm, prezesów, dyrektorów i menedżerów Harvard Business Review polska Club to: wiedza o zarządzaniu, strategii i przywództwie, do której dostęp mają tylko nieliczni networking wśród liderów polskiego biznesu konferencje, szkolenia, warsztaty ze światowymi autorytetami biznesu Sprawdź ofertę klubu na Reklama własna wydawcy

15 14

16 Zintegrowany system gazowy Presja związana z liberalizacją rynku energii, koniecznością zabezpieczenia źródeł jej dostaw i wprowadzeniem pakietu klimatycznego UE sprawia, że jednym z kluczowych wyzwań, przed którymi staje Stary Kontynent, jest konieczność rozbudowy i integracji systemu gazowego. ilustracja: Ikon Images / getty images / flash press media Antoni Bielewicz Konieczność spełnienia odpowiednich norm emisyjnych, szereg uwarunkowań związanych z działaniami zmierzającymi do liberalizacji rynku energii i potrzeba zagwarantowania bezpieczeństwa energetycznego sprawiają, że Unia Europejska od kilkunastu lat intensywnie pracuje nad rozwiązaniami, które zapewniłyby stabilność dostaw energii pochodzącej z gazu. Skutkiem tych wysiłków jest szereg regulacji wpływających na kierunki rozwoju europejskiego systemu gazowniczego. Wśród nich najważniejsze są nowe zasady zarządzania siecią gazowniczą wynikające z dyrektywy gazowej, a także rozporządzenia o dostępie do sieci przesyłowych gazu ziemnego. Nadzór nad rozwojem tej struktury sprawuje Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER), która współpracuje w tym zakresie ze Stowarzyszeniem

17 16 Operatorów Systemów Przesyłowych Gazu Ziemnego (European Network Transmission System Operators for Gas ENTSOG). Celem ich działania pozostaje dokończenie budowy wewnętrznego rynku gazu ziemnego, zapewnienie optymalnego zarządzania siecią przesyłową tego surowca, jej eksploatacji i rozwoju, a także wypracowanie mechanizmów, które zwiększą płynność tego rynku oraz zagwarantują swobodny przesył gazu ziemnego na obszarze Unii Europejskiej. Antoni Bielewicz ICAN Institute Bezpieczny korytarz Podstawowym warunkiem dobrego funkcjonowania zintegrowanego i bezpiecznego europejskiego rynku gazu jest rozbudowa sieci przesyłowej w państwach UE, a w szczególności intensyfikacja prac nad rozszerzeniem połączeń wzajemnych i dywersyfikacją dróg oraz źródeł zaopatrzenia w gaz. Potrzeba integracji unijnych systemów stała się oczywista po kryzysie w styczniu 2009 roku, kiedy w związku z konfliktem pomiędzy Rosją a Ukrainą kraje UE odnotowały okresowy spadek importu gazu. Wtedy to znaczącemu przyspieszeniu uległy prace nad stworzeniem wspólnego systemu przesyłowego. Efektem tych działań ma być pełna integracja europejskiego rynku gazu do 2015 roku. Aby sprostać temu wyzwaniu, państwa UE realizują szereg toczących się równolegle projektów. Do najważniejszych z nich należą: realizacja Planu połączenia bałtyckich rynków energii (Baltic Energy Markets Interconnection Plan BEMIP); budowa południowego korytarza gazowego, który umożliwi dywersyfikację dostaw gazu ziemnego do UE; integracja i zwiększenie wysiłków zmierzających do zapewnienia odpowiednich zdolności regazyfikacyjnych (a więc umożliwiających dostawę gazu z różnych kierunków) dla jak największej liczby państw członkowskich; rozwój połączeń na osi Północ Południe w Europie Środkowej i Południowo- -Wschodniej, pozwalających na integrację krajowych rynków gazu ziemnego w tym regionie. Z lokalnego punktu widzenia szczególną rolę odgrywa ten ostatni projekt, tj. rozwój korytarza gazowego Północ Południe, związana z tym rozbudowa połączeń międzysystemowych z państwami sąsiadującymi i modernizacja polskiej sieci gazociągów przesyłowych. Koncepcja ta, wspierana przez Unię Europejską, zakłada połączenie terminalu LNG (powstającego na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego, w Świnoujściu) przez południową Polskę, Republikę Czeską, Słowację, Węgry z terminalem LNG Adria w Chorwacji i ewentualnie gazociągiem Nabucco, którym gaz ziemny z Iranu, Azerbejdżanu lub wschodniej części Turcji ma być poprzez Bułgarię, Rumunię i Węgry transportowany do Austrii. Wprowadzenie w życie tych zamierzeń przyniesie wymierne efekty o charakterze politycznym i gospodarczym. Po pierwsze, pozwoli na integrację regionalnych rynków gazowych, a poprzez umożliwienie dostępu do nowych źródeł na północy i południu kontynentu zwiększy bezpieczeństwo energetyczne całej Europy Środkowo-Wschodniej. Po drugie, specyfika jego budowy (korytarz Północ Południe ma nie być oddzielnym gazociągiem, ale w istocie łączyć istniejące i rozbudowywane wewnętrzne systemy przesyłowe poszczególnych państw) sprawia, że jest to inwestycja o stosunkowo niskich i rozłożonych w czasie kosztach. Pozwala to na sukcesywne

18 17 Schemat połączeń gazowych w Europie Środkowej litwa niemcy 4 polska Rosja 2 białoruś rep. czeska 1 słowacja ukraina Austria 5 chorwacja węgry Bośnia i hercegowina 3 serbia rumunia 1 Elementy korytarza gazowego Północ-Południe 2 Planowany gazociąg Polska-Litwa 3 Europejska część gazociągu Nabucco (w planach) 4 Terminal LNG 5 Terminal LNG Adria uzyskiwanie efektów w miarę realizacji poszczególnych elementów planu. Będzie ona bodźcem dla rozwoju i lepszego wykorzystania wewnętrznych systemów przesyłowych w Europie Środkowej i Wschodniej. W efekcie korytarz zapewni większą spójność koncepcji rozwoju systemów przesyłowych w regionie, większą koordynację regionalnych projektów infrastrukturalnych w tym zakresie i stopniowo przyczyniać się będzie do ujednolicenia zasad funkcjonowania rynków gazowych. Po trzecie, integracja sieci umożliwi wdrożenie regionalnych procedur prewencyjnych i awaryjnych w przypadku sytuacji kryzysowych, będących wynikiem zarówno działań natury, jak i problemów polityczno-gospodarczych. Po czwarte, powstanie korytarza Północ Południe stworzy techniczne możliwości zakupu i transportu tańszego gazu na rynkach spot, a być może także jego eksportu do innych krajów. Dzięki integracji regionalny rynek gazu będzie również atrakcyjniejszy dla dużych dostawców. W dłuższej perspektywie przyczyni się więc do podniesienia jego konkurencyjności. Zmieni też pozycję Polski, ponieważ nasz system przesyłowy będzie odgrywać aktywną rolę w transporcie