podaje przyk ł ady osi ą gni ęć fizyk ó w cennych dla rozwoju cywilizacji stosowane w fizyce rozró ż nia poj ę cia: cia ł o fizyczne

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z fizyki klasa VII Spotkania z fizyką. Podręcznik dla klasy siódmej Szkoły Podstawowej Grażyna Francuz Ornat, Teresa Kulawik, Maria Nowotny Różańska Wydawnictwo Nowa Era Szczegółowe wymagania na poszczególne stopnie (oceny) Symbolem R oznaczono treści spoza podstawy programowej Stopie ń dopuszczaj ą cy Stopie ń dostateczny Stopie ń dobry Stopie ń bardzo dobry I. PIERWSZE SPOTKANIE Z FIZYK Ą okre ś la, czym zajmuje si ę fizyka wymienia podstawowe metody bada ń podaje przyk ł ady powi ą za ń fizyki z ż yciem codziennym, technik ą, medycyn ą podaje przyk ł ady wielko ś ci fizycznych wraz z ich jednostkami w uk ł adzie SI; podaje przyk ł ady osi ą gni ęć fizyk ó w cennych dla rozwoju cywilizacji stosowane w fizyce rozró ż nia poj ę cia: cia ł o fizyczne oraz innymi dziedzinami wiedzy rozró ż nia poj ę cia: obserwacja, pomiar, zapisuje podstawowe wielko ś ci fizyczne (pos ł uguj ą c si ę odpowiednimi symbolami) (wsp ół czesnej techniki i technologii) wyznacza niepewno ść pomiarow ą i substancja do ś wiadczenie wraz z jednostkami (d ł ugo ść, masa, przy pomiarach wielokrotnych oraz podaje odpowiednie przyk ł ady rozró ż nia poj ę cia: obserwacja, pomiar, temperatura, czas) przewiduje skutki ró ż nego rodzaju przelicza jednostki czasu (sekunda, do ś wiadczenie szacuje rz ą d wielko ś ci spodziewanego oddzia ł ywa ń minuta, godzina) wyja ś nia, co to s ą wielko ś ci fizyczne wyniku pomiaru, np. d ł ugo ś ci, czasu podaje przyk ł ady rodzaj ó w i skutk ó w wybiera w ł a ś ciwe przyrz ą dy pomiarowe (np. do pomiaru d ł ugo ś ci, czasu) oblicza warto ść ś redni ą wynik ó w i na czym polegaj ą pomiary wielko ś ci fizycznych; rozr óż nia poj ę cia wielko ść fizyczna i jednostka danej wielko ś ci wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku pomiaru lub do ś wiadczenia pos ł uguje si ę poj ę ciem niepewno ś ci oddzia ł ywa ń (bezpo ś rednich i na odleg ł o ść ) inne ni ż poznane na lekcji szacuje niepewno ść pomiarow ą pomiaru (np. d ł ugo ś ci, czasu) charakteryzuje uk ł ad jednostek SI pomiarowej; zapisuje wynik pomiaru wraz wyznaczonej warto ś ci ś redniej si ł y wyodr ę bnia z tekst ó w, tabel i rysunk ó w przelicza wielokrotno ś ci z jego jednostk ą oraz z uwzgl ę dnieniem buduje si ł omierz wed ł ug w ł asnego informacje kluczowe i podwielokrotno ś ci (mikro-, mili-, centy-, informacji o niepewno ś ci projektu i wyznacza przy jego u ż yciu przestrzega zasad bezpiecze ń stwa podczas wykonywania obserwacji, pomiar ó w i do ś wiadcze ń hekto-, kilo-, mega-) przeprowadza wybrane pomiary i do ś wiadczenia, korzystaj ą c z ich opis ó w wykonuje obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych warto ść si ł y wyznacza i rysuje si łę r ó wnowa żą c ą kilka si ł dzia ł aj ą cych wzd ł u ż tej samej wymienia i rozró ż nia rodzaje (np. pomiar d ł ugo ś ci o łó wka, czasu staczania wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci pomiaru lub prostej o r óż nych zwrotach, okre ś la jej oddzia ł ywa ń (elektrostatyczne, grawitacyjne, magnetyczne, mechaniczne) oraz podaje przyk ł ady oddzia ł ywa ń si ę cia ł a po pochylni) wyja ś nia, dlaczego ż aden pomiar nie jest idealnie dok ł adny i co to jest niepewno ść danych R klasyfikuje podstawowe oddzia ł ywania wyst ę puj ą ce w przyrodzie cechy rozwi ą zuje zadania z ł o ż one, nietypowe dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u:

2 podaje przyk ł ady skutk ó w oddzia ł ywa ń pomiarowa oraz uzasadnia, ż e dok ł adno ść opisuje ró ż ne rodzaje oddzia ł ywa ń Pierwsze spotkanie z fizyką w ż yciu codziennym pos ł uguje si ę poj ę ciem si ł y jako miar ą wyniku pomiaru nie mo ż e by ć wi ę ksza ni ż dok ł adno ść przyrz ą du pomiarowego wyja ś nia, na czym polega wzajemno ść oddzia ł ywa ń oddzia ł ywa ń wyja ś nia, w jakim celu powtarza si ę pomiar porównuje si ł y na podstawie ich wykonuje do ś wiadczenie (badanie rozci ą gania gumki lub spr ęż yny), kilka razy, a nast ę pnie z uzyskanych wynik ó w oblicza ś redni ą wektor ó w oblicza ś redni ą si łę i zapisuje wynik korzystaj ą c z jego opisu wyja ś nia, co to s ą cyfry znacz ą ce zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz pos ł uguje si ę jednostk ą si ł y; wskazuje zaokr ą gla warto ś ci wielko ś ci fizycznych zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych si ł omierz jako przyrz ą d s ł u żą cy do pomiaru do podanej liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci pomiaru lub si ł y wykazuje na przyk ł adach, ż e oddzia ł ywania danych odró ż nia wielko ś ci skalarne (liczbowe) od wektorowych i podaje odpowiednie s ą wzajemne wymienia i rozró ż nia skutki oddzia ł ywa ń buduje prosty si ł omierz i wyznacza przy jego u ż yciu warto ść si ł y, korzystaj ą c z opisu przyk ł ady (statyczne i dynamiczne) do ś wiadczenia rozpoznaje i nazywa si łę ci ęż ko ś ci odró ż nia oddzia ł ywania bezpo ś rednie szacuje rz ą d wielko ś ci spodziewanego rozpoznaje i nazywa si ł y ci ęż ko ś ci i spr ęż ysto ś ci ro ż r óż nia si łę wypadkow ą i si łę i na odleg ł o ść, podaje odpowiednie przyk ł ady tych oddzia ł ywa ń stosuje poj ą cie si ł y jako dzia ł ania wyniku pomiaru si ł y wyznacza i rysuje si łę wypadkow ą dla kilku si ł o jednakowych kierunkach; okre ś la r ó wnowa żą c ą okre ś la zachowanie si ę cia ł a w przypadku dzia ł ania na nie si ł r ó wnowa żą cych si ę skierowanego (wektor); wskazuje warto ść, kierunek i zwrot wektora si ł y przedstawia si łę graficznie (rysuje wektor jej cechy okre ś la cechy si ł y wypadkowej kilku (wi ę cej ni ż dw ó ch) si ł dzia ł aj ą cych wzd ł u ż si ł y) tej samej prostej do ś wiadczalnie wyznacza warto ść si ł y za rozwi ą zuje zadania bardziej z ł o ż one, ale pomoc ą si ł omierza albo wagi analogowej lub cyfrowej (mierzy warto ść si ł y za pomoc ą typowe dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Pierwsze spotkanie z fizyką si ł omierza) selekcjonuje informacje uzyskane zapisuje wynik pomiaru si ł y wraz z jej z ró ż nych ź r ó de ł, np. na lekcji, jednostk ą oraz z uwzgl ę dnieniem informacji z podr ę cznika, z literatury o niepewno ś ci popularnonaukowej, z internetu wyznacza i rysuje si łę wypadkow ą dla pos ł uguje si ę informacjami dw ó ch si ł o jednakowych kierunkach opisuje i rysuje si ł y, kt ó re si ę r ó wnowa żą pochodz ą cymi z analizy tekstu: Jak mierzono czas i jak mierzy się go obecnie

3 okre ś la cechy si ł y wypadkowej dw ó ch si ł dzia ł aj ą cych wzd ł u ż tej samej prostej i si ł y r ó wnowa żą cej inn ą si łę podaje przyk ł ady si ł wypadkowych lub innego i r ó wnowa żą cych si ę z ż ycia codziennego przeprowadza do ś wiadczenia: badanie ró ż nego rodzaju oddzia ł ywa ń, badanie cech si ł, wyznaczanie ś redniej si ł y, wyznaczanie si ł y wypadkowej i si ł y r ó wnowa żą cej za pomoc ą si ł omierza, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń opisuje przebieg przeprowadzonego do ś wiadczenia (wyró ż nia kluczowe kroki i spos ó b post ę powania, wskazuje rol ę u ż ytych przyrz ą d ó w, ilustruje wyniki) wyodr ę bnia z tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe dla opisywanego problemu rozwi ą zuje proste zadania dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Pierwsze spotkanie z fizyką wyznaczanie si ł y wypadkowej i si ł y r ó wnowa żą cej za pomoc ą si ł omierza, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń opisuje przebieg przeprowadzonego do ś wiadczenia (wyró ż nia kluczowe kroki i spos ó b post ę powania, wskazuje rol ę u ż ytych przyrz ą d ó w, ilustruje wyniki) wyodr ę bnia z tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe dla opisywanego problemu

4 rozwi ą zuje proste zadania dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Pierwsze spotkanie z fizyką II. W Ł A Ś CIWO Ś CI I BUDOWA MATERII podaje przyk ł ady zjawisk ś wiadcz ą ce podaje podstawowe za ł o ż enia cz ą steczkowej pos ł uguje si ę poj ę ciem hipotezy uzasadnia kszta ł t spadaj ą cej kropli o cz ą steczkowej budowie materii teorii budowy materii wyja ś nia zjawisko zmiany obj ę to ś ci wody pos ł uguje si ę poj ę ciem napi ę cia R podaje przyk ł ady zjawiska dyfuzji cieczy w wyniku mieszania si ę, opieraj ą c projektuje i przeprowadza powierzchniowego podaje przyk ł ady wyst ę powania napi ę cia powierzchniowego wody w przyrodzie i w ż yciu codziennym pos ł uguje si ę poj ę ciem oddzia ł ywa ń mi ę dzycz ą steczkowych; odr óż nia si ł y si ę na do ś wiadczeniu modelowym R wyja ś nia, na czym polega zjawisko dyfuzji i od czego zale ż y jego szybko ść do ś wiadczenia (inne ni ż opisane w podr ę czniku) wykazuj ą ce cz ą steczkow ą budow ę materii okre ś la wp ł yw detergentu na napi ę cie sp ó jno ś ci od si ł przylegania, rozpoznaje R wymienia rodzaje menisków; opisuje projektuje i wykonuje do ś wiadczenie powierzchniowe wody i opisuje te si ł y wyst ę powanie menisku jako skutek potwierdzaj ą ce istnienie napi ę cia wymienia czynniki zmniejszaj ą ce napi ę cie powierzchniowe wody i wskazuje wskazuje w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci przyk ł ady zjawisk opisywanych za pomoc ą oddzia ł ywa ń mi ę dzycz ą steczkowych R na podstawie widocznego menisku powierzchniowego wody projektuje i wykonuje do ś wiadczenia sposoby ich wykorzystywania oddzia ł ywa ń mi ę dzycz ą steczkowych (si ł danej cieczy w cienkiej rurce okre ś la, czy wykazuj ą ce w ł a ś ciwo ś ci cia ł sta ł ych, w codziennym ż yciu cz ł owieka sp ó jno ś ci i przylegania) wi ę ksze s ą si ł y przylegania czy si ł y cieczy i gazów rozró ż nia trzy stany skupienia substancji; podaje przyk ł ady cia ł sta ł ych, cieczy, gaz ó w wyja ś nia napi ę cie powierzchniowe jako skutek dzia ł ania si ł sp ó jno ś ci sp ó jno ś ci wyja ś nia, ż e podzia ł na cia ł a spr ęż yste, projektuje do ś wiadczenia zwi ą zane z wyznaczeniem g ę sto ś ci cieczy oraz cia ł rozró ż nia substancje kruche, spr ęż yste i plastyczne; podaje przyk ł ady cia ł do ś wiadczalnie demonstruje zjawisko napi ę cia powierzchniowego, korzystaj ą c plastyczne i kruche jest podzia ł em nieostrym; pos ł uguje si ę poj ę ciem twardo ś ci sta ł ych o regularnych i nieregularnych kszta ł tach plastycznych, spr ęż ystych, kruchych z opisu minera łó w rozwi ą zuje nietypowe (z ł o ż one) pos ł uguje si ę poj ę ciem masy oraz jej jednostkami, podaje jej jednostk ę ilustruje istnienie si ł sp ó jno ś ci i w tym kontek ś cie opisuje zjawisko napi ę cia analizuje ró ż nice w budowie mikroskopowej cia ł sta ł ych, cieczy i gaz ó w; zadania, (lub problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Właściwości i budowa materii w uk ł adzie SI powierzchniowego (na wybranym przyk ł adzie) pos ł uguje si ę poj ę ciem powierzchni (z zastosowaniem zwi ą zku mi ę dzy si łą rozró ż nia poj ę cia: masa, ci ęż ar cia ł a ilustruje dzia ł anie si ł sp ó jno ś ci swobodnej ci ęż ko ś ci, mas ą i przyspieszeniem pos ł uguje si ę poj ę ciem si ł y ci ęż ko ś ci, na przyk ł adzie mechanizmu tworzenia si ę analizuje ró ż nice g ę sto ś ci substancji grawitacyjnym (wzoru na ci ęż ar) oraz podaje wz ó r na ci ęż ar okre ś la poj ę cie g ę sto ś ci; podaje zwi ą zek g ę sto ś ci z mas ą i obj ę to ś ci ą oraz jednostk ę kropli; t ł umaczy formowanie si ę kropli w kontek ś cie istnienia si ł sp ó jno ś ci charakteryzuje cia ł a spr ęż yste, plastyczne w r óż nych stanach skupienia wynikaj ą ce z budowy mikroskopowej cia ł sta ł ych, cieczy i gaz ó w (analizuje zmiany g ę sto ś ci zwi ą zku g ę sto ś ci z mas ą i obj ę to ś ci ą ) realizuje projekt: Woda białe bogactwo (lub inny zwi ą zany z tre ś ciami g ę sto ś ci w uk ł adzie SI i kruche; pos ł uguje si ę poj ę ciem si ł y przy zmianie stanu skupienia, zw ł aszcza rozdzia ł u: Właściwości i budowa pos ł uguje si ę tabelami wielko ś ci spr ęż ysto ś ci w przypadku przej ś cia z cieczy w gaz, materii))

5 fizycznych w celu odszukania g ę sto ś ci substancji; porównuje g ę sto ś ci substancji wyodr ę bnia z tekst ó w, tabel i rysunk ó w informacje kluczowe mierzy: d ł ugo ść, mas ę, obj ę to ść cieczy; wyznacza obj ę to ść dowolnego cia ł a za pomoc ą cylindra miarowego przeprowadza do ś wiadczenie (badanie zale ż no ś ci wskazania si ł omierza od masy obci ąż nik ó w), korzystaj ą c z jego opisu; opisuje wyniki i formu ł uje wnioski opisuje przebieg przeprowadzonych do ś wiadcze ń opisuje budow ę mikroskopow ą cia ł sta ł ych, cieczy i gaz ó w (struktur ę mikroskopow ą substancji w ró ż nych jej fazach) okre ś la i por ó wnuje w ł a ś ciwo ś ci cia ł sta ł ych, cieczy i gaz ó w analizuje ró ż nice g ę sto ś ci (u ł o ż enia cz ą steczek) substancji w r óż nych stanach skupienia wynikaj ą ce z budowy mikroskopowej cia ł sta ł ych, cieczy i gazów stosuje do oblicze ń zwi ą zek mi ę dzy si łą ci ęż ko ś ci, mas ą i przyspieszeniem grawitacyjnym oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci danych pos ł uguje si ę poj ę ciem g ę sto ś ci oraz jej jednostkami stosuje do oblicze ń zwi ą zek g ę sto ś ci z mas ą i obj ę to ś ci ą wyja ś nia, dlaczego cia ł a zbudowane z r óż nych substancji maj ą r óż n ą g ę sto ść przelicza wielokrotno ś ci i podwielokrotno ś ci (mikro-, mili-, centy-, dm-, kilo-, mega-); przelicza jednostki: masy, ci ęż aru, g ę sto ś ci rozpoznaje zale ż no ść rosn ą c ą b ą d ź malej ą c ą na podstawie danych (wynik ó w do ś wiadczenia); rozpoznaje proporcjonalno ść prost ą oraz pos ł uguje si ę proporcjonalno ś ci ą prost ą wyodr ę bnia z tekst ó w lub rysunk ó w i wi ąż e to ze zmianami w strukturze mikroskopowej) wyznacza mas ę cia ł a za pomoc ą wagi laboratoryjnej; szacuje rz ą d wielko ś ci spodziewanego wyniku przeprowadza do ś wiadczenia: badanie wp ł ywu detergentu na napi ę cie powierzchniowe, badanie, od czego zale ż y kszta ł t kropli, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; formu ł uje wnioski planuje do ś wiadczenia zwi ą zane z wyznaczeniem g ę sto ś ci cieczy oraz cia ł sta ł ych o regularnych i nieregularnych kszta ł tach szacuje wyniki pomiarów; ocenia wyniki do ś wiadcze ń, por ó wnuj ą c wyznaczone g ę sto ś ci z odpowiednimi warto ś ciami tabelarycznymi rozwi ą zuje zadania (lub problemy) bardziej z ł o ż one, ale typowe, dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Właściwości i budowa materii (z zastosowaniem zwi ą zku mi ę dzy si łą ci ęż ko ś ci, mas ą i przyspieszeniem grawitacyjnym (wzoru na ci ęż ar) oraz ze zwi ą zku g ę sto ś ci z mas ą i obj ę to ś ci ą )

6 informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska b ą d ź problemu przeprowadza do ś wiadczenia: wykazanie cz ą steczkowej budowy materii, badanie w ł a ś ciwo ś ci cia ł sta ł ych, cieczy i gazów, wykazanie istnienia oddzia ł ywa ń mi ę dzycz ą steczkowych, wyznaczanie g ę sto ś ci substancji, z jakiej wykonany jest przedmiot o kszta ł cie regularnym za pomoc ą wagi i przymiaru lub o nieregularnym kszta ł cie za pomoc ą wagi, cieczy i cylindra miarowego oraz wyznaczanie g ę sto ś ci cieczy za pomoc ą wagi i cylindra miarowego, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; przedstawia wyniki i formu ł uje wnioski opisuje przebieg do ś wiadczenia; wyr óż nia kluczowe kroki i spos ó b post ę powania oraz wskazuje rol ę u ż ytych przyrz ą d ó w pos ł uguje si ę poj ę ciem niepewno ś ci pomiarowej; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostk ą oraz z uwzgl ę dnieniem informacji o niepewno ś ci rozwi ą zuje typowe zadania lub problemy dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Właściwości i budowa materii (stosuje zwi ą zek mi ę dzy si łą ci ęż ko ś ci, mas ą i przyspieszeniem grawitacyjnym oraz korzysta ze zwi ą zku

7 g ę sto ś ci z mas ą i obj ę to ś ci ą ) III. HYDROSTATYKA I AEROSTATYKA rozpoznaje i nazywa si ł y ci ęż ko ś ci pos ł uguje si ę poj ę ciem parcia (nacisku) wymienia nazwy przyrz ą d ó w s ł u żą cych uzasadnia, kiedy cia ł o tonie, kiedy i nacisku, podaje ich przyk ł ady w r óż nych pos ł uguje si ę poj ę ciem ci ś nienia wraz z jego do pomiaru ci ś nienia p ł ywa cz ęś ciowo zanurzone w cieczy sytuacjach praktycznych (w otaczaj ą cej jednostk ą w uk ł adzie SI wyja ś nia zale ż no ść ci ś nienia i kiedy p ł ywa ca ł kowicie w niej rzeczywisto ś ci); wskazuje przyk ł ady z ż ycia codziennego obrazuj ą ce dzia ł anie si ł y pos ł uguje si ę poj ę ciem ci ś nienia w cieczach i gazach wraz z jego jednostk ą ; pos ł uguje si ę atmosferycznego od wysoko ś ci nad poziomem morza zanurzone, korzystaj ą c z wzor ó w na si ł y wyporu i ci ęż ko ś ci oraz g ę sto ść nacisku poj ę ciem ci ś nienia hydrostatycznego opisuje znaczenie ci ś nienia rozwi ą zuje z ł o ż one, nietypowe rozró ż nia parcie i ci ś nienie i atmosferycznego hydrostatycznego i ci ś nienia zadania (problemy) dotycz ą ce tre ś ci formu ł uje prawo Pascala, podaje do ś wiadczalnie demonstruje: atmosferycznego w przyrodzie i w ż yciu rozdzia ł u: Hydrostatyka i aerostatyka przyk ł ady jego zastosowania zale ż no ść ci ś nienia hydrostatycznego codziennym (z wykorzystaniem: zale ż no ś ci mi ę dzy wskazuje przyk ł ady wyst ę powania si ł y od wysoko ś ci s ł upa cieczy, R opisuje paradoks hydrostatyczny ci ś nieniem, parciem i polem wyporu w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci i ż yciu istnienie ci ś nienia atmosferycznego, opisuje do ś wiadczenie Torricellego powierzchni, zwi ą zku mi ę dzy ci ś nieniem codziennym prawo Pascala, opisuje zastosowanie prawa Pascala hydrostatycznym a wysoko ś ci ą s ł upa wymienia cechy si ł y wyporu, ilustruje prawo Archimedesa (na tej podstawie w prasie hydraulicznej i hamulcach cieczy i jej g ę sto ś ci ą, prawa Pascala, graficznie si łę wyporu analizuje p ł ywanie cia ł ) hydraulicznych prawa Archimedesa, warunków p ł ywania przeprowadza do ś wiadczenia: badanie zale ż no ś ci ci ś nienia od pola pos ł uguje si ę prawem Pascala, zgodnie z kt ó rym zwi ę kszenie ci ś nienia zewn ę trznego wyznacza g ę sto ść cieczy, korzystaj ą c z prawa Archimedesa cia ł ) pos ł uguje si ę informacjami powierzchni, powoduje jednakowy przyrost ci ś nienia w ca ł ej rysuje si ł y dzia ł aj ą ce na cia ł o, kt ó re pochodz ą cymi z analizy przeczytanych badanie zale ż no ś ci ci ś nienia hydrostatycznego od wysoko ś ci s ł upa cieczy, obj ę to ś ci cieczy lub gazu wskazuje w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci przyk ł ady zjawisk opisywanych za pomoc ą p ł ywa w cieczy, tkwi w niej zanurzone lub tonie; wyznacza, rysuje i opisuje si łę wypadkow ą tekstów (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych wykorzystywania prawa Pascala w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci badanie przenoszenia w cieczy praw i zale ż no ś ci dotycz ą cych ci ś nienia wyja ś nia, kiedy cia ł o tonie, kiedy p ł ywa i w ż yciu codziennym dzia ł aj ą cej na ni ą si ł y zewn ę trznej, hydrostatycznego i atmosferycznego cz ęś ciowo zanurzone w cieczy i kiedy badanie warunków p ł ywania cia ł, przelicza wielokrotno ś ci p ł ywa ca ł kowicie w niej zanurzone

8 korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa, formu ł uje wnioski przelicza wielokrotno ś ci i podwielokrotno ś ci (mili-, centy-, kilo-, mega-) wyodr ę bnia z tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe i podwielokrotno ś ci (centy-, hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki ci ś nienia stosuje do oblicze ń : zwi ą zek mi ę dzy parciem a ci ś nieniem, zwi ą zek mi ę dzy ci ś nieniem hydrostatycznym a wysoko ś ci ą s ł upa cieczy i jej g ę sto ś ci ą ; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z danych analizuje si ł y dzia ł aj ą ce na cia ł a zanurzone w cieczach lub gazach, pos ł uguj ą c si ę poj ę ciem si ł y wyporu i prawem Archimedesa oblicza warto ść si ł y wyporu dla cia ł zanurzonych w cieczy lub gazie podaje warunki p ł ywania cia ł : kiedy cia ł o tonie, kiedy p ł ywa cz ęś ciowo zanurzone w cieczy i kiedy p ł ywa ca ł kowicie zanurzone w cieczy opisuje praktyczne zastosowanie prawa Archimedesa i warunków p ł ywania cia ł ; wskazuje przyk ł ady wykorzystywania w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci pos ł uguje si ę informacjami pochodz ą cymi z analizy przeczytanych tekst ó w (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych p ł ywania cia ł wyodr ę bnia z tekst ó w lub rysunk ó w informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska b ą d ź problemu na podstawie prawa Archimedesa, pos ł uguj ą c si ę poj ę ciami si ł y ci ęż ko ś ci i g ę sto ś ci planuje i przeprowadza do ś wiadczenie w celu zbadania zale ż no ś ci ci ś nienia od si ł y nacisku i pola powierzchni; opisuje jego przebieg i formu ł uje wnioski projektuje i przeprowadza do ś wiadczenie potwierdzaj ą ce s ł uszno ść prawa Pascala dla cieczy lub gaz ó w, opisuje jego przebieg oraz analizuje i ocenia wynik; formu ł uje komunikat o swoim do ś wiadczeniu rozwi ą zuje typowe zadania obliczeniowe z wykorzystaniem warunk ó w p ł ywania cia ł ; przeprowadza obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci danych rozwi ą zuje zadania (lub problemy) bardziej z ł o ż one, ale typowe dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Hydrostatyka i aerostatyka (z wykorzystaniem: zale ż no ś ci mi ę dzy ci ś nieniem, parciem i polem powierzchni, prawa Pascala, prawa Archimedesa) pos ł uguje si ę informacjami pochodz ą cymi z analizy przeczytanych tekst ó w (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych ci ś nienia hydrostatycznego i atmosferycznego oraz prawa Archimedesa, a w szczeg ó lno ś ci informacjami pochodz ą cymi z analizy tekstu:

9 przeprowadza do ś wiadczenia: Podciśnienie, nadciśnienie i próżnia wyznaczanie si ł y wyporu, badanie, od czego zale ż y warto ść si ł y wyporu i wykazanie, ż e jest ona r ó wna ci ęż arowi wypartej cieczy, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; zapisuje wynik pomiaru wraz z jego jednostk ą oraz z uwzgl ę dnieniem informacji o niepewno ś ci; wyci ą ga wnioski i formu ł uje prawo Archimedesa rozwi ą zuje proste (typowe) zadania lub problemy dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Hydrostatyka i aerostatyka (z wykorzystaniem: zale ż no ś ci mi ę dzy ci ś nieniem, parciem i polem powierzchni, zwi ą zku mi ę dzy ci ś nieniem hydrostatycznym a wysoko ś ci ą s ł upa cieczy i jej g ę sto ś ci ą, prawa Pascala, prawa Archimedesa, warunk ó w p ł ywania cia ł ) IV. KINEMATYKA wskazuje przyk ł ady cia ł b ę d ą cych wyja ś nia, na czym polega wzgl ę dno ść rozró ż nia uk ł ady odniesienia: jedno-, planuje i demonstruje do ś wiadczenie w ruchu w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci ruchu; podaje przyk ł ady uk ł ad ó w odniesienia dwu- i trójwymiarowy zwi ą zane z badaniem ruchu z u ż yciem wyró ż nia poj ę cia toru i drogi opisuje i wskazuje przyk ł ady wzgl ę dno ś ci planuje i przeprowadza do ś wiadczenie przyrz ą d ó w analogowych lub cyfrowych, i wykorzystuje je do opisu ruchu; podaje ruchu w celu wyznaczenia pr ę dko ś ci z pomiaru programu do analizy materia łó w wideo; jednostk ę drogi w uk ł adzie SI; przelicza oblicza warto ść pr ę dko ś ci i przelicza jej czasu i drogi z u ż yciem przyrz ą d ó w opisuje przebieg do ś wiadczenia, jednostki drogi jednostki; oblicza i zapisuje wynik zgodnie analogowych lub cyfrowych b ą d ź programu analizuje i ocenia wyniki odró ż nia ruch prostoliniowy od ruchu z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem do analizy materia łó w wideo; szacuje rz ą d R analizuje wykres zale ż no ś ci krzywoliniowego; podaje przyk ł ady liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej wielko ś ci spodziewanego wyniku; zapisuje pr ę dko ś ci od czasu dla ruchu ruch ó w: prostoliniowego i krzywoliniowego nazywa ruchem jednostajnym ruch, z dok ł adno ś ci pomiaru lub danych wyznacza warto ść pr ę dko ś ci i drog ę wyniki pomiar ó w wraz z ich jednostkami oraz z uwzgl ę dnieniem informacji prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego z pr ę dko ś ci ą

10 w którym droga przebyta w jednostkowych z wykres ó w zale ż no ś ci pr ę dko ś ci i drogi o niepewno ś ci; opisuje przebieg pocz ą tkow ą i na tej podstawie przedzia ł ach czasu jest sta ł a; podaje od czasu dla ruchu prostoliniowego odcinkami do ś wiadczenia i ocenia jego wyniki wyprowadza wzór na obliczanie drogi przyk ł ady ruchu jednostajnego jednostajnego oraz rysuje te wykresy sporz ą dza wykresy zale ż no ś ci pr ę dko ś ci w tym ruchu w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci na podstawie podanych informacji i drogi od czasu dla ruchu prostoliniowego rozwi ą zuje nietypowe, z ł o ż one pos ł uguje si ę poj ę ciem pr ę dko ś ci do opisu ruchu prostoliniowego; opisuje rozpoznaje na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu, ż e w ruchu odcinkami jednostajnego na podstawie podanych informacji (oznacza wielko ś ci zadania(problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Kinematyka ruch jednostajny prostoliniowy; podaje jednostajnym prostoliniowym droga jest i skale na osiach; zaznacza punkty i rysuje (z wykorzystaniem wzorów: i jednostk ę pr ę dko ś ci w uk ł adzie SI odczytuje pr ę dko ść i przebyt ą odleg ł o ść wprost proporcjonalna do czasu oraz pos ł uguje si ę proporcjonalno ś ci ą prost ą wykres; uwzgl ę dnia niepewno ś ci pomiarowe) oraz zwi ą zane z analiz ą wykres ó w zale ż no ś ci drogi i pr ę dko ś ci od czasu dla z wykres ó w zale ż no ś ci drogi i pr ę dko ś ci od czasu nazywa ruchem jednostajnie przyspieszonym ruch, w którym warto ść wyznacza przyspieszenie z wykresów zale ż no ś ci pr ę dko ś ci od czasu dla ruchu ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie zmiennego) odró ż nia ruch niejednostajny (zmienny) pr ę dko ś ci ro ś nie jednostkowych przedzia ł ach prostoliniowego jednostajnie zmiennego pos ł uguje si ę informacjami od ruchu jednostajnego; podaje przyk ł ady ruchu niejednostajnego w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci rozró ż nia poj ę cia: pr ę dko ść chwilowa i pr ę dko ść ś rednia pos ł uguje si ę poj ę ciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego i jednostajnie op óź nionego; czasu o t ę sam ą warto ść, a ruchem jednostajnie op óź nionym ruch, w kt ó rym warto ść pr ę dko ś ci maleje w jednostkowych przedzia ł ach czasu o t ę sam ą warto ść oblicza warto ść przyspieszenia wraz z jednostk ą ; przelicza jednostki przyspieszenia wyznacza zmian ę pr ę dko ś ci dla ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego (przyspieszonego lub opó ź nionego) R opisuje zale ż no ść drogi od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym, gdy pr ę dko ść pocz ą tkowa jest r ó wna zero; stosuje t ę zale ż no ść do oblicze ń analizuje ruch cia ł a na podstawie filmu R pos ł uguje si ę wzorem:, R wyznacza przyspieszenie cia ł a pochodz ą cymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych ruchu (np. urz ą dze ń do pomiaru przyspieszenia) realizuje projekt: Prędkość wokół nas (lub inny zwi ą zany z tre ś ciami rozdzia ł u Kinematyka) podaje jednostk ę przyspieszenia w uk ł adzie SI odczytuje przyspieszenie i pr ę dko ść z wykres ó w zale ż no ś ci przyspieszenia i pr ę dko ś ci od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego; rozpoznaje proporcjonalno ść prost ą rozpoznaje zale ż no ść rosn ą c ą (przyspieszonego lub opó ź nionego); oblicza pr ę dko ść ko ń cow ą w ruchu jednostajnie przyspieszonym stosuje do oblicze ń zwi ą zek przyspieszenia ze zmian ą pr ę dko ś ci i czasem, w kt ó rym ta zmiana nast ą pi ł a ( pr ę dko ść ko ń cow ą ); wyznacza analizuje wykresy zale ż no ś ci drogi i pr ę dko ś ci od czasu dla ruchu prostoliniowego na podstawie wzoru wyja ś nia, ż e w ruchu jednostajnie przyspieszonym bez pr ę dko ś ci pocz ą tkowej odcinki drogi pokonywane w kolejnych sekundach maj ą si ę do siebie jak kolejne liczby nieparzyste rozwi ą zuje proste zadania z wykorzystaniem wzorów R i na podstawie danych z tabeli lub jednostajnego; porównuje ruchy na podstawie analizuje wykresy zale ż no ś ci R drogi na podstawie wykresu zale ż no ś ci drogi nachylenia wykresu zale ż no ś ci drogi od czasu od czasu dla ruchu prostoliniowego

11 od czasu w ruchu jednostajnie przyspieszonym identyfikuje rodzaj ruchu na podstawie wykresów zale ż no ś ci drogi, pr ę dko ś ci i przyspieszenia od czasu; rozpoznaje proporcjonalno ść prost ą odczytuje dane z wykresów zale ż no ś ci drogi, pr ę dko ś ci i przyspieszenia od czasu dla ruch ó w prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie przyspieszonego przelicza wielokrotno ś ci i podwielokrotno ś ci (mili-, centy-, kilo-, mega-) oraz jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina) wyodr ę bnia z tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe do osi czasu analizuje wykresy zale ż no ś ci pr ę dko ś ci i przyspieszenia od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego; porównuje ruchy na podstawie nachylenia wykresu pr ę dko ś ci do osi czasu analizuje wykres zale ż no ś ci pr ę dko ś ci od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie opó ź nionego; oblicza pr ę dko ść ko ń cow ą w tym ruchu przeprowadza do ś wiadczenia: wyznaczanie pr ę dko ś ci ruchu p ę cherzyka powietrza w zamkni ę tej rurce wype ł nionej wod ą, badanie ruchu staczaj ą cej si ę kulki, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; zapisuje wyniki pomiarów i oblicze ń w tabeli zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci pomiar ó w; formu ł uje wnioski rozwi ą zuje proste (typowe) zadania lub problemy zwi ą zane z tre ś ci ą rozdzia ł u: Kinematyka (dotycz ą ce wzgl ę dno ś ci ruchu oraz z wykorzystaniem: zale ż no ś ci mi ę dzy drog ą, pr ę dko ś ci ą i czasem w ruchu jednostajnym prostoliniowym, zwi ą zku przyspieszenia ze zmian ą pr ę dko ś ci i czasem, zale ż no ś ci pr ę dko ś ci i drogi od czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym) jednostajnie przyspieszonego bez pr ę dko ś ci pocz ą tkowej; porównuje ruchy na podstawie nachylenia wykresu zale ż no ś ci drogi od czasu do osi czasu wyja ś nia, ż e droga w dowolnym ruchu jest liczbowo równa polu pod wykresem zale ż no ś ci pr ę dko ś ci od czasu sporz ą dza wykresy zale ż no ś ci pr ę dko ś ci i przyspieszenia od czasu dla ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego rozwi ą zuje typowe zadania zwi ą zane z analiz ą wykres ó w zale ż no ś ci drogi i pr ę dko ś ci od czasu dla ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie zmiennego rozwi ą zuje bardziej z ł o ż one zadania (lub problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Kinematyka (z wykorzystaniem: zale ż no ś ci mi ę dzy drog ą, pr ę dko ś ci ą i czasem w ruchu jednostajnym prostoliniowym, zwi ą zku przyspieszenia ze zmian ą pr ę dko ś ci i czasem, zale ż no ś ci pr ę dko ś ci i drogi od czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnie zmiennym)

12 pos ł uguje si ę symbolem si ł y; stosuje poj ę cie si ł y jako dzia ł ania skierowanego (wektor); wskazuje warto ść, kierunek i zwrot wektora si ł y wyja ś nia poj ę cie si ł y wypadkowej; opisuje i rysuje si ł y, kt ó re si ę r ó wnowa żą rozpoznaje i nazywa si ł y opor ó w ruchu; podaje ich przyk ł ady w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci podaje tre ść pierwszej zasady dynamiki Newtona podaje tre ść drugiej zasady dynamiki Newtona; definiuje jednostk ę si ł y w uk ł adzie SI (1 N) i pos ł uguje si ę jednostk ą si ł y rozpoznaje i nazywa si ł y dzia ł aj ą ce na spadaj ą ce cia ł a (si ł y ci ęż ko ś ci i opor ó w ruchu) podaje tre ść trzeciej zasady dynamiki Newtona pos ł uguje si ę poj ę ciem si ł opor ó w ruchu; podaje ich przyk ł ady w r óż nych sytuacjach praktycznych i opisuje wp ł yw na poruszaj ą ce si ę cia ł a rozró ż nia tarcie statyczne i kinetyczne rozpoznaje zale ż no ść rosn ą c ą b ą d ź malej ą c ą oraz proporcjonalno ść prost ą na podstawie danych z tabeli; pos ł uguje si ę proporcjonalno ś ci ą prost ą wyznacza i rysuje si łę wypadkow ą si ł o jednakowych kierunkach V. DYNAMIKA wyja ś nia, na czym polega bezw ł adno ść cia ł ; wskazuje przyk ł ady bezw ł adno ś ci w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci pos ł uguje si ę poj ę ciem masy jako miary bezw ł adno ś ci cia ł analizuje zachowanie si ę cia ł na podstawie pierwszej zasady dynamiki analizuje zachowanie si ę cia ł na podstawie drugiej zasady dynamiki opisuje spadek swobodny jako przyk ł ad ruchu jednostajnie przyspieszonego porównuje czas spadania swobodnego i rzeczywistego ró ż nych cia ł z danej wysoko ś ci opisuje wzajemne oddzia ł ywanie cia ł, pos ł uguj ą c si ę trzeci ą zasad ą dynamiki opisuje zjawisko odrzutu i wskazuje jego przyk ł ady w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci analizuje i wyja ś nia wyniki przeprowadzonego do ś wiadczenia; podaje przyczyn ę dzia ł ania si ł y tarcia i wyja ś nia, od czego zale ż y jej warto ść stosuje poj ę cie si ł y tarcia jako dzia ł ania skierowanego (wektor); wskazuje warto ść, kierunek i zwrot si ł y tarcia opisuje i rysuje si ł y dzia ł aj ą ce na cia ł o wprawiane w ruch (lub poruszaj ą ce si ę ) oraz wyznacza i rysuje si łę wypadkow ą R wyznacza i rysuje si łę wypadkow ą si ł o r óż nych kierunkach R podaje wzór na obliczanie si ł y tarcia analizuje opór powietrza podczas ruchu spadochroniarza planuje i przeprowadza do ś wiadczenia: w celu zilustrowania I zasady dynamiki, w celu zilustrowania II zasady dynamiki, w celu zilustrowania III zasady dynamiki; opisuje ich przebieg, formu ł uje wnioski analizuje wyniki przeprowadzonych do ś wiadcze ń (oblicza przyspieszenia ze wzoru na drog ę w ruchu jednostajnie przyspieszonym i zapisuje wyniki zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci pomiaru; wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla przebiegu do ś wiadcze ń ) rozwi ą zuje bardziej z ł o ż one zadania (lub problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Dynamika (z wykorzystaniem: pierwszej zasady dynamiki Newtona, zwi ą zku mi ę dzy si łą i mas ą a przyspieszeniem i zwi ą zku przyspieszenia ze zmian ą pr ę dko ś ci i czasem, w kt ó rym ta zmiana nast ą pi ł a () rozwi ą zuje nietypowe z ł o ż one zadania, (problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Dynamika (stosuj ą c do oblicze ń zwi ą zek mi ę dzy si łą i mas ą a przyspieszeniem oraz zwi ą zek: ) pos ł uguje si ę informacjami pochodz ą cymi z analizy tekstów (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych przyk ł ad ó w wykorzystania zasady odrzutu w przyrodzie i technice

13 przeprowadza do ś wiadczenia: badanie spadania cia ł, badanie wzajemnego oddzia ł ywania cia ł badanie, od czego zale ż y tarcie, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń, przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; zapisuje wyniki i formu ł uje wnioski przelicza wielokrotno ś ci i podwielokrotno ś ci (mili-, centy-, kilo-, mega-) wyodr ę bnia z tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe opisuje znaczenie tarcia w ż yciu codziennym; wyja ś nia na przyk ł adach, kiedy tarcie i inne opory ruchu s ą po ż yteczne, a kiedy niepo żą dane oraz wymienia sposoby zmniejszania lub zwi ę kszania opor ó w ruchu (tarcia) stosuje do oblicze ń : zwi ą zek mi ę dzy si łą i mas ą a przyspieszeniem, zwi ą zek mi ę dzy si łą ci ęż ko ś ci, mas ą i przyspieszeniem grawitacyjnym; oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z danych przeprowadza do ś wiadczenia: badanie bezw ł adno ś ci cia ł, badanie ruchu cia ł a pod wp ł ywem dzia ł ania si ł, kt ó re si ę nie r ó wnowa żą, demonstracja zjawiska odrzutu, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami oraz z uwzgl ę dnieniem informacji o niepewno ś ci, analizuje je i formu ł uje wnioski rozwi ą zuje proste (typowe) zadania lub problemy dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Dynamika (z wykorzystaniem: pierwszej zasady dynamiki Newtona, zwi ą zku mi ę dzy si łą i mas ą a przyspieszeniem oraz zadania dotycz ą ce swobodnego spadania cia ł, wzajemnego oddzia ł ywania cia ł oraz dotycz ą ce: swobodnego spadania cia ł, wzajemnego oddzia ł ywania cia ł, wyst ę powania opor ó w ruchu) pos ł uguje si ę informacjami pochodz ą cymi z analizy tekst ó w (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych: bezw ł adno ś ci cia ł, spadania cia ł, wyst ę powania opor ó w ruchu, a w szczeg ó lno ś ci tekstu: Czy opór powietrza zawsze przeszkadza sportowcom

14 i wyst ę powania opor ó w ruchu VI. PRACA, MOC, ENERGIA pos ł uguje si ę poj ę ciem energii, podaje pos ł uguje si ę poj ę ciem pracy mechanicznej wyja ś nia kiedy, mimo dzia ł aj ą cej na cia ł o R wykazuje, ż e praca wykonana przyk ł ady r óż nych jej form wraz z jej jednostk ą w uk ł adzie SI; wyja ś nia, si ł y, praca jest r ó wna zero; wskazuje podczas zmiany pr ę dko ś ci cia ł a jest odró ż nia prac ę w sensie fizycznym kiedy zosta ł a wykonana praca 1 J odpowiednie przyk ł ady w otaczaj ą cej r ó wna zmianie jego energii kinetycznej od pracy w j ę zyku potocznym; wskazuje pos ł uguje si ę poj ę ciem opor ó w ruchu rzeczywisto ś ci (wyprowadza wzór) przyk ł ady wykonania pracy mechanicznej pos ł uguje si ę poj ę ciem mocy wraz z jej R wyja ś nia spos ó b obliczania pracy, gdy rozwi ą zuje z ł o ż one zadania w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci jednostk ą w uk ł adzie SI; wyja ś nia, kiedy kierunek dzia ł aj ą cej na cia ł o si ł y nie jest obliczeniowe: podaje wzór na obliczanie pracy, gdy kierunek dzia ł aj ą cej na cia ł o si ł y jest zgodny urz ą dzenie ma moc 1 W; porównuje moce ró ż nych urz ą dze ń zgodny z kierunkiem jego ruchu R wyja ś nia, co to jest ko ń mechaniczny dotycz ą ce energii i pracy (wykorzystuje R geometryczn ą z kierunkiem jego ruchu wyja ś nia, kiedy cia ł o ma energi ę (1 KM) interpretacj ę pracy) oraz mocy; rozró ż nia poj ę cia: praca i moc; odr óż nia potencjaln ą grawitacji, a kiedy ma energi ę podaje, opisuje i stosuje wzór z wykorzystaniem zasady moc w sensie fizycznym od mocy w j ę zyku potocznym; wskazuje odpowiednie potencjaln ą spr ęż ysto ś ci; opisuje wykonan ą prac ę jako zmian ę energii na obliczanie mocy chwilowej ( ) wyznacza zmian ę energii potencjalnej zachowania energii mechanicznej oraz wzorów na energi ę potencjaln ą przyk ł ady w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci opisuje przemiany energii cia ł a grawitacji cia ł a podczas zmiany jego grawitacji i energi ę kinetyczn ą ; podaje i opisuje wzór na obliczanie mocy podniesionego na pewn ą wysoko ść, wysoko ś ci (wyprowadza wz ó r) szacuje rz ą d wielko ś ci spodziewanego (iloraz pracy i czasu, w którym praca zosta ł a wykonana) a nast ę pnie upuszczonego wykorzystuje zasad ę zachowania energii wyja ś nia, jaki uk ł ad nazywa si ę uk ł adem izolowanym; podaje zasad ę zachowania wyniku i na tej podstawie ocenia wyniki oblicze ń rozró ż nia poj ę cia: praca i energia; do opisu zjawisk energii rozwi ą zuje nietypowe zadania wyja ś nia co rozumiemy przez poj ę cie podaje i opisuje zale ż no ść przyrostu energii planuje i przeprowadza do ś wiadczenia (problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: energii oraz kiedy cia ł o zyskuje energi ę, a kiedy j ą traci; wskazuje odpowiednie potencjalnej grawitacji cia ł a od jego masy i wysoko ś ci, na jak ą cia ł o zosta ł o podniesione zwi ą zane z badaniem, od czego zale ż y energia potencjalna spr ęż ysto ś ci i energia Praca, moc, energia realizuje projekt: Statek parowy (lub przyk ł ady w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci ( ) kinetyczna; opisuje ich przebieg i wyniki, inny zwi ą zany z tre ś ciami rozdzia ł u: pos ł uguje si ę poj ę ciem energii opisuje i wykorzystuje zale ż no ść energii formu ł uje wnioski Praca, moc, energia) potencjalnej grawitacji (ci ęż ko ś ci) kinetycznej cia ł a od jego masy i pr ę dko ś ci; rozwi ą zuje zadania (lub problemy) i potencjalnej spr ęż ysto ś ci wraz z ich jednostk ą w uk ł adzie SI podaje wz ó r na energi ę kinetyczn ą i stosuje go do oblicze ń bardziej z ł o ż one (w tym umiarkowanie trudne zadania obliczeniowe) dotycz ą ce pos ł uguje si ę poj ę ciami si ł y ci ęż ko ś ci opisuje zwi ą zek pracy wykonanej podczas tre ś ci rozdzia ł u: Praca, moc, energia i si ł y spr ęż ysto ś ci zmiany pr ę dko ś ci cia ł a ze zmian ą energii (z wykorzystaniem: zwi ą zku pracy z si łą

15 pos ł uguje si ę poj ę ciem energii kinetycznej; wskazuje przyk ł ady cia ł posiadaj ą cych energi ę kinetyczn ą w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci wymienia rodzaje energii mechanicznej; wskazuje przyk ł ady przemian energii mechanicznej w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci pos ł uguje si ę poj ę ciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej; podaje zasad ę zachowania energii mechanicznej do ś wiadczalnie bada, od czego zale ż y energia potencjalna ci ęż ko ś ci, korzystaj ą c z opisu do ś wiadczenia i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; opisuje wyniki i formu ł uje wnioski przelicza wielokrotno ś ci i podwielokrotno ś ci oraz jednostki czasu wyodr ę bnia z prostych tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe kinetycznej cia ł a (opisuje wykonan ą prac ę jako zmian ę energii); wyznacza zmian ę energii kinetycznej wykorzystuje zasad ę zachowania energii do opisu zjawisk oraz wskazuje ich przyk ł ady w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci stosuje do oblicze ń : zwi ą zek pracy z si łą i drog ą, na jakiej zosta ł a wykonana, zwi ą zek mocy z prac ą i czasem, w kt ó rym zosta ł a wykonana, zwi ą zek wykonanej pracy ze zmian ą energii oraz wzory na energi ę potencjaln ą grawitacji i energi ę kinetyczn ą, zasad ę zachowania energii mechanicznej, zwi ą zek mi ę dzy si łą ci ęż ko ś ci, mas ą i przyspieszeniem grawitacyjnym; wykonuje obliczenia i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z danych rozwi ą zuje proste (typowe) zadania lub problemy dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Praca, moc, energia (z wykorzystaniem: zwi ą zku pracy z si łą i drog ą, na jakiej zosta ł a wykonana, zwi ą zku mocy z prac ą i czasem, w kt ó rym zosta ł a wykonana, zwi ą zku wykonanej pracy ze zmian ą energii, wzor ó w na energi ę potencjaln ą grawitacji i energi ę kinetyczn ą oraz zasady zachowania energii mechanicznej) wyodr ę bnia z tekst ó w, tabel i rysunk ó w i drog ą, na jakiej zosta ł a wykonana, zwi ą zku mocy z prac ą i czasem, w kt ó rym zosta ł a wykonana, zwi ą zku wykonanej pracy ze zmian ą energii, zasady zachowania energii mechanicznej oraz wzorów na energi ę potencjaln ą grawitacji i energi ę kinetyczn ą ) pos ł uguje si ę informacjami pochodz ą cymi z analizy tekst ó w (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych: energii i pracy, mocy r óż nych urz ą dze ń, energii potencjalnej i kinetycznej oraz zasady zachowania energii mechanicznej

16 informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska b ą d ź problemu VII. TERMODYNAMIKA pos ł uguje si ę poj ę ciem energii wykonuje do ś wiadczenie modelowe wyja ś nia wyniki do ś wiadczenia projektuje i przeprowadza kinetycznej; opisuje wykonan ą prac ę jako (ilustracja zmiany zachowania si ę cz ą steczek modelowego (ilustracja zmiany zachowania do ś wiadczenie w celu wyznaczenia zmian ę energii cia ł a sta ł ego w wyniku wykonania nad nim si ę cz ą steczek cia ł a sta ł ego w wyniku ciep ł a w ł a ś ciwego dowolnego cia ł a; pos ł uguje si ę poj ę ciem temperatury podaje przyk ł ady zmiany energii pracy), korzystaj ą c z jego opisu; opisuje wyniki do ś wiadczenia wykonania nad nim pracy) wyja ś nia zwi ą zek mi ę dzy energi ą opisuje je i ocenia R sporz ą dza i analizuje wykres wewn ę trznej spowodowanej wykonaniem pos ł uguje si ę poj ę ciem energii kinetyczn ą cz ą steczek i temperatur ą zale ż no ś ci temperatury od czasu pracy lub przep ł ywem ciep ł a w otaczaj ą cej wewn ę trznej; okre ś la jej zwi ą zek z liczb ą R opisuje mo ż liwo ść wykonania pracy ogrzewania lub ozi ę biania dla zjawiska rzeczywisto ś ci cz ą steczek, z kt ó rych zbudowane jest cia ł o; kosztem energii wewn ę trznej; podaje topnienia lub krzepni ę cia na podstawie podaje warunek i kierunek przep ł ywu podaje jednostk ę energii wewn ę trznej przyk ł ady praktycznego wykorzystania tego danych (opisuje osie uk ł adu ciep ł a; stwierdza, ż e cia ł a o r ó wnej temperaturze pozostaj ą w stanie r ó wnowagi w uk ł adzie SI wykazuje, ż e energi ę uk ł adu (energi ę procesu wyja ś nia przep ł yw ciep ł a w zjawisku wsp ół rz ę dnych, uwzgl ę dnia niepewno ś ci pomiar ó w) termicznej rozró ż nia materia ł y o r óż nym wewn ę trzn ą ) mo ż na zmieni ć, wykonuj ą c nad nim prac ę przewodnictwa cieplnego oraz rol ę izolacji cieplnej rozwi ą zuje z ł o ż one zadania obliczeniowe zwi ą zane ze zmian ą energii przewodnictwie; wskazuje przyk ł ady okre ś la temperatur ę cia ł a jako miar ę uzasadnia, odwo ł uj ą c si ę do wynik ó w wewn ę trznej oraz z wykorzystaniem w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci ś redniej energii kinetycznej cz ą steczek, do ś wiadczenia, ż e przyrost temperatury cia ł a poj ę cia ciep ł a w ł a ś ciwego; szacuje rz ą d wymienia sposoby przekazywania energii w postaci ciep ł a; wskazuje odpowiednie przyk ł ady w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci z kt ó rych cia ł o jest zbudowane analizuje jako ś ciowo zwi ą zek mi ę dzy temperatur ą a ś redni ą energi ą kinetyczn ą jest wprost proporcjonalny do ilo ś ci pobranego przez cia ł o ciep ł a oraz, ż e ilo ść pobranego przez cia ł o ciep ł a do uzyskania wielko ś ci spodziewanego wyniku i na tej podstawie ocenia wyniki oblicze ń rozwi ą zuje nietypowe zadania informuje o przekazywaniu ciep ł a przez (ruchu chaotycznego) cz ą steczek danego przyrostu temperatury jest wprost (problemy) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: promieniowanie; wykonuje i opisuje do ś wiadczenie ilustruj ą ce ten spos ó b pos ł uguje si ę skalami temperatur (Celsjusza, Kelvina, Fahrenheita); wskazuje jednostk ę proporcjonalna do masy cia ł a wyprowadza wzór potrzebny Termodynamika przekazywania ciep ł a temperatury w uk ł adzie SI; podaje temperatur ę do wyznaczenia ciep ł a w ł a ś ciwego wody pos ł uguje si ę tabelami wielko ś ci zera bezwzgl ę dnego z u ż yciem czajnika elektrycznego lub fizycznych w celu odszukania ciep ł a przelicza temperatur ę w skali Celsjusza grza ł ki o znanej mocy w ł a ś ciwego; porównuje warto ś ci ciep ł a na temperatur ę w skali Kelvina i odwrotnie R rysuje wykres zale ż no ś ci temperatury w ł a ś ciwego r óż nych substancji pos ł uguje si ę poj ę ciem przep ł ywu ciep ł a od czasu ogrzewania lub ozi ę biania rozró ż nia i nazywa zmiany stan ó w jako przekazywaniem energii w postaci ciep ł a odpowiednio dla zjawiska topnienia lub

17 skupienia: topnienie, krzepni ę cie, parowanie, skraplanie, sublimacj ę, resublimacj ę oraz wskazuje przyk ł ady tych zjawisk w otaczaj ą cej rzeczywisto ś ci pos ł uguje si ę tabelami wielko ś ci fizycznych w celu odszukania temperatury topnienia i temperatury wrzenia oraz R ciep ł a topnienia i R ciep ł a parowania; porównuje te warto ś ci dla r óż nych substancji do ś wiadczalnie demonstruje zjawisko topnienia wyja ś nia, od czego zale ż y szybko ść parowania pos ł uguje si ę poj ę ciem temperatury wrzenia przeprowadza do ś wiadczenia: obserwacja zmian temperatury cia ł w wyniku wykonania nad nimi pracy lub ogrzania, badanie zjawiska przewodnictwa cieplnego, obserwacja zjawiska konwekcji, obserwacja zmian stanu skupienia wody, obserwacja topnienia substancji, korzystaj ą c z opis ó w do ś wiadcze ń i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; zapisuje wyniki obserwacji i formu ł uje wnioski rozwi ą zuje proste, nieobliczeniowe zadania dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: oraz jednostk ą ciep ł a w uk ł adzie SI wykazuje, ż e nie nast ę puje przekazywanie energii w postaci ciep ł a (wymiana ciep ł a) mi ę dzy cia ł ami o tej samej temperaturze wykazuje, ż e energi ę uk ł adu (energi ę wewn ę trzn ą ) mo ż na zmieni ć, wykonuj ą c nad nim prac ę lub przekazuj ą c energi ę w postaci ciep ł a analizuje jako ś ciowo zmiany energii wewn ę trznej spowodowane wykonaniem pracy i przep ł ywem ciep ł a podaje tre ść pierwszej zasady termodynamiki () do ś wiadczalnie bada zjawisko przewodnictwa cieplnego i okre ś la, kt ó ry z badanych materia łó w jest lepszym przewodnikiem ciep ł a (planuje, przeprowadza i opisuje do ś wiadczenie) opisuje zjawisko przewodnictwa cieplnego oraz rol ę izolacji cieplnej opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji stwierdza, ż e przyrost temperatury cia ł a jest wprost proporcjonalny do ilo ś ci pobranego przez cia ł o ciep ł a oraz, ż e ilo ść pobranego przez cia ł o ciep ł a do uzyskania danego przyrostu temperatury jest wprost proporcjonalna do masy cia ł a wyja ś nia, co okre ś la ciep ł o w ł a ś ciwe; pos ł uguje si ę poj ę ciem ciep ł a w ł a ś ciwego wraz z jego jednostk ą w uk ł adzie SI krzepni ę cia na podstawie danych R pos ł uguje si ę poj ę ciem ciep ł a topnienia wraz z jednostk ą w uk ł adzie SI; podaje wz ó r na ciep ł o topnienia wyja ś nia, co dzieje si ę z energi ą pobieran ą (lub oddawan ą ) przez mieszanin ę substancji w stanie sta ł ym i ciek ł ym (np. wody i lodu) podczas topnienia (lub krzepni ę cia) w sta ł ej temperaturze R pos ł uguje si ę poj ę ciem ciep ł a parowania wraz z jednostk ą w uk ł adzie SI; podaje wz ó r na ciep ł o parowania R wyja ś nia zale ż no ść temperatury wrzenia od ci ś nienia przeprowadza do ś wiadczenie ilustruj ą ce wykonanie pracy przez rozpr ęż aj ą cy si ę gaz, korzystaj ą c z opisu do ś wiadczenia i przestrzegaj ą c zasad bezpiecze ń stwa; analizuje wyniki do ś wiadczenia i formu ł uje wnioski planuje i przeprowadza do ś wiadczenie w celu wykazania, ż e do uzyskania jednakowego przyrostu temperatury ró ż nych substancji o tej samej masie potrzebna jest inna ilo ść ciep ł a; opisuje przebieg do ś wiadczenia i ocenia je rozwi ą zuje bardziej z ł o ż one zadania lub problemy (w tym umiarkowanie trudne zadania obliczeniowe) dotycz ą ce tre ś ci rozdzia ł u: Termodynamika (zwi ą zane z energi ą wewn ę trzn ą i temperatur ą,

18 Termodynamika zwi ą zane z energi ą wewn ę trzn ą i zmianami stan ó w skupienia cia ł : topnieniem lub krzepni ę ciem, parowaniem (wrzeniem) lub skraplaniem przelicza wielokrotno ś ci i podwielokrotno ś ci oraz jednostki czasu wyodr ę bnia z tekst ó w i rysunk ó w informacje kluczowe podaje i opisuje wzór na obliczanie ciep ł a w ł a ś ciwego() wyja ś nia, jak obliczy ć ilo ść ciep ł a pobranego (oddanego) przez cia ł o podczas ogrzewania (ozi ę biania); podaje wz ó r ( do ś wiadczalnie wyznacza ciep ł o w ł a ś ciwe wody z u ż yciem czajnika elektrycznego lub grza ł ki o znanej mocy, termometru, cylindra miarowego lub wagi (zapisuje wyniki pomiarów wraz z ich jednostkami oraz z uwzgl ę dnieniem informacji o niepewno ś ci; oblicza i zapisuje wynik zgodnie z zasadami zaokr ą glania oraz zachowaniem liczby cyfr znacz ą cych wynikaj ą cej z dok ł adno ś ci pomiarów, ocenia wynik) opisuje jako ś ciowo zmiany stan ó w skupienia: topnienie, krzepni ę cie, parowanie, skraplanie, sublimacj ę, resublimacj ę analizuje zjawiska: topnienia i krzepni ę cia, sublimacji i resublimacji, wrzenia i skraplania jako procesy, w kt ó rych dostarczanie energii w postaci ciep ł a nie powoduje zmiany temperatury wyznacza temperatur ę : topnienia wybranej substancji (mierzy czas i temperatur ę, zapisuje wyniki pomiar ó w wraz z ich jednostkami i z uwzgl ę dnieniem informacji o niepewno ś ci), wrzenia wybranej substancji, np. wody zmianami stanu skupienia cia ł, wykorzystaniem poj ę cia ciep ł a w ł a ś ciwego i zale ż no ś ci oraz wzorów na R ciep ł o topnienia i R ciep ł o parowania) pos ł uguje si ę informacjami pochodz ą cymi z analizy tekst ó w (w tym popularnonaukowych) dotycz ą cych: energii wewn ę trznej i temperatury, wykorzystania (w przyrodzie i w ż yciu codziennym) przewodnictwa cieplnego (przewodników i izolatorów ciep ł a), zjawiska konwekcji (np. pr ą dy konwekcyjne), promieniowania s ł onecznego (np. kolektory s ł oneczne), poj ę cia ciep ł a w ł a ś ciwego (np. znaczenia du ż ej warto ś ci ciep ł a w ł a ś ciwego wody i jego zwi ą zku z klimatem), zmian stanu skupienia cia ł, a wszczególno ś ci tekstu: Dom pasywny, czyli jak zaoszczędzić na ogrzewaniu i klimatyzacji (lub innego tekstu zwi ą zanego z tre ś ciami rozdzia ł u: Termodynamika)