Diagnoza NGO. Spis treści

Transkrypt

1 Niniejsza publikacja powstała w ramach projektu "Pogotowie NGO" finansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Przedruk lub przenoszenie całości lub części tej publikacji na inne nośniki możliwe wyłącznie za zgodą właścicieli praw autorskich. Diagnoza NGO Spis treści PODZIĘKOWANIA...2 DIAGNOZA NGO BADANIA ILOŚCIOWE...3 INFORMACJE PODSTAWOWE...3 OBSZARY DZIAŁALNOŚCI...4 FORMY DZIAŁAŃ...6 CZŁONKOWIE I PERSONEL ORGANIZACJI...8 FINANSE ORGANIZACJI...9 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA...13 ZARZĄDZANIE FINANSAMI...13 FUNKCJONOWANIE ORGANIZACJI: OCENA BIEŻĄCEJ SYTUACJI I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU...14 OCENA BIEŻĄCEJ SYTUACJI...15 WSPÓŁPRACA...17 FUNDUSZE STRUKTURALNE...19 USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I WOLONTARIACIE...20 WYPOSAŻENIE, POTRZEBY...20 NASTROJE I POSTAWY...21 OPINIE O POLSKIM SEKTORZE POZARZĄDOWYM...23 PODSUMOWANIE...23 DIAGNOZA NGO BADANIA JAKOŚCIOWE...25 ANALIZA SWOT...26 SYTUACJA SEKTORA...27 OPINIA O SEKTORZE ODBIÓR WŚRÓD MIESZKAŃCÓW REGIONU...28 DZIAŁANIE ORGANIZACJI...28 WSPÓŁPRACA...29 SYTUACJA FINANSOWA...29 POTRZEBY...30 NASTROJE I POSTAWY...31 PODSUMOWANIE...31 ZAŁĄCZNIK ZAŁĄCZNIK

2 Podziękowania Szanowni Państwo! Oddajemy do Państwa rąk raport z badania Kondycja sektora organizacji pozarządowych w województwie kujawsko-pomorskim 2006, który otwiera cykl serii wydawniczej poświęconej problematyce trzeciego sektora w województwie kujawsko-pomorskim. Prezentowane wyniki pochodzą z pierwszego badania dotyczącego sytuacji sektora organizacji pozarządowych w województwie kujawsko-pomorskim, zrealizowanego przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Wsparcia Inicjatyw Pozarządowych TŁOK w Toruniu. Badanie zostało sfinansowane ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Trafna diagnoza jest w naszym przekonaniu podstawą skutecznego działania. Właśnie dlatego podjęliśmy się próby scharakteryzowania sytuacji organizacji pozarządowych naszego regionu. Mamy nadzieję, że znajomość silnych i słabych stron organizacji III sektora, ich najpilniejszych potrzeb oraz głównych problemów, a także wiele innych faktów zawartych w niniejszej publikacji, skłonią przedstawicieli różnych środowisk do dyskusji nad przyszłym kształtem tego sektora oraz możliwościami jego rozwoju. Badanie przeprowadzono na reprezentatywnej, warstwowej próbie organizacji pozarządowych z województwa kujawsko-pomorskiego na przełomie 2006 i 2007 roku. Jego realizacja nie byłaby możliwa bez pomocy Elwiry Piszczek i Aleksandry Bronk z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, którym za pomoc w doborze próby oraz wszystkie cenne rady gorąco dziękujemy. Dziękujemy również partnerowi Ośrodka - Stowarzyszeniu Klon/Jawor za udostępnienie ankiety wykorzystywanej w trakcie ogólnopolskich badań kondycji III sektora oraz wsparcie merytoryczne. Zapraszamy serdecznie do lektury! Agnieszka Anielska Jacek Gądecki Kujawsko-Pomorski Ośrodek Wsparcia Inicjatyw Pozarządowych TŁOK Toruń

3 Diagnoza NGO badania ilościowe Informacje podstawowe Na koniec III kwartału 2006 roku w rejestrze REGON 1 zarejestrowanych było ponad 55 tysięcy stowarzyszeń i ponad 8 tysięcy fundacji. W województwie kujawsko-pomorskim w 2006 roku było zarejestrowanych ponad 3,3 tysiąca organizacji pozarządowych, z czego 86% posiadało status stowarzyszenia, a 12% fundacji. Liczba aktywnych organizacji jest jednak mniejsza. Szacunki wynikające z ogólnopolskich badań prowadzonych przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w 2002 roku wskazują, że 58% organizacji z pewnością prowadzi aktywne działania, co dziesiąta całkowicie zaprzestała działalności, zaś los 30% organizacji nie jest do końca znany i choć nie można wykluczyć ich istnienia, to trudności w dotarciu do nich pozwalają przypuszczać, że nie prowadzą one rozwiniętej działalności. W trakcie kilku miesięcy badań realizowanych w województwie kujawskopomorskim w 2006 roku ankieterom udało się nawiązać kontakt z nieco ponad połową jednostek znajdujących się w rejestrze REGON, co dowodzi, że sytuacja w regionie przedstawia się podobnie 2. 94% organizacji z terenu województwa kujawsko-pomorskiego zostało założonych przez osoby indywidualne, założycielami pozostałej części były zaś inne (krajowe lub zagraniczne) organizacje pozarządowe, władze samorządowe, Skarb Państwa bądź jego agendy. 15% organizacji działających na terenie województwa posiada wyodrębnione oddziały lokalne, zaś 21% kujawsko-pomorskich organizacji to lokalne oddziały większych struktur. 18% organizacji w regionie to organizacje stosunkowo młode, zarejestrowane po 2003 roku, a więc liczące nie więcej niż 3 lata. 82% organizacji prowadzi działalność dłużej niż 3 lata, a ponad połowa (61%) dłużej niż 6 lat. Organizacje działające powyżej 10 lat stanowią 1/3 wszystkich organizacji w regionie. Największy odsetek organizacji (47%) jest zarejestrowanych i prowadzi działalność w miejscowościach do 20 tysięcy mieszkańców. Prawie tyle samo (44%) organizacji zarejestrowanych jest na terenie największych ośrodków miejskich w województwie (powyżej 50 tysięcy mieszkańców: Bydgoszcz, Toruń, 1 REGON prowadzony przez Główny Urząd Statystyczny rejestr podmiotów gospodarki narodowej. 2 Wszystkie dane dotyczące sytuacji III sektora w Polsce, które znajdują się w niniejszym raporcie, pochodzą z publikacji Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2006, autorstwa Marty Gumkowskiej i Jana Herbsta. 3

4 Włocławek), a 9% działa na terenie miast liczących między 20 a 50 tysięcy mieszkańców. 40% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego należy do branżowych, regionalnych lub ogólnokrajowych federacji, porozumień i związków. To nieco więcej niż w skali całego kraju, gdzie co trzecia organizacja deklaruje tego rodzaju przynależność. Na liście zrzeszeń najczęściej wskazywanych przez organizacje z naszego regionu znalazły się między innymi: Lokalna Grupa Działania, Federacja WRZOS, Związek Stowarzyszeń i Organizacji Społecznych Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Stowarzyszenie Katolickich Klubów Sportowych oraz Powiatowe Forum Organizacji Pozarządowych. Jednak tylko 13% organizacji, które nie przynależą do tego typu struktur, zdecydowanie deklaruje zainteresowanie przystąpieniem do krajowych związków lub federacji (w Polsce 16%). Pozostała (dominująca) część nie ma sprecyzowanych planów. Podobne odsetki wskazań uzyskano w odniesieniu do zrzeszeń i federacji o charakterze międzynarodowym. Do struktur o charakterze ponadnarodowym należy 12% organizacji z regionu i 10% ogółu organizacji. Tylko 10% niezrzeszonych deklaruje chęć przystąpienia do tego typu związków (w badaniach ogólnopolskich odsetek ten był znacznie wyższy i wynosił 25%), zaś co czwarta z nich nie jest tym zainteresowana. Obszary działalności Największy odsetek, bo 40% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego, prowadzi działalność w sferze sportu, turystyki, rekreacji i hobby. 32% organizacji jako jedną ze sfer swojej działalności wskazało edukację i wychowanie. Na trzecim miejscu, z bardzo zbliżonym odsetkiem wskazań znalazły się kultura i sztuka oraz usługi socjalne i pomoc społeczna wskazywała na nie mniej więcej co czwarta organizacja. W dalszej kolejności znalazły się następujące pola działalności: badania naukowe (12%), ochrona zdrowia (12%) i ochrona środowiska (10%). Kilka procent organizacji zadeklarowało, że prowadzi działalność w sferze rynku pracy i aktywizacji zawodowej, podobnie było w przypadku innej dziedziny: rozwoju lokalnego w wymiarze społecznym i ekonomicznym. W całym polskim sektorze pozarządowym dominują organizacje zajmujące się sportem, rekreacją, turystyką i hobby sfera ta stanowi pole działania 47% wszystkich organizacji. Kolejne dziedziny działalności cieszące się największą popularnością to: edukacja i wychowanie (36%), kultura i sztuka (23%), usługi socjalne i pomoc społeczna (21%) oraz ochrona zdrowia (17%). Co dziesiąta organizacja deklaruje, że zajmuje się wsparciem instytucji, organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich. Działania na rzecz 4

5 rozwoju lokalnego to dziedzina, na którą wskazało 13% organizacji, natomiast 9% angażuje się w ochronę środowiska. Porównanie wyników badań ogólnopolskich oraz regionalnych wskazuje na wysoki poziom zbieżności w strukturze sektora pod względem pól działalności w skali województwa i całego kraju. W obu przypadkach największa ilość wskazań dotyczyła profilu działalności związanego ze sportem, turystyką, rekreacją i hobby, również hierarchia kolejnych obszarów działalności jest bardzo zbliżona. Nieco więcej organizacji w badaniach ogólnopolskich zaliczyło edukację i wychowanie do obszarów swojej działalności, jednak w obu przypadkach pod względem ilości wskazań zajmuje on drugą pozycję. Na kolejnych miejscach, z niemal identycznym odsetkiem wskazań, uplasowały się dwa obszary: kultura i sztuka (25% wskazań w kujawsko-pomorskim i 23% w badaniach ogólnopolskich) oraz usługi socjalne i pomoc społeczna (odpowiednio - 23% i 21%). Różni się natomiast odsetek organizacji, które działają w sferze ochrony zdrowia tą sferą działalności zajmuje się 8% organizacji z województwa oraz 17% organizacji w Polsce. Organizacje pozarządowe z regionu częściej deklarowały działalność w dziedzinie badań naukowych, które uzyskały 12% wskazań wobec 6% w skali kraju. Zarówno w województwie kujawsko-pomorskim, jak i w całej Polsce mniej więcej co dziesiąta organizacja działa w sferze ochrony środowiska, zaś około 13% deklarowało działania na rzecz rozwoju lokalnego. Podobnie jak w badaniach ogólnopolskich, tylko kilka procent podmiotów z kujawsko-pomorskiego zadeklarowało działalność w sferze rynku pracy, zatrudnienia i aktywizacji zawodowej. Cykliczne badania prowadzone na próbie ogólnopolskiej dowodzą, że struktura sektora pod względem obszarów działalności w ostatnich latach pozostaje stabilna. Wykres 1. Struktura działalności Najczęściej wymieniane przez organizacje z kujawsko-pomorskiego szczegółowe obszary działań w sferze sportu, turystyki, rekreacji i hobby to: prowadzenie zajęć w zakresie kultury fizycznej, organizowanie zawodów i prowadzenie obiektów sportowych, organizowanie imprez turystycznych i rekreacyjnych oraz prowadzenie obiektów służących turystyce lub rekreacji, działalność hobbystyczna. W sferze edukacji i wychowania najczęściej wskazywane były następujące działania: kształcenie ustawiczne, edukacja dorosłych, szkolenia uzupełniające i kursy, 5

6 edukacja i opieka przedszkolna, prowadzenie przedszkoli, prowadzenie szkół podstawowych lub średnich, prowadzenie działalności wychowawczej dzieci i młodzieży (w tym harcerstwo). Dodatkowo, ponad 40% organizacji działających w tym obszarze zadeklarowało inne, nieuwzględnione w kwestionariuszu, formy działalności edukacyjnej i wychowawczej. Organizacje działające w sferze kultury i sztuki koncentrują się głównie na: ochronie zabytków i miejsc pamięci, podtrzymywaniu tradycji narodowych, regionalnych, kulturowych, prowadzeniu muzeów, działalności z wykorzystaniem środków masowego przekazu (produkcja telewizyjna lub radiowa, wydawanie czasopism lub książek, prowadzenie bibliotek), działalności scenicznej, teatralnej lub muzycznej, sztukach plastycznych. 1/3 organizacji wskazała ponadto na inne, nieuwzględnione w kwestionariuszu, formy działalności. Działalność organizacji w sferze pomocy społecznej i usług socjalnych przybiera najczęściej postać: pomocy osobom niepełnosprawnym i chorym, prowadzenia lub wspierania domów dziecka, rodzin zastępczych, usługach adopcyjnych, pomocy sierotom i innych usługach socjalnych adresowanych do dzieci i młodzieży, działań wspomagających rodziny niewydolne wychowawczo lub w trudnej sytuacji materialnej, w tym interwencje w przypadku przemocy w rodzinie oraz pomoc rodzinom wielodzietnym, pomocy osobom skrajnie ubogim, pomocy ofiarom klęsk żywiołowych i wypadków losowych, zorganizowanej dystrybucji darów rzeczowych, pomocy osobom bezdomnym, starszym, uchodźcom, jak również profilaktyki uzależnień i pomocy osobom uzależnionym lub ich bliskim. Formy działań W pytaniu o formy działań stosowanych przez organizacje z województwa kujawsko-pomorskiego w ciągu ostatnich dwóch lat najczęściej wskazywane były: bezpośrednie świadczenie usług członkom lub klientom organizacji ten sposób działania praktykuje aż 65% organizacji oraz organizowanie debat, seminariów i konferencji na tematy ważne dla organizacji (47% wskazań). Ponadto, w ramach działań co trzeciej organizacji w regionie mieści się finansowe wspieranie osób indywidualnych oraz reprezentowanie i 6

7 rzecznictwo interesów członków lub klientów organizacji. 28% organizacji deklaruje, że realizuje swoje cele również poprzez mobilizowanie i edukowanie opinii publicznej między innymi poprzez prowadzenie kampanii społecznych. Działalność wydawnicza (wydawanie czasopism, biuletynów i raportów związanych z misją organizacji), badania naukowe (analiza, zbieranie i przetwarzanie danych) oraz animowanie współpracy między organizacjami i instytucjami na terenie kraju to formy działań wskazywane przez kilkanaście procent organizacji. Bardzo podobne formy działania wybierają organizacje w całej Polsce. Blisko 2/3 z nich w ciągu ostatnich dwóch lat świadczyła usługi swoim członkom, podopiecznym lub klientom. Co trzecia organizacja stara się przekazywać swoje cele i wartości, mobilizując opinię publiczną do poparcia jej działań. Tyle samo organizacji deklaruje, że w ciągu ostatnich dwóch lat podjęło się działać jako rzecznik interesów swoich członków lub klientów. Dość duży odsetek organizacji z kujawsko-pomorskiego organizuje debaty, seminaria oraz konferencje na tematy ważne dla organizacji (przypomnijmy, że czyni tak prawie połowa), podczas gdy w całej Polsce na tę formę działań wskazuje 33% organizacji. Niemal o połowę mniej wskazań w regionie uzyskała forma działania określona jako animowanie współpracy między organizacjami i instytucjami. Skalę działań organizacji w województwie można oceniać, odnosząc się do dwóch wskaźników: geograficznego obszaru działalności oraz liczby przeprowadzonych w ostatnich latach projektów. Działania blisko połowy (47%) organizacji ograniczają się do terenu powiatu lub gminy. Kolejnych 38% organizacji obejmuje swoim działaniem najbliższe sąsiedztwo osiedle lub dzielnicę. Co czwarta organizacja prowadzi również działania na terenie regionu lub województwa, zaś co piąta na terenie kraju. W skali kraju 58% organizacji deklaruje, że działa metodą projektową, w województwie kujawsko pomorskim ten odsetek jest niższy i wynosi 48%. Spośród organizacji deklarujących działanie metodą projektową 52% zrealizowało w ciągu ostatnich dwóch lat od 1 do 5 projektów, zaś kolejnych 27% od 6 do 10 projektów. 15% organizacji przeprowadziło w ciągu ostatnich dwóch lat więcej niż 10 projektów. 27% organizacji nie zrealizowało żadnego projektu, który trwałby dłużej niż pół roku. 39% organizacji zrealizowało od 1 do 5 projektów, trwających co najmniej 6 miesięcy, a dalszych 6% od 6 do 10 tego typu projektów. Niewielki odsetek organizacji przeprowadził w ciągu ostatnich dwóch lat więcej niż 10 co najmniej półrocznych projektów. 7

8 Wykres 2. liczba projektow 2 lata Członkowie i personel organizacji Szacunkowa liczba członków organizacji pozarządowych w całej Polsce wynosi około 7-7,5 mln. Co czwarty mężczyzna i co piąta kobieta należy do jakiegoś stowarzyszenia. Niemal wszystkie organizacje (93%) z województwa kujawskopomorskiego posiadają członków. Przynależność do organizacji nie zawsze jednak oznacza wysoki stopień aktywności i zaangażowania. Co najmniej połowa członków aktywnie włącza się w życie organizacji (tj. śledzi jej działania, poświęca swój czas itp.) w przypadku 52% organizacji. Aż 80% organizacji deklaruje, że w walnych zebraniach uczestniczy większość jej członków. Nieco niższy odsetek organizacji (74%) wskazuje, że przynajmniej połowa członków regularnie opłaca składki członkowskie. W większości (72%) zarządów organizacji zasiada od 1 do 5 osób. Najwięcej, bo ponad połowa organizacji w województwie, ma zarząd pięcioosobowy. 1/5 zarządów organizacji liczy od 6 do 10 osób, pozostałe 8% stanowią zarządy liczące więcej niż 10 osób. W co czwartym zarządzie organizacji nie zasiada żadna kobieta. W kolejnych 20% zarządów zasiada tylko jedna kobieta. Prawie połowa zarządów organizacji ma więc skromną reprezentację kobiet lub nie ma jej wcale. Co czwarta organizacja w kujawsko-pomorskim (tyle samo, ile w całej Polsce) posiada płatny personel, niezależnie od formy zatrudnienia. Dodatkowo 65% z nich deklaruje, że w ciągu ostatniego roku korzystało z usług zewnętrznych współpracowników. Dla wszystkich organizacji w regionie odsetek ten wyniósł 21%. W całej Polsce w NGO pracuje ponad 120 tysięcy osób. Dodatkowo każdego roku organizacje zatrudniają na umowę o dzieło lub umowę-zlecenie dalsze 200 tysięcy osób. Około 65% osób zatrudnionych w sektorze to pracownicy etatowi. Ponad połowa (59%) organizacji w kujawsko-pomorskim, w której pracuje płatny personel, zatrudnia od 1 do 5 pracowników. W całej Polsce taką liczbą pracowników wskazuje 69% organizacji. W co czwartej organizacji w kujawsko-pomorskim i w co dziesiątej w Polsce pracuje od 6 do 10 pracowników, a pozostałe 16% (21% w Polsce) zatrudnia więcej niż 10 osób. Kobiety stanowią większość, bo 67% płatnego personelu w organizacjach województwa kujawsko-pomorskiego. Osiem na dziesięć organizacji, które zatrudniają płatnych pracowników, posiada wśród nich co najmniej jedną 8

9 kobietę. Tyle samo deklaruje, że co najmniej połowa wszystkich zatrudnionych w nich pracowników ma wykształcenie wyższe. W organizacjach pozarządowych w całej Polce kobiety stanowią 60% płatnego personelu. 65% organizacji, które zatrudniają pracowników, nie planuje w najbliższym czasie znaczących zmian w sferze zasobów ludzkich i nie zamierza znacząco zwiększyć ani zredukować liczby płatnych pracowników. ¾ organizacji w Polsce deklaruje podobnie. Tylko 6% organizacji deklaruje, że ma w planach znaczne zwiększenie liczby pracowników (8% w Polsce). Wprawdzie żadna z organizacji nie zdradza otwarcie planów związanych z redukcją zatrudnienia, lecz stosunkowo wysoki jest odsetek organizacji niepewnych swojej sytuacji, które nie mają sprecyzowanych planów w tej sferze. 47% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego deklaruje, że korzystało w ostatnim roku z pomocy wolontariuszy, niemal tyle samo organizacji deklaruje, że z ich pomocy nie korzystało. Większość wolontariuszy (mniej więcej sześć na dziesięć osób) jest zaangażowanych w systematyczną pracę na rzecz organizacji, są to osoby ściślej związane z organizacją. Łączną liczbę wolontariuszy (zgodnie z zapisami Ustawy o działalności pożytku publicznym i o wolontariacie są to osoby niebędące członkami organizacji) w Polsce można oszacować na tysięcy. Z ich pomocy korzysta 4 na 10 organizacji w Polsce. 41% organizacji, które współpracują z wolontariuszami, deklaruje, że korzysta z pomocy od 1 do 5 osób, zbliżony odsetek organizacji współpracuje z dużą liczbą wolontariuszy (powyżej 10 osób). 19% organizacji współpracujących z wolontariuszami w kujawsko-pomorskim deklaruje, że wolontariusze zawsze przechodzą szkolenie przygotowujące ich do pracy, zaś 31% na ogół organizuje tego typu przygotowanie. Porozumienie lub inny rodzaj umowy z wolontariuszami zawiera tylko ¼ organizacji (suma odpowiedzi zawsze i na ogół ), jednak aż 38% organizacji nigdy nie korzysta z tego typu regulacji wzajemnych stosunków. Kolejnych 28% zwykle z nich nie korzysta. Finanse organizacji Przychody 30% organizacji w Polsce w 2005 roku zawarły się w przedziale od tysiąca do 10 tysięcy złotych. Kolejne 30% organizacji wykazało dochód między 10 a 100 tysięcy złotych. Dochody 19% organizacji przekroczyły w 2005 roku pułap 100 tysięcy złotych. Co piąta organizacja dysponowała budżetem mniejszym niż tysiąc złotych, co dziesiąta organizacja pozarządowa nie zanotowała żadnego przychodu. 9

10 Sytuacja finansowa organizacji w województwie kujawsko-pomorskim nie odbiega w znaczny sposób od ogólnej sytuacji sektora pozarządowego w Polsce. Przychody 29% organizacji z regionu w 2005 roku zawarły się w przedziale od tysiąca do 10 tysięcy złotych. 35% organizacji dysponowało budżetem zawierającym się w przedziale pomiędzy 10 a 100 tysięcy złotych. 21% organizacji wykazało przychody, które przekraczają pułap 100 tysięcy złotych (w przypadku 8% przekroczyły one 500 tysięcy). Natomiast w przypadku 15% organizacji roczny dochód nie przekroczył w 2005 roku kwoty tysiąca złotych. Wykres 3. przychod 2005 Rok wcześniej (czyli w 2004 roku) 40% organizacji z kujawsko-pomorskiego wykazało przychód zawierający się w przedziale miedzy 1 a 10 tysięcy złotych. Przychód 29% organizacji mieścił się w przedziale miedzy 10 a 100 tysięcy złotych. Co czwarta organizacja dysponowała wówczas budżetem większym niż 100 tysięcy złotych (5% większym niż 500 tysięcy złotych). Natomiast dochód 8% organizacji nie przekroczył w 2004 roku tysiąca złotych. Wykres 4. przychod 2004 Roczny przychód blisko połowy (48%) organizacji z regionu w 2003 roku zawarł się w przedziale od 1 do 10 tysięcy złotych. Przychód pomiędzy 10 a 100 tysięcy złotych zadeklarowało 20% organizacji. Jedna na dziesięć organizacji uzyskała w 2003 roku przychód niższy niż tysiąc złotych. Prawie 20% organizacji dysponowała budżetem większym niż 100 tysięcy złotych (3% powyżej 500 tysięcy). Wykres 5. przychod 2003 Wysokość dochodów organizacji z kujawsko-pomorskiego w latach Wysokość przychodów organizacji w kuj.-pom (0 100 PLN> 0,0% 0,0% 3,8% ( PLN> 6,5% 7,9% 7,7% 10

11 ( PLN> 3,2% 0,0% 3,8% ( PLN> 29% 21,1% 13,5% ( PLN> 19,4% 18,4% 15,4% (10 tys. 50 tys. PLN> 19,4% 28,9% 32,7% (50 tys. 100 tys. PLN> 0,0% 0,0% 1,9% (100 tys. 500 tys. PLN> 19,4% 18,4% 13,5% (500 tys. 1 mln PLN> 0,0% 5,3% 5,8% (1 mln 5 mln PLN> 3,2% 0,0% 1,9% Ogółem 100,0% 100,0% 100,0% Zestawienie danych dotyczących finansów organizacji z kilku ostatnich lat pozwala dostrzec pewne tendencje. Przychody większości (60 70%) organizacji mieszczą się w dwóch przedziałach: od 1 tysiąca do 10 tysięcy złotych oraz od 10 do 100 tysięcy złotych. Wyraźnie widoczny jest wzrost odsetka organizacji, których przychód wynosi od 10 do 100 tysięcy złotych (19,4% w 2003, 34,6% w 2005) przy jednoczesnym zmniejszaniu się odsetka organizacji wykazujących dochód do 10 tysięcy złotych (58,1% w 2003, 43,2% w 2005). Odsetek organizacji dysponujących budżetem większym niż 100 tysięcy nie przekracza 25% (22,6% w 2003 roku, 23,7% w 2004 roku, 21,2% w 2005 roku). Jedynie 2 3% organizacji wykazywało w ostatnich latach przychód większy niż 1 milion złotych. W ciągu ostatnich lat wzrósł odsetek organizacji, których dochód nie przekracza tysiąca złotych. W oparciu o przedstawione wyniki możemy mówić o wyraźnym rozwarstwieniu organizacji pozarządowych pod względem uzyskiwanych dochodów. Wprawdzie odsetek organizacji o niskich dochodach (do 10 tysięcy złotych) zmniejszył się w ostatnich latach, jednak wciąż stanowią one ponad 40% wszystkich organizacji w naszym województwie. Niepokojący jest również wzrost liczby organizacji, których dochód nie przekracza tysiąca złotych rocznie. Stabilną grupę, która obejmowała w ostatnich latach 21 24% organizacji z regionu, stanowią podmioty, których roczny dochód przewyższa 100 tysięcy złotych. Na wierzchołku skali dochodów znajduje się jedynie bardzo niewielka (2 3%) część organizacji. Biorąc pod uwagę powyższe dane, można zatem przypuszczać, że obecny rozkład na skali dochodów utrwali się w kolejnych latach. Jeśli zestawimy dane dotyczące województwa kujawsko-pomorskiego z danymi ogólnopolskimi, okaże się, że w ciągu dwóch lat (między 2003 a 2005 rokiem) rozkład dochodów wśród organizacji z regionu znacznie upodobnił się do ogólnopolskiej struktury organizacji III sektora pod względem dochodów. 11

12 Wyniki ostatnich badań nie są już tak zróżnicowane, jak jeszcze kilka lat temu. Zrównał się odsetek organizacji, które deklarowały dochody w przedziałach od tysiąca do złotych w województwie kujawskopomorskim wynosi on obecnie 28,9%, w Polsce zaś 29,8%, podczas gdy w roku 2003 odsetki te wynosiły odpowiednio 48,4% i 26%. Podobną sytuację można dostrzec w grupie organizacji o stosunkowo wysokich dochodach między a złotych: o ile w 2003 roku w grupie tej znajdowało się 19,4% organizacji z województwa i 31,4% z Polski, w 2005 roku liczby te były bardziej wyrównane 34,6% w kujawsko-pomorskim i 30,3% w Polsce. Niestety, choć w 2003 roku podobny odsetek organizacji w Polsce i województwie kujawsko-pomorskim dysponował budżetem powyżej miliona złotych, do 2005 roku odsetek tych organizacji w naszym regionie znacznie się zmniejszył i jest o połowę mniejszy niż wskaźnik ogólnopolski. Dochody organizacji w województwie kujawsko-pomorskim i w Polsce w latach 2003 i 2005 Kwota dochodu Kujawskopomorskipomorskie Polska Kujawsko- Polska poniżej ,7% 21,6% 14,3% 20,4% ,4% 26% 28,9% 29,8% ,4% 31,4% 34,6% 30,3% mln 19,4% 17,4% 19,3% 15,4% powyżej 1 mln 3,2% 3,6% 1,9% 3,9% 43% organizacji w województwie deklaruje pobieranie opłat (całkowite lub częściowe) za niektóre produkty lub usługi wytwarzane przez organizację. Opłaty przybierają najczęściej formę odpłatności ponoszonej przez odbiorcę lub składek członków, które finansują działania na ich rzecz. 57% organizacji nie pobiera żadnych opłat od członków i beneficjentów. 82% organizacji posiada w statucie zapis umożliwiający prowadzenie odpłatnej działalności nie dla zysku. Prowadzenie działalności gospodarczej jest zgodne ze statutem 63% organizacji. Jednak nie wszystkie organizacje wykorzystują możliwości, jakie dają im zapisy statutowe. Działalność odpłatną prowadzi 26% organizacji w regionie (i tylko 15% w kraju), działalność gospodarczą tylko 7% (w Polsce 8%). 7% organizacji planuje rozpoczęcie działalności odpłatnej, kolejnych 7% rozważa taką możliwość (odpowiednio 5% i 10% w Polsce). W przypadku działalności gospodarczej odsetki te wynoszą 3% i 12%, zaś analogiczne deklaracje organizacji w badaniu ogólnopolskim zbliżone są do wskazań dotyczących działalności odpłatnej. 12

13 Źródła finansowania Najczęściej wskazywanymi źródłami finansowania organizacji w regionie są źródła publiczne samorządowe (skorzystało z nich w 2005 roku 62% organizacji) oraz rządowe (41% organizacji). Aż 62% organizacji finansuje swoje działania, korzystając ze składek członkowskich. Duża część organizacji realizuje działania dzięki darowiznom od osób fizycznych (37%) oraz darowiznom od firm i instytucji (29%). Ze wsparcia krajowych organizacji pozarządowych korzysta co dziesiąta organizacja, zaś ze wsparcia organizacji zagranicznych jedynie 6%. Z zagranicznych programów pomocowych (w tym środków przedakcesyjnych Unii Europejskiej) skorzystało w naszym województwie 9% organizacji, zaś ze środków funduszy strukturalnych jedynie 3%. Co 10. organizacja pozyskuje dochody ze zbiórek publicznych i akcji charytatywnych. Aż 18% organizacji w województwie kujawsko-pomorskim korzysta z dochodów z przekazania jednego procenta podatku. Organizacje, które korzystały ze środków publicznych (rządowych i samorządowych), najczęściej pozyskiwały je na drodze otwartych konkursów. Część organizacji uzyskała dofinansowanie bez konkursu, a jedynie niewielki odsetek na drodze przetargów w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych. Wykres 6. Źródła finansowania organizacji Zarządzanie finansami 78% organizacji w województwie kujawsko-pomorskim prowadzi księgowość. 64% spośród nich zatrudnia własnych księgowych (32% organizacji posiada księgowych z formalnymi uprawnieniami, tyle samo księgowych bez uprawnień), a 19% organizacji zleca prowadzenie księgowości na zewnątrz biurom rachunkowym lub firmom księgowym, reszta organizacji deklaruje inny sposób prowadzenia księgowości. 30% wszystkich organizacji w Polsce zleca prowadzenie księgowości firmom zewnętrznym. Kolejnych 30% zatrudnia do prowadzenia księgowości osobę bez uprawnień, zaś co piąta organizacja w Polsce deklaruje, że ma księgowego z uprawnieniami. 18% organizacji w kraju (22% w regionie) w ogóle nie prowadzi księgowości zapewne część z nich stanowią podmioty, które nie posiadają żadnych przychodów, tak więc w ich przypadku nie ma czego 13

14 księgować. Z pewnością jednak w tej grupie znajdują się również i takie organizacje, które posiadają przychody. 81% organizacji w Polsce prowadzi rachunek bankowy. Korzysta z niego również większość organizacji w województwie kujawsko-pomorskim. 72% z nich deklaruje, że przechowują środki finansowe właśnie na rachunku w banku. 18% przechowuje je w gotówce. Tylko 7% organizacji może sobie pozwolić na założenie lokat terminowych lub dokonanie zakupu obligacji. Ponad połowa organizacji w województwie nie dysponuje żadnym istotnym majątkiem. Jedynie 18% organizacji posiada trwały majątek w postaci lokalu lub nieruchomości, gruntów czy praw majątkowych. Jedynie co dziesiąta organizacja posiada rezerwy finansowe. Funkcjonowanie organizacji: ocena bieżącej sytuacji i możliwości rozwoju Większość organizacji w województwie kujawsko-pomorskim (52%) zamierza w najbliższym czasie utrzymać działalność na tym samym poziomie, jednak aż 38% planuje znacząco rozwinąć działalność. Najpoważniejsze problemy, z którymi borykają się w swojej działalności organizacje z regionu (suma odpowiedzi zdecydowanie odczuwalne i raczej odczuwalne ): trudności w zdobywaniu funduszy lub sprzętu niezbędnego do prowadzenia działań organizacji 71% wskazań, brak osób gotowych bezinteresownie angażować się w działania organizacji 63% wskazań, nadmiernie rozbudowana biurokracja administracji publicznej 52% wskazań, nadmiernie skomplikowane formalności związane z korzystaniem ze środków grantodawców, sponsorów lub funduszy Unii Europejskiej 44% wskazań, niejasne reguły współpracy organizacji z administracją publiczną 32% wskazań. Dla co czwartej organizacji odczuwalnymi problemami są również: trudności w utrzymaniu dobrego personelu, wolontariuszy, brak dostępu do wiarygodnych informacji, ważnych dla organizacji, znużenie liderów organizacji, wypalenie osób zaangażowanych w jej prace, niedoskonałość lub brak przepisów regulujących działania organizacji, zbyt wysokie obciążenia podatkowe organizacji. Wykres 7. glowne problemy 14

15 Niekorzystny wizerunek organizacji pozarządowych w oczach opinii publicznej i w mediach, brak zaufania do organizacji pozarządowych to problem, który odczuwa tylko 13% organizacji (z pewnością wiąże się to z faktem, że blisko ¾ organizacji w regionie oraz 8 na 10 w Polsce dobrze lub bardzo dobrze ocenia swój społeczny wizerunek). Tyle samo organizacji wskazało na problem niewystarczającej współpracy lub konflikty w środowisku organizacji pozarządowych. Jedynie nielicznych (10%) dotyczy problem odchodzenia od misji, dla której powstała organizacja. Optymistyczny jest również fakt, że takie problemy, jak: konflikty z innymi instytucjami czy napięcia wewnątrz organizacji dotyczą jeszcze mniejszej części organizacji. Problemy, z jakimi borykają się organizacje w województwie, są bardzo podobne do tych, które stanowią bolączkę wszystkich organizacji w kraju. W badaniach ogólnopolskich również na pierwszy plan wysunęły się trudności z pozyskaniem funduszy (73% wskazań) oraz brak osób gotowych do bezinteresownego zaangażowania (56% wskazań). Kłopotem dla ponad połowy organizacji są nadmiernie skomplikowane formalności związane z pozyskiwaniem funduszy i rozbudowana biurokracja administracji publicznej. Co trzecia organizacja w Polsce odczuwa problem znużenia i wypalenia osób zaangażowanych w działania organizacji. Niewiele organizacji w kraju dotyczy problem odchodzenia od misji, konfliktów wewnętrznych oraz napięć we współpracy z innymi organizacjami sektora. Ocena bieżącej sytuacji Organizacje III sektora w województwie dość dobrze oceniają swoją bieżącą sytuację finansową. Choć co czwarta ocenia ją źle lub bardzo źle, dominuje ocena średnia, na którą wskazuje 46% organizacji. Bardzo dobrze lub dobrze ocenia je 16% organizacji. Dla porównania ocenę średnią na opisanie swojej sytuacji finansowej wybrało 48% organizacji w Polsce, zaś dobrze lub bardzo dobrze oceniło ją 18%. Organizacje z regionu wysoko oceniły także zarządzanie finansami aż 2/3 organizacji oceniło je dobrze lub bardzo dobrze. Stosunkowo niewielki odsetek (19%) organizacji w regionie (i 29% w Polsce) dostrzega poważne braki w wyposażeniu organizacji i obecny stan jej zaopatrzenia ocenia źle lub bardzo źle. Z drugiej jednak strony, tylko 31% (28% w całym kraju) organizacji ocenia swoje wyposażenie bardzo dobrze lub dobrze, co oznacza, że w rzeczywistości blisko połowa organizacji dostrzega pewne braki w wyposażeniu. Nie dziwi fakt, że wysoką ocenę przypisano kompetencjom pracowników tu zdecydowanie dominuje ocena dobra i bardzo dobra łącznie wskazało na 15

16 nią 74% organizacji w regionie i 85% w całej Polsce. Podobne oceny dotyczyły jakości świadczonych usług tutaj 71% organizacji w regionie i 85% organizacji w Polsce wskazało na ocenę dobrą i bardzo dobrą. Blisko ¾ organizacji w regionie (oraz 8 na 10 w Polsce) dobrze lub bardzo dobrze ocenia swój społeczny wizerunek. Wysoko społeczne znaczenie swoich działań ocenia blisko połowa NGO, zarówno w regionie, jak i w całej Polsce (odpowiednio 46% i 50%). W organizacjach, które zatrudniają płatnych pracowników dość nisko oceniony został poziom zarobków 59% organizacji w regionie i 44% w Polsce oceniło go jako średni, odpowiednio 29% i 24% jako zły lub bardzo zły. Tylko 12% organizacji w regionie oceniło zarobki jako dobre. Nieco więcej organizacji w badaniu ogólnopolskim pozytywnie oceniło poziom zarobków w III sektorze: 16% oceniło je dobrze, a 3% bardzo dobrze. O zadowalającym poziomie współpracy wewnątrzsektorowej świadczy fakt, że tylko co dziesiąta organizacja w regionie źle lub bardzo źle ocenia poziom współpracy z innymi organizacjami, zaś ponad połowa ocenia ją dobrze lub bardzo dobrze. Bardzo zbliżone oceny dotyczą poziomu współpracy z innymi instytucjami. W badaniu ogólnopolskim źle lub bardzo źle współpracę wewnątrzesektorową oceniło jedynie 8% organizacji, zaś jej poziom za zadowalający uznało 61% organizacji. W związku z planowanym rozwojem 47% organizacji w województwie kujawskopomorskim w ciągu dwóch ostatnich lat rozpoczęło systematyczne działania związane z poszukiwaniem źródeł finansowania. 40% organizacji podjęło działania związane z budowaniem wizerunku i promocją organizacji, a 32% dokonało ewaluacji programów i dotychczasowych działań. Co czwarta organizacja opracowała plan działań na najbliższe lata (planowanie strategiczne), tyle samo przeprowadziło kampanie zmierzające do pozyskania nowych członków, a 21% przeprowadziło badanie potrzeb lokalnych. Co piąta organizacja w województwie przeprowadziła badanie potrzeb lokalnych w dziedzinie, którą się zajmuje oraz badanie popytu na usługi organizacji. ¼ organizacji deklaruje, że w ubiegłym roku pracownicy uczestniczyli w szkoleniach związanych z funkcjonowaniem organizacji, tyle samo wskazuje na ich uczestnictwo w szkoleniach branżowych, związanych ze specyficzną dziedziną, w jakiej działa organizacja. Główne potrzeby szkoleniowe organizacji koncentrują się w obszarach: pozyskiwania funduszy (tę dziedzinę wskazało aż 57% organizacji, zarówno w regionie, jak i w Polsce), prawno-formalnych aspektów funkcjonowania organizacji (51% wskazań w województwie i 33% w Polsce), 16

17 wiedzy związanej ze specyficzną dziedziną, w której działa organizacja (37% wskazań w województwie, tyle samo w Polsce), finansów organizacji (32% wskazań w regionie i 24% w Polsce), zarządzania programami organizacji: planowanie, ewaluacja (27% wskazań w regionie i 15% w badaniach ogólnopolskich), budowania wizerunku organizacji, promocji i współpracy z mediami (21% wskazań w województwie i 28% w Polsce). Jednocześnie tylko 6% organizacji z regionu i 17% organizacji z całej Polski wprost deklaruje, ze w ogóle nie potrzebuje szkoleń. Współpraca Jednym z najważniejszych partnerów organizacji pozarządowych w województwie kujawsko-pomorskim jest samorząd lokalny i regionalny. Regularne kontakty z samorządem lokalnym (w tym również jego agendami: PUP, GOPS) utrzymuje 35% organizacji. Kolejnych 34% deklaruje, że kontaktuje się z samorządem raz na jakiś czas. Łącznie kontakty z samorządem lokalnym na poziomie powiatu lub gminy utrzymuje 69% organizacji w regionie. W Polsce podobne kontakty utrzymuje 63% organizacji. Kontakty z samorządem lokalnym najczęściej przybierają formę wzajemnego uzgadniania przedsięwzięć (wspólne akcje, programy, imprezy) oraz bieżącej wymiany informacji, na które wskazuje odpowiednio 56% i 49% badanych w województwie oraz 57% i 55% organizacji w Polsce. Wsparcie finansowe ze strony samorządu otrzymuje 47% organizacji w regionie i 52% w Polsce, zaś pozafinansowe odpowiednio 19% i 32%. Kontakty z samorządem, dzięki uczestnictwu w komisjach i grupach roboczych (jako członkowie, obserwatorzy, eksperci), utrzymuje co czwarta organizacja, niemal taki sam odsetek organizacji bieżące informacje uzyskuje dzięki nieformalnym kontaktom z urzędnikami, które utrzymują jej członkowie. ¼ organizacji uczestniczy w przygotowywaniu przez samorząd dokumentów służących rozwojowi gminy, powiatu lub regionu. Z samorządem regionalnym kontakty utrzymuje 63% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego, jednak tylko 10% organizacji deklaruje, że są to kontakty regularne, w większości przypadków są to kontakty co pewien czas lub sporadyczne. W skali kraju 53% organizacji deklaruje, że utrzymuje kontakty z samorządem regionalnym, jednak tylko w przypadku 27% organizacji są to kontakty regularne. Z instytucjami użyteczności publicznej (np. szkołami, muzeami) utrzymuje kontakty 56% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego oraz trzy na cztery organizacje w Polsce. Ponad połowa (57%) organizacji z województwa 17

18 deklaruje, że utrzymuje kontakty z innymi organizacjami pozarządowymi. Jednak tylko 13% utrzymuje z nimi częste kontakty. W skali kraju regularne kontakty z innymi organizacjami deklaruje 17% NGO, kolejnych 25% utrzymuje z nimi kontakty co pewien czas, a co trzecia organizacja w Polsce w ogóle nie utrzymuje kontaktów z innymi przedstawicielami sektora. Jeśli zaś chodzi o kontakty z organizacjami zagranicznymi, to kontakt z nimi utrzymuje 19% organizacji w regionie (29% w Polsce), w większości jednak są to kontakty bardzo rzadkie lub sporadyczne. Co ważne, znaczna większość (77%) organizacji z województwa kujawskopomorskiego, w trosce o swój wizerunek, utrzymuje kontakty z lokalnymi mediami 27% kontaktuje się z nimi regularnie, 35% raz na jakiś czas, a kolejnych 15% sporadycznie. Kontakty z mediami lokalnymi utrzymuje mniej więcej połowa organizacji w Polsce, tak więc odsetek organizacji w województwie jest wyraźnie wyższy. Nieco inaczej jest w przypadku mediów krajowych kontaktuje się z nimi co trzecia organizacja w regionie (38% w Polsce), jednak żadna nie czyni tego regularnie, zwykle są to kontakty sporadyczne lub od czasu do czasu. Aż 51% organizacji z województwa utrzymuje kontakty ze środowiskiem biznesu. W większości są to jednak kontakty nieregularne i sporadyczne, regularne kontakty z tym środowiskiem utrzymuje jedynie 6% organizacji. Badania ogólnopolskie dowodzą, że 2/3 organizacji kontaktuje się z przedstawicielami biznesu, jednak tylko 11% deklaruje, że czyni to często. 43% organizacji w Polsce utrzymuje kontakty ze środowiskiem akademickim, jednak w województwie kujawsko-pomorskim kontakty tego rodzaju deklaruje tylko co trzecia organizacja. Co czwarta organizacja, zarówno w kraju, jak i w regionie, utrzymuje kontakty z Kościołem lub związkami wyznaniowymi, jednak zwykle są to kontakty sporadyczne. Ponad 70% organizacji z kujawsko-pomorskiego (oraz 69% organizacji w Polsce) deklaruje, że utrzymuje w miarę regularne kontakty ze społecznością lokalną, w której działa. Tylko 5% organizacji w regionie (i 15% w Polsce) w ogóle nie utrzymuje takich kontaktów. Za najistotniejsze z punktu widzenia organizacji ankietowani z województwa kujawsko-pomorskiego uznali kontakty z samorządem lokalnym (45% wskazań), a w dalszej kolejności: z innymi organizacjami pozarządowymi, samorządem regionalnym, instytucjami użyteczności publicznej oraz lokalną społecznością. Aż 12% organizacji uznało, że najważniejsze dla ich organizacji są kontakty z mediami lokalnymi. Najczęściej deklarowane formy współpracy z partnerami to organizowanie wspólnych działań i przedsięwzięć, pomoc finansowa (dotacje otrzymywane na przeprowadzenie projektów chodzi tu głównie o pomoc otrzymywaną ze strony samorządowej), wymiana przydatnych informacji oraz promocja. 18

19 Fundusze strukturalne Organizacje pozarządowe umiarkowanie oceniają stan swojej wiedzy w zakresie unijnych funduszy. Jedynie 15% organizacji w województwie i 20% organizacji w Polsce deklaruje, że posiada w tej kwestii wiedzę wystarczającą na tym etapie rozwoju organizacji. Dominująca część (43% w regionie i 53% w kraju) wskazuje, że wprawdzie w pewnym stopniu orientuje się w możliwościach ubiegania się o dotacje unijne, lecz to wciąż za mało. Jednak prawie co trzecia organizacja w regionie (i 25% w Polsce) wciąż jeszcze nie posiada elementarnej wiedzy o funduszach unijnych. 18% organizacji z województwa (wobec 9% w statystyce ogólnopolskiej) w ciągu ostatnich dwóch lat ubiegało się o unijne fundusze. Największym powodzeniem cieszył się Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego oraz Inicjatywy Wspólnotowe EQUAL i LEADER. Jednak wnioskowane dotacje otrzymała w województwie (podobnie, jak w całym kraju) niespełna połowa aplikujących. Duża część (42%) aplikujących organizacji z województwa korzystała z zewnętrznej pomocy przy przygotowywaniu projektów finansowanych z Funduszy Strukturalnych. Organizacje zwracały się po pomoc do Regionalnego Ośrodka Szkoleniowego Europejskiego Funduszu Społecznego lub indywidualnych doradców i konsultantów. 21% organizacji w województwie kujawsko-pomorskim (oraz aż 53% organizacji w Polsce) planuje w przyszłości ubiegać się o środki unijne (suma odpowiedzi tak i raczej tak ). Wśród organizacji, które już aplikowały o unijne fundusze, ¾ deklaruje, że z pewnością będą ubiegać się o te środki w przyszłości, kolejnych 18% raczej tak. Okazuje się więc, że niemal wszystkie organizacje, które już miały kontakt z procedurą pozyskiwania funduszy UE są zdecydowane skorzystać z nich w przyszłości. W sferze zainteresowania organizacji leżą zwłaszcza takie obszary działań, jak: wykluczenie i marginalizacja społeczna, rozwój przedsiębiorczości, niepełnosprawność, działalność edukacyjna oraz przeciwdziałanie i zwalczanie bezrobocia. Tego typu przedsięwzięcia organizacje z regionu planują realizować ze środków unijnych. Organizacje wciąż wskazują jednak na szereg problemów, które w dużym stopniu utrudniają im ubieganie się o fundusze europejskie. Na pierwszy plan wysuwa się brak wymaganych środków własnych koniecznych do współfinansowania projektów stanowi on problem dla co trzeciej organizacji. W dalszej kolejności organizacje wskazywały na brak możliwości do przedstawienia wymaganych gwarancji finansowych, zbyt mały potencjał 19

20 organizacji w stosunku do skali projektów, brak specjalistów i zbyt małe doświadczenie organizacji w realizacji projektów, zbyt zawiłe procedury i formularze oraz trudności ze znalezieniem partnerów. Badania wskazują jednak, że informacje na temat funduszy unijnych są łatwo dostępne, tylko jedna na dziesięć organizacji uważa za problem brak rzetelnej informacji o funduszach strukturalnych i warunkach korzystania z nich, co świadczy o pozytywnej ocenie Instytucji Wdrażających. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie Poziom znajomości Ustawy o działalności pożytku Publicznego i o wolontariacie, uchwalonej w 2003 roku, wciąż pozostawia wiele do życzenia. Regulacje prawne wynikające z tej ustawy dobrze zna 35% organizacji w regionie (28% w Polsce), kolejnych 29% (43% w skali kraju) deklaruje, że zna je jedynie w ogólnym zarysie. Niepokojący jest fakt, że pozostała, dość znaczna część organizacji wie o ustawie bardzo niewiele lub nic ponad to, że weszła w życie. To tłumaczy stosunkowo niski (25% w województwie) odsetek organizacji, które realizują jeden z podstawowych obowiązków, jaki nakłada na nie ustawa zawieranie porozumień z wolontariuszami. 29% organizacji pozarządowych w województwie kujawsko-pomorskim posiada status organizacji pożytku publicznego, kolejnych 17% zamierza w przyszłości ubiegać się o ten status lub jest w trakcie procedury. Wyposażenie, potrzeby Do głównych potrzeb organizacji, na które zostałyby przeznaczone dodatkowe środki, zalicza się: zakup sprzętu (aż 72% organizacji w województwie i 63% w Polsce deklaruje taką potrzebę), podniesienie kwalifikacji pracowników lub wolontariuszy (odpowiednio 46% i 29% wskazań), rozszerzenie zakresu usług (28% wskazań tyle samo w regionie i w kraju), zatrudnienie lub skorzystanie z usług specjalistów (27% i 20% wskazań), powiększenie lub remont lokalu (25% i 22% wskazań), zatrudnienie dodatkowych pracowników (19% i 15% wskazań). Wykres 8. potrzeby 20

21 44% organizacji w województwie (63% w Polsce) korzysta w codziennej pracy ze sprzętu komputerowego. 54% organizacji w województwie (i aż 80% w Polsce) posiada w swojej siedzibie dostęp do Internetu. 39% osób zaangażowanych w pracę organizacji w regionie korzysta z Internetu (w siedzibie organizacji lub poza nią, jednak w celach związanych z działalnością organizacji) codziennie, 21% kilka razy w tygodniu, a kolejne 12% kilka razy w miesiącu. 46% organizacji w regionie (i co trzecia organizacja w Polsce) posiada własną stronę internetową, zaś 12% deklaruje, że strona www jest w trakcie opracowywania. Nastroje i postawy W jednym z pytań poproszono respondentów o dokonanie samooceny organizacji w odniesieniu do opozycji: luz dyscyplina, spontaniczność planowanie, ochrona własnych interesów solidarność z innymi, szukanie nowych rozwiązań korzystanie ze sprawdzonych wzorców, żywiołowość profesjonalizm, samodzielność współpraca. 31% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego określiło się jako bardziej zdyscyplinowane, 8% zadeklarowało większy luz i swobodę. 61% organizacji uplasowało się pośrodku skali, pomiędzy swobodą a zdyscyplinowaniem. W badaniach ogólnopolskich 40% organizacji uplasowało się bliżej postawy zdyscyplinowanej, zaś co czwarta zadeklarowała większy luz i swobodę. Działania 36% organizacji w regionie charakteryzuje planowanie, 10% zaś większa spontaniczność. Ponad połowa organizacji nie skłania się wyraźnie w kierunku żadnej z opozycji. 60% organizacji w badaniach ogólnopolskich zadeklarowało, że ich działania charakteryzuje planowanie, a 20% skłania się ku postawie bardziej spontanicznej. Prawie połowa (48%) organizacji z województwa i 60% wszystkich organizacji w Polsce deklaruje, że przykłada większą wagę do solidarności z innymi niż do ochrony własnych interesów. Bliższych tej drugiej postawie jest jedynie 8% organizacji w regionie i 13% organizacji w kraju. Pośrodku skali uplasowała się duża część organizacji, które starają się łączyć solidarną postawę z ochroną indywidualnych interesów. 16% organizacji z województwa kujawsko-pomorskiego stara się szukać nowych rozwiązań, jednak dość duża część (29%) korzysta w swojej działalności ze sprawdzonych wzorców. Ponad połowa organizacji stara się łączyć innowacyjność oraz korzystanie ze sprawdzonych wzorców. 21

22 Dla 40% organizacji w regionie i 55% w Polsce znaczenie ma przede wszystkim profesjonalizm działań, 6% w regionie i 11% w Polsce deklaruje zaś większą żywiołowość. 54% organizacji w województwie deklaruje zdecydowaną orientację na współpracę. Tylko kilka procent zorientowanych jest wyraźnie na odrębność i samodzielność, zaś 40% z nich plasuje się pośrodku skali. 69% organizacji deklaruje, że nie zmienia kierunku działań nawet wtedy, gdy konieczne jest ich ograniczenie ze względu na małe zainteresowanie potencjalnych sponsorów. Tylko 11% dostosowuje kierunek działań do aktualnych oczekiwań sponsorów. 21% organizacji opiera się na silnym liderze, do którego należy większość decyzji. Orientacje zespołową i wspólne podejmowanie decyzji deklaruje 67% organizacji. Pozostała część stara się łączyć obie orientacje. W 44% organizacji decyzje są podejmowane zwykle bardzo szybko, 26% zaś wskazuje, że proces podejmowania decyzji wymaga dużej ilości czasu. 1/3 organizacji plasuje się pośrodku skali. 50% organizacji deklaruje, że najważniejsze jest dla nich bezpieczeństwo i nie podejmuje żadnych działań, które mogłyby mu zaszkodzić. Do podejmowania ryzyka, by osiągnąć sukces, skłonnych jest 23% organizacji. Co czwarta organizacja stara się łączyć oba sposoby działania. Najważniejsze wartości dla organizacji pozarządowych województwa to troska o dobro wspólne, zaufanie, bezinteresowność, uczciwość, skuteczność działania oraz profesjonalizm i solidarność. Najmniej istotny dla działań organizacji jest wynik ekonomiczny. Powyższe deklaracje wyraźnie wskazują, że wbrew stereotypowym opiniom organizacje III sektora w dużej mierze skłaniają się ku dyscyplinie i planowaniu działań, a żywiołowość i poszukiwanie nowych rozwiązań ustępują miejsca profesjonalizmowi i pewnym, sprawdzonym wzorcom działania. Widoczna jest również wyraźna niechęć do podejmowania ryzyka aż połowa organizacji deklaruje, że najważniejsze jest dla nich bezpieczeństwo, w związku z czym nie podejmują żadnych działań, które mogłyby im zaszkodzić. Znaczący jest również fakt, że większość organizacji deklaruje działanie w myśl orientacji zespołowej i wspólnego podejmowania decyzji dotyczących funkcjonowania organizacji oraz silną orientację na współpracę z partnerami. Ponad ochroną własnych interesów organizacje stawiają solidarność z innymi. Tak więc autoportret sektora w obecnej chwili charakteryzuje przede wszystkim postępująca profesjonalizacja działań, której towarzyszy wysoki poziom orientacji na współpracę oraz wewnątrzsektorowej solidarności. 22

23 Opinie o polskim sektorze pozarządowym 32% organizacji zgadza się ze stwierdzeniem, że organizacje społeczne powinny świadczyć wszystkie usługi nieodpłatnie (suma odpowiedzi raczej tak i zdecydowanie tak ). Niemal taka sama część (35%) nie podziela tej opinii (suma odpowiedzi raczej nie i zdecydowanie nie ). Duża część organizacji nie ma w tej kwestii sprecyzowanej opinii. 45% organizacji uważa, że pobieranie opłat jest uzasadnione tylko do wysokości kosztów związanych z dostarczeniem usługi. Aż 53% organizacji zgadza się z opinią, że prowadzenie działalności gospodarczej negatywnie wpływa na postrzeganie organizacji i jest źle odbierane w otoczeniu. 37% ankietowanych organizacji zgadza się ze stwierdzeniem: często organizacje pozarządowe starając się pomóc potrzebującym nie uczą ich samodzielności i uzależniają je od swojej pomocy. Przeciwnego zdania jest 25% organizacji. Również w tym przypadku duża część organizacji nie udzieliła jednoznacznej odpowiedzi. Z opinią, że organizacje pozarządowe są zwykle źle zorganizowane i niefachowe nie zgodziło się 50% organizacji. Uderzający jest w tym wypadku dość wysoki odsetek niejednoznacznych odpowiedzi. Może to oznaczać, że duża część organizacji ma poważne wątpliwości, co do profesjonalizmu i jakości świadczonych usług. Niezbyt optymistyczne są opinie dotyczące wpływu organizacji na rozwiązywanie problemów społecznych blisko 47% organizacji uważa, że mają one niewielki wpływ na ich rozwiązywanie, ze stwierdzeniem tym nie zgadza się 22% organizacji. Duża część organizacji nie ma na ten temat zdania. 59% organizacji wyraża przekonanie, że osoby pracujące społecznie mogą zaoferować coś, czego nie może płatny personel. Podsumowanie Sytuacja organizacji pozarządowych w województwie kujawsko-pomorskim w wielu aspektach nie odbiega znacząco od ogólnej kondycji III sektora w Polsce. Bardzo zbliżona jest struktura organizacji pod względem obszarów i form prowadzonej działalności. Najpopularniejsze pola działalności to: sport, turystyka i rekreacja, edukacja i wychowanie, kultura i sztuka oraz usługi socjalne i pomoc społeczna. Podobieństwa widoczne są również w sferze potrzeb organizacji, a także problemów, które utrudniają im działania. 23