vat w sektorze usług finansowych i ubezpieczeniowych

Transkrypt

1 vat w sektorze usług finansowych i ubezpieczeniowych Paweł Barnik, Ewelina Kalita, Michał Samborski PRAWO W PRAKTYCE

2 vat w sektorze usług finansowych i ubezpieczeniowych Paweł Barnik, Ewelina Kalita, Michał Samborski Zamów książkę w księgarni internetowej PRAWO W PRAKTYCE WARSZAWA 2017

3 Stan prawny na 1 września 2017 r. Wydawca Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący Kinga Zając Opracowanie redakcyjne Violet Design Wioletta Kowalska Łamanie Wolters Kluwer Polska Poszczególne rozdziały książki napisali: Paweł Barnik, Michał Samborski rozdział IV Ewelina Kalita rozdział II Ewelina Kalita, Michał Samborski rozdział I Michał Samborski rozdział III Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2017 ISBN: Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Rozdział I Zwolnienia z podatku VAT dotyczące usług finansowych i ubezpieczeniowych Zakres zwolnienia dla usług finansowych i ubezpieczeniowych w przepisach unijnych i ustawie o VAT Transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne Transakcje ubezpieczeniowe Transakcje reasekuracyjne Usługi likwidacji szkód Udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych Zarządzanie pożyczkami i kredytami Zabezpieczenia transakcji finansowych i ubezpieczeniowych Transakcje dotyczące rachunków, płatności, przelewów, długów, czeków i weksli Transakcje dotyczące rachunków Transakcje dotyczące przelewów i płatności Transakcje zarządzania płynnością finansową na przykładzie cash poolingu Transakcje dotyczące długów Transakcje dotyczące czeków i weksli Transakcje dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy... 64

5 6 Spis treści 6.1. Waluty, banknoty i monety używane jako prawny środek płatniczy Rodzaj czynności objętych zwolnieniem Transakcje, których przedmiotem są udziały i akcje Sprzedaż akcji/udziałów oraz pośrednictwo w tej sprzedaży Sprzedaż udziałów (akcji) spółek nieruchomościowych Transakcje, których przedmiotem są inne instrumenty finansowe Świadczenia niekorzystające ze zwolnienia Zarządzanie funduszami inwestycyjnymi Specjalne fundusze inwestycyjne Pojęcie zarządzania funduszem Czynności wykonywane przez podmioty trzecie na rzecz funduszy, które korzystają ze zwolnienia Czynności wykonywane na rzecz funduszy niekorzystające ze zwolnienia Usługi pośrednictwa w zakresie transakcji finansowych i ubezpieczeniowych Świadczenia pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych dotychczasowa praktyka Świadczenia pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych nowelizacja ustawy o VAT Czynności finansowe pozostające poza zakresem zwolnienia z VAT Usługi ściągania długów Faktoring Forfaiting Nabywanie wierzytelności trudnych Usługi doradztwa finansowego i ubezpieczeniowego Usługi w zakresie leasingu

6 Spis treści 7 Rozdział II Podatnik z tytułu usług finansowych i ubezpieczeniowych. Czynności finansowe podmiotów spoza branży finansowej Pojęcie podatnika VAT w kontekście usług finansowych i ubezpieczeniowych Podatnik prowadzący samodzielną działalność gospodarczą Obowiązki ewidencyjne podatnika z tytułu usług finansowych i ubezpieczeniowych, w tym zasady wystawiania faktur Obowiązek podatkowy Zasady wystawiania faktur Ewidencje VAT, JPK Deklaracje podatkowe Eksport usług finansowych i ubezpieczeniowych informacje podsumowujące Kasy rejestrujące Podmiot obowiązany do rozliczenia usług finansowych i ubezpieczeniowych w imporcie usług Zbywanie akcji/udziałów. Problematyka związana z działalnością spółek holdingowych Zbywanie papierów wartościowych jako działalność gospodarcza Zbycie ogółu udziałów w spółce Pożyczki, w tym pożyczki udzielane okazjonalnie oraz ze środków ZFŚS Pożyczki z ZFŚS Sprzedaż wierzytelności własnych Usługi świadczone przez niezależne grupy osób Rozdział III Podstawa opodatkowania usług finansowych i ubezpieczeniowych Należność jako podstawa opodatkowania Wymiana walut

7 8 Spis treści 3. Instrumenty pochodne Ogólny wynik z transakcji w danym okresie jako podstawa opodatkowania Podstawa opodatkowania liczona osobno w odniesieniu do każdej transakcji Pożyczki i kredyty Opłaty dodatkowe związane z pożyczką/kredytem Podstawę opodatkowania należy obliczać osobno w odniesieniu do każdej pożyczki/kredytu Zbycie papierów wartościowych Dyskonto Faktoring Ubezpieczenie przedmiotu leasingu Rozdział IV Świadczenie usług finansowych a podatek naliczony Świadczenie usług zwolnionych z VAT a odliczenie podatku naliczonego Wydatki bezpośrednie oraz pośrednie uprawnienie do odliczenia Usługi finansowe dające prawo do odliczenia VAT świadczenia na rzecz przedsiębiorców lub konsumentów spoza UE Przyporządkowanie podatku naliczonego alokacja wydatków Odliczenie tzw. proporcją (składniki ujmowane w liczniku oraz mianowniku równania) Korekta podatku naliczonego Korekta jednoroczna Korekta wieloletnia 5-letnia Korekta wieloletnia 10-letnia Korekta wieloletnia a sprzedaż środka trwałego Korekta wieloletnia a zmiana przeznaczenia Odliczanie VAT w przypadku wykorzystania samochodów w działalności finansowej Pomocnicze transakcje finansowe a proporcja odliczenia

8 Spis treści Kryteria decydujące o pomocniczym charakterze danej transakcji i cel tej regulacji Pożyczki Planowanie udzielania pożyczek w przyszłości a ich pomocniczy charakter Pomocniczość a wielkość zaangażowanych aktywów Pożyczki stanowiące bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie działalności podatnika Uwzględnienie działalności pożyczkowej w umowie spółki oraz we wpisie do KRS Pożyczki dla podmiotów powiązanych oraz stale współpracujących z podatnikiem Kredyt kupiecki Pożyczki dla pracowników Podsumowanie dominujące poglądy w sprawie pożyczek oraz ich ocena Obligacje Cash pooling Poręczenia i gwarancje Pośrednictwo kredytowe Instrumenty pochodne Spółki holdingowe w kontekście odliczenia podatku naliczonego Spółka holdingowa niebędąca podatnikiem VAT Spółka holdingowa będąca podatnikiem VAT Spółka holdingowa będąca podatnikiem, ale przeprowadzająca także czynności niepodlegające VAT Zbycie udziałów niepodlegające VAT a prewspółczynnik odliczenia podatku rozbieżność stanowisk Pogląd wynikający z orzecznictwa TSUE Pogląd prezentowany przez organy podatkowe Zbycie udziałów przez spółkę nieholdingową Pożyczki w ramach holdingu

9 10 Spis treści Pożyczki udzielane przez spółkę holdingową niebędącą podatnikiem VAT Spółka holdingowa będąca podatnikiem Reinwestowanie środków w ramach holdingu Uzyskiwanie dywidendy a proporcja odliczenia Wydatki związane z nabyciem udziałów Wydatki związane z pozyskaniem finansowania Wydatki związane z emisją akcji Wydatki związane ze zbyciem udziałów Zbycie udziałów wykonywane poza działalnością gospodarczą (traktowane jako czynność niepodlegająca VAT) Zbycie udziałów traktowane jako usługa zwolniona z VAT Wydatki związane z wypłatą dywidendy Przewłaszczenie na zabezpieczenie a odliczenie podatku naliczonego Odliczenie podatku naliczonego z tytułu nabycia towaru w drodze przewłaszczenia Sprzedaż przewłaszczonej nieruchomości a proporcja odliczenia Wykaz orzecznictwa Wykaz pism urzędowych Literatura Autorzy

10 Wykaz skrótów 11 WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne dyrektywa 112 dyrektywa 2006/112/WE Rady z r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347, s.1, ze zm.) dyrektywa UCITS dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE z r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) (Dz.Urz. UE L 302, s. 32, ze zm.) k.c. ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2017 r. poz. 459 ze zm.) konwencja UNIDROIT konwencja UNIDROIT z r. w sprawie międzynarodowego faktoringu (UNIDROIT Convention on International Factoring, Ottawa , factoring) pr. bank. ustawa z r. Prawo bankowe (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) pr. spółdz. ustawa z r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) Prawo czekowe ustawa z r. Prawo czekowe (Dz.U. z 2016 r. poz. 462) rozporządzenie EMIR rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji (Dz.Urz. UE L 201, s. 1, ze zm.)

11 12 Wykaz skrótów rozporządzenie EUIG rozporządzenie Rady (EWG) nr 2137/85 z r. w sprawie europejskiego ugrupowania interesów gospodarczych (EUIG) (Dz.Urz. UE L 199, s. 1) rozporządzenie JPK rozporządzenie Ministra Finansów z r. w sprawie sposobu przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej ksiąg podatkowych oraz wymagań technicznych dla informatycznych nośników danych, na których te księgi mogą być zapisane i przekazywane (Dz.U. poz. 932 ze zm.) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Finansów z r. ws. faktur rozporządzenie ws. pojazdów samochodowych rozporządzenie ws. wzorów deklaracji rozporządzenie ws. zmiany rozporządzenia JPK rozporządzenie ws. zwolnień z kasy w sprawie wystawiania faktur (Dz.U. poz. 1485) rozporządzenie Ministra Finansów z r. w sprawie pojazdów samochodowych uznawanych za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika (Dz.U. poz. 407) rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z r. w sprawie wzorów deklaracji dla podatku od towarów i usług (Dz.U. poz. 2273) rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej ksiąg podatkowych oraz wymagań technicznych dla informatycznych nośników danych, na których te księgi mogą być zapisane i przekazywane (Dz.U. poz. 632) rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. poz. 2177) u.d.u. ustawa z r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) u.f.i. ustawa z r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) u.o.f.f.e. ustawa z r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 870 ze zm.) u.o.i.f. ustawa z r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.)

12 Wykaz skrótów 13 u.o.p.u. ustawa z r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) u.s.d.g. ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) ustawa nowelizująca z r. ustawa z r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 846 ze zm.) ustawa o VAT ustawa z r. o podatku od towarów i usług ustawa o zmianie ustawy o VAT (Dz.U. z 2017 r. poz ze zm.) ustawa z r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2024) u.u.p. ustawa z r. o usługach płatniczych (Dz.U. z 2016 r. poz ze zm.) u.z.f.ś.s. ustawa z r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 800 ze zm.) Inne EUIG europejskie ugrupowanie interesów gospodarczych GPW Giełda Papierów Wartościowych KDPW Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych KNF Komisja Nadzoru Finansowego KRS Krajowy Rejestr Sądowy M. Pod. Monitor Podatkowy NSA Naczelny Sąd Administracyjny PKWiU Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług SN Sąd Najwyższy Trybunał / TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej WSA wojewódzki sąd administracyjny ZCP zorganizowana część przedsiębiorstwa ZFŚS Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

13

14 Rozdział I. Zwolnienia z podatku VAT dotyczące usług finansowych Rozdział I ZWOLNIENIA Z PODATKU VAT DOTYCZĄCE USŁUG FINANSOWYCH I UBEZPIECZENIOWYCH 1. Zakres zwolnienia dla usług finansowych i ubezpieczeniowych w przepisach unijnych i ustawie o VAT Katalog zwolnień z podatku VAT w odniesieniu do usług finansowych i ubezpieczeniowych został zawarty w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12, ustawy o VAT. Dodatkowo przepisy modyfikujące zakres zwolnień są ustanowione w art. 43 ust. 15 i 16, a w stanie prawnym obowiązującym do r. także w art. 43 ust. 13 i 14 ustawy o VAT. Przy interpretacji regulacji dotyczących podatku VAT niezbędne jest odwołanie się do prawa UE. Głównym aktem prawa unijnego w zakresie podatku od wartości dodanej jest dyrektywa 112. Zbiór zwolnień z zakresu czynności finansowych i ubezpieczeniowych został w niej zawarty w art. 135 ust. 1 lit. a g.

15 16 Rozdział I. Zwolnienia z podatku VAT dotyczące usług finansowych... Tabela 1. Porównanie odpowiednich regulacji ustawy o VAT i dyrektywy 112 Ustawa o VAT art. 43 ust. 1. Zwalnia się od podatku: 37) usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji; 38) usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę; 39) usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę; 40) usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług; Dyrektywa 112 art. 135 ust. 1. Państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: a) transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych; b) udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę; c) pośrednictwo lub wszelkie działania w zakresie gwarancji kredytowych, poręczeń i wszelkich innych zabezpieczeń i gwarancji oraz zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę; d) transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące rachunków depozytowych, rachunków bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem windykacji należności;

16 1. Zakres zwolnienia dla usług finansowych i ubezpieczeniowych Ustawa o VAT art. 43 ust. 1. Zwalnia się od podatku: 7) transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi, za które uważa się monety ze złota, srebra lub innego metalu oraz banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy lub które mają wartość numizmatyczną; 40a) usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w: a) spółkach, b) innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną z wyłączeniem usług przechowywania tych udziałów i zarządzania nimi; 41) usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2016 r. poz. 1636, 1948 i 1997 oraz z 2017 r. poz. 724, 768 i 791), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie; Dyrektywa 112 art. 135 ust. 1. Państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: e) transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środki płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi, za które uważa się monety ze złota, srebra lub innych metali, jak również banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy lub które przedstawiają wartość numizmatyczną; f) transakcje, łącznie z pośrednictwem, jednakże z wyłączeniem przechowywania i zarządzania, których przedmiotem są akcje, udziały w spółkach lub związkach, obligacje i inne papiery wartościowe, z wyłączeniem dokumentów ustanawiających tytuł prawny do towarów, oraz praw lub papierów wartościowych, o których mowa w art. 15 ust. 2;

17 W publikacji omówiono sposób opodatkowania oraz zakres zwolnień usług finansowych i ubezpieczeniowych z punktu widzenia podatku od towarów i usług. Szczególną uwagę zwrócono na problematykę świadczeń pomocniczych w stosunku do usług finansowych i ubezpieczeniowych w kontekście zmian ustawy o VAT, które weszły w życie r. Ponadto zaprezentowano odliczanie podatku naliczonego w sektorze finansowym, a także ujęto skutki wykonywania czynności finansowych przez podatników spoza tej branży. W opracowaniu przedstawiono m.in.: świadczenia objęte zwolnieniami z podatku, czynności pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych, które nie będą mogły korzystać ze zwolnień po r., sposób dokumentowania usług finansowych i ubezpieczeniowych, w tym wystawiania faktur, rozliczanie importu usług finansowych, ocenę, kiedy udzielanie pożyczki albo zbywanie papierów wartościowych mieści się w zakresie działalności gospodarczej danego przedsiębiorcy, podstawę opodatkowania w szczególnych przypadkach, m.in. wymiany walut i sprzedaży papierów wartościowych, przypadki, w których zwolnione z VAT usługi finansowe dają prawo do odliczenia podatku naliczonego, kalkulację obliczenia wskaźnika proporcji, w tym również gdy usługi finansowe są dla podatnika czynnościami o charakterze pomocniczym, skutki zbywania akcji/udziałów, w szczególności przez spółki holdingowe. Książka jest wynikiem analizy problemów, z którymi spotykają się autorzy w pracy zawodowej, oraz kwestii budzących spory w orzecznictwie i interpretacjach organów podatkowych. Oprócz omówienia właściwych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług odwołano się również do prawa unijnego oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Praktyczny wymiar publikacji podkreślają liczne przykłady. Publikacja przeznaczona jest dla księgowych i dyrektorów finansowych. Będzie pomocnym źródłem wiedzy dla doradców podatkowych oraz przedsiębiorców realizujących czynności finansowe i ubezpieczeniowe. ZAMÓWIENIA: INFOLINIA , FAX ZAMOWIENIA@WOLTERSKLUWER.PL CENA 199 ZŁ (W TYM 5% VAT)