Krajo bra zy Pol ski (kon ce p cja ba dañ ekologi czno- krajo brazo wych)
|
|
- Aleksandra Dudek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Marian Dru kowski Instytut Botaniki Uniwersytet Jagielloñski ul. Kopernika 27, Kraków Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe Problemy Ekologii Krajobrazu, tom XVI Warszawa 2006 Krajo bra zy Pol ski (kon ce p cja ba dañ ekologi czno- krajo brazo wych) Landscapes of Poland (conception of landscape-ecological research) Abs tract: Polish Association for Landscape Ecology prepares project of complex, interdisciplinary, re se arch in se le c ted test fields. Over 50 test fields have been se le c ted re pre sen ting dif fe rent ty pes of na tu ral lan d s ca pe in all geo gra p hi cal re gions of Po land. Area of the si m p le test field is 16 km 2. All components of environment including man impact in test field will be investigated. Main objectives include typology of geocomplexes in test fields and synthesis of landscapes in scale of Poland. This research will be also a base for practical activities in range of nature conservation, environmental management and optimization of land management activities. Key words: landscape ecology, landscape diversity, human impact, landscape transformations, cultural landscape, Poland S³owa klu czo we: ekologia krajobrazu, ró norodnoœæ krajobrazowa, antropopresja, przemiany krajobrazu, krajobraz kulturowy, Pol ska Wstêp Badania ekologiczno-krajobrazowe maj¹ z za³o enia charakter wielodyscyplina r ny. Po zna nie z³o o no œci krajo bra zu w jego wa r stwie stru ktu ra l nej, fun k - cjo na l nej, fi zjo nomi cz nej, ku l tu ro wej wy ma ga wspó³dzia³ania wie lu osób, specjalistów poszczególnych dziedzin. Niezbêdne s¹ tak e ujêcia syntetyczne, któ rych za³o e niem mog¹ byæ: kla sy fi ka cja stru ktu ry, mo de lo wa nie powi¹zañ materialno-energetycznych, waloryzacja krajobrazu i racjonalne wykorzysta - nie przez cz³owieka. Kompleksowe badania nad krajobrazem w wielu krajach, zw³aszcza anglo - sa skich, mia³y i maj¹ wy ra Ÿ ny akcent pra kty cz ny. Ich cele to le p sze, ra cjo nal - niejsze wykorzystanie krajobrazu dla cz³owieka z mo liwie ma³¹ ingerencj¹ w przy ro dê. W Pol sce wie le prac ekologi czno- krajo brazo wych mia³o prze de wszy stkim wa lor na uko wy ba dañ pod sta wo wych. S³abe sko re lo wa nie na uki z praktyk¹ w tym zakresie powoduje, e np. planowanie przestrzenne i zagos - poda ro wa nie te re nu w wie lu przy pa d kach nie do sta tecz nie uw z glêd nia aspe kty
2 62 Marian Dru kowski przy rod ni cze, przez co nara a krajobraz na degradacjê, a cz³owieka na gorsz¹ jakoœæ ycia. Doty ch cza so wy do ro bek cz³on ków Pol skiej Aso cja cji Eko lo gii Krajo bra zu (PAEK) i osób z nimi wspó³pra cuj¹cych wy ra a siê se t ka mi pu b li ka cji, w tym tak e opracowaniami o charakterze aplikacyjnym. Ale dotychczas brak by³o w ska li kra ju jed no li tej ini cja ty wy nauko wo-ba da w czej z ukie run ko wa niem pra kty cz nym, w któ rej zbieg³oby siê wie lo stron ne i d³ugo le t nie do œwia d cze nie pol skich eko lo gów krajo bra zu z pra kty cz nym za sto so wa niem tej wiedzy dla optymalnego, zrównowa onego wykorzystania krajobrazu. Na kon fe ren cji na uko wej PAEK w Star bie ni nie w 2003 roku prof. dr hab. An drzej Ri chling wyst¹pi³ z ini cja tyw¹ pod jê cia przez eko lo gów krajo bra zu sko ordy no wa nych prac na te re nie na sze go kra ju. Po wie lu kon su l ta cjach, dys - ku sjach mery to ry cz nych i orga niza cy j nych po wsta³a w roku 2005 w mia rê spó j na kon ce p cja pod jê cia na te re nie Pol ski kom p le kso wych ba dañ nad kraj - obrazem na jego wybranych, reprezentatywnych wycinkach. Dla upro sz cze nia w komu ni ko wa niu siê na po wy szy te mat przy jê to has³o - w¹ nazwê tej koncepcji: Krajobrazy Polski. Za³o e nia mery to ry cz ne Za podstawê tej koncepcji przyjêto nastêpuj¹ce za³o enia: 1. Ró no rod noœæ krajo bra zo wa bê dzie ana li zo wa na na wy bra nych wy cin - kach te re nu w ró nych czê œciach kra ju w nawi¹za niu do ty pów krajo bra zu na - tu ral ne go wed³ug mapy nr 53.1 au to r stwa Ri chlin ga i D¹bro wskie go (At las Rze czpo spo li tej Pol skiej 1995) oraz regionalizacji fizycznogeograficznej Pol - ski wed³ug mapy nr 53.3 au to r stwa Kon dra c kie go, Ri chlin ga (Atlas Rzeczpo - spo li tej Polskiej 1995). 2. Za pole pod sta wo we ba dañ przy jê to kwa drat o boku 4 km, po³o o ny w ty - po wym dla da ne go re gio nu krajobrazie. 3. Za kres po zy ski wa nej in fo r ma cji z pól ba da w czych bê dzie obe j mo wa³ in - fo r ma cje o: stru ktu rze ko m po nen tów (wraz z ele men ta mi fun kcjo no wa nia), an tro po pre sji, ele men tach ku l tu ro wych i ar chi te ktu rze krajobrazu, a tak e przemianach krajobrazu. 4. Celem tych prac bêdzie synteza krajobrazowa Polski (charakterystyka ró no rod no œci) oraz pra kty cz ne za sto so wa nie wy ni ków do op ty mal ne go go - spo daro wa nia danymi typami krajobrazu. W zakresie organizacyjnym przyjmuje siê, e: 1. Pra ce bêd¹ pro wa dzo ne na oko³o kwa dra tach roz mie sz czo nych mniej wiêcej równomiernie na terenie kraju. 2. W realizacji projektu weÿmie udzia³ co najmniej kilkadziesi¹t osób ró - nych spe cja l no œci sku pio nych wokó³ sze œciu oœro d ków ko or dy na cji re gio na l - nej (Wa r sza wa, Gdañsk, Lu b lin, Kra ków, Wroc³aw, Po znañ) oraz ki l ku dalszych oœrodków wspó³pracuj¹cych.
3 Krajobrazy Polski (koncepcja badañ ekologiczno-krajobrazowych) Oprócz ko or dy na cji re gio na l nej pro wa dzo na bê dzie ko or dy na cja te ma ty - cz na, do tycz¹ca po szcze gó l nych ko m po nen tów, w celu ujed no li ce nia me tod ba da w czych, po rów nywa lno œci za kre su prac oraz spo so bu opracowania i pre - zentacji wyników. 4. Pra ce bêd¹ pro wa dzo ne syn chro ni cz nie we wszy stkich kwa dra tach w okre sie oko³o 3 lat. 5. Pro jekt rea li zo wa ny bê dzie pod egid¹ PAEK, ale udzia³ w nim nie jest ogra ni czo ny do cz³on ków tej or ga ni za cji. 6. Prze pro wa dze nie tak sze ro ko za kro jo nych ba dañ bê dzie wy ma ga³o po zy - ska nia fun du szy ze w nê trz nych, w po sta ci gran tu (np. za ma wia ne go), gwa ran - tuj¹cych ci¹g³oœæ i spójnoœæ prac. Cele pro je ktu Krajo bra zy Pol ski Przy pod jê ciu prac nad tak sze ro ko za kro jo nym pro je ktem na su wa siê wie le isto t nych pytañ: Jaki jest cel, jaki jest sens tego typu prac; jaki isto t ny pro blem na uko wy b¹dÿ praktyczny chcemy rozwi¹zaæ? Jakie bêd¹ naukowe i praktyczne efekty naszych prac? Kto ma byæ od biorc¹ na szych wy ni ków? Czy poszerzenie wiedzy o krajobrazie osi¹gniête w tym projekcie mo e prze³o yæ siê na le p sze re la cje cz³owiek œro do wi sko? Eko lo gia krajo bra zu ci¹gle je sz cze mo e ucho dziæ za na ukê m³od¹. Nie do ko ñ ca spre cy zo wa na jest me to do lo gia ba dañ, wy stê puj¹ roz bie no œci ter mino - logi cz ne, ma³o sta bi l ne s¹ pa ra dyg ma ty ekologi czno- krajo brazo we. Pe w nym uspra wied li wie niem mo e byæ fakt, e jest to na uka, w któ rej wie dza ma cha - ra kter ty po wo syn te ty zuj¹cy. Eko lo gia krajo bra zu ko rzy sta wiêc w du ym za - kresie z nauk specjalistycznych, charakteryzuj¹cych poszczególne komponen - ty œro do wi ska, ale jej pod sta wo wym atu tem jest fakt, e sta ra siê po znaæ stru k - tu rê, fun kcjo no wa nie i prze mia ny w ujê ciu ho li sty cz nym (kompleksowym) czyli w³aœnie zgodnie ze z³o onoœci¹ naszego œrodowiska przyrodniczego. Pod sta wy trwa³ego i ra cjo nal ne go, w efe kcie zrów nowa o ne go roz wo ju œrodowiska, to zarazem dobra jakoœæ ycia w sprzyjaj¹cym otoczeniu i ochro - na wartoœci przyrodniczych (a tak e kulturowych, zwi¹zanych z krajobrazem) z ich zachowaniem dla przysz³ych pokoleñ. By móc pro wa dziæ op ty maln¹ dzia³al noœæ w œro do wi sku przy rod ni czym, nie zbêd na jest grun to w na wie dza w za kre sie po zna nia aktu a l nej stru ktu ry, warunków w ja kich fun kcjo nu je (za chodz¹ce pro ce sy przep³ywu ene r gii i obiegu ma te rii), od po rnoœci na pre sjê i ten dencji prze mian. Ten roz leg³y zasób wie dzy przy rod ni czej jest pod staw¹ do od po wie dzi na pod sta wo we py - ta nie, ja kie po wsta je w re la cji cz³owiek œro do wi sko. Mo na je sfo r mu³owaæ tak czy obe c na dzia³al noœæ cz³owieka (w konkretnym œrodowisku typie krajobrazu) jest optymalna?
4 64 Marian Dru kowski Z pun ktu wi dze nia pro ble ma ty ki na uko wej jest to po szu ki wa nie kon sen su - su miêdzy naszymi potrzebami a w³aœciwoœciami œrodowiska, oparte na rzetel - nej wie dzy. W sen sie pra kty cz nym po win ny to byæ przed³o e nia dla op ty mal - ne go zagospodarowania terenu. Du y udzia³ œrodowisk naukowych, zarówno regionalnie, jak i w zakresie dyscyplin, pozwala przypuszczaæ, e efekty tych prac bêd¹ uwzglêdniaæ szerok¹ problematykê krajobrazow¹, wystêpuj¹c¹ zarówno na terenach o s³abej ingeren - cji cz³owie ka, jak i pod jego du ¹ presj¹. Ró no rod noœæ typo lo gi cz na krajo bra - zów przeznaczonych do badañ w omawianym projekcie to tak e gwarancja, e przy jego zastosowaniu np. w planowaniu przestrzennym mo e byæ uwzglêdniony szeroki zakres problematyki, wystêpuj¹cy w ró nych sytuacjach, w ró - nych czêœciach kraju, pozwalaj¹c w sposób trwa³y, ale i racjonalny u ytkowaæ nasze krajobrazy. St¹d beneficjentami wyników powinny byæ osoby profesjonalnie zajmuj¹ce siê krajobrazem od strony naukowej, a przede wszystkim oso - by podejmuj¹ce decyzje skutkuj¹ce oddzia³ywaniem na krajobraz. Te prze - s³anki sk³aniaj¹ do twierdzenia, e realizacja projektu Krajobrazy Polski mo e w isto t ny spo sób pog³êbiæ nasz¹ wie dzê na te mat re la cji cz³owie ka ze œro do wi - skiem przyrodniczym w ró nych sytuacjach krajobrazowych, a w konsekwencji przyczyniæ siê zarówno do polepszenia jakoœci ycia cz³owieka, jak i zachowa - nia walorów przyrodniczych. W kontekœcie badañ przyrodniczych, nie tylko ekologiczno-krajobrazowych, problem zastosowania wiedzy naukowej w praktyce po ja wia siê od lat i jest nasz¹ s³ab¹ stron¹. Na wet naj bar dziej rze te l ne i przekonywaj¹ce wyniki badañ nie dadz¹ efektu, jeœli nie zostan¹ zastosowane w dzia³aniach cz³owieka w jego œrodowisku przyrodniczym. Poniewa ze œrodowiskiem eko lo gii krajo bra zu w Pol sce jest zwi¹zane ta k e gro no osób wspó³ - uczestnicz¹cych w podejmowaniu decyzji o zagospodarowaniu kraju na ró - nych szczeblach, mo na wyraziæ nadziejê, e wyniki naszych prac bêd¹ szybciej wykorzystywane przez praktyków. Poza celami czysto naukowymi i praktycznymi koncepcja Krajobrazów Pol ski zak³ada ta k e pe w ne cele ogó l ne. Do nich zaliczyæ nale y: wy eks pono wa nie idei eko lo gii krajo bra zu w œro do wi sku na uko wym i od - bio r ców (pra kty ków), in te gra cja œro do wi ska eko lo gów krajo bra zu w opa r ciu o wspó l ny, jed no li ty w ska li kra ju pro jekt ba da w czy, uru cho mie nie po ten cja³u ba da w cze go ró nych oœro d ków aka de mi c kich w sze ro kim za kre sie spe ktrum krajo bra zo we go, wzmo c nie nie roli Pol skiej Aso cja cji Eko lo gii Krajo bra zu (PAEK) jako or - ganizacji integruj¹cej badania krajobrazowe. Za³o e nia re a li za cji pro je ktu Koncepcja projektu Krajobrazy Polski zak³ada, e na wybranych polach te sto wych (kwa dra tach o boku 4 km) ze bra na bê dzie in fo r ma cja o wa run kach
5 Krajobrazy Polski (koncepcja badañ ekologiczno-krajobrazowych) 65 przy rod ni czych, o wp³ywie cz³owie ka, o prze mia nie krajo bra zu, o jego wa lo - rach ku l tu ro wych. Da to pod sta wê do wy dzie le nia jed no stek prze strzen nych (typo lo gi cz nych), a na stê p nie ich sko ja rze nia z op ty ma l nym spo so bem u y t - ko wa nia. Sto so w nie do wie l ko œci ob sza rów ba da w czych (4x4 km) zak³ada siê wy ko ny wa nie prac te re no wych na podk³adach topo gra fi cz nych i foto lo t ni - czych w skali 1: Natomiast wyniki (czystorysy) bêd¹ prezentowane w ska li 1: Roz po zna nie ko m po nen tów krajo bra zu bê dzie obe j mo wa³o ich zró ni co - wa nie prze strzen ne (stru ktu ra l ne) z wy bra ny mi ele men ta mi fun kcjo no wa nia. Sto pieñ zba da nia kom po nen towe go nie bê dzie jed no li ty; zak³ada siê sze r sze uw z glêd nie nie tych za gad nieñ, któ re od gry waj¹ wiêksz¹ rolê, np. w ty po lo gii geo kom p le ksów, w za cho wa niu walorów siedliskowych, w odpornoœci na degradacjê œrodowiska. W za kre sie bu do wy geo lo gi cz nej bê dzie to g³ów nie roz po zna nie li to lo gii utwo rów powie rz ch nio wych; w rze Ÿ bie te re nu mo r fo me tria, za siê gi form, czêœciowo ich geneza, a tak e rola procesów morfogenetycznych zw³aszcza stymulowanych przez cz³owieka. Zakres prac gleboznawczych bêdzie obejmowa³ zró nicowanie typologiczne, a ta k e od po rnoœæ gleb na antropopresjê. Przy sto sun kach wod nych pla no wa ne jest ka r to wa nie zja wisk powie rz ch - niowych z charakterystyk¹ wp³ywów cz³owieka i wybranymi elementami obiegu wody. Zró nicowanie klimatyczne bêdzie rozpatrywane g³ównie w skali lokalnej (topoklimatycznej) w nawi¹zaniu do rzeÿby terenu. Prze wi du je siê ka r to wa nie ro œlin no œci rze czy wi stej (zbio ro wi ska ro œlin ne). Czêœciowo na podstawie informacji terenowej, czêœciowo na podstawie zebra - nych in fo r ma cji o in nych ko m po nen tach po wsta nie dla wy bra nych te re nów te - sto wych (kwa dra tów) mapa naturalnej roœlinnoœci potencjalnej. W zakresie fauny prace bêd¹ zmierza³y do oceny siedlisk dla wystêpowania wy bra nych grup zwierz¹t. W du ym sto p niu pra ce nad kom po nen ta mi bêd¹ opie ra³y siê na doty ch cza - sowych doœwiadczeniach metodycznych w zakresie geografii fizycznej (Ri - chling 1993) z uw z glêd nie niem do ro b ku po szcze gó l nych dys cy p lin (np. Cio³kosz i in. 1999, Gutry-Korycka, Werner-Wiêckowska 1989). Nie jest planowane prowadzenie prac terenowych w pe³nym zakresie dla ko m po nen tów œro do wi sko wych. Tam, gdzie jest to uza sa d nio ne (np. w za kre - sie wa run ków lito lo gi cz nych, gle bo wych lub kli ma ty cz nych), bêd¹ wy ko rzy - stane ju istniej¹ce materia³y charakteryzuj¹ce krajobraz, ewentualnie bêdzie prowadzona ich weryfikacja kameralna i terenowa. Druga grupa informacji krajobrazowej bêdzie obejmowa³a natê enie antropo pre sji na po szcze gó l ne ko m po nen ty i sto pieñ prze kszta³ce nia ca³ego krajo - bra zu. Nie jest pla no wa ne oso b ne ka r to wa nie zmian kom po nen to wych pod
6 66 Marian Dru kowski wp³ywem od dzia³ywa nia cz³owie ka; bê dzie to realizowane w ramach prac nad danym komponentem. Kole j nym ele men tem cha ra kte ry styki krajo bra zu bêd¹ jego prze miany w osta t nich la tach. Ten ho ry zont cza so wy (sto sun ko wo mo e kró t ki) zo sta³ wy bra ny dla te go, e z tego okre su s¹ w mia rê dok³adne in fo r ma cje dla pra wie wszy stkich re gio nów Pol ski. Dane te to prze de wszy stkim zdjê cia lo t - ni cze od lat 50. XX wie ku i ko le j ne na lo ty, a po wspó³cze s ne zdjê cia PHARE i inne, np. wy ko ny wa ne w ra mach pro je ktu IACS. W ra mach pro je ktu two rzo ne bêd¹ te mo de le powi¹zañ kom po nen to wych w ob rê bie da nych ty pów krajo bra zu i prze pro wa dzo na bê dzie wa lo ry za cja na po zio mie ko m po nen tów i typów krajobrazów. Poza charakterystyk¹ przyrodnicz¹ projekt Krajobrazy Polski zak³ada tak - e roz po zna nie w wy zna czo nych kwa dra tach wa r to œci krajo bra zu kul tu ro we - go, jak rów nie ele men tów ar chi te ktu ry krajo bra zu. W pro je kcie zak³ada my wy ko rzy sta nie za rów no wspó³cze s nych map topo - gra fi cz nych (w uk³ad zie 1992, je œli s¹ dla da ne go ob sza ru), jak i zdjêæ lo t ni - czych lub nawet obrazów satelitarnych o wysokiej rozdzielczoœci (np. IKONOS lub QuickBird). Wiêkszoœæ danych przestrzennych (tam, gdzie bêdzie to rzeczywiœcie po - trzebne do dalszych analiz) bêdzie zapisywana w formatach GIS i przetwarzana cyfrowo. Pro jekt kon ce pcji zak³ada syn chro ni cz ne pro wa dze nie ba dañ w ob rê bie wszy stkich kwa dra tów. Cha ra kte ry styka krajo bra zów w kwa dra tach obe j mie sze ro kie spe ktrum stru ktu ry, fun kcjo no wa nia, prze mian i aspe kty ku l tu ro we; bê dzie to materia³ wstêpny dla dalszych analiz i syntez. Istotnym celem omawianej koncepcji jest próba syntezy krajobrazowej opartej na ele men tach przy rod ni czych, antro poge ni cz nych i ku l tu ro wych. Syn te za ta ma byæ realizowana w warstwie typologicznej, w miarê mo liwoœci jednoli - cie dla ca³ego kra ju lub w ska li re gio na l nej, ale z po dzia³em na nie wiê cej ni 3 4 ob sza ry (np. ni zi ny, wy y ny, góry). Syn te za ta to ta k e pró ba stwo rze nia jed no li tej (po wta rza l nej) de li mi ta cji jed no stek prze strzen nych (geo kom p le k - sów, mo e tak e z uwzglêdnieniem podejœcia t³a-p³atów-korytarzy), choæ w tej chwi li bez roz strzy g niêæ co do ran gi hie rar chi cz nej. Isto t nym pro ble mem na tym tle bê dzie spo sób de li mi ta cji jed no stek prze strzen nych, czy li wy bór tych kry te riów, któ re spe³niaæ bêd¹ role prze wod ni¹ i tych o roli dru go rzêd nej (pod porz¹dko wa nej). W przy pa d ku jed ne go ob sza ru jest to sto sun ko wo pro - ste; w ob sza rach zró ni co wa nych (ob szar ca³ego kra ju) i w³aœ nie przy zak³ada - nej uni wer sal no œci (po wta rzal no œci) wy dzie leñ po stê po wa nie jest zde cy do wa - nie trudniejsze. Pra wid³owe wy dzie le nie typo lo gi cz nych jed no stek prze strzen nych jest dla po zna nia krajo bra zo we go wa nym, ale by na j mniej nie osta t nim eta pem po stê - po wa nia ba da w cze go. Zgod nie z za³o e nia mi kon ce pcji Krajo bra zy Pol ski,
7 Krajobrazy Polski (koncepcja badañ ekologiczno-krajobrazowych) 67 ale tak e w zgodzie z podstawowym celem ekologii krajobrazu, bêdzie to wstêp do pra kty cz nych wska zañ w za kre sie ra cjo nal ne go go spo daro wa nia przestrzeni¹ w ró nych typach krajobrazu. Inaczej rzecz ujmuj¹c, bêdzie to sko ja rze nie jednostek typologicznych z optymalnym sposobem ich u y t ko wa - nia przez cz³owieka. Prace planowane w ramach omawianego projektu bêd¹ nawi¹zywa³y b¹dÿ wprost po sze rza³y wie le no œ nych idei i pro je któw w ob sza rze przy ro dy. Mam tu na my œli kon sty tu cyjn¹ za sa dê roz wo ju zrów nowa o ne go (eko ro z wój): za - gad nie nia ró no rod no œci bio lo gi cz nej i ró no rod no œci krajo bra zo wej, pro - gram Na tu ra 2000, utrzy ma nie tra dycy j ne go krajo bra zu ro l ni cze go, ochro na dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, renaturalizacja krajobrazów zni - sz czo nych, moni to ro wa nie sta nu krajo bra zów Pol ski, przed³o e nia dla re a li - za cji po li ty ki eko lo gi cz nej pa ñ stwa w za kre sie krajobrazu, wskaÿnikowa ocena walorów przyrodniczych, czy realizacja zaleceñ i dyrektyw UE w za - kre sie przyrody. Na le y te pod kre œliæ, e re a li za cja pro je ktu o ta kiej ska li te ma ty cz nej i prze strzen nej to ta k e zna ko mi ta oka zja do do œwia d czeñ w za kre sie pra cy ze spo³owej i in spi ra cja do da l szych ba dañ ekologi czno- krajo brazo wych, rów nie po przez re a li za cjê prac ma gi ste r skich, do kto r skich czy habi lita cy j - nych. Pod su mo wa nie Sze ro ki za kres prac i udzia³ spe cja li stów daje gwa ran cjê po zy ska nia wszech stron nej i rze te l nej wie dzy o na szym œro do wi sku, a ta k e wy bo ru op - ty ma l nych w obe cnych wa run kach form go spo daro wa nia prze strze ni¹ w po - szcze gó l nych ty pach krajo bra zu. To fi na l ne za da nie musi byæ opa r te na ko m - pro mi sie, gdy ca³y kon tekst re la cji cz³owiek œro do wi sko jest w du ym sto p niu kon fli kto gen ny. Po trze ba za cho wa nia wa lo rów przy rod ni czych jest oczy wi sta, ale to nie oz na cza, e cz³owiek ma siê po zba wiæ osi¹gniêæ cywi - liza cy j nych. Or to do k sja ani w za kre sie zie lo nym ani tech nokra ty cz nym nie pro wa dzi do ra cjo nal no œci na sze go sto sun ku do œro do wi ska. Rola na uki jest w tym za kre sie ja s na: zba daæ, wyci¹gn¹æ wnio ski, wska zaæ dro gi po stê - po wa nia i je sz cze do po mi naæ siê ich re a li za cji. Mo na wy ra ziæ prze ko na nie, e ty l ko pog³êbio na zna jo moœæ na sze go krajo bra zu i na szej roli w jego fun kcjo no wa niu po zwa la na sfo r mu³owa nie przes³anek do zrów no wa o nej koe g zy sten cji cz³owie ka z jego przy rod ni - czym oto cze niem. To prze ko na nie, cho æ by cz¹stko wo, ma byæ spe³nio ne po - przez re a li zacjê pro gra mu ba dañ ekologi czno- krajo brazo wych Krajo bra zy Pol ski.
8 68 Marian Dru kowski Li te ra tu ra At las Rze czpo spo li tej Pol skiej, 1995, G³ówny Ge o de ta Kra ju. Cio³kosz A., Mie sza l ski J., Olê dz ki J.R, 1999: In ter pre ta cja zdjêæ lo t ni czych. PWN, Wa r - sza wa. Gu try- Ko ry cka M., Werne r-wiê c ko wska H (red.), 1989: Prze wod nik do hydro gra fi cz - nych ba dañ te re no wych. PWN, Wa r sza wa. Ri chling A. (red), 1993: Metody szczegó³owych badañ geografii fizycznej. PWN, Warszawa.
Rozwiązywanie umów o pracę
Ryszard Sadlik Rozwiązywanie umów o pracę instruktaż, wzory, przykłady Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o. Gdańsk 2012 Wstęp...7 Rozdział I Wy po wie dze nie umo wy o pra cę za war tej na
Bardziej szczegółowoPOLA ELEKTROMAGNETYCZNE
5. Pro mie nio wa nie elek tro ma gne tycz ne (PEM) nie jo ni - zu ją ce wy stę pu je w po sta ci na tu ral nej (źró dła mi są Zie - mia, Słoń ce, zja wi ska at mos fe rycz ne) oraz sztucz nej (zwią za
Bardziej szczegółowoKluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!
Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B
Bardziej szczegółowoKluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy!
Kluczpunktowaniaarkusza Kibicujmy! KLUCZODPOWIEDZIDOZADAŃZAMKNIĘTYCH zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawna odpowiedź D B A D C D D C B C C B D B B C B
Bardziej szczegółowoW I L K A P R Z E W A G A P R Z E Z J A K O Ś Ć Master Key
Master Key Zalety i korzyści Ochro na praw na klu cze sys te mo we pro du ko wa ne są wy łącz nie w fir mie WIL KA. Ponad to WIL KA chro ni je przed nie upraw nio ną pro duk cją, umiesz - cza jąc na nich
Bardziej szczegółowoRewolucja dziewczyn na informatyce
Rewolucja dziewczyn na informatyce Wro ku aka de mic kim 2017/18 od no to wa no w Pol sce naj więk szy w hi sto rii przy rost licz by stu den tek kie run ków in for ma tycz nych o 1179 w ska li kra ju
Bardziej szczegółowoPRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU
PRAWO SPÓŁDZIELCZE I MIESZKANIOWE... Część 6, rozdział 1, punkt 4.1, str. 1 6.1.4. PRAWO ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALU 6.1.4.1. Usta no wie nie od ręb nej wła sno ści Z człon kiem spół dziel ni ubie ga ją
Bardziej szczegółowoI. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE:
44 Scenariusz 10 I. TE MAT LEK CJI: W a dza usta wo daw cza, czy li kto two rzy pra wo II. ZA O E NIA ME TO DYCZ NE: Te ma ty ka lek cji do ty czy pod r cz ni ka Wie dza o spo e czeƒ stwie, cz Êç I. Pod
Bardziej szczegółowoSTA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE
Statut Zwi zku Kynologicznego w Polsce 2/ 1 STA TUT ZWI Z KU KY NO LO GICZ NE GOWPOL SCE Roz dzia³ I Po sta no wie nia og l ne 1 Sto wa rzy sze nie no si na zw Zwi zek Ky no lo gicz ny w Pol sceµ zwa ny
Bardziej szczegółowoFotografia kliniczna w kosmetologii i medycynie estetycznej
aparatura i technika Dr n. farm. Sławomir Wilczyński Katedra i Zakład Biofizyki Wydziału Farmaceutycznego z OML w Sosnowcu, SUM w Katowicach Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. fiz. Barbara Pilawa
Bardziej szczegółowostr. 28 DZIENNIK URZÊDOWY KG PSP 1 2 Zarz¹dzenie nr 3
str. 28 DZIENNIK URZÊDOWY KG PSP 1 2 Zarz¹dzenie nr 3 Ko men dan ta G³ówne go Pa ñ stwo wej Stra y Po a r nej z dnia 24 lu te go 2006 r. w spra wie spo so bu pro wa dze nia przez prze³o o nych do ku men
Bardziej szczegółowoARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA
Miejsce na naklejk z kodem ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA Instrukcja dla zdajàcego POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy 120 minut 1. Spraw dê, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 11 stron (zadania
Bardziej szczegółowoLiturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ
Msza święta Liturgia eucharystyczna K. Pa - nie, nasz Bo - że, niech ta O - fia - ra, któ - rą skła - da - my...... Przez Chry - stu - sa, Pa - na na - sze - go. Modlitwa nad darami... Któ - ry ży - e
Bardziej szczegółowoLiturgia eucharystyczna. Modlitwa nad darami œ
Msza święta Liturgia eucharystyczna # Modlitwa nad darami " # # K. Pa - nie, nasz Bo - że, niech ta O - fia - ra, któ - rą skła - da - my...... Przez Chry - stu - sa, Pa - na na - sze - go. lub... Któ
Bardziej szczegółowoprzekrój prostokàtny
Szcze gól ne miej sce w wen ty la cji me cha nicz nej znaj du je wen ty - la cja o prze kro ju pro sto kąt nym. Co raz czę ściej sto so wa na i co raz czę ściej po szu ki wa na przez wy ko naw ców. Naj
Bardziej szczegółowoFASADY FOTOWOLTAICZNE
JANUSZ MARCHWIŃSKI FASADY FOTOWOLTAICZNE TECHNOLOGIA PV W ARCHITEKTURZE WARSZAWA 2012 SPIS TREŚCI WSTĘP...........................................................7 1. Przedmiot, uzasadnienie i cel pracy....................................7
Bardziej szczegółowoORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE WSTĘP...9 ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI...11
SPIS TRE ŚCI WSTĘP.....................................................9 ROZ DZIAŁ I ISTO TA I PRZED MIOT NA UKI O OR GA NI ZA CJI.......................11 1. TEO RIE OR GA NI ZA CJI A NA UKI O ZAR ZĄ
Bardziej szczegółowoOpakowania na materiały niebezpieczne
Założyciel firmy Georg Utz 1916 1988 Opakowania na materiały 208 GGVS Opakowania na materiały 209 Opakowania na materiały Cer ty fi ko wa ne po jem ni ki Utz jest pro du cen tem sze ro kiej ga my opa ko
Bardziej szczegółowoNowe me to dy na ucza nia w ma te ma ty ce. Re da k cja dr Jo an na Kan dzia
Nowe me to dy na ucza nia w ma te ma ty ce Re da k cja dr Jo an na Kan dzia Wa r sza wa 2012 Pro jekt rea li zo wa ny w ra mach Pro gra mu Ope racy j ne go Ka pi ta³ Lu dz ki Dzia³anie 9.4 Wy so ko wy
Bardziej szczegółowoJUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe
JUŻ PRA CU JĄ! materiały prasowe Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach działania
Bardziej szczegółowoMarek Ko odziej INFORMATYKA PROGRAM NAUCZANIA DLA GIMNAZJUM. G d y n i a 2 0 0 9
Marek Ko odziej INFORMATYKA PROGRAM NAUCZANIA DLA GIMNAZJUM G d y n i a 2 0 0 9 Program nauczania do nowej podstawy programowej (Rozporzàdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 23.2.2008 r.) skonsultowany
Bardziej szczegółowoMontaż okna połaciowego
Montaż okna połaciowego L Okna do pod da szy do star czają na pod da sze pra wie 40% świa tła wię cej niż okna o tej sa mej po wierzch ni za mon to wa ne pio no wo. Wy bór okna za le ży od: po wierzch
Bardziej szczegółowowww.nie bo na zie mi.pl
Nie bo Na Zie mi www.nie bo na zie mi.pl Kon rad Mi lew ski Wszel kie pra wa za strze żo ne. Nie au to ry zo wa ne roz po wszech nia nie ca ło ści lub frag men tu ni niej szej pu bli ka cji w ja kiej kol
Bardziej szczegółowoMedyczny laser CO2. C jaki aparat jest optymalny dla lekarza medycyny estetycznej/dermatologa?
1 3aparatura i technika Dr n. farm. S 0 0awomir Wilczy Ґski Katedra i Zak 0 0ad Podstawowych Nauk Biomedycznych, Wydzia 0 0 Farmaceutyczny z OML w Sosnowcu 0 1l 0 2skiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Bardziej szczegółowoDoskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach
BAR BA RA WOY NA ROW SKA, MA RIA SO KO OW SKA, MAG DA LE NA WOY NA ROW SKA -SO DAN Doskonalenie w zakresie edukacji zdrowotnej kurs dla nauczycieli wf w gimnazjach W nowej podstawie programowej kszta³cenia
Bardziej szczegółowoOtwar cie 1. Zna cze nie Otwar cie 1 ma na stę pu ją ce zna cze nia:
20 Wspólny Język 2010 Wspólny J zyk 2010 Standard Otwar cie Zna cze nie Otwar cie ma na stę pu ją ce zna cze nia: A) 5 kar w si le 12 17, B) układ 4441 z czwór ką ka ro w si le 12 17, C) układ 4 ka ra,
Bardziej szczegółowo1. PRZEWODNIK. 1.1. Spis treœci 1.2. Zespó³ autorski 1.3. Skorowidz rzeczowy 1.4. Wykaz skrótów 1.5. Objaœnienia piktogramów PRZEWODNIK.
PRZEWODNIK Rozdzia³ 1, str. 1 SKUTECZNE ZARZ DZANIE SPÓ DZIELNI MIESZKANIOW Spis treœci 1. PRZEWODNIK 1.1. Spis treœci 1.2. Zespó³ autorski 1.3. Skorowidz rzeczowy 1.4. Wykaz skrótów 1.5. Objaœnienia piktogramów
Bardziej szczegółowoRaport z badañ Instytutu Spraw Publicznych. Agnieszka ada
Partnerstwo dla Prezydencji? Wspó³praca administracji z sektorem pozarz¹dowym podczas czeskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej wnioski dla Polski Raport z badañ Instytutu Spraw Publicznych Agnieszka
Bardziej szczegółowoOGسLNE ZASADY zamieszczania nekrolog w
OGسLNE ZASADY zamieszczania nekrolog w I. DEKLARACJA WYDAWCY II. OKREعLENIA Ago ra SA, wy daw ca Ga ze ty Wy bor czej wiad czy kom plek so wà usùu gو Ne kro lo gi, po le ga jà cà na za miesz cza niu ne
Bardziej szczegółowoWykaz skrótów... 11. Wstęp (Andrzej Patulski)... 13
Wstęp Spis treści Wykaz skrótów... 11 Wstęp (Andrzej Patulski)... 13 1. Źródła i zasady prawa pracy (Krzysztof Walczak)... 19 1.1. Wprowadzenie... 19 1.2. Fi lo zo fia pra wa pra cy... 20 1.3. Pod sta
Bardziej szczegółowoWpro wa dze nie dzie ci w tym wie ku
DZIELIMY SIĘ DOŚWIADCZENIAMI Europejski Dzień Wiosny Eu ro pej ski Dzień Wio sny w Szko le Pod sta wo wej nr 59 im. Ja na Ma tej ki w kla sach na ucza nia zin te gro wa ne go za ini cjo wa li na uczy cie
Bardziej szczegółowoMetoda projekt w. badawczych. Po szu ku j¹c no wych spo so b w za in te re so -
Metoda projekt w badawczych Me to da pro jek t w jest spo so bem wspie ra nia ak tyw ne go za an ga o wa nia i ce lo we go ucze nia siê oraz roz wo ju in te lek tu al ne go, a dla nie kt rych na uczy cie
Bardziej szczegółowoNa jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni?
2 Na jaką pomoc mogą liczyć pracownicy Stoczni? biuletyn informacyjny dotyczący ochrony praw pracowników USTA WA z dnia 19 grud nia 2008 r. o po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w pod mio tach o szcze
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia osobowe. Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY. Allianz ubezpieczenia od A do Z.
Ubezpieczenia osobowe Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY Allianz ubezpieczenia od A do Z. Spis treœci.........................................................................................................
Bardziej szczegółowow umowach dotyczących
Niezbędne postanowienia w umowach dotyczących utworów audiowizualnych Produkcja utworu audiowizualnego wymaga nie tylko sporych nakładów finansowych i organizacyjnych, ale również współpracy wielu podmiotów
Bardziej szczegółowoWniosek o ubezpieczenie mienia od wszystkich ryzyk
Wniosek o ubezpieczenie mienia od wszystkich ryzyk 1. DANE UBEZPIECZAJĄCEGO WNIOSEK STANOWI INTEGRALNÀ CZĘŚĆ POLISY TYP 09802 Nr jednostka organizacyjna WYPE NIĆ GRANATOWYM LUB CZARNYM D UGOPISEM, DRUKOWANYMI
Bardziej szczegółowo1 3Przyj 0 1cie FOT. MAT. PRASOWE CUKIERNIA KACZMARCZYK. 58 magazyn wesele
1 3Przyj 0 1cie W E S E L N E 58 magazyn wesele 1 3 Tortowy zawr t g 0 0owy C o fantazjach w 0 2wiecie s 0 0odko 0 2ci C u kier ni czy 0 2wiat roz wi ja si 0 1 w b 0 0y ska wicz - nym tem pie, ofe ru j
Bardziej szczegółowoObcinanie gałęzi i ścinanie drzewa
Obcinanie gałęzi i ścinanie drzewa Zasady bezpieczeństwa WAŻNE Przed użyciem piły należy uważnie przeczytać instrukcję obsługi, dołączoną do urządzenia. 1. Pi łę na le ży moc no trzy mać obiema rę ka mi.
Bardziej szczegółowoPo zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u
Po zna je my wy da rze nia z dzie j w PRL -u Scenariusz lekcji w III klasie gimnazjum Przed sta wia my Ko le an kom i Ko le gom pro po zy cjê sce na riu sza lek cji ote ma cie nie ³a twym, szcze g l nie
Bardziej szczegółowoUbezpieczenia osobowe. Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY. Allianz ubezpieczenia od A do Z.
Ubezpieczenia osobowe Og lne Warunki Ubezpieczenia Sp³aty Kredytu dla Kredytobiorc w Banku PAKIET MULTIBEZPIECZNY Allianz ubezpieczenia od A do Z. Spis treœci.........................................................................................................
Bardziej szczegółowoGwarantowana Renta Kapitałowa. Ogólne warunki ubezpieczenia
Gwarantowana Renta Kapitałowa Ogólne warunki ubezpieczenia OGÓL NE WA RUN KI UBEZ PIE CZE NIA GWARANTOWANEJ RENTY KAPITAŁOWEJ GRK/R/4/2007 1. DE FI NI CJE Ile kroć w ni niej szych ogól nych wa run kach
Bardziej szczegółowoWalizki. Walizki i pojemniki zamykane
Założyciel firmy Georg Utz 1916 1988 Pod kluczem 62 i pojemniki zamykane 63 Systemy zamknięć Po jem ni ki RA KO moż na za my kać za po mo cą po kry - wy z za wia sa mi. Je że li do te go na dłuż szym bo
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom rozszerzony Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do
Bardziej szczegółowoo przetargach nieograniczonych na sprzedaż zespołów składników majątku Stoczni Gdynia SA
w po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w STOCZ NI GDYNIA S.A., pro wa dzo nym na pod sta wie prze pi sów usta wy z dnia 19 grud nia 2008 r. o po stę po wa niu kom pen sa cyj nym w pod mio tach o szcze gól
Bardziej szczegółowo2.1. Identyfikacja Interesariuszy. G4 25a
16 17 2.1. Identyfikacja Interesariuszy Gru py In te re sa riu szy zo sta y wy bra ne w opar ciu o ana li z dzia al - no Êci ope ra cyj nej Gru py Ban ku Mil len nium. W wy ni ku pro ce su ma - po wa nia
Bardziej szczegółowoW p r o w a d z e n i e. do sprawozdania finansowego
Monitor Polski B Nr 4 956 787 SPRAWOZDANIE FINANSOWE PRZEDSIÊBIORSTWO WODOCI GÓW I KANALIZACJI WODNIK Spó³ka z o.o. w Jeleniej Górze 58-560 Jelenia Góra, Pl. Piastowski tel. 75 755-0-9; fax 755-0-9 REGON
Bardziej szczegółowoOgólne warunki grupowego pracowniczego ubezpieczenia na życie GRU/P. Ogólne warunki dodatkowych ubezpieczeń grupowych
Ogólne warunki grupowego pracowniczego ubezpieczenia na życie GRU/P Ogólne warunki dodatkowych ubezpieczeń grupowych Szanowni Państwo, Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych Klientów, zamieściliśmy
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM i Gazetą Wyborczą. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne od po wie dzi.
Bardziej szczegółowoKonstrukcja szkieletowa
Obudowa wanny Obudowę wanny mocuje się na konstrukcji szkieletowej zbudowanej z listewek o grubości 40 x 40 mm, rozstawionej wzdłuż boków wanny i przymocowanej do ściany. NARZĘDZIA poziomnica wyrzynarka
Bardziej szczegółowoJaki podatek. zapłaci twórca? podatki. prawo. Twór ca i ar ty sta wy ko naw ca w pra wie au tor skim
Jaki podatek zapłaci twórca? Zbliża się czas rozliczenia z fiskusem. Wielu twórcom rozliczenia podatkowe mogą nastręczać trudności, zwłaszcza, gdy prowadzą kilka rodzajów działalności, albo osiągają przychody
Bardziej szczegółowoW p r o w a d z e n i e. do sprawozdania finansowego
Monitor Polski B Nr 994 969 09 SPRAWOZDANIE FINANSOWE 07 SZPITAL WOJSKOWY Z PRZYCHODNI SAMODZIELNY PUBLICZNY ZAK AD OPIEKI ZDROWOTNEJ 78-600 Wa³cz, ul. Ko³obrzeska 44 tel. 67 50-8-09; fax 50-8-0 REGON
Bardziej szczegółowoDocieplanie domu we³n¹ mineraln¹ i uk³adanie sidingu winylowego
Docieplanie domu we³n¹ mineraln¹ i uk³adanie sidingu winylowego We³ na mi ne ral na jest to ma te ria³ ter mo izo la cyj ny w for mie p³yt, mat lub gra nu la tu. Zna ko mi cie na da je siê do do cie pla
Bardziej szczegółowo1. Wstêp. mgr Iwo na AD ZIAK Szko³a G³ówna S³u by Po a r ni czej
mgr Iwo na AD ZIAK Szko³a G³ówna S³u by Po a r ni czej Zarz¹dza nie ry zy kiem w ucze l niach pu b li cz nych na przyk³ad zie Szko³y G³ów nej S³u by Po a r ni czej jako jed no stki se kto ra fi nan sów
Bardziej szczegółowo1. Zdecydowane masowanie wzdłuż ramienia: 2. Zdecydowane uciskanie całego ramienia: od nad garst ka w kie run ku ra mie nia
masazyk_layout 1 10/9/13 2:29 PM Page 1 Ćwi cze nie Spo sób wy ko na nia Ma su je te ra peu ta lub sa mo dziec ko ko lej no każ dą rę kę od od ra mie nia w kie run ku dło ni po stro nie ze wnętrz nej ra
Bardziej szczegółowoPro po no wa ne zmia ny w systemie finansowania pre zy den c kiej ka m pa nii wy bo r czej w Pol sce
Pro po no wa ne zmia ny w systemie finansowania pre zy den c kiej ka m pa nii wy bo r czej w Pol sce Warszawa 2007 2 Pro po no wa ne zmia ny w sy ste mie fi nan so wa nia pre zy den c kiej ka m pa nii
Bardziej szczegółowoNowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów
Wojciech Świątek Nowe zasady prowadzenia ewidencji odpadów Praktyczne wskazówki dla specjalistów ds. ochrony środowiska Ochrona środowiska VERLAG DASHÖFER www.dashofer.pl Wydawnictwo VERLAG DASHOFER Sp.
Bardziej szczegółowoNr 72 marzec 2007. Jak stworzyć warunki do skutecznej integracji cudzoziemców w Polsce?
Nr 72 marzec 2007 i Opinie nalizy A Analyses & Opinions Jak stworzyć warunki do skutecznej integracji cudzoziemców w Polsce? Bartosz Smoter Piotr Kaźmierkiewicz Justyna Frelak (współpraca) Działania Pa
Bardziej szczegółowoMo de le od po wie dzi do ar ku sza Prób nej Ma tu ry z OPE RO NEM. Wie dza o spo e czeƒ stwie Po ziom rozszerzony
Mo de le od po wie dzi do ar ku sza Prób nej Ma tu ry z OPE RO NEM Wie dza o spo e czeƒ stwie Po ziom rozszerzony Listopad 2009 1. c) ini cja ty w lu do wà 2. b) po ma raƒ czo wà re wo lu cjà 3. c) Egipt
Bardziej szczegółowoUnij ne pie nią dze na do cho do we pro jek ty
LUTY 2009 15 lutego 14 marca 2009 nr 2/27 Wydawnictwo Eurosystem Warszawa www.forumsamorzadowe.pl ISSN 1897-0079 INDEX 226424 Cena 12 zł (0% VAT) FORUM SAMORZĄDOWE n i e z a l e ż n y m i e s i ę c z n
Bardziej szczegółowoModele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy
Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM Wiedza o społeczeństwie Poziom podstawowy Listopad 2010 W klu czu są pre zen to wa ne przy kła do we pra wi dło we od po wie dzi. Na le ży rów nież
Bardziej szczegółowoTrans for ma cja de mo gra ficz na na œwie cie, czy li o tym, jak zmie nia ³o siê y cie lu dzi na prze strze ni wie k w
Trans for ma cja de mo gra ficz na na œwie cie, czy li o tym, jak zmie nia ³o siê y cie lu dzi na prze strze ni wie k w Termin wydaje siê byو doœو skomplikowany, lecz jego wyt³umaczenie jest niezbêdne,
Bardziej szczegółowoKonstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych
Konstruowanie Indywidualnych Programów Edukacyjno-Terapeutycznych BE ATA DZIE WIĘC KA Głów nym za da niem wy cho waw czo dy - dak tycz nym re ali zo wa nym przez pla - ców ki przed szkol ne jest stwo rze
Bardziej szczegółowoOpis tech nicz ny. Prze zna cze nie
Nie jed no krot nie chęć po sia da nia ko min ka w dom ku let ni sko wym wy mu sza zna le zie nie ta kie go roz wią za nia, aby by ło spraw ne i bez piecz - ne, a jak to uczy nić je śli w samym dom ku
Bardziej szczegółowoUbezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku. Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych
Ubezpieczenie Ryzyka Śmierci lub Kalectwa wskutek Nieszczęśliwego Wypadku Ogólne Warunki Ubezpieczenia Umowy Dodatkowej do Ubezpieczeń Uniwersalnych Ogólne Warunki Ubezpieczenia Ryzyka Śmierci lub Kalectwa
Bardziej szczegółowoZmiany pozycji techniki
ROZDZIAŁ 3 Zmiany pozycji techniki Jak zmieniać pozycje chorego w łóżku W celu zapewnienia choremu komfortu oraz w celu zapobieżenia odleżynom konieczne jest m.in. stosowanie zmian pozycji ciała chorego
Bardziej szczegółowoNr 77 wrzesieñ Euro 2011: Polska prezydencja w Unii Europejskiej. Tomasz Grzegorz Grosse
Nr 77 wrzesieñ 2007 i Opinie nalizy A Analyses & Opinions Euro 2011: Polska prezydencja w Unii Europejskiej Tomasz Grzegorz Grosse Pol ska pre zyd encja w Unii Eu rop ejsk iej bê dzie spra wow ana nie
Bardziej szczegółowoSztuka i komputer. Fotografia opracowana w kom pu te ro wym pro gra mie gra ficz nym.
Sztuka i komputer Jak już wie cie, za po mo cą kom pu te ro wych pro gra mów gra ficz nych moż na wy ko ny wać róż ne dzie ła pla stycz ne, czy li two rzyć gra fi kę kom pu te ro wą. Ta ki ob raz moż na
Bardziej szczegółowoOdpowiedzialnoœو prawna lekarza medycyny estetycznej
gabinet i prawo Dr n. prawn. Katarzyna D¹bek-Krajewska, radca prawny Odpowiedzialnoœو prawna lekarza medycyny estetycznej Kwestie odpowiedzialnoœci prawnej lekarzy z tytu³u udzielania œwiadcze medycznych
Bardziej szczegółowodr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem
dr To masz To kar ski er go no mia pra cy z lap to pem War sza wa 2010 Pro jekt okład ki Do ro ta Za jąc Zdję cie na okład ce Wojciech Sternak Opra co wa nie re dak cyj ne Iza bel la Skrzecz Re dak cja
Bardziej szczegółowoWar sza wa 2015 PUBLIKACJA DYSTRYBUOWANA BEZPŁATNIE
Pu bli ka cja po wsta ła w ra mach pro jek tu re ali zo wa ne go z do fi nan so wa niem NFOŚiGW w ra mach pro gra mu prio ry te to we go Edu ka cja eko lo gicz na Lider projektu: Wyż sza Szko ła Eko lo
Bardziej szczegółowol skiego Dnia Budowlanych
WYDANIE SPECJALNE ISSN 1643-6350 Konferencja III l skie Forum Inwestycji, Budownictwa, Nieruchomo ci wraz z obchodami l skiego Dnia Budowlanych - 2011 Katowice, 28 wrze nia 2011 r. Sala Sejmu l skiego
Bardziej szczegółowoOgólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych. Ubezpieczenie Składki
Ogólne warunki umowy dodatkowej do ubezpieczeń uniwersalnych Ubezpieczenie Składki OGÓL NE WA RUN KI UBEZ PIE CZE NIA SKŁAD KI US/J/3/2007 Ni niej sze ogól ne wa run ki ubez pie cze nia sto su je się wy
Bardziej szczegółowoOkreœlenie obszarów bezpieczeñstwa oraz ustalenie ich roli w zapewnieniu bezpieczeñstwa i porz¹dku publicznego 1
mgr in. Mag dal ena GIKIEWICZ st. str. mgr in. Rafa³ WRÓBEL m³. kpt. mgr in. Pawe³ GROMEK Szko³a G³ówna S³u by Po arn icz ej w War szaw ie Okreœlenie obszarów bezpieczeñstwa oraz ustalenie ich roli w zapewnieniu
Bardziej szczegółowoModele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM. Chemia Poziom podstawowy
Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z PERNEM Chemia Poziom podstawowy Listopad 2010 W klu czu są pre zen to wa ne przy kła do we pra wi dło we od po wie dzi. Na le ży rów nież uznać od po wie dzi
Bardziej szczegółowoModele odpowiedzi do arkusza Pr bnej Matury z OPERONEM. Jêzyk polski Poziom rozszerzony
Modele odpowiedzi do arkusza Pr bnej Matury z OPERONEM Jêzyk polski Poziom rozszerzony Listopad 2010 Od po wie dzi zda j¹ ce go mo g¹ przy bie raو r n¹ for mê jê zy ko w¹, ale ich sens mu si byو sy no
Bardziej szczegółowoJak działa mikroskop? Konspekt lekcji
Jak działa mikroskop? Konspekt lekcji Zajęcia zgodne z niniejszym konspektem przeprowadzono z uczniami klasy I gimnazjum podczas Klubu Młodego Odkrywcy DawBas, działającego przy Zespole Szkół w Górsku.
Bardziej szczegółowoŹródło: Bińczycki B., Organizacja procesu rekrutacji w urzędzie administracji samorządowej na przykładzie Miasta Krakowa [w:] Doskonalenie systemów zarządzania w społeczeństwie informacyjnym, red. A. Stabryła,
Bardziej szczegółowo2.0 SAMORZĄDNOŚĆ UCZNIOWSKA W SYSTEMIE EDUKACYJNYM BADANIA EKSPERTYZY REKOMENDACJE JĘDRZEJ WITKOWSKI
Koalicja na rzecz samorządów uczniowskich to nieformalne zrzeszenie jedenastu organizacji pozarządowych, powstałe z inicjatywy Fundacji Centrum Edukacji Obywatelskiej. Celem działania koalicji jest wzmocnienie
Bardziej szczegółowoSPIS TREЊCI ZIELONE ЊWIATЈO DLA SZEЊCIOLATKA. 35 Urszula Nadolna Ile nуg ma stonoga? 38 Anna Pawіowska-Niedbaіa. 44 Beata Szurowska Ptaszki na topoli
82010300905005 SPIS TREЊCI PEDAGOGIKA l PSYCHOLOGIA l ORGANIZACJA 5 Iwona Samborska Komercjalizacja dzieciсstwa ZIELONE ЊWIATЈO DLA SZEЊCIOLATKA 35 Urszula Nadolna Ile nуg ma stonoga? KSZTAЈCENIE I DOSKONALENIE
Bardziej szczegółowoLeczenie odtw rcze z zastosowaniem implant w zêbowych
Leczenie odtw rcze z zastosowaniem implant w zêbowych Rozdzia³ 5 5.1 Podstawowa terminologia implantologiczna 163 5.2 Planowanie leczenia implantologicznego 164 5.3 Fa za chi rur gicz na 167 5.4 Uzupe³nienia
Bardziej szczegółowoUkładanie paneli z PCV
Układanie paneli z PCV Wybór paneli 1. Panele z PVC są produktem gotowym do użytku. Można kłaść je we wszystkich rodzajach pomieszczeń. Szczególnie dobrze sprawdzają się w pomieszczeniach wilgotnych (łazienki,
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM. Geografia Poziom rozszerzony
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom rozszerzony Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne
Bardziej szczegółowo250 pytań rekrutacyjnych
250 pytań rekrutacyjnych które pomogą Ci zatrudnić właściwych ludzi 250 pytań rekrutacyjnych, które pomogą Ci zatrudnić właściwych ludzi Autorzy Katarzyna Chudzińska dyrektor zarządzający zasobami ludzkimi
Bardziej szczegółowoDesign przestrzeni De ko ra cyj ne, in no wa cyj ne, zo rien to wa ne na pro jekt.
Design przestrzeni De ko ra cyj ne, in no wa cyj ne, zo rien to wa ne na pro jekt. Grzej ni ki po ko jo we LUX RAD ofe ru ją bo gac two aran żo wa nia no wo czes nych miesz kań. In no wa cyj ne wzo ry,
Bardziej szczegółowoTheoretical assumptions of system s understanding of en vi ron men tal stu dy and its me a ning for pra ctical solutions
Marek Degórski Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polska Akademia Nauk ul. Twar da 51/55, 00-818 Wa r sza wa m.degor@twarda.pan.pl Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe Problemy
Bardziej szczegółowoKRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy
KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI Próbna Matura z OPERONEM Geografia Poziom podstawowy Listopad 2011 W ni niej szym sche ma cie oce nia nia za dań otwar tych są pre zen to wa ne przy kła do we po praw ne od.
Bardziej szczegółowoTerapia DHEA u kobiet
Dr n. med. Micha³ Rabijewski Klinika Endokrynologii CMKP w Warszawie Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Wojciech Zgliczy ski, prof. nadzw. w CMKP Terapia DHEA u kobiet Nie do b r an dro ge n w u ko biet
Bardziej szczegółowoPierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku
Mi chał Gra bia, Grze gorz So ko łow ski, Piotr Ho łu bo wicz In sty tut Lo gi sty ki i Ma ga zy no wa nia GS1 Polska Pierw sze in no wa cyj ne wdro że nie sys te mu EPC/RFID na pol skim ryn ku Śle dząc
Bardziej szczegółowoUczeƒ z dysleksjà w domu
Marta Bogdanowicz Anna Adryjanek Ma gorzata Ro yƒska Uczeƒ z dysleksjà w domu Poradnik nie tylko dla rodziców G d y n i a 2 0 1 0 Re cenzja merytoryczna: dr hab. Gra yna Krasowicz-Kupis, prof. UMCS Re
Bardziej szczegółowoMo de le od po wie dzi do ar ku sza Prób nej Ma tu ry z OPE RO NEM. Wie dza o spo e czeƒ stwie Po ziom rozszerzony
Mo de le od po wie dzi do ar ku sza Prób nej Ma tu ry z OPE RO NEM Wie dza o spo e czeƒ stwie Po ziom rozszerzony Listopad 2009 1. c) ini cja ty w lu do wà 2. b) po ma raƒ czo wà re wo lu cjà 3. c) Egipt
Bardziej szczegółowoZa ga dnie nia sta tu su ustro jo we go ase so ra s¹ do we go oraz re for my sy s te mu na bo ru kadr do or ga nów wy mia ru spra wied li wo œci
Za ga dnie nia sta tu su ustro jo we go ase so ra s¹ do we go oraz re for my sy s te mu na bo ru kadr do or ga nów wy mia ru spra wied li wo œci 37. posiedzenie Ko mi sji Usta wo daw czej 25 kwiet nia
Bardziej szczegółowoRe no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry
Tomasz LATAWIEC członek SIDiR Re no wa cje bez wy ko po we prze wo dów in fra struk tu ry pod ziem nej miesz czą się w sze ro ko ro zu mia nej dzie - dzi nie in ży nie rii sa ni tar nej i ochro nie śro
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy. Dzia I O higienie pracy, komputerze, sieciach komputerowych i Internecie. kom pu te ro we.
Plan wynikowy Klasa Dzia I O higienie pracy, komputerze, sieciach komputerowych i Internecie Hi gie na pra cy z kom pu te rem oraz pod sta wo we ele - men ty kom pute ra Twoje biur ko Pod sta wo we wia
Bardziej szczegółowoŚcianka z płyt gip so wo- -kar to no wych na rusz cie aluminiowym
Ścianka z płyt gip so wo- -kar to no wych na rusz cie aluminiowym szpachelka (15 cm) NARZĘDZIA piła długa linijka drobnoziarnisty papier ścierny nóż z wymiennym ostrzem kuweta na zaprawę kuweta na klej
Bardziej szczegółowoWyniki pierwszego kolokwium Podstawy Programowania / INF
1 Ab Hasan 240917 B 0,8 0,7-1,5 50% 2 Ad Tomasz 241149 A 1,0 0,9 0,8 2,7 90% 3 Al Adam 241152 A 0,8 0,5 0,5 1,8 60% 4 An Jan 241780 C 0,3 0,0-0,3 10% 5 An Jakub 241133 A 0,8 0,9 1,0 2,7 90% 6 An Kacper
Bardziej szczegółowoNr 112. Parlament Europejski jako partner polskiej Prezydencji. Aleksander Fuksiewicz, Melchior Szczepanik
Nr 112 wrzesieñ 2010 i Opinie Analizy Analyses & Opinions Parlament Europejski jako partner polskiej Prezydencji Aleksander Fuksiewicz, Melchior Szczepanik Po wejœciu w ycie traktatu lizboñskiego pañstwa,
Bardziej szczegółowoOd redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.
Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.
Bardziej szczegółowoŚwiat współczesny. 1 wy mie nia głów ne kie run ki pol skiej. z sąsia da mi i pań stwa mi Unii Eu ro - wymienia zadania am ba sa d i kon -
1 Plan wy ni ko wy Pol ska we współ - cze snym świe cie NA TO od zim nej woj ny do współ - ist nie nia In te gra cja eu ro - pej ska Pol ska w sys te - mie po li tycz nym i go spo dar czym Świat współczesny
Bardziej szczegółowoUstawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania. Prawidłowe ustawienie
Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania Przodem do kierunku jazdy? Bokiem? Tyłem? Jak ustawić wózek, aby w razie awaryjnego hamowania dziecko było jak najbardziej bezpieczne? Na te
Bardziej szczegółowo