RAPORT ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM W POZNAŃSKIM BANKU SPÓŁDZIELCZYM

Transkrypt

1 RAPORT ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM W POZNAŃSKIM BANKU SPÓŁDZIELCZYM WG STANU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2013 ROKU

2 WPROWADZENIE Raport Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem w Poznańskim Banku Spółdzielczym (dalej Raport ) został przygotowany zgodnie z wymogami art. 111a ustawy Prawo bankowe 1, z uwzględnieniem wymogów określonych w Uchwale nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu (z późniejszymi zmianami). Niniejszy Raport został przygotowany zgodnie z przyjętą przez Bank Polityką informacyjną w zakresie adekwatności kapitałowej 2, która określa szczegółowe informacje o zakresie ujawnianych informacji w zakresie adekwatności kapitałowej, sposobie ich weryfikacji oraz publikacji. Informacje zawarte w Raporcie dotyczą roku obrotowego zakończonego dnia 31 grudnia 2013 r. O ile nie zaznaczono inaczej, dane liczbowe prezentowane są w pełnych złotych, a ewentualne różnice w sumach i udziałach mogą wynikać z zaokrągleń kwot do pełnych złotych oraz zaokrągleń udziałów procentowych do dwóch miejsc dziesiętnych. 1 Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami 2 Treść Polityki informacyjnej w zakresie adekwatności kapitałowej udostępniona jest na stronie internetowej Banku ( STRONA 2

3 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE INFORMACJE O BANKU ZARZĄDZANIE RYZYKIEM RYZYKO KREDYTOWE RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ POLITYKA ZABEZPIECZEŃ RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PORTFELI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE (EKZH) ORAZ DETALICZNYCH EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (DEK) RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ RYZYKO WALUTOWE RYZYKO PŁYNNOŚCI RYZYKO OPERACYJNE RYZYKO MODELI RYZYKO UTRATY REPUTACJI INFORMACJA O STRATACH OPERACYJNYCH W PODZIALE NA KLASY ZDARZEŃ RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI RYZYKO WYNIKU FINANSOWEGO (BIZNESOWE) FUNDUSZE WŁASNE WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA RYZYKO KREDYTOWE RYZYKO OPERACYJNE KAPITAŁ WEWNĘTRZNY OGÓLNE ZASADY SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I OCENA JEGO ADEKWATNOŚCI FILAR II NUK KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KREDYTOWE KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO OPERACYJNE KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO RYNKOWE KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO PŁYNNOŚCI KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO BIZNESOWE...71 STRONA 3

4 ZAGREGOWANY KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I WEWNĘTRZNY WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH PODSUMOWANIE POLITYKA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ STOSOWANE ZASADY USTALANIA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE DOTYCZĄCE WYSOKOŚCI WYNAGRODZENIA ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE NA TEMAT WYSOKOŚCI WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE INFORMACJA O WYNIKACH OCENY ADEKWATNOŚCI ZAKRESU OGŁASZANYCH INFORMACJI DO SKALI I PROFILU RYZYKA BANKU...76 STRONA 4

5 1. INFORMACJE O BANKU Poznański Bank Spółdzielczy (dalej Poznański Bank lub Bank ) prowadzi swą działalność od 1894 roku. Jest zarejestrowany w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS Jednostce nadano numer statystyczny REGON oraz NIP Poznański Bank jest spółdzielnią prowadzącą swoją działalność na podstawie: 1) ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających 3, 2) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe 4, 3) ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze 5, 4) innych ustaw oraz Statutu Banku. Poznański Bank jest zrzeszony z SGB-Bankiem S.A. w Poznaniu. Siedzibą Poznańskiego Banku jest miasto Poznań. Na podstawie Decyzji z dnia 18 lipca 2011 roku Bank działa na terenie całego kraju 6. Swą działalność Poznański Bank prowadzi na rzecz osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną. 3 Dz.U nr 119 poz z późniejszymi zmianami 4 Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami 5 Dz.U nr 30 poz. 210 z późniejszymi zmianami 6 Decyzja KNF nr DLB/LBIII/700/34/07/11/MK STRONA 5

6 2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM Działalność bankowa obciążona jest wieloma rodzajami ryzyka, między innymi takimi jak ryzyko kredytowe, stopy procentowej, walutowe, płynności, operacyjne, braku zgodności, biznesowe i kapitałowe. Podejmowanie ryzyka zmusza Bank do koncentrowania uwagi na powstających zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Ostrożnościowe podejmowanie ryzyka, oznacza utrzymywanie racjonalnej równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności przychodowej i kontrolowaniem ryzyka. Kontrolowanie wpływu tych rodzajów ryzyka na działalność Banku jest jednym z kluczowych celów zarządzania Bankiem, a poziom ryzyka stanowi istotny składnik procesu planistycznego. W Banku funkcjonuje zorganizowany, oparty o wewnętrzne strategie i procedury, proces zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organy Banku, wyznaczone Zespoły, Komitety, Komórki organizacyjne oraz pracownicy. Na proces zarządzania ryzykiem bankowym w Poznańskim Banku składają się następujące czynności: 1) identyfikacja ryzyka polegająca na określeniu źródeł ryzyka zarówno aktualnych, jak i potencjalnych, które wynikają z bieżącej i planowanej działalności Banku; 2) pomiar ryzyka; 3) zarządzanie ryzykiem polegające na podejmowaniu decyzji dotyczących akceptowalnego poziomu ryzyka, planowaniu działań, wydawaniu rekomendacji zaleceń, tworzeniu procedur i narzędzi wspomagających; 4) monitorowanie polegające na stałym nadzorze poziomu ryzyka w oparciu o przyjęte metody pomiaru ryzyka; 5) raportowanie obejmujące dostarczanie cyklicznej informacji dla Kierownictwa Banku o skali narażenia na ryzyko i podjętych działaniach. STRONA 6

7 Schemat 2.1 Elementy składowe procesu zarządzania ryzykiem Procesy zarządcze z zakresu ryzyka funkcjonują w otoczeniu, którego elementami składowymi są: 1) system regulacji wewnętrznych obejmujący metody i metodyki wykorzystywane przez Bank; 2) system informacyjny Banku umożliwiający przepływ informacji wykorzystywanych do oceny ryzyka oraz jego kontroli (w tym: podstawowe systemy informatyczne, bazy danych i dedykowane systemy eksperckie); 3) organizacja wewnętrzna (rozumiana jako struktura organizacyjna) obejmująca komórki organizacyjne, ich zadania, zakres odpowiedzialności oraz wzajemne relacje. W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki i komórki organizacyjne: 1) Rada Nadzorcza; 2) Zarząd Banku; 3) Komitet Kredytowy; 4) Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów; STRONA 7

8 5) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk; 6) Audyt wewnętrzny (merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego); 7) Pozostali pracownicy Banku. Proces zarządzania ryzykiem nadzorowany jest przez Radę Nadzorczą Banku. Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd Banku założeń strategicznych w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na pokrycie istotnych rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada Nadzorcza zatwierdza w planach strategicznych (strategie) i operacyjnych (plany finansowe) ogólny poziom (profil) ryzyka Banku. Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne dokonanie weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku. Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich klasyfikacji pod kątem ryzyka ponoszonego przez Bank. Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów, za pośrednictwem funkcjonujących w nim Zespołu Analiz Ryzyka Kredytowego i Zespołu Administracji Kredytów, prowadzi czynności związane z analizą i monitoringiem ryzyka kredytowego pojedynczych transakcji (zaangażowań) kredytowych, a także administruje poszczególnymi transakcjami kredytowymi. STRONA 8

9 Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom Banku informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka, opracowywanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania kapitału regulacyjnego i wewnętrznego. Audyt wewnętrzny ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Audyt dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. Zadania Audytu sprawowane są na rzecz Banku przez merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego. Pozostali pracownicy Banku mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń RYZYKO KREDYTOWE Ryzyko kredytowe związane jest z możliwością poniesienia straty finansowej spowodowanej brakiem zdolności klienta do obsługi długu albo odmową wypełnienia zobowiązań wynikających z umowy wobec Banku. Ryzyko kredytowe dotyczy wszystkich aktywów bilansowych, do których Bank ma tytuł prawny oraz pozycji pozabilansowych. Obejmuje ono działalność kredytową oraz działalność na rynku hurtowym (lokaty międzybankowe, dłużne papiery wartościowe itp.). STRONA 9

10 Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego, równocześnie cechującego się dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia ekspozycji kredytowych zagrożonych utratą wartości. Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiega w następujących etapach: 1) identyfikacja czynników ryzyka kredytowego; 2) ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka (limity); 3) monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka; 4) wdrażanie technik redukcji ryzyka; 5) zarządzanie ryzykiem rezydualnym (w tym analiza ryzyka ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie); 6) testy warunków skrajnych; 7) kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym. Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno w odniesieniu do ryzyka pojedynczej transakcji jak i ryzyka portfela kredytowego. Bank zarządza ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu poprzez: 1) badanie wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu; 2) prawidłowe zabezpieczanie zwrotności ekspozycji kredytowych, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, gwarantujące zwrotność kredytów; 3) bieżący monitoring zabezpieczeń kredytowych; 4) dokonywanie okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzenie rezerw celowych; 5) prawidłowe prowadzenie windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami; 6) kontrolę działalności kredytowej. STRONA 10

11 Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego Banku przeprowadzane jest za pomocą: 1) dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji); 2) analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych; 3) analizy struktury portfela kredytowego; 4) monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka; 5) przedsięwzięć organizacyjno kadrowych polegających w szczególności na: a) organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych; b) prawidłowym przepływie informacji; c) odpowiednim doborze i szkoleniu kadr; d) nadzorze nad działalnością kredytową. W Banku stosowane są techniki ograniczania ryzyka kredytowego (możliwe do zastosowania metody ograniczania skutków ryzyka kredytowego), tj.: 1) pomniejszanie podstawy tworzenia rezerw celowych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 7, 2) pomniejszanie wag ryzyka przypisywanych ekspozycjom kredytowym zabezpieczonym hipotecznie na nieruchomości mieszkalnej w rachunku wymogów kapitałowych na podstawie Załącznika nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 8, 3) techniki redukcji ryzyka kredytowego zgodnie z Załącznikiem nr 17 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 9. 7 Dz. U. z 2008 r. nr 235 poz z późn. zmianami 8 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm. 9 Ibidem STRONA 11

12 2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej w Poznańskim Banku obejmują procedury, praktyki, mechanizmy kontroli wewnętrznej składające się na metodykę oceny ryzyka kredytowego przed udzieleniem kredytu oraz w trakcie trwania umowy kredytowej. System zarządzania ryzykiem kredytowym pojedynczej transakcji/kredytobiorcy obejmuje: 1) stosowane metodyki oceny zdolności kredytowej, określone dla każdej z grup ekspozycji, charakteryzujących się podobnymi cechami; 2) bieżący monitoring ustanowionych zabezpieczeń kredytowych; 3) przegląd ekspozycji kredytowych i tworzenie rezerw celowych; 4) windykację i restrukturyzację oraz nadzór nad kredytami zagrożonymi; 5) kontrolę działalności kredytowej. Stosowane w Banku metodyki oceny zdolności kredytowej określają regulaminy, instrukcje, procedury oraz inne regulacje kredytowe zapewniające standaryzację świadczonych usług oraz ograniczające ryzyko kredytowe. W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji detalicznych, zgodnie z Załącznikiem nr 4 Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 10, Bank stosuje ujednolicone zasady oceny zdolności kredytowej, dostosowane do ich charakterystyki ryzyka oraz zarządzanie portfelowe. W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji wobec przedsiębiorców, obok przyjętych metod oceny zdolności kredytowej, Bank przewiduje możliwość stosowania indywidualnych zasad zarządzania. Bank udziela kredytów konsumenckich i zawiera z kredytobiorcami umowy o kredyty konsumenckie z zachowaniem zasad określonych w Ustawie o kredycie konsumenckim Ibidem 11 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim Dz. U. z 2011 nr 126 poz. 715 z późn. zm. STRONA 12

13 W Banku prowadzony jest systematyczny monitoring sytuacji ekonomicznej kredytobiorców oraz zabezpieczeń, zgodnie z formą i trybem określonym w wewnętrznych regulacjach Banku. Bank dokonuje wyceny i aktualizacji aktywów i zobowiązań pozabilansowych oraz tworzy rezerwy na ryzyko związane z działalnością banku zgodnie z obowiązującymi ustawami i rozporządzeniami oraz z procedurą tworzenia rezerw, obowiązującą w Banku POLITYKA ZABEZPIECZEŃ Prowadzona przez Poznański Bank polityka zabezpieczeń ma na celu należyte zabezpieczenie interesu Banku, w tym przede wszystkim ustanowienie zabezpieczenia dającego możliwie najwyższy poziom odzysku z wierzytelności w przypadku konieczności prowadzenia działań windykacyjnych. Polityka w zakresie prawnych form zabezpieczeń określona została w przepisach wewnętrznych, między innymi w Polityce kredytowej Banku. Zgodnie z obowiązująca w Banku Instrukcją ustanawiania prawnych form zabezpieczeń wierzytelności Banku oraz zapisami Polityki kredytowej zakłada się się, że przyjmowane zabezpieczenia powinny spełniać kryteria płynności, wartości oraz dostępu i możliwości ich kontroli. Bank preferuje zabezpieczenia zwrotności kredytów, które pozwalają na: 1) skuteczną egzekucję należności w przypadku braku spłaty kredytów; 2) pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych; 3) przypisanie niższych wag ryzyka ekspozycjom kredytowym w rachunku wymogu kapitałowego. Stosowane przez Poznański Bank w praktyce prawne formy zabezpieczeń zależą m.in. od: 1) rodzaju kredytu; 2) wielkości ekspozycji kredytowej; 3) okresu spłaty. STRONA 13

14 W zakresie przyjmowania prawnych form zabezpieczeń Bank ustala następujące preferencje: 1) kredyty konsumpcyjne: poręczenie wg prawa cywilnego, przewłaszczenie rzeczy ruchomych lub zastaw rejestrowy, hipoteka, weksel; 2) kredyty obrotowe: przewłaszczenie rzeczy ruchomych, blokada środków pieniężnych, kaucja, cesja wierzytelności, poręczenie wg prawa cywilnego, hipoteka, zastaw rejestrowy, weksel; 3) kredyty inwestycyjne: hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy, przewłaszczenie rzeczy ruchomych, poręczenie wg prawa cywilnego, gwarancje, weksel. Preferencje określone powyżej nie wykluczają stosowania innych form zabezpieczeń zwrotności kredytów. Bank dopuszcza przyjęcie systematycznych wpływów na rachunek jako jedynego zabezpieczenia dla kredytów odnawialnych w rachunku oszczędnościowo rozliczeniowym udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi Klientom, posiadającym czynny rachunek w Banku przez okres co najmniej 3 miesięcy oraz kredytów w rachunku bieżącym udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi Klientom, posiadającym czynny rachunek w Banku przez okres co najmniej 6 miesięcy. Zabezpieczenia w formie przewłaszczenia lub zastawu rejestrowego środków obrotowych Bank stosuje jako zabezpieczenie dodatkowe (uzupełniające). Przy udzielaniu kredytów przeznaczonych na finansowanie rynku mieszkaniowego zabezpieczenie obligatoryjnie ustanawiane jest w postaci hipoteki na nieruchomości. Do czasu skutecznego ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego (w zależności od rodzaju kredytu oraz jego kwoty) przyjmuje się zabezpieczenia przejściowe. Zabezpieczając ekspozycje kredytową Bank preferuje zabezpieczenia mieszane, rzeczowo osobiste, uwzględniające zmianę ich wartości w okresie spłaty. STRONA 14

15 Podstawowe zabezpieczenia, uznawane za najkorzystniejsze przez Bank to: 1) zdeponowane w Banku, lub w banku będącym stroną trzecią, środki pieniężne; 2) hipoteka na gruntach rolnych; 3) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej; 4) poręczenia Banku Gospodarstwa Krajowego, Funduszy Poręczeń Kredytowych, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, itp.; 5) poręczenia i gwarancje jednostek samorządu terytorialnego, banków. W przypadku kredytów zabezpieczonych hipotecznie wskaźnik LtV powinien wynosić maksymalnie: 1) w przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych: 80% lub 90% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 80% LtV jest odpowiednio ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP; 2) w przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach komercyjnych 80%, przy czym począwszy od r. wskaźnik ten powinien wynosić maksymalnie 75% lub 80% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 75% LtV jest odpowiednio ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP. W przypadku stwierdzenia wzrostu wskaźnika LtV o co najmniej 10 p.p. ponad poziom akceptowany przez Bank, powinno się rozważyć zastosowanie następujących działań: 1) ustanowienie dodatkowych zabezpieczeń; 2) zmianę zabezpieczenia; 3) częściowe lub całkowite wypowiedzenie warunków umowy kredytu; 4) renegocjację warunków umowy kredytu. STRONA 15

16 Podjęcie działań, o których mowa powyżej, uzależnione jest od od: 1) wielkości odchyleń wskaźnika LtV; 2) terminowości spłaty kredytu; 3) sytuacji ekonomiczno finansowej kredytobiorcy; 4) dotychczasowej współpracy z kredytobiorcą; 5) sytuacji majątkowej kredytobiorcy; 6) trendów rynkowych w zakresie wartości nieruchomości. Powyższe zasady dotyczą zarówno kredytów na nieruchomości mieszkaniowe dla osób fizycznych i podmiotów gospodarczych, kredytów na nieruchomości pozostałe oraz innych kredytów zabezpieczonych hipotecznie. W zakresie ograniczania ryzyka rezydualnego Bank prowadzi monitoring zabezpieczeń poprzez ocenę: 1) prawnej skuteczności przyjętych zabezpieczeń; 2) aktualnej wartości zabezpieczeń; 3) możliwości i szybkości zaspokajania się z zabezpieczenia. W przypadku wzrostu ryzyka wystąpienia mniejszej niż zakładano skuteczności stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego Zarząd Banku może podjąć następujące działania: 1) opracowanie wytycznych dla pracowników kredytowych w zakresie zwiększenia wymagań oraz w sprawie dołożenia należytej staranności w zakresie przyjmowanych zabezpieczeń; 2) zaostrzenie wymagań odnośnie przyjmowanych zabezpieczeń, takich jak: a) zwiększenie wartości przyjmowanych zabezpieczeń w stosunku do udzielanych kredytów; b) zwiększenie wskaźników korygujących wartość zabezpieczeń. STRONA 16

17 3) ograniczenie akcji kredytowej w całym Banku lub w poszczególnych jednostkach organizacyjnych; 4) zmiana limitów koncentracji przyjmowanych zabezpieczeń; 5) zwiększenie wymagań odnośnie monitoringu zabezpieczeń; 6) zmiana kompetencji decyzyjnych, obowiązujących w Banku; 7) zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka rezydualnego; 8) szkolenia dla pracowników kredytowych; 9) zwiększenie częstotliwości kontroli w obszarach objętych ryzykiem rezydualnym RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO Zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego Banku obejmują działania polegające na: 1) dywersyfikacji ryzyka poprzez stosowanie limitów zaangażowań; 2) analizie ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych i ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie; 3) badaniu ekspozycji zagrożonych; 4) przedsięwzięciach organizacyjno kadrowych. Badanie ryzyka łącznego portfela kredytowego w Banku obejmuje: 1) analizę ilościową i wartościową portfela; 2) analizę wskaźnikową; 3) ocenę realizacji limitów zaangażowań; 4) analizę jakościową portfela. W celu dywersyfikacji ryzyka kredytowego w Banku funkcjonują odpowiednie do skali i złożoności działalności limity wewnętrzne ograniczające jego poziom. Przyjęte rodzaje limitów wewnętrznych oraz ich wysokość zatwierdza Zarząd Banku. STRONA 17

18 Wysokość limitów jest dostosowana do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego poziomu ryzyka Banku, zatwierdzonego w ramach założeń do planu ekonomiczno finansowego KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ Tabela 2.1 prezentuje informację o pozycjach bilansowych i pozabilansowych uwzględnionych w rachunku adekwatności kapitałowej Poznańskiego Banku według stanu na dzień roku oraz na dzień roku. Tabela 2.1 Ekspozycje według wyceny bilansowej wg stanu na r. i r. (w PLN) AKTYWA 2013 ROK 2012 ROK STAN* ŚREDNI KREDYTY I POŻYCZKI INWESTYCJE UTRZYMYWANE DO TERMINU WYMAGALNOŚCI** POZOSTAŁE AKTYWA*** AKTYWA FINANSOWE DOSTĘPNE DO SPRZEDAŻY ZOBOWIĄZANIA POZABILANSOWE FINANSOWE GWARANCYJNE * Wartość średnia wyznaczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych kwartałów 2013 roku. ** Obejmują instrumenty dłużne i pozostałe należności (w przypadku Poznańskiego Banku pozycja ta obejmuje głównie lokaty na rynku międzybankowym). *** Obejmują: kasę i środki w bankach, rzeczowe aktywa trwałe, wartości niematerialne i prawne, aktywa z tytułu podatku dochodowego, aktywa trwałe lub grupy aktywów zaklasyfikowane jako przeznaczone do sprzedaży, pozostałe aktywa. Pozycjami generującymi dla Poznańskiego Banku największy poziom ryzyka kredytowego są udzielone kredyty i pożyczki, a także zobowiązania pozabilansowe o charakterze finansowym (głównie niewykorzystane linie kredytowe). Istotną pozycję stanowią również należności z tytułu lokat międzybankowych, ulokowanych w Banku Zrzeszającym SGB - BANK S.A., STRONA 18

19 jednakże ryzyko kredytowe z nimi związane jest zasadniczo niższe w stosunku do ryzyka udzielonych kredytów, pożyczek i zobowiązań pozabilansowych dotyczących finansowania. W 2013 roku największy udział w strukturze ekspozycji Poznańskiego Banku stanowiły ekspozycje zabezpieczone na nieruchomościach (54,16%). Znaczącą kwotę stanowiły również ekspozycje wobec instytucji banków (25,92%), a także ekspozycje detaliczne (6,01%). Tabela 2.2 Ekspozycje w podziale na klasy 2013 rok (w PLN) KLASA EKSPOZYCJI* WARTOŚĆ EKSPOZYCJI** ŚREDNIA KWOTA EKSPOZYCJI*** RZĄDY I BANKI CENTRALNE SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY NIEPROWADZĄCE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ INSTYTUCJE BANKI PRZEDSIĘBIORCY DETALICZNE ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH PRZETERMINOWANE POZOSTAŁE RAZEM * Zgodnie z 20 Załącznika nr 4 do Uchwały nr 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego. ** Ekspozycje netto po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw (bez uwzględniania technik ograniczania ryzyka kredytowego. *** Średnia kwota ekspozycji dla poszczególnych klas obliczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych kwartałów 2013 roku UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH Poznański Bank w działalności kredytowej definiuje należności przeterminowane i dokonuje ich klasyfikacji zgodnie z podejściem określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków Dz. U. z 2008 r. Nr 235, poz z późniejszymi zmianami STRONA 19

20 Jako ekspozycję przeterminowaną Bank uznaje każdą należność z tytułu kapitału lub odsetek nie spłaconą w terminie umownym. Ekspozycjami zagrożonymi są należności poniżej standardu, wątpliwe i stracone, zgodnie z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 13. Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka, stosując dwa kryteria: 1) kryterium terminowości terminowość spłaty kapitału lub odsetek; 2) kryterium ekonomiczne badanie sytuacji ekonomiczno finansowej dłużnika. W Banku funkcjonują procedury wewnętrzne dotyczące zasad klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenia rezerw celowych, które wskazują tryb podejmowania decyzji w sprawie klasyfikacji i rezerw. Decyzje podejmowane są w okresach kwartalnych w drodze szczegółowego przeglądu portfela kredytowego z uwzględnieniem terminowości spłat oraz sytuacji ekonomiczno finansowej podmiotów, a także stanu prawnego zabezpieczenia branego pod uwagę przy pomniejszaniu podstawy tworzenia rezerw celowych. Bank tworzy rezerwy celowe. Rezerwy celowe tworzone są na ryzyko związane z działalnością Banku w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do: 1) kategorii "normalne" w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych; 2) kategorii "pod obserwacją"; 3) grupy "zagrożone" w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" lub stracone. Wysokość tworzonych rezerw związana jest bezpośrednio z kategorią ryzyka, do której została zaklasyfikowana ekspozycja oraz z jakością przyjętych zabezpieczeń prawnych ekspozycji. 13 Ibidem STRONA 20

21 Tabela 2.3 Zmiany wartości odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości / rezerw celowych rok (w PLN) ODPISY AKTUALIZUJĄCE KREDYTY I INNE NALEŻNOŚCI WARTOŚĆ BILANS OTWARCIA SPISANIE W CIĘŻAR ODPISÓW UTWORZONE ODPISY ROZWIĄZANE ODPISY BILANS ZAMKNIĘCIA RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ Poznański Bank zarządza ryzykiem koncentracji kredytowej w odniesieniu do: 1) zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie; 2) zaangażowań wobec grup klientów lub portfeli kredytowych obciążonych tym samym czynnikiem ryzyka. W szczególności Bank monitoruje portfele kredytowe w ujęciu: 1) branż gospodarki; 2) prawnych form zabezpieczeń. Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych klientów monitorowane jest zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do limitu koncentracji zaangażowań: 1) zaangażowanie wobec jednego kredytobiorcy lub grupy powiązanej kapitałowo lub organizacyjnie limit 25% funduszy własnych; 2) zaangażowanie wobec innego banku krajowego, instytucji kredytowej, banku zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, składających się co najmniej z jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub banku zagranicznego limit 100% funduszy własnych; STRONA 21

22 3) zaangażowanie wobec wszystkich powiązanych podmiotów należących do grupy, o której mowa w pkt 2, niebędących bankiem krajowym, instytucją kredytową lub bankiem zagranicznym limit 25% funduszy własnych. Tabela 2.4 Zaangażowanie wobec największych klientów wg stanu na r. (w PLN i w %) 14 LP WARTOŚĆ % FUNDUSZY WŁASNYCH ,13% ,78% ,50% ,27% ,01% ,73% ,14% ,08% ,70% ,56% ,19% ,75% ,74% ,18% ,91% ,84% ,44% ,10% RAZEM ,05% Największa koncentracja zaangażowania Poznańskiego Banku w stosunku do jednego klienta lub grupy klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie ukształtowała się na dzień r. na poziomie 20,13% 15. Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do branż gospodarki, wyznaczanych na podstawie klasyfikacji PKD działalności prowadzonej przez klientów instytucjonalnych. W przypadku branż o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity 14 Zaangażowanie zgodnie z art. 71 ustawy Prawo bankowe wartości ekspozycji prezentowane przed efektem zmian z tytułu zastosowania technik redukcji ryzyka kredytowego 15 Koncentracja w stosunku do SGB Leasing Towarzystwo Leasingowe. STRONA 22

23 ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych branż. Zasady klasyfikacji ryzyka koncentracji branżowej pod względem istotności Bank ustala w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności kapitałowej. Na r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec podmiotów z tej samej branży gospodarki. Tabela 2.5 Koncentracja branżowa ekspozycji kredytowych wg stanu na r. (w %) BRANŻA %FW %PORTFELA 16 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 96,51% 15,91% Przetwórstwo przemysłowe 70,36% 11,60% Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; Dostawa wody i gospodarka ściekami 12,42% 2,05% Budownictwo 117,32% 19,34% Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 100,32% 16,54% Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 39,87% 6,57% Transport i gospodarka magazynowa; Informacja i komunikacja 32,11% 5,30% Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 19,50% 3,22% Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 69,35% 11,44% Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 7,41% 1,22% Edukacja 9,01% 1,49% Ochrona zdrowia i opieka społeczna 2,23% 0,37% Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją; Pozostała działalność usługowa 14,69% 2,42% Inne 15,35% 2,53% Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do ekspozycji kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia. W przypadku prawnych form zabezpieczeń o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych zabezpieczeń. Zasady klasyfikacji ryzyka koncentracji prawnych form zabezpieczeń pod względem istotności Bank ustala w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności kapitałowej. 16 Obejmuje portfel ekspozycji kredytowych wobec podmiotów prowadzących działalność rolniczą oraz podmiotów gospodarczych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Ekspozycje wobec rolników indywidualnych, nie podlegających wpisowi do rejestru REGON, ujęto w branży Rolnictwo. STRONA 23

24 Na r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec ekspozycji kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczeń. Tabela 2.6 Koncentracja ekspozycji kredytowych wg zabezpieczeń wg stanu na r. (w %) RODZAJ ZABEZPIECZENIA %FW %PORTFELA 17 Weksel własny in blanco lub poręczenie według prawa wekslowego 57,77% 8,51% Poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu 90,67% 13,36% Zastaw rejestrowy lub przewłaszczenie rzeczy ruchomych 38,94% 5,74% Cesja wierzytelności 209,71% 30,90% Hipoteka na nieruchomości mieszkalnej 35,19% 5,18% Hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej 242,91% 35,79% Ubezpieczenie kredytu 0,15% 0,02% Gwarancja 2,75% 0,40% Inne formy zabezpieczeń prawnych 0,10% 0,66% ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PORTFELI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE (EKZH) ORAZ DETALICZNYCH EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (DEK) Zarządzanie ryzykiem portfeli ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie i detalicznych ekspozycji kredytowych w Poznańskim Banku prowadzone jest w oparciu o zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem portfela kredytowego, określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym, które obejmują następujące elementy: 1) opracowanie Polityki kredytowej Banku, w tym określenie docelowych grup klientów i oferowanych produktów; 2) ustalenie pożądanej struktury portfela kredytowego; 3) zapewnienie odpowiedniego poziomu dywersyfikacji ryzyka kredytowego; 17 Obejmuje portfel ekspozycji zabezpieczonych. W tabeli pominięto pozycje niezabezpieczone oraz pozycje z zerowymi stanami / udziałami. STRONA 24

25 4) ograniczanie ryzyka kredytowego w tych obszarach, w których posiadanie przez Bank nadmiernych koncentracji (podmiotowych, branżowych) wynika ze specyfiki prowadzonej działalności; 5) identyfikację i pomiar ryzyka; 6) monitorowanie i kontrolę stopnia wykorzystania wprowadzonych limitów wewnętrznych; 7) monitorowanie skuteczności działań windykacyjnych; 8) ustalenie adekwatnego do potrzeb Systemu Informacji Zarządczej, 9) stosowanie odpowiednich mechanizmów kontrolnych poprzez: a) stosowanie procedur służących zarządzaniu ryzykiem wynikającym z określonych portfeli kredytowych, w tym dotyczących: i. zarządzania ryzykiem koncentracji; ii. zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie; iii. zarządzania ryzykiem ekspozycji detalicznych; b) stosowanie limitów koncentracji zaangażowań; c) badanie stopnia przestrzegania wprowadzonych standardów postępowania. Celem badania zgodności działania Banku z Polityką kredytową, założonego apetytu na ryzyko oraz określenia profilu ryzyka związanego z detalicznymi ekspozycjami kredytowymi, Bank dokonuje pomiaru i monitorowania struktury portfela DEK. Pomiar ten pozwala Bankowi na monitorowanie konstrukcji portfela detalicznych ekspozycji kredytowych w różnych przekrojach, jego jakości i zmian w nim zachodzących. Podział portfela DEK dokonywany jest według następujących cech: 1) rodzaju produktu, np.: a) kredyty gotówkowe; b) limity w ROR (kredyty odnawialne w ROR); c) pożyczki pieniężne; d) karty kredytowe; STRONA 25

26 e) kredyty na remont mieszkania i na cele mieszkaniowe (z wyłączeniem zabezpieczonych hipotecznie); 2) rodzaju dominującej formy zabezpieczenia, np.: a) zastaw rejestrowy i przewłaszczenie; b) poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu; c) pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem; d) cesja wierzytelności; e) weksel własny In blanco i poręczenie wekslowe; f) niezabezpieczone; 3) sposobu oceny zdolności kredytowej, np.: a) dla których, stosowane są oświadczenia o dochodach w procesie badania zdolności kredytowej; b) pozostałe; 4) wg poziomu wskaźnika DtI (na moment udzielenia kredytu), np.: a) do 50% włącznie; b) > 50% do 65% włącznie; c) > 65% do 70% włącznie; d) powyżej 70%; 5) grupy ryzyka (jakości portfela), np.: a) normalne; b) pod obserwacją; c) poniżej standardu; d) wątpliwe; e) stracone. Celem badania zgodności działania Banku z Polityką kredytową, założonego apetytu na ryzyko oraz określenia profilu ryzyka związanego z ekspozycjami kredytowymi STRONA 26

27 zabezpieczonymi hipotecznie, Bank dokonuje pomiaru i monitorowania poziomu i struktury kredytów w ramach portfela EKZH. Pomiar ten pozwala Bankowi na monitorowanie konstrukcji portfela ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w różnych przekrojach, jego jakości i zmian w nim zachodzących. Podział EKZH dokonywany jest według następujących cech: 1) pierwotnego okresu umownego, np.: a) 6m 1r; b) 1r 2l; c) 2l 5l; d) 5l 10l; e) 10l 20l; f) 20l 30l; g) pow. 30l; 2) typu klienta, np.: a) inne jednostki finansowe; b) inne jednostki niefinansowe; c) osoby prywatne; d) przedsiębiorstwa prywatne i spółdzielnie; e) przedsiębiorcy indywidualni; f) rolnicy indywidualni; g) pozostałe; 3) grupy ryzyka (jakości portfela): a) normalne; b) pod obserwacją; c) poniżej standardu; d) wątpliwe; STRONA 27

28 e) stracone. 4) typu produktu podlegające limitowaniu, np.: a) KN0521 kredyty inwestycyjne; b) KN3921 kredyty inwestycyjne na budownictwo pozostałe; c) KN0821 kredyty na cele mieszkaniowe osób prywatnych; d) KN3421 kredyty obrotowe mieszkaniowe deweloper; e) KN3521 kredyty inwestycyjne na budownictwo komercyjne; 5) typu produktu nie podlegające limitowaniu według typu transakcji kredytowej, z poziomem szczegółowości adekwatnym do udziału w portfelu EKZH; 6) typu zabezpieczenia z uwzględnieniem przypadków, gdzie hipoteka nie jest jedynym zabezpieczeniem proporcjonalnie do wartości zabezpieczanej ekspozycji, np.: a) weksel in blanco lub poręczenie wg prawa bankowego; b) poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu; c) zastaw rejestrowy; d) blokada środków pieniężnych; e) cesja wierzytelności; f) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej; g) hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej; h) ubezpieczenie kredytu; i) część niezabezpieczona. 7) dla portfela detalicznych ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie - poziomu wskaźnika DtI (na moment udzielenia kredytu), np.: a) do 50% włącznie; b) > 50% do 65% włącznie; c) > 65% do 70% włącznie; d) powyżej 70%; STRONA 28

29 Bank monitoruje zmiany zachodzące na rynku nieruchomości oraz weryfikuje wartość rynkową nieruchomości, stanowiących zabezpieczenie ekspozycji kredytowych. Weryfikacja i monitoring prowadzone są na podstawie dokumentów przedkładanych przez kredytobiorcę oraz informacji i danych gromadzonych bezpośrednio przez pracowników Banku, z wykorzystaniem między innymi baz danych o nieruchomościach (AMRON system Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami). 2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI Ryzyko rynkowe jest rozumiane jako ryzyko poniesienia straty na skutek niekorzystnych zmian parametrów rynkowych takich jak stopa procentowa i kursy walutowe. Ryzyko stopy procentowej to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego Banku oraz posiadanych kapitałów (funduszy) na niekorzystny wpływ zmian niezależnych od Banku rynkowych stóp procentowych. Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu niekorzystnych zmian kursów walutowych. Ryzyko walutowe jest generowane przez występowanie otwartych pozycji walutowych w poszczególnych walutach. Ryzyko płynności związane jest z brakiem możliwości terminowego wywiązania się ze zobowiązań w wyniku braku płynnych środków, a w konsekwencji z poniesieniem dodatkowych kosztów, związanych z koniecznością zaciągnięcia zobowiązań lub sprzedażą aktywów na niekorzystnych warunkach RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Strategicznym celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji przychodów i kosztów odsetkowych w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku i akceptowanych przez Radę Nadzorczą. STRONA 29

30 Do obowiązków Banku związanych z zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową należy: 1) codzienna działalność operacyjna; 2) kształtowanie polityki stóp procentowych Banku. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową opiera się na: 1) analizie obecnego oraz prognozowanego kształtowania się stóp procentowych na rynku międzybankowym; 2) analizach narażenia Banku na ryzyko stóp procentowych oraz analizach oprocentowania produktów Banku; 3) prognozach kształtowania się przyszłego wyniku odsetkowego; 4) dostępności produktów aktywnych i pasywnych; 5) przestrzeganiu ustalonych limitów; 6) realizowaniu celów przyjętych w strategii Banku. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową odbywa się poprzez: 1) kształtowanie oprocentowania aktywów i pasywów; 2) wydłużanie aktywów bądź pasywów poprzez szersze zastosowanie instrumentów o stałej stopie procentowej; 3) skracanie aktywów bądź pasywów poprzez zwiększanie udziału instrumentów o zmiennej stopie procentowej; 4) zmianę długości zapadalności aktywów o oprocentowaniu stałym; 5) zwiększenie liczby umów z klauzulą możliwej zmiany oprocentowania; 6) zmniejszenie lub zwiększenie zaangażowania w aktywach mniej wrażliwych na zmiany stóp procentowych; 7) zmianę strategii kredytowej. STRONA 30

31 Kształtowanie poziomu oprocentowania produktów oferowanych przez Bank uwzględnia: 1) analizę oprocentowania produktów u konkurencji i na rynku międzybankowym; 2) wpływ zmiany oprocentowania na inne ryzyka Banku; 3) strategię działania i rozwoju Banku; 4) marże realizowane na poszczególnych produktach. Istotnym elementem ograniczania ryzyka stopy procentowej jest zwiększanie udziału przychodów pozaodsetkowych w przychodach ogółem. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące poziom (profil) ryzyka stopy procentowej Bank określa w założeniach do planu ekonomiczno finansowego. Bank w oparciu o przeprowadzane testy warunków skrajnych przeprowadza symulację wyniku finansowego w przyszłości. Bank bada wpływ istotnego wzrostu stóp procentowych na spłacalność kredytów oraz informuje klientów o wzroście ryzyka związanego ze wzrostem rynkowych stóp procentowych. Do pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank stosuje metodę luki przeszacowań, miarę wrażliwości dochodu odsetkowego oraz testy warunków skrajnych. Wrażliwość dochodu odsetkowego jest miarą określającą zmianę dochodu odsetkowego wynikającą ze skokowej zmiany stóp procentowych. Miara ta uwzględnia zróżnicowanie terminów przeszacowań poszczególnych pozycji odsetkowych w każdym z wybranych horyzontów czasowych. Luka przeszacowań prezentuje różnicę między wartością bieżącą pozycji aktywnych oraz pasywnych narażonych na ryzyko stopy procentowej, podlegających przeszacowaniu w danym przedziale czasowym. Największa część ryzyka stopy procentowej jest związana z ryzykiem przeszacowania i ryzykiem bazowym, gdyż według obserwacji historycznych one w największym stopniu STRONA 31

32 wpływają na poziom zmian wyniku odsetkowego. Pomiar ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego polega na: 1) analizie luki, tj. określeniu wielkości niedopasowania pomiędzy wrażliwymi na zmiany stopy procentowej aktywami i pasywami w poszczególnych przedziałach czasowych uwzględniających pierwszy możliwy termin zmian stóp procentowych oraz w podziale na poszczególne stopy referencyjne; 2) wyliczeniu zmian wyniku odsetkowego w przyjętych okresach, na podstawie założonych zmian stóp procentowych. Suma zmian w wyniku odsetkowym w poszczególnych przedziałach do 12 miesięcy oznacza możliwą zmianę wyniku odsetkowego w skali 12 miesięcy. Bank dokonuje wariantowej analizy wpływu zmian na wynik odsetkowy, przyjmując skalę zmian ±200, ±100, ±50, ±25 punktów bazowych. Dopuszczalny limit zmiany wyniku odsetkowego na skutek występującego niedopasowania pomiędzy aktywami i pasywami wrażliwymi na zmiany stóp procentowych w przedziałach przeszacowania do 12 miesięcy włącznie, przy założeniu szokowej zmiany oprocentowania o ±200 punktów bazowych, wynosi 2% funduszy własnych Banku (przy uwzględnieniu ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie). Testy warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej służą do oszacowania potencjalnych strat wynikających z utrzymywanej struktury bilansu i pozycji pozabilansowych w przypadku wystąpienia sytuacji na rynku, która nie jest standardowo opisana za pomocą miar statystycznych. Bank miesięcznie przeprowadza test warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej w zakresie: 1) ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie przy założeniu szokowej zmiany stóp procentowych o ±200 punktów bazowych; STRONA 32

33 2) wpływu zmian stóp procentowych o 200 punktów bazowych na wartość ekonomiczną banku. Pomiar ryzyka stopy procentowej prowadzony jest w cyklach miesięcznych przez Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk. Informacje o narażeniu na ryzyko stopy procentowej są prezentowane Radzie Nadzorczej w układzie kwartalnym. Na dzień roku w ramach pomiaru ryzyka przeprowadzono testy warunków skrajnych. W wyniku analizy stwierdzono, że występuje istotne narażenie w obszarze ryzyka stopy procentowej, obejmującego ryzyko bazowe i przeszacowania łącznie. Szacunkowa zmiana wyniku odsetkowego przy spadku stóp procentowych o 200 punktów bazowych wyniosła PLN, co stanowiło 6,71% funduszy własnych, wobec dopuszczalnego limitu ustalonego na poziomie 2% funduszy własnych. W ramach zabezpieczenia potencjalnej eskalacji poziomu narażenia na ryzyko bazowe i przeszacowania Bank dokonał zabezpieczenia ryzyka stopy procentowej wewnętrznym wymogiem kapitałowym. Wartość ekonomiczna banku / kapitału (bilansowa wartość zaktualizowana kapitału) reprezentuje wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków pieniężnych z aktywów, pomniejszoną o wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków pieniężnych dotyczących pasywów, plus lub minus wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków pieniężnych z pozycji pozabilansowych. Bank dokonuje badania wpływu zmian stóp procentowych o 200 punktów bazowych na wartość ekonomiczną Banku na bazie skorygowanej luki przeszacowania w oparciu o metodę duration. Zakłada się, że wartość zmiany ekonomicznej banku, w sytuacji skrajnej zmiany stóp procentowych, nie powinna przekroczyć 20% funduszy własnych banku. STRONA 33

34 Na dzień r. skumulowana zmiana kapitału, w wyniku szokowego spadku stóp procentowych o 200 punktów bazowych, wyniosła PLN, co stanowiło 1,79% funduszy własnych Banku. Wartość ta nie przekroczyła sugerowanego przez KNF poziomu granicznego 20% funduszy własnych RYZYKO WALUTOWE Zarządzanie ryzykiem walutowym w Poznańskim Banku polega m.in. na zawieraniu transakcji o takiej strukturze oraz warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych minimalizując związane z nim ryzyko. Podstawowym celem Banku jest utrzymywanie pozycji walutowej całkowitej w wysokości nie przekraczającej 2% funduszy własnych, która nie wiąże się z koniecznością utrzymywania regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe. Strategią Banku jest prowadzenie konserwatywnej polityki w zakresie ryzyka walutowego, tzn. kształtowanie pozycji w granicach nie wiążących się z koniecznością utrzymywania wymogu kapitałowego, zgodnie z Uchwałą KNF w sprawie wyznaczania wymogów kapitałowych banków 18. Należy podkreślić, że takie podejście nie ogranicza w żaden sposób rozwoju wolumenu transakcji walutowych oferowanych klientom Banku. Bank będzie kształtował pozycję walutową w ramach limitu otwartej pozycji walutowej całkowitej nie przekraczającej 2% funduszy własnych oraz limitów dla każdej z walut osobno, dostosowując operacyjnie zajmowaną pozycję w danej walucie obcej do kształtowania się kursu złotego. Na rynku walutowym, Bank przykłada szczególną uwagę do rozwoju operacji z klientami i prowadzi ciągłe prace nad rozszerzeniem zakresu i udoskonaleniem oferty produktów i usług. 18 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm. STRONA 34

35 Działania swoje opiera w szczególności na uelastycznieniu oferty produktowej, pozwalającej na lepsze zaspokojenie indywidualnych potrzeb klientów adekwatnie do sytuacji rynkowej. Zgodnie z profilem biznesowym Banku oraz strukturą jego bazy klientów, szczególny nacisk położono na dopasowywanie oferty produktowej i kanałów zawierania transakcji do potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z zagranicą. Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku z tytułu ryzyka kursowego ograniczony jest poprzez limity maksymalnej pozycji walutowej (w tym limity pozycji dla poszczególnych walut). Wszystkie limity z zakresu ryzyka walutowego uchwala Zarząd Banku. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka walutowego realizowany jest zgodnie z obowiązującymi w Banku Zasadami zarządzania ryzykiem walutowym. Na dzień roku całkowita pozycja walutowa była niższa od 2% funduszy własnych Bank nie wyznaczał wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego. Uzupełnieniem obrazu ryzyka walutowego jest przeprowadzanie każdego miesiąca testów warunków skrajnych. Testy dają pełniejszą wiedzę na temat badanego ryzyka. Testy warunków skrajnych pomagają przewidzieć zachowanie badanych wskaźników ograniczających ryzyko w sytuacjach krytycznych. W testach warunków skrajnych przyjęto następujące założenia: 1) dla maksymalnej pozycji całkowitej wzrost kursu o 20%; 2) dla maksymalnej pozycji całkowitej spadek funduszy własnych o 20%; 3) podstawą do wyliczenia wzrostu kursu o 20% jest maksymalna wartość kursu średniego w danym miesiącu. W wyniku przeprowadzonych testów podstawowe limity mierzące ryzyko zostały dotrzymane. STRONA 35