Materials and methods used for repairing damaged veneering porcelain in permanent complex prosthetic restorations review of literature

Transkrypt

1 J Stoma 2013; 66, 2: Polish Dental Society O R EI VG I EN W A L A AR RT TI CI CL LE E Materials and methods used for repairing damaged veneering porcelain in permanent complex prosthetic restorations review of literature Materiały i metody służące do naprawy uszkodzonej porcelany licującej stałe uzupełnienia złożone. Przegląd piśmiennictwa. Anna Macura 1, Jacek Kasperski 1, Monika Urbaniak 2, Alicja Klimek 2 1 Katedra i Zakład Protetyki Stomatologicznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Polska Chair and Department of Prosthodontics, Medical University of Silesia in Katowice, Poland Head: dr hab. J. Kasperski 2 Akademickie Centrum Stomatologii i Medycyny Specjalistycznej w Bytomiu, Polska Academic Centre for Dentistry and Specialist Medicine in Bytom, Poland Head: dr n. med. H. Książek-Bąk Summary Introduction. Damage to veneering material of fixed prosthetics is a difficult problem in today s daily practice. However, considerable progress in the development of dental prosthetics allows meeting the expectations of both a doctor and a patient to have such damage repaired in a more satisfying manner. Intraoral repair of veneers of fixed dental restorations can be made with the use of the indirect method, i.e. in the form of composite veneers made in the dental technique laboratory, or the direct one by preparing the damaged surface and applying composite materials that can be found in the kits available on the Polish market. Aim of study. To present the method of direct repairing of fixed prosthetic restorations. The analysis was made on the bases of Polish and foreign literature, as well as on the descriptions of materials used to rebuild the damaged veneering porcelain in complex restorations. Materials and methods. Research of literature available in medical basis index like: PubMed, Medline and Medical Polish Bibliography. Archiving, comparison and evaluation methods of reparing demage veneering porcelain in permanent prosthetic fillings. Previous laboratory studies, as well as clinical observations, emphasize the use of the appropriate materials for fixed prosthodontic veneering, which should meet the KEYWORDS: materials used in repairing prosthetic restorations, fixed restorations, porcelain-fused-to-metal crowns, porcelain repairing systems, veneering material Streszczenie Wstęp. Znaczny postęp w rozwoju protetyki stomatologicznej pozwala zdecydowanie lepiej niż dotychczas spełnić oczekiwania zarówno lekarza, jak i pacjenta, dotyczące naprawy uszkodzeń materiału licującego protez stałych, które są trudnym problemem klinicznym w codziennej praktyce. Wewnątrzustna naprawa olicowania uzupełnień stałych może być wykonana metodą pośrednią, a więc w pracowni technicznej, gdzie wykonuje się licówkę kompozytową, bądź też w sposób bezpośredni za pomocą dostępnych na polskim rynku gotowych zestawów, których działanie opiera się na wcześniejszym przygotowaniu uszkodzonych powierzchni i zastosowaniu do naprawy materiałów kompozytowych. Cel pracy. Przybliżenie metody bezpośredniej naprawy stałych uzupełnień protetycznych na podstawie przeglądu piśmiennictwa polskiego i zagranicznego oraz opisu dostępnych na polskim rynku materiałów, stosowanych do odbudowy uszkodzeń porcelany licującej uzupełnienia złożone. Metodyka. Przegląd piśmiennictwa dostępnego w wykazie baz medycznych: PubMed, Medline i Polska Bibliografia Lekarska. Usystematyzowanie, porównanie i ocena metod naprawy uszkodzonego materiału licującego oraz samych systemów do naprawy uszkodzonej porcelany dentystycznej. Dotychczasowe badania laboratoryjne, jak HASŁA INDEKSOWE: materiały do naprawy uzupełnień protetycznych, stałe uzupełnienia, korony metalowo-porcelanowe, systemy naprawy porcelany, materiał licujący 221

2 J Stoma 2013; 66, 2 Macura A., Kasperski J., Urbaniak M., Klimek A. following requirements: reconstruction of the color and shape of the reconstructed teeth, abrasion resistance and influence of the oral cavity, mechanical strength and tightness of the connection between veneering material and the framework of metal prosthesis. i obserwacje kliniczne zwracają szczególną uwagę na zastosowanie odpowiednich materiałów do licowania stałych protez złożonych. Powinny one spełniać następujące wymogi: odtwarzać barwę i kształt rekonstruowanych zębów, wykazywać odporność na ścieranie i wpływy środowiska jamy ustnej, cechować się dużą wytrzymałością mechaniczną oraz szczelnością połączenia między materiałem licującym a metalową podbudową uzupełnienia protetycznego. Introduction Damage to the veneering material in dental crowns and bridges is a difficult clinical problem in everyday dental practice. While being used by a patient, fixed restorations are exposed to multiple factors that can influence their mechanical strength, biocompatibility, integrity, aesthetics and colour stability. According to the literature, damage to the ceramic veneers concern 2.3% to 8% of prosthodontics and may be caused by both clinical and laboratory errors. 1-4 The risk factors concerning the use of fixed restorations are: dental caries and periodontal diseases of abutment teeth, parafunctions (e.g. bruxism), static and dynamic occlusal obstacles, misdiagnosis, improper preparation of the abutment tooth and inaccurate impression of the prosthetic field. The most common laboratory causes include: violations made in the process of technological performance of fixed restorations, intraceramic defects, incompatibility of materials, insufficient framework support for the ceramic, rigidity of the metal framework, and incorrect oxidation. 5 Goodacre et al. 6 showed that the lowest rate of fixed prosthodontics damage occurs in the group of patients using all-ceramic crowns 8%, while a slightly higher percentage can be noticed in a group using conventional (porcelain-fused-tometal) crowns 11%. Repairing options of fixed prostheses are highly limited because of their location in the mouth and the type of used materials, and are dependent on the degree and type of damage. In the clinical practice, the most common repairs are made on crowns and bridges veneered with artificial materials (e.g. acrylic, composite) and porcelain. Before making a decision about repairing, it is necessary to take Wstęp Uszkodzenia materiału licującego, stosowanego w koronach i mostach protetycznych stanowią trudny problem kliniczny w codziennej praktyce stomatologicznej. Uzupełnienia stałe narażone są w trakcie użytkowania przez pacjenta na liczne czynniki, mające wpływ na ich wytrzymałość mechaniczną, biozgodność, szczelność, estetykę i trwałość koloru. Uszkodzenia olicowania ceramicznego według przeglądu piśmiennictwa dotyczą od 2,3% do 8% uzupełnień. Mogą być spowodowane błędami zarówno klinicznymi, jak i laboratoryjnymi. 1-4 Czynniki ryzyka uszkodzenia użytkowanych przez pacjenta konstrukcji stałych to między innymi: próchnica, choroby przyzębia zębów filarowych, parafunkcje (np. bruksizm), przeszkody zgryzowe okluzyjne i artykulacyjne, błędna diagnoza, niewłaściwe opracowanie zęba filarowego oraz niedokładny wycisk pola protetycznego. Natomiast do najczęstszych przyczyn laboratoryjnych zakwalifikować można: nieprzestrzeganie zasad wykonawstwa technologicznego stałych uzupełnień protetycznych, defekty występujące w obrębie samej ceramiki, brak kompatybilności użytych materiałów, brak dostatecznego podparcia ceramiki przez metal i sztywności podbudowy metalowej oraz nieprawidłowa oksydacja. 5 Goodacre i wsp. 6 wykazali, że najniższy wskaźnik uszkodzeń uzupełnień stałych występuje u użytkowników całoceramicznych koron 8%, nieco większy odsetek zauważa się natomiast w przypadku konwencjonalnych koron, tj. ceramiczno-metalowych 11%. Możliwości naprawy protez stałych są znacznie ograniczone ze względu na ich umocowanie w jamie ustnej i rodzaj użytych materiałów, a także zależą od stopnia i rodzaju uszkodzenia. W 222

3 Materials and methods used for repairing damaged veneering... J Stoma 2013; 66, 2 into consideration the material and technological possibilities, as well as the usefulness of such a procedure from the clinical point of view. Any attempt to remove the damaged fixed prostheses with the aim of repairing them may carry a risk of further damage to the veneering itself, as well as to the metal framework, or abutment tooth tissues. 7 Porcelain refiring is carried out only in cases of spontaneous decementation or in cases when the crown can be removed without cutting. Aim of the study The aim of this study was to analyze the methods (and their usefulness in the clinical practice) of repairing fixed restorations, and to compare different materials and systems used in this procedure, based on the latest reports from national and foreign literature. Methodology of study Authors have made research of literature medical bases, such us: Medical Polish Bibliography and PubMed with Medline contained in. The authors have searched for key word: Dental Prosthesis Repair using Medical Polish Bibliography and have found 27 items in Polish literature. Since only few items were found, the query of Polish bibliography has not been narrowed to key word: Dental Porcelain. The criteria of using each article in this study were: time of publication between and important new information contained in it. The authors have rejected items which have not contained new important information contributing to this study. This way, 10 items of Polish bibliography have been chosen. In searching for English synonyms of Polish medical forms the medical dictionary MeSH has been used. Using PubMed the authors have searched for key word: Dental Prosthesis Repair and found 315 items between years and keyword: Denture Repair finding 659 items beween years Both of these words have been connected with keyword: Dental Porcelain what allowed narrowing the search results to 192 items from years From them only articles in English have been chosen 160 items from years The authors have chosen praktyce klinicznej najczęściej wykonywane są naprawy koron i mostów olicowanych tworzywami sztucznymi: akrylem lub kompozytem, a także porcelaną. Przed podjęciem decyzji o naprawie należy uwzględnić możliwości materiałowo-technologiczne oraz celowość takiego postępowania od strony klinicznej, bowiem wszelkie próby zdjęcia uszkodzonych protez stałych w celu ich naprawy, niosą ryzyko dalszego uszkodzenia samego olicowania, jak również metalowej podbudowy, w tym również tkanek twardych zęba filarowego. 7 Ponowne napalenie porcelany jest wykonywane jedynie w sytuacji samoistnego odcementowania uzupełnienia stałego lub w przypadku, gdy istnieje możliwość zdjęcia koron bez konieczności jej rozcinania. Cel pracy Celem pracy jest analiza metod naprawy stałych uzupełnień protetycznych, ich przydatności w warunkach klinicznych oraz porównanie preparatów do naprawy uszkodzonego olicowania, na podstawie najnowszych doniesień z piśmiennictwa krajowego i zagranicznego. Metodyka Autorzy dokonali przeglądu następujących baz lekarskich: Polskiej Bibliografii Lekarskiej oraz bazy PubMed, zawierającej w swych podzbiorach bazę Medline. W wyszukiwarce Polskiej Bibliografii Lekarskiej wpisano hasło: reperacja protezy zębowej, co pozwoliło na znalezienie 27 pozycji z piśmiennictwa polskiego. Z powodu niewielkiej liczby artykułów kwerendę biblioteczną nie zawężano do pojęć obejmujących jeszcze hasło porcelana dentystyczna. Kryterium wykorzystania danego artykułu w niniejszej pracy był okres publikacji w latach oraz istotne informacje merytoryczne zawarte w treści artykułu. Autorzy pozwolili sobie pominąć pozycje niewnoszące nowych ważnych informacji dotyczących tematu pracy. W wyniku selekcji w niniejszej pracy ostatecznie wykorzystano 10 artykułów polskich autorów. W znalezieniu angielskich odpowiedników polskich haseł indeksowych (słów kluczowych) posłużono się słownikiem pojęć medycznych MeSH. W wyszukiwarce bazy PubMed 223

4 J Stoma 2013; 66, 2 Macura A., Kasperski J., Urbaniak M., Klimek A. 15 articles, containing important new information on the subject. The authors were thus able to systematize and introduce current knowledge concerning methods and materials which are used to repair damaged porcelain veneering permanent prosthetic restorations. Methods of repair of permanent prosthetic restorations Reports in literature describe several methods of repair of permanent prosthetic restorations We distinguish a direct method one-step (intraoral), which is most commonly used in clinical practice, and a two-step indirect method. In the direct method, to repair the veneering of fixed dental restorations commercially available kits of ceramic or composite materials are used. The missing part of the veneering material is supplemented after preparing its surface or metal framework, with included adhesive systems. 5 This one-step method is not only relatively fast (possible to perform in one visit), but also as Piotrowski and Pryliński 13 indicate, it is more frequently accepted by patients. In the case of acrylic veneering, correction can be made with the use of ready-made veneers or a tooth selected from the artificial teeth set, which can be fixed with selfcured polymer or resin adhesives. However, in the indirect method, to perform an all-ceramic cast (as Rivera-Morales et al. suggest 10 ), a new metal-ceramic veneer or an acrylic veneer made individually in the dental laboratory (as Welsh et al. suggest 12 ), an additional laboratory step is necessary. Such a procedure is much more time-consuming, and therefore proposed only by some authors. 14 Piotrowski, Krysiński and Rzątkowski showed in their clinical trials that after a 12-month period of observation, the effectiveness of direct repair method was 64.29%, while for the indirect method 71.41%. Obviously it cannot be forgotten to find and eliminate the possible causes of damage to the ceramic veneering before starting any repair. To do this, it is necessary to remove all the traumatic occlusion and overloads, balance articulation and occlusion. Patients suffering from occlusion wpisano hasło: Dental Prosthesis Repair (naprawa protezy zębowej) i uzyskano 315 artykułów z lat oraz hasło: Denture Repair (naprawa protezy stomatologicznej) i uzyskano 659 pozycji z lat Oba te hasła połączono z hasłem: Dental Porcelain (porcelana dentystyczna). Pozwoliło to na zawężenie wyników do 192 prac z lat Następnie wyszukiwanie zawężono do prac anglojęzycznych, otrzymując 160 artykułów z okresu Spośród znalezionych pozycji wybrano 15 artykułów, zawierających w opinii autorów aktualne informacje z zakresu tematu pracy, co pozwoliło autorom na usystematyzowanie i przedstawienie aktualnej wiedzy, dotyczącej metod i preparatów służących do naprawy uszkodzonej porcelany licującej stałe uzupełnienia protetyczne. Metody naprawy stałych uzupełnień protetycznych W literaturze opisywane są różne metody naprawy stałych uzupełnień protetycznych Wyróżniamy metodą bezpośrednią jednoetapową (wewnątrzustną), która jest najczęściej stosowana w praktyce klinicznej oraz metodę pośrednią dwuetapową. W metodzie bezpośredniej stosuje się dostępne na rynku zestawy materiałów złożonych lub ceramicznych do naprawy olicowania stałych uzupełnień. Brakującą część materiału licującego uzupełnia się, po uprzednim przygotowaniu jego powierzchni i ewentualnie podbudowy metalowej za pomocą dołączonych systemów adhezyjnych. 5 Ta jednoetapowa naprawa protezy stałej jest nie tylko stosunkowo szybka (możliwość wykonania na jednej wizycie), ale także jak wskazują Pryliński i Piotrowski 13 bardziej akceptowana przez pacjentów. W przypadku olicowania akrylowego naprawa może być również wykonana przy użyciu licówki fabrycznej lub też wybranej z szablonowych zębów do protez ruchomych, którą umocowuje się za pomocą szybkopolimeru lub żywicznych tworzyw adhezyjnych. Natomiast w metodzie pośredniej konieczny jest dodatkowy etap laboratoryjny w celu wykonania odlewu pełnoceramicznego, który proponują Rivera-Morales i wsp. 10 lub nowej licówki 224

5 Materials and methods used for repairing damaged veneering... J Stoma 2013; 66, 2 parafunctions (bruxism) should be provided with adequate dental guards. It should also be assessed whether the restoration was properly prepared in the dental laboratory, i.e. whether the veneering material had a sufficiently large framework and whether it was made with compatible materials. 5 Materials used for repairing fixed prosthetic dentures New generation of materials used in dental prosthetics for intraoral repairing of crowns and bridges is more effective and allows eliminating previously used acrylic materials or amalgam, harmful to the environment of the oral cavity. Composite materials, which make a very good aesthetic impression and enable reconstructing the damaged veneering material, are the effect of years of clinical and laboratory research. One of the basic conditions for obtaining a satisfactory result while using composites, is combining the material with metal without getting any fissures. Contemporary systems that bind veneering material with metal framework eliminate unfavourable marginal fissure by using a chemical combination of both materials, that in consequence improves biocompatibility and prevents corrosion and accumulation of overlying dental plaque. On the basis of literature concerning laboratory research of shearing forces acting on the joint of porcelain surface and metal framework with the material used to repair the damage, it is possible to come to the conclusion that the values of bonding forces depend on the type of surface, type of used repairing system and the type of conditioning. 5 In the literature, there are no specified optimum values for bonding forces between the composite material and the surface of the ceramic restoration that is being repaired. Only Haselton et al. 18 and Stewart et al. 19 consider the values at the level of 20 MPa to be sufficient. Piotrowski, Krysiński and Rzątowski s laboratory research showed that the values of shearing forces for the bond of composite material with the surface of porcelain and hybrid layer are, in both direct and indirect method, significantly higher than the values of resin with metal framework junction. For this reason, the authors emphasize that the ceramiczno-metalowej, bądź akrylowej wykonywanej indywidualnie w pracowni technicznej, jak poleca Welsh i wsp. 12 Takie postępowanie jest znacznie bardziej czasochłonne i z tego względu proponowane tylko przez niektórych autorów. 14 Piotrowski, Krysiński i Rzątowski w swoich badaniach klinicznych wykazali, że po 12-miesięcznym okresie obserwacji efektywność metody naprawczej bezpośredniej wyniosła 64,29%, natomiast metody pośredniej była na poziomie 71,41%. 5 Nie można oczywiście zapomnieć o ustaleniu oraz wyeliminowaniu ewentualnej przyczyny uszkodzenia olicowania ceramicznego przed rozpoczęciem naprawy. W tym celu należy usunąć wszelkie węzły urazowe oraz czynniki wywołujące przeciążenia, zrównoważyć okluzję i artykulację. Pacjentów cierpiących z powodu parafunkcji zwarciowych (bruksizmu), należy zaopatrzyć w odpowiednie szyny relaksacyjne. Warto również ocenić, czy uzupełnienie zostało poprawnie wykonane w laboratorium stomatologicznym, na przykład czy tworzywo licujące ma wystarczająco rozległe podparcie i czy użyto kompatybilnych materiałów. 5 Materiały do naprawy stałych uzupełnień protetycznych Materiały nowej generacji stosowane do wewnątrzustnej naprawy koron i mostów są dużo skuteczniejsze i bardziej biokompatybilne, niż używane dotychczas, szkodliwe dla środowiska jamy ustnej tworzywa akrylowe czy amalgamat. W efekcie wieloletnich badań zarówno klinicznych, jak i laboratoryjnych uzyskano materiały kompozytowe, umożliwiające odbudowę protetyczną uszkodzonego materiału licującego oraz dające bardzo dobry efekt estetyczny. 15,16 Jednym z podstawowych warunków uzyskania zadowalającego efektu podczas zastosowania kompozytów jest bezszczelinowe połączenie materiału z metalem. 17 Współczesne systemy łączące tworzywo licujące z podbudową metalową eliminują niekorzystną szczelinę brzeżną, poprzez wykorzystanie połączenia chemicznego obu materiałów, co poprawia biokompatybilność, zapobiega korozji i zaleganiu płytki bakteryjnej

6 J Stoma 2013; 66, 2 Macura A., Kasperski J., Urbaniak M., Klimek A. remains of porcelain should not be removed from the surface of metal framework when there are no signs of ceramics damage in the deeper layers. 5 In the case of veneering damage and a large exposure of the metal framework surface, several authors recommend combining an indirect method (tribochemical) with the use of, for example, Co-Jet (3M/ESPE). The use of this method enriches the outer layer of metal with silicone oxide and enables producing more predictable chemical bonding of this layer with the composite material. 5,13,21-25 One of the simplest systems for ceramic repair is the Porcelain Etch/Silane (Ultradent) set. Porcelain Etch comes in a form of gel and is used to etch porcelain during repairing prosthetic restorations, as well as to etch veneers, bridges or inlays before their cementation. As specified by the manufacturer, Ultradent porcelain etchant should be left on the surface of the ceramics for about 1 minute to increase the retention surface by disclosing additional undercuts and pits. After removing the etchant (before applying the bonding system), the next step is to use the Ultradent Silane (also 1 minute), in order to cause evaporation of the solvent. It is recommended to protect soft tissues with the use of the Opal Dam light-cured protective resin or Etch Arrest gel. The application of the binding system and reconstruction of the cavity with composite material (i.e. Amelogen; Ultradent) are the next stages of the procedure. Rely X Ceramic Primer (3M ESPE) is another example of preparation used for repairing porcelain veneers. It is an alcohol solution of a stabilized, active silane coupling agent. This primer should be applied on the previously prepared, (roughened and etched with orthophosphoric acid) surface of the porcelain and/or metal. It bonds chemically to the surface of the ceramic restoration allowing improvement and increase of the bonding system resistance to moisture. The next system that is used to reconstruct the damaged veneering material is Signum (Hareaus) bonding system, which is based on silane. It is applied to rebuild all-ceramic dentures, crowns, ceramic bridges with visible metal framework, reconstructions based on the zirconium oxide and to create a dispersion layer that is necessary Na podstawie przeglądu piśmiennictwa w zakresie badań laboratoryjnych sił ścinających, działających w miejscu połączenia powierzchni porcelanowej i metalowej podbudowy z materiałem zastosowanym do naprawy uszkodzenia wynika, że wielkości sił łączących zależą zarówno od rodzaju powierzchni, użytego systemu do naprawy, jak i sposobu kondycjonowania. 5 W literaturze nie ma sprecyzowanych, optymalnych wartości sił wiązania pomiędzy materiałem złożonym a powierzchnią naprawianego uzupełnienia ceramicznego, jedynie Haselton i wsp. 18t oraz Stewart i wsp. 19 uznają wartości tych sił na poziomie 20 MPa za wystarczające. Badania laboratoryjne Piotrowskiego i wsp. 5 wykazały, że zarówno dla metody bezpośredniej, jak i pośredniej, wartości sił ścinających dla połączenia materiału kompozytowego z powierzchnią porcelany i warstwą hybrydową są istotnie wyższe od wartości połączenia żywicy z podbudową metalową, stąd autorzy podkreślają, iż nie należy pochopnie usuwać resztek porcelany z powierzchni szkieletu metalowego, gdy nie ma objawów uszkodzenia ceramiki w głębszych warstwach. W przypadku uszkodzenia olicowania i dużego odsłonięcia powierzchni podbudowy metalowej wielu autorów poleca metodę pośrednią trybochemiczną. Przykładem jest system Co-Jet (3M/ESPE). Zastosowanie tego systemu wzbogaca warstwę zewnętrzną metalu w tlenki krzemu i umożliwia wytworzenie bardziej przewidywalnego połączenia chemicznego tej warstwy z materiałem kompozytowym. 5,13,21-25 Jednym z prostszych systemów do bezpośredniej naprawy porcelany w ustach pacjenta jest zestaw Porcelain Etch/Silane (Ultradent). Preparat ten występuje w postaci żelu i stosuje się go do wytrawiania porcelany podczas naprawiania uzupełnień protetycznych, a także do wytrawiania licówek, koron lub wkładów przed ich zacementowaniem. Zgodnie ze wskazaniami producenta wytrawiacz do porcelany Ultradent nanosi się i pozostawia na powierzchni ceramiki na okres 1 minuty, co powoduje znaczne zwiększenie powierzchni retencyjnej poprzez pojawienie się dodatkowych podcieni oraz zagłębień. Po usunięciu wytrawiacza (przed zastosowaniem systemu 226

7 Materials and methods used for repairing damaged veneering... J Stoma 2013; 66, 2 wiążącego) należy następnie zastosować preparat Ultradent Silane, również na jedną minutę, aby odparował rozpuszczalnik. Zaleca się ochronę tkanek miękkich za pomocą światłoutwardzalnej żywicy ochronnej Opal Dam lub żelu Etch Arrest. Kolejnym etapem jest aplikacja systemu wiążącego oraz odbudowa ubytku materiałem kompozytowym, np. Amelogenem (Ultradent). W celu naprawy licówki porcelanowej zastosowanie znajduje także preparat Rely X Ceramic Primer (3M ESPE). Jest on alkoholowym roztworem stabilizowanego, aktywnego silanowego czynnika łączącego. Primer ten nakłada się na przygotowaną wcześniej zmatowioną oraz wytrawioną kwasem ortofosforowym powierzchnię porcelany lub metalu. Preparat ten łączy się chemicznie z powierzchnią uzupełnienia ceramicznego umożliwiając poprawę i wzrost odporności na wilgoć wiązania systemu łączącego. Do odbudowy uszkodzonego materiału licującego używany jest również system łączący Signum (Heraeus-Kulzer) oparty na bazie silanu. Stosowany jest on do naprawy uzupełnień pełnoceramicznych, koron i mostów ceramicznych z widoczną podbudową metalową, czy odbudową na bazie tlenku cyrkonu. Wykorzystywany jest również w celu wytworzenia warstwy dyspersji, potrzebnej do uzyskania połączenia z kompozytami opartymi na metakrylanach, takimi jak Charisma Diamond (Heareus-Kulzer). W zależności od wskazań klinicznych dostępne są do zestawy zawierające Signum ceramic bond I + II, Signum metal bond I + II, Signum zirconia bond I + II. Na odpowiednio przygotowaną powierzchnię przeznaczoną do naprawy nakłada się płyn z opakowania bond I, następnie bond II, naświetla bądź suszy. Następnie w zależności od potrzeb nakładana jest warstwa opakerowa Signum opaque f i odbudowywany jest ubytek kompozytem Charisma Diamond lub Charisma Opal. System ten, jak podaje producent nie wymaga wstępnej polimeryzacji, zapewnia dużą siłę łączenia i wytrzymałość do 30 MPa. Na podobnej zasadzie działania opiera się system Porcelain Repair Kit (Bisco). Zestaw zawiera wytrawiacz (4% HF), primer na bazie silanu oraz opaker stworzony na bazie żywicy Bis- GMA, niezbędny do pokrycia odsłoniętych metato obtain bondings to the composites based on the methacrylates (i.e. Charisma Diamond). Depending on the clinical indications, it is possible to choose between three sets: Signum ceramic bond I + II, Signum metal bond I + II and Signum zirconia bond I + II. The procedure should be started with the application of the fluid from the bond I container on the properly prepared surface that is to be repaired. The next stage consists of applying bond II, then light curing or drying. According to the needs, it is possible to rebuild the cavity with Charisma Diamond or Charisma Opal composite, but only after applying Signum opaque f layer. As specified by the manufacturer, this system does not require any initial polymerization, provides a great strength of bonding and endurance up to 30MPa. Porcelain Repair Kit (Bisco) is based on the same principle of acting. The set includes: etchant (4% HF), primer based on silane, and opaquer (produced on the basis of Bis-GMA resin), which is essential for covering exposed metal fragments of the damaged restoration. After applying Porcelain Primer, it is crucial to apply a classic bonding system (i.e. ALL-BOND 3), which allows the repaired fragment to be covered with the opaque layer, and then with the appropriate composite. The manufacturer recommends the use of Bisco BARRIER GEL, which protects the gums and surfaces that should not be etched. Another multi-component set used for repairing porcelain is presented by Ivoclar Vivadent. The set named Ceramic Repair includes: Bis-GMA Monopaque opaquer and Heliobond bonding material, Monobond single-component primer, Tetric EvoCeram nano-hybrid, light-cured composite in three colours and a classic etchant based on orthophosphoric acid. Working with Ceramic Repair is similar to the previously described systems. Various possibilities to choose the appropriate colour are also offered by ReVeneer (Schutz- Dental) system. The set consists of a primer, two opaque materials and composites in 4 shades. This system does not require etching, so there is no risk of injuring tissues of the gum. The green colour of the base guarantees the precise application of the material

8 J Stoma 2013; 66, 2 Macura A., Kasperski J., Urbaniak M., Klimek A. Cimara (Voco) is the next system that does not require etching. It consists of 8 phials of bonding silane, Opaquer LC, Cimara Adhesive adhesive material and a few shades of GrandioSO composite. Embrace Restoration & PFM Repair Kit (Pulpdent) is another system used for repairing porcelain. Designed in WetBond technology, it allows functioning in a moist environment. In order to obtain optimal effect of bonding, the repaired surface should be slightly moist. The set includes Pulpdent Porcelain Etch Gel, Embrace First-Coat single-component primer, which does not contain solvents, and bonds to all types of composites, Embrace Opaquer and Embrace Seal-n-Shine a sealing varnish that should be applied on the repaired spot. The manufacturer recommends using the Kool-Dam protective resin on the soft tissues during the treatment, which is described as a liquid dental dam. For intraoral reconstruction of the damaged veneering material in restorations made of golden alloys it is necessary to cover the metal with insulating layer, which is designed to prevent its shining through relatively translucent composite materials. Conclusion Although the damage to fixed prosthetic restorations does not occur very often, they may present a serious problem for every dental practitioner. Due to the aesthetic effect, irritation of the mucous membrane and disorders of such activities as chewing or speaking, patients often expect immediate help from a doctor. It seems justified to make an attempt to repair such a restoration in the patient s mouth (provided the local conditions and the state of the prosthetic restoration allow performing such a procedure). Such an attempt allows obtaining satisfactory aesthetic results and saves time and financial resources. It does not pose a risk of damage to the fixed restoration during its removal prior to conventional repair in the dental technique laboratory. However, it should be emphasized that none of the systems for repairing veneering guarantees one hundred per cent success during lowych fragmentów uszkodzonego uzupełnienia. Po nałożeniu Porcelain Primer niezbędna jest aplikacja klasycznego systemu wiążącego, np. All- Bond 3, po której naprawiane miejsce można pokryć warstwą opakerową, a następnie odpowiednim kompozytem. Producent poleca stosowanie Bisco Barrier Gel w celu ochrony dziąseł oraz powierzchni, których wytrawienie nie jest pożądane. Kolejny wieloskładnikowy zestaw do naprawy porcelany prezentuje firma Ivoclar Vivadent. W zestawie Ceramic Repair znajdują się: oparte na żywicy Bis-GMA opaker Monopaque oraz materiał łączący Heliobond, jednoskładnikowy primer Monobond, nano-hybrydowy kompozyt światłoutwardzalny Tetric EvoCeram w trzech kolorach oraz klasyczny wytrawiacz na bazie kwasu ortofosforowego. Praca z Ceramic Repair przebiega podobnie jak z opisanymi już wcześniej systemami. Możliwości wyboru odpowiedniego koloru dostarcza także system ReVeneer (Schutz-Dental). W zestawie znajduje się primer, baza, dwa materiały opakerowe oraz kompozyty w 4 odcieniach. System ten nie wymaga wytrawiania, przez co nie ma niebezpieczeństwa uszkodzenia tkanek dziąsła. Baza ma kolor zielony, co gwarantuje precyzyjne nałożenie materiału. Systemem niewymagającym wytrawiania jest również Cimara (Voco), zawierający w swoim składzie 8 fiolek z silanem wiążącym, Opaquer LC, materiał adhezyjny Cimara Adhesive oraz kilka odcieni kompozytu GrandioSO. Kolejnym systemem do naprawy porcelany jest Embrace Restoration & PFM Repair Kit (Pulpdent), zaprojektowany w technologii WetBond pozwalającej na pracę w wilgotnym środowisku. Naprawiana powierzchnia powinna być nieznacznie wilgotna, w celu osiągnięcia optymalnych efektów wiązania. Zestaw zawiera wytrawiacz Pulpdent Porcelain Etch Gel, Embrace First-Coat jednoskładnikowy primer niezawierający rozpuszczalników, łączący się ze wszystkimi typami kompozytów, Embrace Opaquer oraz Embrace Seal-n-Shine lakier uszczelniający, który należy nałożyć na naprawione miejsce. Producent zaleca stosowanie w trakcie zabiegu żywicy ochronnej na tkanki miękkie Kool-Dam opisywanej jako płynny koferdam

9 Materials and methods used for repairing damaged veneering... J Stoma 2013; 66, 2 reparation of the damaged fragment. In some cases, the traditional type of reparation, which consists in replacing the entire prosthetic restoration, is definitely worth choosing. There are numerous, single or multiple-component systems available on the market, that may be used for repairing all-ceramic, ceramic-metal or zirconia framework restorations. When making a choice of the materials, one should consider one s own preferences, the type of performed restoration and the expectations of the patient. Przy wewnątrzustnej odbudowie uszkodzonego materiału licującego na uzupełnieniach wykonanych ze stopów zastępczych złota należy pamiętać o wstępnym pokryciu metalu warstwą izolacyjną, która ma za zadanie zapobiegać jego przeświecaniu poprzez stosunkowo przezierne materiały złożone. Podsumowanie Uszkodzenia stałych uzupełnień protetycznych, choć nie zdarzają się często, mogą stać się poważnym problemem dla każdego stomatologa praktyka. Ze względu na efekt estetyczny, drażnienie błony śluzowej oraz zaburzenia takich czynności, jak żucie czy mówienie pacjenci często oczekują natychmiastowej pomocy ze strony lekarza. Celowe wydaje się podjęcie próby naprawy takiego uzupełnienia w ustach pacjenta, o ile pozwalają nam na to warunki miejscowe oraz stan uzupełnienia protetycznego. Takie działanie pozwala na uzyskanie zadowalających efektów estetycznych, oszczędność czasu, środków finansowych oraz nie stwarza ryzyka zniszczenia uzupełnienia stałego przy jego usuwaniu przed klasyczną naprawą w pracowni techniki dentystycznej. Należy jednak podkreślić, że żaden z systemów do naprawy olicowania nie zapewni nam stuprocentowej gwarancji powodzenia przy odbudowie uszkodzonego fragmentu i w niektórych przypadkach warto wybrać klasyczną drogę polegającą na wymianie całego uzupełnienia protetycznego. Na rynku dostępnych jest wiele systemów do naprawy prac pełnoceramicznych, ceramiczno-metalowych lub na podbudowie z tlenku cyrkonu, jedno lub wieloskładnikowych, których doborem należy kierować się uwzględniając własne preferencje, rodzaj wykonywanych uzupełnień oraz oczekiwania pacjenta. References 1. Coornaert J, Adriaens P, De Boever J: Long-term clinical study of porcelain-fused-to-gold restorations. J Prosthet Dent 1984; 51: Strub JR, Stifler S, Scharer P: Causes of failure following oral rehabilitation: biological versus technical factors. Quintessence Int 1988; 19: Palmqvist S: Artificial crowns and fixed partial dentures 18 to 23 years after placement. Int J Prosthodont 1993; 6:

10 J Stoma 2013; 66, 2 Macura A., Kasperski J., Urbaniak M., Klimek A. 4. Libby G, Arcuri MR, LaVelle WE, Hebl L: Longevity of fixed partial dentures. J Prosthet Dent 1977; 78: Piotrowski P, Krysinski Z, Rztowski S: Evaluation of direct and in-direct methods of repairing fractured porcelain. Acta Stomatol Croat 2002; 36: Goodacre CJ, Bernal G, Rungcharassaeng K, Kan JY: Clinical complication in fixed prosthodontics. J Prosthet Dent 2003; 90: Krysiński Z, Andrysiak P: Porównanie zastosowań sześciu ściągaczy do koron. Protet Stomatol 2002; 52: Barreto M, Bottaro B: A practical approach to porcelain repair. J Prosthet Dent 1982; 48: Őzcan M: Evaluation of alternative intra-oral repair techniques for fractured ceramic-fused-tometal restorations. J Oral Rehabil 2003; 30: Rivera-Morales W, Knoernschild K, Allen J: Naprawa przęsła mostu porcelanowego za pomocą odlewu ceramicznego. Quintessence 1994; 2: Rosentritt M, Behr M, Kolbeck C, Lang R, Handel G: In vitro repair of all-ceramic and fibre-reinforced composite crowns. Eur J Prosthodont Restor Dent 2000; 8: Welsh S, Schwab J: Repair technique for porcelain-fused-to-metal restorations. J Prosthet Dent 1977; 38: Pryliński M, Piotrowski P: Badania siły wiązania wewnątrzustnych systemów do naprawy uzupełnień ceramiczno-metalowych. Dental Forum 2008; 36: Piotrowski P, Krysiński Z, Rzątowski S: Bezpośrednia i pośrednia metoda wewnątrzustnej naprawy stałych uzupełnień metalowo-ceramicznych. Protet Stomatol 2005; 55: Matsumar H, Lienfelder K: Localized three body wear of six types of composite resin veneering materials. J Prosthet Dent1993; 70: Włoch S, Hędzelek W, Otulakowska J: Ocena kliniczne fizykochemicznego połączenia metodą Silicoater metalu z tworzywem w protezach stałych. Protet Stomatol 1994; 44: Cichocka-Piekacz E, Maciejewska-Wychowańska K: Zastosowanie materiałów złożonych nowej generacji w projektowaniu i wykonywaniu laboratoryjnym stałych uzupełnień stomatologicznych. Przegląd piśmiennictwa. Protet Stomatol 1998; 48: Haselton D, Diaz-Arnold A, Dunne J: Shear bond strengths of 2 intraoral porcelain repair systems to porcelain or metal substrates. J Prosthet Dent 2001; 86: Stewart G, Poonam J, Hodges J: Shear bond strength of resin cements to both ceramic and dentin. J Prosthet Dent; 2002, 88: Cichocka-Piekacz E, Maciejewska-Wychowańska K: Zastosowanie materiałów złożonych nowej generacji w projektowaniu i wykonywaniu laboratoryjnym stałych uzupełnień stomatologicznych. Przegląd piśmiennictwa. Protet Stomatol 1998; 48: Kupiec K, Wuertz K, Barkmeier W, Wilwerding T: Evaluation of porcelain surface treatments and agents for composite-to-porcelain repair. J Prosthet Dent 1996; 76: Sokołowski J: Wpływ obróbki strumieniowo- -ściernej na strukturę powierzchni stopów metali i siłę ich połączenia z materiałami żywicznymi. Cz. 1 Badanie siły adhezji. Protet Stomatol 1997; 47: Sun R, Suansuwan N, Kilpatrick N, Swain M: Characterisation of tribochemically assisted bonding of composite resin to porcelain and metal. J Dent 2000; 28: Vojvodic D, Predanic-Gasparac H, Brkic H, Celebic A: The bond strength of polymers and metal surfaces using the silicoater technique. J Oral Rehabil 1995; 22: Piotrowski P, Krysiński Z, Rzątowski S, Moczyńska U: Badanie sił ścinających połączeń kompozytów z powierzchniami: ceramiczną, metalowo-ceramiczną i metalową. Protet Stomatol 2005; 55: Address: Bytom, Plac Akademicki 17 Tel.: , Fax: protstom@sum.edu.pl Received: 28 th August 2012 Accepted: 13 th November