Diagnostyka obrazowa układu moczowo-płciowego. Katedra Radiologii i Medycyny Nuklearnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Transkrypt

1 Diagnostyka obrazowa układu moczowo-płciowego Katedra Radiologii i Medycyny Nuklearnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

2 Metody badania układu moczowo-płciowego USG Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej l Urografia Cystografia mikcyjna TK MR Scyntygrafia

3 Nerki i drogi moczowe

4 USG: przygotowanie pacjenta Dorosły Na czczo lub co najmniej 5 godzin bez posiłku Pełny pęcherz Dziecko Na czczo lub w zależności od wieku 3-5 godzin bez posiłku W miarę możliwości pełny pęcherz Zaczynamy od badania pęcherza moczowego Brak przeciwwskazań do badania Możliwe na każdym etapie postępowania diagnostycznego

5 Wskazania do USG układu moczowego Kamica Łagodne i złośliwe nowotwory nerek, dróg moczowych i pęcherza z możliwościa różnicowania między zmianą litą a torbielowatą Wodonercze Uraz Anomalie rozwojowe Monitorowanie torbieli nerek Ocena nerki przeszczepionej Pomocniczo w diagnozowaniu ropnia nerki, roponercza, przewlekłej niewydolności nerek, ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek Badanie dopplerowskie pozwala na ocenę tętnic nerkowych

6 USG: ocenia kształt wielkość zewnętrzne zarysy szerokość miąższu: kora/ rdzeń echogeniczność miąższu: kora/rdzeń zatokę nerkową

7 Zatoka nerkowa USG: zajmuje centralną część echogeniczność wyższa od miąższu zawiera: kielichy widoczne jedynie przy poszerzeniu miedniczkę: szerokość zależna od stopnia nawodnienia naczynia tkankę tłuszczową zatoka nerkowa

8 Prawidłowe nerki : Pozycja leżąca na brzuchu Cięcia skośne ocena pól nadnerczowych Pamiętaj : u dzieci echoujemne piramidy to norma a nie zniekształcone kielichy

9 różnicuje zmiany lite i torbielowate rozpoznaje torbiel nerki prawie w 100 % USG : torbiel nerki pojedyncza duża torbiel wymaga wykluczenia dużego wodonercza u dzieci wykluczenia zdwojenia UKM z wodonerczem jednej części bezechowa dobrze ograniczona struktura

10 Lity guz nerki

11 Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej: Obejmuje górne bieguny nerek i spojenie łonowe Umożliwia uwidocznienie: zarysów mięśni biodrowo -lędźwiowych cieni uwapnionych: złogi flebolity zwapnienia w węzłach chłonnych zwapnienia w ścianie naczyń zmian kostnych np. wady/rozszczep gazów w układzie moczowym przetoka moczowo-pokarmowa " Zdjęcie przeglądowe zawsze stanowi wstęp do urografii.

12 Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej: Mięśnie biodrowo-lędźwiowe

13 Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej: złogi w rzucie miedniczki nerkowej w rzucie moczowodu

14 Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej: kamienie odlewowe w UKM w pęcherzu moczowym

15 Urografia: zawsze poprzedzona zdjęciem przeglądowym po dożylnym podaniu jodowego środka kontrastowego (1ml/kg - 2 ml/kg masy ciała) wykonuje się serię zdjęć jamy brzusznej w pozycji leżącej na plecach. wymaga dobrego przygotowania pacjenta-gazy jelitowe i masy kałowe przesłaniają pola nerkowe i utrudniają ocenę Zdjęcie przeglądowe: zalegające masy kałowe i gazy jelitowe

16 Urografia - przygotowanie W dniu badania na czczo, Oznaczony poziom kreatyniny, Wskazane dobre nawodnienie pacjenta przed badaniem, Ewentualnie 2-3 dni przed badaniem dieta bezresztkowa i preparaty usuwające gaz (Espumisan, węgiel)

17 Urografia: Faza nefrograficzna: wydzielnicza: do 1 minuty od wstrzyknięcia środek cieniujący znajduje się w kłębuszkach, kanalikach i cewkach nerkowych powodując równomierne zacienienie miąższu nerek. Faza wydalnicza: zacienienie UKM, moczowodów i pęcherza moczowego

18 Urografia: Nefrogram opóźniony lub o mniejszej intensywności: zaburzenia ukrwienia nerek-zwężenie tętnicy nerkowej Nefrogram długo utrzymujący się: upośledzony odpływ krwi z nerki: zakrzep żyły nerkowej zmniejszone wydalanie: zastój w drogach moczowych Nerka urograficznie niema brak wydzielania po upływie 3 godzin od podania środka kontrastowego

19 Urografia - przeciwwskazania Bezwzględne uczulenie na środek kontrastowy (badanie możliwe po premedykacji) wole toksyczne Ciąża szpiczak mnogi Względne niewydolność nerek odwodnienie skąpomocz wysokie nadciśnienie ciężkie uszkodzenie wątroby duże zmiany miażdżycowe

20 1.kielich mniejszy łukowaty uformowany przez wpuklające się brodawki nerkowe (10-15) 2.kielich większy: górny środkowy dolny 3.miedniczka wewnątrznerkowa: 4.moczowód Pamiętaj: miedniczka zewnątrznerkowa: jest poza narządem często kulista, osiąga znaczne rozmiary gdy kielichy prawidłowe nie rozpoznawaj zastoju Urografia prawidłowa

21 Urografia prawidłowa prawa miedniczka pozanerkowa prawa miedniczka dwudzielna pyelektazja

22 Urografia prawidłowa Moczowody nie zawsze widoczne w całości ulegają okresowym skurczom położenie na brzuchu lepsze wypełnienie, lepsza ocena trzy fizjologiczne przewężenia: a. połączenie miedniczkowo-moczowodowe b. skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi wspólnymi c. połączenie moczowodowo-pęcherzowe

23 Moczowody prawidłowe 1.połączenie miedniczkowomoczowodowe 2. skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi wspólnymi 3.połączenie moczowodowopęcherzowe 3 2 1

24 Urografia prawidłowa Pęcherz moczowy kształt zależy od stopnia wypełnienia i oddziaływania narządów sąsiednich wypełniony moczem cieniującym ma gładkie, zaokrąglone zarysy odcinkowe wyprostowanie lub zniekształcenie zarysów sugeruje chorobę

25 Agenezja jednostronna (lewostronna) 15 min 55 min

26 Urografia: Brak wydzielania po stronie prawej Anomalia położenia nerki lewej - rotacja Kielichy mniejsze krótkie, szerokie Moczowód poszerzony Pęcherz o nierównych obrysach Wada kręgosłupa

27 UKM poszerzony uchyłek? wodonercze zdjęcie przeglądowe: złóg gazy w jelicie

28 Pęcherz moczowy: kształt i ściany rak? złośliwy naciek pęcherza Guz prostaty: Modelowanie, ściana gładka

29 Cystografia - wskazania Ocena szczelności pęcherza moczowego (pooperacyjna) Podejrzenie przetoki moczowo-płciowej, przetok pęcherzowojelitowych Ocena odpływów pęcherzowo moczowodowych zalegania w pęcherzu Zmiany pourazowe podejrzenie rozerwania pęcherza Podejrzenie guzów i uchyłków pęcherza moczowego

30 Cystografia mikcyjna Odpływ pęcherzowo-moczowodowy prawostronny RVU dex. III stopień

31 Tomografia komputerowa: TK przed dożylnym podaniem środka kontrastowego lepiej uwidacznia: zwapnienia złogi w nerkach złogi w moczowodach złogi pęcherzu moczowym świeże krwiaki po dożylnym podaniu środka kontrastowego większość zmian pozwala ocenić stopień wzmocnienia kontrastowego pomiar w jednostkach Hounsfielda (j.h.) różnicuje zmiany lite i torbielowate umożliwia badanie w różnych fazach wzmocnienia angio: TK tętnic nerkowych

32 TK - przygotowanie W dniu badania na czczo, Oznaczony poziom kreatyniny, Wskazane dobre nawodnienie pacjenta przed badaniem, Bezpośrednio przed badaniem doustnie wypełnia się pętle jelitowe wodnym roztworem środka cieniującego rozpuszczanego w wodzie lub wodą (od 1000 do 3000 ml)

33 Tomografia komputerowa: TK nerki Faza wydzielnicza Faza wydalnicza

34 Angio-TK u chorych z nadciśnieniem tętniczym-ocena tętnic nerkowych: ilość, zwężenie ocena nerki przeszczepionej urazy ocena: oderwania i niedrożności tętnicy nerkowej rozkawałkowania nerek przetoki tętniczo-żylnej tętniaka rzekomego

35 Angiografia TK Rekonstrukcja: płaszczyzna poprzeczna płaszczyzna czołowa

36 Angio-TK Tomograf Tychy

37 TK: Torbiel prosta najczęstsza zmiana ogniskowa nerki Gęstość torbieli zbliżona jest do gęstości wody 10-20jH 50% u osób po 50 roku życia najczęściej bezobjawowa korowa Torbiele okołomiedniczkowe: powstają w zatoce nerkowej uciskają UKM mogą powodować zastój

38 Uraz nerki lewej TK pęknięcie miąższu krwiak okołonerkowy Angiografia: pęknięcie miąższu

39 TK: guzy nerek lity niejednorodny w obrębie nerki zniekształcający obrys nerki lity niejednorodny modelujący UKM przekraczający linię środkową

40 Guz nerki: ocena żyły głównej dolnej TK USG Czop w żyle głównej dolnej: Nerczak zarodkowy stadium III

41 TK: rak pęcherza moczowego Pęcherz moczowy: mały, sztywny obrysy nierówne ściana pogrubiała niejednorodne wzmocnienie po kontraście słabe wypełnienie otoczenie bez nacieku drobne węzły w tkance okołopęcherzowej

42 Rezonans magnetyczny MR lepszy kontrast między tkankami miękkimi nieco gorsza rozdzielczość przestrzenna Urografia MR: 1.obrazy silnie T2-zależne obrazują płyny statyczne lub wolno płynące w drogach moczowych( hydrografia MR) 2.obrazy T1-zależne -obrazują wydalanie podanych dożylnie środków paramagnetycznych (analogia do urografii) Renografia MR: 1.ocenia dynamikę wzmocnienia kontrastowego nerek 2.pomiar prędkości przepływu krwi w tętnicach nerkowych

43 MR: Rezonans magnetyczny Wskazania zmiany ogniskowe gdy inne metody nie były skuteczne w określeniu charakteru zmian i stopnia ich zaawansowania u chorych zakwalifikowanych do badań TK a uczulonych na jodowe środki kontrastowe angiografia MR nieinwazyjna metoda stosowana w diagnostyce nadciśnienia naczyniowo nerkowego: zwężenie tętnicy nerkowej ocena nerki przeszczepionej

44 Angio-MR Tomograf Tychy

45 Arteriografia guzy nerek: zabieg poprzedzający operacje dużych guzów embolizacja -np. zabieg paliatywny u chorych z nieoperacyjnymi guzami Embolizacja gałęzi tętnicy nerkowej jest metodą z wyboru w leczeniu przetoki tętniczo-żylnej i tętniaka rzekomego

46 Metody badania nadnerczy: zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej: czasem zwapnienia w rzucie nadnerczy duży guz zmienia rozłożenie pętli jelitowych urografia: przemieszczenie nerki ku dołowi i do boku USG : ocena morfologii zmian TK : dokładna ocena morfologii zmian z możliwością różnicowania MR : dokładna ocena morfologii zmian z możliwością różnicowania Ocena zmian małych: badanie przy użyciu cienkich warstw Angiografia rzadko wykorzystywana do diagnostyki Scyntygrafia

47 Niezmienione prawe nadnercze, u części pacjentów prawidłowe nadnercza nie są widoczne

48 TK nadnerczy - rekonstrukcje MPR

49 MR: prawidłowe nadnercza dobrze widoczne wśród otaczającej tkanki tłuszczowej FatSat SE T2-zależna, w płaszczyźnie poprzecznej FSE T2-zależna, płaszczyzna czołowa Tomograf Tychy

50 Nadnercza - patologia: zmieniają kształt, wielkość, budowę, obrysy towarzyszą im zmiany hormonalne/lub nie głównie zmiany guzowate 1. łagodne: lite lub torbielowate dobrze odgraniczone (przerost, incydentaloma gruczolak, krwiak, ropień) 2. złośliwe: guzy pierwotne i przerzutowe 3. guzy hormonalnie czynne: zarówno złośliwe jak i łagodne

51 Nadnercza: przerzuty obustronne z raka płuc TK Rekonstrukcja w płaszczyźnie czołowej

52 Nerwiak zarodkowy - neuroblastoma MR: przerzuty do kręgosłupa

53 Narządy rodne

54 USG USG przezbrzuszne wymaga wypełnienia pęcherza moczowego, który stanowi okno akustyczne dla oceny macicy i przydatków USG endokawitarne wymaga opróżnienia pęcherza moczowego przed badaniem

55 Rezonans magnetyczny - wskazania Wady rozwojowe narządu rodnego Nowotwory narządu rodnego dla precyzyjnego określenia stadium zaawansowania Różnicowanie guzów jajnika Ocena wznowy guza i zmian pooperacyjnych Ocena efektów leczenia radio- i chemioterapią

56 Torbiel czekoladowa endometrioza USG, MR źródło: AJR MRI of Sonographically Indeterminate Adnexal Masses

57 Tomografia komputerowa - wskazania Ocena przerzutów odległych Zmiany pozabiegowe i wznowy jeśli są przeciwwskazania do MR Wyjątkowo duże zmiany wychodzące z narządu rodnego Choroby naczyń okolicy narządu rodnego

58 Rak endometrium MR

59 Gruczolakotorbielak surowiczy USG, MR źródło: AJR MRI of Sonographically Indeterminate Adnexal Masses

60 TK - przygotowanie Na czczo w dniu badania Doustnie przed badaniem 2-3 l 2% wodnego roztworu śr.k. i/lub wlewka doodbytnicza Badanie przed i po dożylnym podaniu kontrastu wymaga oznaczenia poziomu kreatyniny

61 kontrast wylewa się poza światło pęcherza moczowego.

62 Duża torbiel w przymaciczu po stronie lewej

63 Mięśniakowata macica, torbiel lewego jajnika