Po r a d n i k. Polska Agencja Rozwoju. Stowarzyszenie dla Europy
|
|
- Karolina Osińska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Polska Agencja Rozwoju Stowarzyszenie dla Europy Po r a d n i k So ł t y s a Publikacja bezpłatna, współfinansowana przez Unię Europejską, w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego, 1 dostępna w wersji elektronicznej na stronach
2 Po r a d n i k So ł t y s a Publikacja wydana w ramach projektu zrealizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Działania 9.5 Ustecka Akademia Sołtysów
3 Wydawca: Polska Agencja Rozwoju w partnerstwie ze Stowarzyszeniem dla Europy Adres wydawcy: Zimowiska Ustka Po r a d n i k So ł t y s a tel./ fax par@par.net.pl Autor: Tomasz Hołowaty Projekt graficzny oraz druk Studio 102 Sp. z o.o Gdynia, ul. Śląska 64/4 Koordynatorka projektu Ustecka Akademia Sołtysów: Tomasz Hołowaty Ustka 2011 Monika Zbroja
4 Spis treści Wstęp Celem poradnika jest utrwalenie oraz rozszerzenie zakresu wiadomości, które przedstawiono uczestnikom szkoleń organizowanych w ramach projektu Ustecka Akademia Sołtysów Polskiej Agencji Rozwoju i Stowarzyszenia dla Europy. Wstęp... 7 Sołtys - to brzmi dumnie... 8 Era informacji Poznajemy własny potencjał...17 Oferta...21 Klient Cel...31 jestem głodny, wiec nie idę się najeść...31 mieszkam na wsi, ale nie jestem jej mieszkańcem przydatne drzewa Partner partner samorząd partner przedsiębiorca...40 Projekty Definicje Wniosek Zarządzanie Cyklem Projektu...51 Ze względu na praktyczne zastosowanie poradnika, treść zawarta w nim skupiona będzie na kilku kluczowych tematach, takich jak pozyskiwanie informacji, budowanie partnerstw i zarządzanie projektami. Działalność w tych obszarach powoduje szybki i realny wzrost, a w wielu przypadkach jest nieodzownym elementem funkcjonowania aktorów lokalnego i regionalnego rozwoju. Trudno jest bowiem znaleźć dzisiaj przykład inicjatywy, inwestycji, kampanii informacyjnej, konferencji, które nie są współfinansowane ze środków Unii Europejskiej, budżetu państwa lub innego grantodawcy, sponsora. Także i sołtysi mogą być beneficjentem takich programów. Mają temu pomóc przedstawione w poradniku narzędzia i metody. Jednak o ich skuteczności czytelnicy zdecydują samodzielnie. Poradnik nie daje gotowych rozwiązań, bo takich nie ma. Nie odwołuje do stron z aktualnymi konkursami, ponieważ w bardzo krótkim czasie konkursy te skończą się. Poradnik natomiast stawia ważne dla naszego rozwoju pytania i tylko od czytelnika zależy, czy i w jaki sposób na nie odpowie. Poradnik daje także zadania, a na podstawie zidentyfikowanych problemów stawia cele. O skuteczności poradnika decydować będzie zatem indywidualne zaangażowanie czytelników - odpowiedzi na pytania, realizacja zadań i osiąganie postawionych celów. 6 7
5 Sołtys - to brzmi dumnie Sołtys od dawien dawna reprezentował ważne stanowisko społeczne. Stał na czele wsi, był pomocnikiem wójta, organem wykonawczym, pomocnikiem zarządu gminnego. Pełnił również funkcję łącznika między mieszkańcami wsi, a gromadzką i gminną radą narodową oraz naczelnikiem gminy. Niezależnie od burzliwej historii narodu polskiego, mającej wpływ na zadania i status sołtysa oraz jego miejsce w administracyjnej strukturze, osoba pełniąca tą funkcję znacząco się wyróżniała - majątkiem, wiedzą, koneksjami. Jednakże najważniejszym wyróżnikiem jest fakt, iż osoba ta doskonale godziła obowiązki urzędnicze, administracyjne, społeczne, z codziennym życiem mieszkańca wsi, sąsiada, gospodarza. A jaki jest sołtys dzisiaj? Dzisiejszy sołtys nadal sprawdza się w roli łącznika mieszkańców z gminną administracją, nadal znakomicie godzi wykonywane zawodowe i prywatne zadania, ale także umiejętnie odnajduje się w nowych, trudnych i niezwykle ważnych dla społeczności wiejskiej współczesnych realiach. Realia te charakteryzują się kompleksowymi przemianami, reformami, które oddziaływują bez wyjątków na całą polską wieś. W latach 90-tych sołtysi byli świadkami utraty tysięcy miejsc pracy w likwidowanych Państwowych Gospodarstwach Rolnych, obserwowali młodych ludzi uciekających do lepszego życia w miastach. Od roku 2004 sołtysi są świadkami kolejnych przemian, będących skutkiem przyjęcia unijnej Wspólnej Polityki Rolnej. Tym razem nieefektywne są także małe, rodzinne gospodarstwa rolne. Wieś przestaje być miejscem, które daje utrzymanie rodzinom. Wieś musi się zmienić. Jednocześnie ta sama wieś staje się obszarem znaczącego zainteresowania - mówią o niej politycy, euro politycy, środowiska naukowe, organizacje społeczne. Obszary wiejskie stają się przedmiotem analiz, badań, poradników, sektorowych strategii, planów rozwoju, a nawet finansowych programów. Wszystko to okraszone dynamicznym rozwojem gospodarczym, technologicznym, rozwojem społeczeństwa opartego na wiedzy oraz technologii informacyjnej i komunikacyjnej. W świetle tych wszystkich zmian, dzisiejszy sołtys poza wymienionymi już cechami i umiejętnościami zyskał wiele nowych. Dzisiaj jest aktywnym, posiadającym społeczne poparcie liderem. Jest także menadżerem wskazującym kierunki rozwoju i wykorzystującym nowe narzędzia. Stał się również ekspertem od zarządza- 8 9
6 nia projektami, zasobami ludzkimi, specjalistą pomocy społecznej, a także ekspertem rozwoju turystyki, kultury i sportu. Do sprawnego poruszania się po labiryncie możliwości, jakie dają współczesne programy i narzędzia rozwoju, jak również wyzwań, których wciąż doświadczają obszary wiejskie, dedykujemy niniejszy poradnik. Mamy nadzieję, że stanie się on przydatnym i efektywnym narzędziem, stosowanym przez usteckich liderów rozwoju obszarów wiejskich. Era informacji Sołtys menadżer, lider, przedsiębiorca, gospodarz, partner, specjalista, społecznik niezależnie od funkcji lub otoczenia, wykonuje zadania w grupie, nigdy sam. Współpraca, podejmowanie działań w partnerstwie, angażowanie do zadań różnych interesariuszy jest dzisiaj absolutną koniecznością i gwarantem skuteczności. Czas na pierwsze zadanie - czy w świetle powyższych argumentów jesteśmy skuteczni? Czy współpracujemy, inicjujemy partnerstwa, chcemy być partnerem? Zadanie 1. Wytypujmy dowolnego potencjalnego partnera (przedsiębiorcę, gminę, inne sołectwo, organizację pozarządową) i odpowiedzmy sobie: Chcę współpracować, ponieważ oraz Współpracując mogę zaoferować Odpowiedzi do tego zadania często rysują problem braku zidentyfikowanych potencjalnych partnerów, potrzeb i celów współpracy oraz własnej oferty - korzyści, jakich mogę przysporzyć mojemu partnerowi. Problemy te w szczególności uwidaczniają się podczas spotkań i rozmów z potencjalnymi partnerami np. gminą lub innymi sponsorami. Cechuje nas postawa roszczeniowa, wnioskowanie o pomoc, wsparcie finansowe, bez wskazania zarówno na nasze 10 11
7 problemy i potrzeby, które będą zaspokojone i rozwiązane, jak również zaprezentowania korzyści, jakie partner osiągnie poprzez wsparcie. Naturalnie konsekwencją takiej postawy niejednokrotnie jest odmowa lub wsparcie na poziomie niższym, niż oczekiwaliśmy. Przedstawiony powyżej problem łatwo wyjaśni i rozwiąże kolejne zadanie 2: Należy odpowiedzieć sobie na pytanie: dlaczego współpracują ze sobą przedsiębiorcy? Z pewnością prawidłowo zidentyfikowane zostaną takie korzyści jak rozwój, zwiększenie zysku, pozyskanie technologii, pozyskanie wiedzy, cele marketingowe, zwiększenie rynku, oferty. Porównajmy teraz odpowiedzi z wynikami zadania 1 - jak bardzo się różnią? Co jest powodem różnic? Myślę, jak przedsiębiorca Analiza wyników zadania powoduje konieczność postawienia sobie celu 1. Równie ważnym, współistniejącym obok partnerstwa czynnikiem rozwoju jest informacja. Człowiek pokonał daleką drogę, specjalizując społeczne relacje - od małych grup ludów koczowniczych, poprzez społeczeństwo agrarne, industrialne, skończywszy na współczesnym społeczeństwie informacyjnym. Społeczeństwo to charakteryzuje dynamiczny rozwój technik informacyjnych, dając możliwość dostępu do dużej ilości, stale aktualizowanej informacji. W społeczeństwie informacyjnym nie tylko posiadamy dostęp do informacji, ale widzimy potrzebę jej zdobywania i wykorzystywania, stając się aktywnym elementem procesu komunikacyjnego 1. Społeczeństwo informacyjne otacza nas, kreuje ludzkie potrzeby, zachowania, generuje dopasowane do współczesnych potrzeb produkty i usługi oraz metody ich wytwarzania i świadczenia. Czy społeczeństwo informacyjne mieszka na wsi? Więcej - żyje w mieście, na wsi oraz w dodatkowej, wirtualnej przestrzeni, która nie uznaje żadnych granic. Dlaczego mówi o tym poradnik sołtysa? Jedną z najważniejszych cech społeczeństwa informacyjnego jest to, iż informacja staje się towarem i produktem, a zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu, są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności, czyli procesu i warunków, które powodują, że moje sołectwo jest lepsze od innych np.: przyciąga więcej turystów, posiada więcej przedsiębiorców, ma lepsze drogi, szkoły. Czy naprawdę tak to działa? Jak powiązać informację z dobrą drogą? Wyobraźmy sobie, że marszałek lub wójt ogłosił konkurs dla sołectw finansujący budowę lokalnych dróg. Muszę zatem w odpowiednim czasie (pozwalającym na sporządzenie wniosku) pozyskać informację o konkursie, a jeśli nie posiadam odpowiednich 1. W roku 2006 magazyn Time przyznał tytuł człowieka roku społeczeństwu informacyjnemu. Tytuł ten przyznawany jest od 1927 roku osobom, najbardziej wpływają na bieg wydarzeń w Ameryce i na świecie - w pozytywnym lub negatywnym sensie
8 kwalifikacji muszę pozyskać informacje o osobach, instytucjach, które pomogą napisać wniosek. Wbrew pozorom, w czasach dużej dostępności dodatkowego finansowania, brak informacji o konkursach, procedurach i osobach, które pomagają lub świadczą usługi doradcze w zakresie sporządzania wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć, powoduje utratę szans rozwojowych. Czy wykorzystujemy informację? Czy jesteśmy pierwsi w kolejce? Sprawdźmy. Zadanie 4. Czy potrafimy wymienić, zapisać znane nam: nieformalne i formalne sieci, grupy, zasoby informa- cji; organizacje pozarządowe; branżową, tematyczną prasę, programy radiowe i telewizyjne, media elektroniczne, w tym strony internetowe; przedsiębiorstwa. Zadanie 5. Czy możemy zawęzić wyniki zadania 4 do obszaru lokalnego i regionalnego? Zadanie 3. Odpowiedzmy sobie na pytania: Czy znam aktualnie ogłoszony konkurs finansujący przedsięwzięcia podejmowane na obszarach wiejskich? Czy znam osobę lub miejsce, w którym mogę pozyskać taką informację? Jeśli odpowiedzi są przeczące, należy podjąć działania zmierzające do uzupełnienia luk informacyjnych. Wyniki tych zadań bardzo często pokazują, iż: 1. Jedynym źródłem informacji dla sołtysów jest gmina, udział w sesjach rady gminy, spotkania z wójtem i pracownikami urzędu gminy. W dobie społeczeństwa informacyjnego jest to źródło zdecydowanie niewystarczające, a dodatkowo uzależnione od aktywności sołtysa (sołtys nie angażujący się, nie uczestniczący w sesjach i innych spotkaniach organizowanych w gminie nie ma dostępu do informacji) oraz chęci i umiejętności dzielenia się informacją przez urzędników. 2. Posiadane informacje nie są posortowane - tematycznie, branżowo, ze względu na źródło, częstotliwość pozyskiwania. Utrudnia to zdobywanie i wykorzystywanie informacji. 3. Często nie znamy lokalnych zasobów informacyjnych, w tym organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, osób prywatnych, np. pracowników przedsiębiorstw specjalizujących się w konkretnych dziedzinach (m.in. turystyka, ochrona środowiska, architektura krajobrazu, itd.) 14 15
9 4. Nie posiadamy systemu, mechanizmu zdobywania i przetwarzania informacji np. znajomy nauczyciel pozyskuje informacje z obszaru edukacji, organizacja pozarządowa z zakresu wsparcia sektora społecznego, członkowie rady sołeckiej z zakresu interwencji funduszu sołeckiego. Poznajemy własny potencjał Oczywiście jest to schemat uproszczony jednakże podejście partnerskie, zadaniowe może znacząco usprawnić liczbę i jakość pozyskiwanych danych, a co za tym idzie możliwość ich wykorzystania w celu rozwoju naszego sołectwa. W odpowiedzi na zidentyfikowane problemy stawiamy sobie cel 2. Zwiększam wiedzę o źródłach informacji, uczę się ją zdobywać. Podczas rozmowy z potencjalnym partnerem, grantodawcą wójtem, starostą - osoba starająca się o wsparcie często usłyszy katalog pytań: kim jesteśmy?, czym się zajmujemy?, w czym się specjalizujemy?, co jest naszą słabością?, jakie są nasze cele?, kto u nas pracuje?, jakich mamy specjalistów?, jakie są nasze doświadczenia?, jaka jest nasza strategia, plan rozwoju?, z czego się utrzymujemy?, jakie są nasze najbliższe plany? 16 17
10 Na wiele z tych pytań, nie potrafimy odpowiedzieć lub odpowiadamy niewłaściwie, co przekreśla dobrą pozycję negocjacyjną, a niejednokrotnie szansę na wsparcie lub partnerstwo. Niewłaściwe odpowiedzi wynikają z omawianego już wcześniej braku informacji - jednak w tym przypadku braku informacji o własnej organizacji oraz otoczeniu, w którym funkcjonujemy. Przydatnym narzędziem, które pozwoli pokonać zidentyfikowaną barierę jest powszechnie stosowana analiza SWOT. Jej nazwa jest akronimem czterech angielskich słów: strengths mocne strony, weaknesses słabe strony, opportunities szanse oraz threats zagrożenia. Analiza ta jest kompleksową metodą służącą do badania otoczenia oraz wnętrza organizacji, bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego jako uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej i w łatwy oraz szybki sposób pozwala ustalić pozycję konkurencyjną organizacji. Technika SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej organizacji lub sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych). Informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnej z wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie. Analiza najczęściej przybiera postać tabeli składającej się z dwóch wierszy i kolumn. Ważne jest, iż mocne i słabe strony odnoszą się do czynników wewnętrznych, często obecnych, teraźniejszych i zależnych od nas - słaby lub mocny jestem ja, moja organizacja. Szanse i zagrożenia natomiast opisywane są przez czynniki zewnętrzne, często zjawiska przyszłe i niezależne od nas - np. szansą jest remont drogi lub budowa ścieżki rowerowej, co zachęci turystów do odwiedzin mojego sołectwa. Znajomość szans i zagrożeń pozwala przyjąć odpowiednią strategię, jak również - co pokaże dalsza część poradnika, doskonale sprawdza się w tworzeniu drzewa problemów, celów, ustalaniu kierunków rozwoju i harmonogramu podejmowanych działań. Czynniki pozytywne Czynniki negatywne Weaknesses Czynniki Strengths słabe strony wewnętrzne. mocne strony Cechy stanu wszystko, co stanowi obecnego. wszystko, co stanowi wadę, barierę, słabość Czynniki atut mojej organizacji organizacji lub zależne od nas. lub przedsięwzięcia przedsięwzięcia Threats Czynniki Opportunities zagrożenia zewnętrzne. szanse Spodziewane wszystko, co stwarza zjawiska wszystko, co stwarza zagrożenie, problem, przyszłe. szansę dla mojej niepowodzenie dla Czynniki organizacji lub mojej organizacji lub obiektywne. przedsięwzięcia przedsięwzięcia 18 19
11 Zadanie 6. Opracowujemy analizę SWOT dla swojej organizacji, sołectwa, rady sołeckiej, Koła Gospodyń Wiejskich, znanej organizacji pozarządowej. Dobrą praktyką jest wspólne sporządzenie analizy SWOT w gronie np. rady sołeckiej. Wspólna identyfikacja problemów - słabych stron, zagrożeń zwiększa motywację i współodpowiedzialność za ich likwidację. Oferta Znajmy już własną organizację oraz otoczenie, w której funkcjonujemy. Wiemy, jakie są nasze mocne i słabe strony, jakie warunki mają wpływ na organizację lub planowane przedsięwzięcie, jednak w dalszym ciągu nie jesteśmy gotowi do podejmowania działań. Nie znamy bowiem własnej oferty. Ale czy sołtys, sołectwo posiada ofertę? Przecież nic nie sprzedaje? A jednak. Ponieważ pojęcie oferty nierozłącznie kojarzy się z przedsiębiorcą, posłużymy się jego przykładem: celem każdego przedsiębiorcy jest zysk. Cel ten osiąga za pomocą własnej oferty tj. produktów lub usług, które posiada i sprzedaje, za co pobiera adekwatne do wartości produktu, usługi opłaty. A co jest celem sołtysa? Odpowiedzi na to pytanie częściowo padły w zadaniu 1, gdzie odpowiedzieliśmy sobie Chcę współpracować, ponieważ oraz Współpracując mogę zaoferować Jakie to były odpowiedzi? Chcę, aby w moim sołectwie było więcej turystów, aby było mniejsze bezrobocie, młodzież była lepiej wykształcona, we wsi było ładniej i bezpieczniej, drogi były równe i sołectwo znane w całej Europie. Jak mogę ten cel osiągnąć? Zapraszając turystów lub stwarza
12 jąc warunki do ich przybycia, szkoląc osoby lub stwarzając warunki dla rozwoju itd. W przypadku sołectwa, czy gminy klientem jest mieszkaniec, towarem np. dobra droga, a zapłatą jego zadowolenie. Klientem jest także turysta, towarem warunki do odpoczynku, zapłatą pieniądze, które zostawi u lokalnych przedsiębiorców lub mieszkańców. Innym klientem jest również inwestor, ofertą miejsce, infrastruktura, czynniki produkcji, a zapłatą pieniądze, które otrzymują zatrudnieni pracownicy oraz podatki. Poniżej przedstawiono źródła informacji, katalogi potencjalnej oferty każdego sołectwa: 1. USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Art zadania własne gminy obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz; działalności w zakresie telekomunikacji; lokalnego transportu zbiorowego; ochrony zdrowia; pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych; gminnego budownictwa mieszkaniowego; edukacji publicznej; kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych; targowisk i hal targowych, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; promocji gminy, współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.), współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. 2. USTAWA z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim, art Środki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które zgłoszone we wniosku [ ], są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie 22 23
13 warunków życia mieszkańców i są zgodne ze strategią rozwoju gminy. 3. USTAWA z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Art Sfera zadań publicznych, o której mowa w ustawie[ ] dotyczy: pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób; zapewnienia zorganizowanej opieki byłym żołnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom; działalności charytatywnej; podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; działalności na rzecz mniejszości narodowych; ochrony i promocji zdrowia; działania na rzecz osób niepełnosprawnych; promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; nauki, edukacji, oświaty i wychowania; krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży; kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji; upowszechniania kultury fizycznej i sportu; ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym; upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa; upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji; ratownictwa i ochrony ludności; pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; upowszechniania i ochrony praw konsumentów; działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; promocji i organizacji wolontariatu; działalności wspomagającej technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe [ ]. Podejście biznesowe, komercyjne w charakteryzowaniu gminy, czy sołectwa przynosi ciekawe i czasem zaskakujące korzyści. Jeśli działalność sołtysa, rady sołeckiej to oferta skierowana np. do mieszkańca, turysty, więc powinna być (tak, jak produkt w sklepie) dopasowana do potrzeb odbiorcy, wytworzona jak najmniejszym kosztem, konkurencyjna, akceptowana, wypromowana, ulepszana
14 Odpowiedzmy sobie teraz na pytanie - czy podejmowane przez nas działania są dobrą ofertą? Posłużymy się dwoma przykładami. Pierwszy z nich, to organizacja imprezy sportowo rekreacyjnej np. piłkarskie mistrzostwa mieszkańców o puchar wójta. Impreza zorganizowana w celu integracji społeczności w gminie, popularyzacji sportu i zdrowego trybu życia. Mankamentem imprezy jest jednak to, że uczestniczą w niej wyłącznie grający, w tym pracownicy urzędu i sołtysi ew. ich rodziny, jako kibice. Przedsiębiorca nie otworzy sklepu, jeśli nie przyjdą do niego klienci. Dlaczego więc oferowany jest turniej, którego nie potrzebują mieszkańcy? Zastanówmy się, ile w naszym sołectwie gminie, powiecie, organizowanych jest imprez, wydarzeń, w których uczestniczą jedynie organizatorzy i ich członkowie. Pójdźmy jeszcze dalej - jak zachęcić sponsora do wsparcia takiego wydarzenia? Rozwiązaniem powyższych problemów jest analiza potrzeb, swoiste badanie rynku na etapie przygotowania tej konkretnej oferty lub zmiana jej celów. Może się okazać, iż celem imprezy jest integracja członków stowarzyszenia, które tą imprezę organizuje. Wtedy obecność jedynie członków stowarzyszenia jest w pełni uzasadniona. Posłużmy się kolejnym przykładem - tym razem dużo kosztowniejszym, bardzo popularnych ścieżek i tras rowerowych lub pieszych, którymi tak często chwalą się niektóre samorządy, miasta, sołectwa. Infrastruktura ta jest w ostatnim czasie jedną z najbardziej pożądanych i atrakcyjnych dla turystów - klientów turystyki aktywnej, rodzinnej, edukacyjnej. Powyższa grupa turystów jest bardzo dobrym klientem - są to ludzie inwestujący w zdrowie, podróżujący rodzinnie, a więc wymagający dobrych standardów - zakwaterowania, żywienia, dodatkowej infrastruktury, a towarzyszące dzieci i młodzież stają się potencjalnymi, przyszłymi turystami. Ponadto, z dużym prawdopodobieństwem należy spodziewać się, że osoby te posiadają krąg znajomych o podobnych upodobaniach i oczekiwaniach, a więc kolejnych, potencjalnych turystów. Warto więc o takiego klienta zadbać. No i dbamy. Zachęcamy do skorzystania z naszych ścieżek. Zaproszeni turyści przyjeżdżają korzystając z naszych dróg gminnych, leśnych, parkingów, ścieżek rowerowych, punktów widokowych, tablic edukacyjnych, ławek, koszy na śmieci, toalet - po czym zadowoleni odjeżdżają. Za tydzień, miesiąc, rok, wrócą i jeszcze za
15 proszą do nas swoich znajomych - zgodnie z oczekiwaniami. Czy jest to dobra oferta? Jakie korzyści osiągnęliśmy ze sprzedaży tej oferty? Zniszczoną drogę, zanieczyszczone samochodowymi spalinami powietrze w lesie, zużytą infrastrukturę, zapełnione kosze i toalety. Klient Jeśli odbiorcą oferty jest mieszkaniec tej samej gminy- zapłatą jest jego zadowolenie, zaspokojona potrzeba, co jest zadaniem gminnym. Jeśli natomiast odbiorcą jest turysta z zewnątrz - przyniósł nam same straty. Wbrew pozorom nawet efekt promocyjny, nie jest korzystny, ponieważ spowoduje przyjazd większej liczby turystów, w dalszym ciągu przynoszących nam straty. Rozwiązaniem takiego problemu jest sytuacja, w której turysta zapłaci za wyrządzone szkody i utrzymanie infrastruktury np. zapłaci za bilet wstępu, zapłaci za miejsce parkingowe, zakupi mapę, wynajmie przewodnika, wypożyczy kijki do nordic walking, wypożyczy rowery, zatrzyma się w lokalnym barze, restauracji, zatrzyma się w lokalnym hotelu. Środki, które zostawi zasilą lokalną gospodarkę, lokalne przedsiębiorstwa. Podejście biznesowe do naszej oferty pozwala na poprawę jej efektywności i wzmacnianie osiąganych celów. Na tym jednak nie koniec - również wg tej samej metody możemy rozmawiać o wszystkich odbiorcach naszych działań, nazywając ich klientami
16 Co wyróżnia klienta? Klient płaci za towar, który kupuje. Klient jest świadomy swojej decyzji, podejmuje ją racjonalnie na podstawie wszystkich posiadanych informacji. Jednocześnie, klient zawsze kupi najlepszy towar, na jaki go stać. Klient jest motorem napędowym światowych gospodarek, o klienta walczą wszystkie rynkowe podmioty, dla celów pozyskiwania, lojalności klienta budowane są strategie, modele, metody, nowe formy organizacyjne prowadzenia przedsiębiorstw. Klient jest zatem ważnym podmiotem i taki powinien być również dla nas. W sytuacji, kiedy budujemy ofertę, tworzymy ją od razu z myślą o kliencie. Jeśli to mieszkaniec - czy będzie z mojej oferty zadowolony, jeśli będzie to np. turysta, czy ją kupi? Jednocześnie pojawia się duży obszar dodatkowej aktywności związany z promocją oferty, dotarciem do klienta, zbudowaniem programów lojalnościowych, poszukiwaniem nowych odbiorców. Jestem głodny, wiec nie idę się najeść Cel W naszych przykładach często pada pojęcie celu. Powszechnie znane i stosowane słowo najczęściej określa miejsce, do którego się zmierza: jestem głodny, więc zmierzam do sklepu. W rzeczywistości projektowej zdanie brzmi jednak inaczej: Jestem głodny, więc idę do sklepu, żeby kupić coś do jedzenia i się najeść. W rzeczywistości projektowej, aby dojść do celu jakim jest zaspokojenie głodu realizujemy zadanie, jakim jest nabycie żywności, w tym cztery działania, polegające na zlokalizowaniu takiego miejsca, transporcie do tego miejsca i z powrotem, zakupie odpowiednich produktów i sporządzeniu z nich posiłku, który jest rezultatem naszych działań i którym dopiero możemy zaspokoić głód. W rzeczywistości zdominowanej przez projekty, finansowanie działań ze środków bezzwrotnych, cel jest pojęciem wszechobecnym i niemal magicznym. Jego magia polega na tym, że czasem jedno zadanie, zaledwie kilka słów, niewłaściwie opisujących efekt końcowy naszych działań potrafi przekreślić ambitne plany, powodując odrzucenie wniosku o dofinansowanie naszego projektu z przyczyn formalnych - niezgodności celów zadania z celami programu. Niemożliwe? Bynajmniej
17 Mieszkam na wsi, ale nie jestem jej mieszkańcem Posłużmy się znanym nam już przykładem. Wójt gminy ogłosił konkurs na wsparcie inicjatyw mających na celu integrację mieszkańców. Aktywne lokalne stowarzyszenie napisało projekt polegający na organizacji integracyjnego pikniku dla członków własnej organizacji, poprzedzonego akcją uprzątnięcia lokalnego parku, czytaniem przy ognisku legend o miejscowości. Inicjatywa bardzo dobra, jednak komisja konkursowa wójta wniosek odrzuciła z powodu niezgodności celów. Jak to? Przecież członkowie stowarzyszenia, to mieszkańcy? Komisja jednak stwierdziła, że projekt dyskryminuje innych mieszkańców, którzy w przypadku braku możliwości udziału we wspartym przedsięwzięciu skłóca się, podzielą. W ten prosty sposób cel konkursu, jakim jest integracja mieszkańców wsi nie zostanie osiągnięty. Jak pokazuje przykład organizacja błędnie określiła cel swojego projektu, przy czym błędu tego nie można skorygować poprzez zwyczajną zmianę, inne sformułowanie celu, inne zbudowanie zdania. Cel jest konsekwencją przyjętego schematu postępowania, pomysłu na rozwiązanie problemu, a nie odrębnym, nic nie znaczącym zdaniem we wniosku. Gdyby w naszym przykładzie organizacja dopuściła do pikniku innych mieszkańców, z pewnością projekt otrzymałby wsparcie i stał się cenną inicjatywą. Przydatne drzewa Wbrew pozorom błędne określenie celu jest problemem bardzo częstym. Można go jednak uniknąć stosując znane metody, narzędzia stosowane w zarządzaniu projektami, w pierwszych fazach przygotowywania projektów. Jak pokazał przykład drogi do sklepu - zanim pojawił się cel, poprzedziło go wiele działań, a te działania z kolei wywołane były konkretną przyczyną, problemem, brakiem. W praktyce, najlepiej jest posługiwać się definicją celu jako miejsca, do którego dążymy lub stanu, efektu, który chcemy osiągnąć, a więc stanu bez problemu. Skoro już tyle o problemie, nauczmy się go identyfikować. Ponownie możemy w tym miejscu zostać zmyleni pozorami. Wyobraźmy sobie sytuację, w której boli nas głowa. Nie potrafimy zidentyfikować bólu głowy? Naturalnie potrafimy i za każdym razem trafiamy w dziesiątkę, czyli głowę - jednakże w rzeczywistości projektowej rzadziej już zadajemy sobie pytanie, co jest przyczyną tego bólu. Jest to pytanie bardzo ważne i rzutujące na cel oraz podejmowane działania. Pierwszym z narzędzi identyfikujących problem jest drzewo problemów. Ta część analizy poświęcona jest sformułowaniu głównych problemów jakie stoją przed instytucją, która będzie wdrażała projekt. Problemy te muszą być rozważane w kontekście społecznym- bez zgody, a przynajmniej porozumienia społecznego żaden problem nie będzie rozwiązany (piknik dezintegrujący mieszkańców). Analiza problemu określa wszystkie negatywne aspekty sytuacji, która jest 32 33
18 przedmiotem działań projektowych i ustala związki przyczynowo-skutkowe między istniejącymi problemami. Analiza problemu dzieli się na trzy podstawowe kroki: 1. Zdefiniowanie struktury i przedmiotu analizy. 2. Określenie głównych problemów, na które napotykają grupy docelowe. 3. Zobrazowanie problemów w formie diagramu, nazywanego drzewem problemowym, w celu określenia relacji przyczynowo-skutkowych pomiędzy problemami. Zadanie 7. Opracowujemy drzewo problemów dla częstego problemu obszarów wiejskich np. bezrobocia wśród kobiet. Oferty ze specjalistycznymi wymaganiami, kwalifikacjami Co jest powodem? Kryzys gospodarczy Nieodpowiednie Brak opieki dla godziny kursowania dziecka lub osoby komunikacji publicznej zależnej Brak ofert pracy Co jest powodem? Niskie wynagrodzenie Brak kwalifikacji Co jest podjęcia pracy Brak możliwości Co jest przyczyną bezrobocia wśród kobiet? powodem? Brak motywacji Drzewo buduje się poprzez zadawanie pytań uszczegóławiających do problemu, ustalanie przyczyny danego problemu. Co jest głównym problemem? Bezrobocie wśród kobiet W wypełnieniu drzewa bardzo pomocna okazuje się analiza SWOT, którą wykonaliśmy w zadaniu 6. W naszym drzewie wiele problemów pokryje się ze słabymi stronami i zagrożeniami, które już opisaliśmy - nasze drzewo pozwoli je uszczegółowić, ustalić hierarchię. Poziomów w drzewie można budować dużo więcej - tyle, ile realnie występuje lub do poziomu problemów, na jaki mamy wpływ - np. nie jest celowe w naszej analizie zadawanie pytania Co jest powodem kryzysu gospodarczego? Nie mamy wpływu na przyczynę tego problemu
19 Sporządzone w ten sposób drzewo bardzo czytelnie prezentuje nam problemy - teraz czas na cele. Do ich prawidłowej identyfikacji służy analiza celów. Analiza ta następuje bezpośrednio po wykonaniu analizy problemów i przedstawia pozytywne aspekty i pożądany obraz w przyszłości. Analiza celów stanowi przekształcenia istniejących problemów w cele, zgodnie z poznana już metodą cel = stan bez problemu. Zadanie 8. Dla opracowanego wcześniej drzewa problemów rysujemy drzewo celów. Partner Partnerem dla naszych działań jest osoba, organizacja, która chce osiągnąć zbieżne lub takie same cele, rozwiązać te same problemy, potrzeby, posiadająca podobną strategię działania, ofertę lub klienta. Przy określaniu celów przydatna jest również metoda SMART, mówiąca o tym, iż cel powinien być: Simple (prosty) jego zrozumienie nie powinno stanowić kłopotu, sformułowanie powinno być jednoznaczne i nie pozostawiające miejsca na luźną interpretację. Measurable (mierzalny) a więc tak sformułowany, by można było liczbowo wyrazić stopień realizacji celu, lub przynajmniej umożliwić jednoznaczną sprawdzalność jego realizacji. Achievable (osiągalny) inaczej mówiąc realistyczny. Cel zbyt ambitny podkopuje wiarę w jego osiągnięcie i tym samym motywację do jego realizacji. Relevant (istotny) Powinien być ważnym krokiem naprzód, jednocześnie musi stanowić określoną wartość dla tego, kto będzie go realizował. Timely defined (określony w czasie) Powinien mieć dokładnie określony horyzont czasowy w jakim zamierzamy go osiągnąć. Cechą szczególną dobrego partnerstwa jest zasada winwin czyli taka współpraca, która obu partnerom przynosi korzyści. Ważne jest także, aby od samego początku, w relacjach panował odpowiedni nastrój - nie liczy się jedynie samo rozwiązanie, lecz także atmosfera w jakiej do niego dojdzie. Tylko przy takich relacjach pojawi się trzeci element win 2, jako rezultat współdziałania win win -> win Wciąż wymieniamy w poradniku turystów, mieszkańców, przedsiębiorców, organizacje, lokalnych polityków - wszystkie te grupy stanowią naturalny katalog potencjalnych partnerów, lecz katalog ten jest dużo szerszy. Dla ułatwienia można 2. Win z języka angielskiego oznacza wygraną, zwycięstwo, wiktorię, tryumf
20 podzielić potencjalnych partnerów działań na trzy podstawowe grupy: 1. Instytucje publiczne, do których należą agendy rządowe, samorządy, a także instytucje użyteczności publicznej, takie jak szkoły, uczelnie wyższe. 2. Sektor prywatny, reprezentowany przez przedsiębiorców. 3. Sektor społeczny i osoby fizyczne, tworzony w większości przez organizacje pozarządowe i mieszkańców samorządów. Zastanówmy się, z jak liczną grupą partnerów współpracujemy? Dla wielu po raz kolejny okaże się, że naszym jedynym partnerem jest gmina. Organizację pozarządową traktujemy jak konkurencję, która robi to samo, co my, a ponadto uszczupla budżet poprzez wsparcie zgodnie z ustawą o pożytku publicznym i wolontariacie. Z przedsiębiorcami z kolei ozmawiamy tylko wtedy, kiedy trzeba coś przewieźć lub sponsorować. Zadanie 9. Sporządzam listę moich dotychczasowych partnerów. Partner samorząd 2. Jednym z najczęstszych partnerów sołectw jest samorząd lokalny. Ten jednak nie zawsze chce i może współpracować. Jak przekonać samorząd do partnerstwa? 1. Partycypacja społeczna. Pojęcie partycypacji społecznej oznacza udział obywateli z zarządzaniu sprawami społeczności, której są członkami. W szerokim rozumieniu partycypacja społeczna jest podstawą społeczeństwa obywatelskiego, którego członkowie dobrowolnie biorą udział w publicznej działalności. W węższym rozumieniu pojęcie to oznacza partnerstwo publiczno-prawne samorządu gminnego i mieszkańców służące podejmowaniu działań na rzecz rozwoju lokalnego. Inicjatywa lokalna. Inicjatywa lokalna to nowa forma realizacji zadań publicznych przez administrację samorządową we współpracy z mieszkańcami wprowadzona do ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku (art. 2 pkt. 4). Obywatele, którzy uznają, że na terenie zamieszkiwanej przez nich jednostki samorządu konieczna jest określona inwestycja lub działania, występują z wnioskiem w tej sprawie do organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego. Z wnioskiem takim mieszkańcy mogą wystąpić jako grupa nieformalna lub za pośrednictwem lokalnej organizacji pozarządowej. Zakres zadań, które mogą być realizowane poprzez inicjatywę lokalną został określony w ustawie dość szeroko (art. 19 b1). Może to być: budowa, rozbudowa lub remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego; działalność charytatywna; podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej; pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodo
21 wej, obywatelskiej i kulturowej, działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego, kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, promocja i organizacja wolontariatu, edukacja, oświata i wychowanie, działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki, ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach, porządku i bezpieczeństwa publicznego. Nowość wprowadzona do ustawy polega na tym, że w ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy przychodzą nie tylko z pomysłem na realizację konkretnego przedsięwzięcia, ale deklarują współudział w jego realizacji. Współudział może polegać na świadczeniu pracy społecznej, na świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych. Świadczeniem pieniężnym są wpłaty na rachunek gminy, które będą przeznaczone na realizację danego przedsięwzięcia. Świadczeniem rzeczowym może być na przykład dokumentacja budowlana wykonana na zlecenie mieszkańców, która posłuży gminie do zrealizowania inwestycji, nagrody w konkursie podczas festynu, ławki do parku, zakupione przez inicjatorów. Partner przedsiębiorca Kolejnym częstym adresatem pism, wniosków o wsparcie projektów sołectw, sołtysów, lokalnych liderów jest biznes. Jak przekonać przedsiębiorcę do partnerstwa? Społeczna odpowiedzialność biznesu (corporate social responsibility CSR) Społeczną odpowiedzialność biznesu określa się jako koncepcję, dzięki której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Odpowiedzialny biznes to podejście strategiczne, długofalowe, oparte na zasadach dialogu społecznego i poszukiwaniu rozwiązań korzystnych tak dla przedsiębiorstwa, jak i jego całego otoczenia, pracowników, wszystkich interesariuszy i społeczności, w której działa firma. Odpowiedzialność firmy oznacza zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, ochronę środowiska i relacje z otoczeniem firmy, czyli interesariuszami. 1. Inicjatywy CSR kierowane na rynek: Działania zmierzające do poprawy jakości i bezpieczeństwa produktów. Świadczenia usług wolontariatu dla klientów. Sprawiedliwą politykę cenową. Etyczną działalność reklamową. Terminowe regulowanie zobowiązań. Współpracę z lokalnymi partnerami. Promowanie standardów łańcucha dostaw. Wsparcie tworzenia lokalnych / regionalnych porozumień biznesowych. 2. Inicjatywy CSR w zakresie ochrony środowiska: Projektowanie przyjaznych dla środowiska produktów i procesów. Efektywne wykorzystanie zasobów. Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów i zanieczyszczeń. Stosowanie ekologicznej oceny dostawców
22 4. Informowanie partnerów biznesowych o zagadnieniach związanych z ochroną środowiska. 3. Inicjatywy CSR kierowane do społeczeństwa: Integracja społeczna i/lub integracja z rynkiem pracy na poziomie społeczności. Poprawa lokalnej infrastruktury. Wsparcie finansowe lub materialne lokalnych instytucji użyteczności publicznej (szkoły, szpitale, organizacje zielone, społeczne, instytucje kultury, sportu). Wsparcie społeczeństwa rozumianego w szerszym kontekście (np. krajów rozwijających się). Inicjatywy CSR kierowane do pracowników Poprawa warunków pracy. Równowaga na polu praca / życie prywatne. Równe szanse i różnorodność. Szkolenie i rozwój zawodowy pracowników, umożliwienie kariery zawodowej. Komunikowanie, informowanie pracowników oraz włączenie w proces podejmowania decyzji w firmie. Odpowiedzialne i sprawiedliwe wynagradzanie lub pomoc finansową dla pracowników (np. systemy ubezpieczeń emerytalnych, nieoprocentowane pożyczki). Zadanie to ma na celu nauczenie korzystania z zasobów oraz szukanie takich partnerów i rozwiązań, które nie zawsze opierają się na pieniądzach i wsparciu finansowym. Ważnym przesłaniem zadania jest podejście do projektu, mówiące, iż brak pieniędzy nie jest problemem. cel 3. Na podstawie analizy zadania, stawiamy sobie kolejny Wykorzystujemy zasoby Zadanie 10. Opracowujemy wspólne przedsięwzięcie, łączące co najmniej trzech partnerów z sektorów: prywatnego ( przedsiębiorstwo), publicznego (gminę), społecznego (organizację pozarządową) oraz naukowego (uczelnię wyższą) nie dokonując transferu środków finansowych - każde działanie podejmujemy wykorzystując zasoby partnerów
23 Definicje Projekty Znamy już wagę i źródła oraz przeznaczenie informacji, nauczyliśmy się diagnozować własny potencjał, budować ofertę, znamy własnych klientów oraz potencjalnych partnerów naszych działań. Możemy zatem przystąpić do realizacji projektów, czyli kompleksowych przedsięwzięć, których przygotowanie i realizacja łączy wszystkie dotychczasowe tematy. Podejście projektowe do realizacji naszych przedsięwzięć, silnie zakorzeniło się w naszej rzeczywistości za sprawą finansowania działań ze środków Unii Europejskiej. Projekty realizują samorządy, przedsiębiorcy, rolnicy, a ze względu na dużą efektywność i łatwość weryfikacji zadań podejmowanych zgodnie z metodologią projektową, projekty są realizowane w wewnętrznych komórkach organizacyjnych instytucji i firm, w środowisku artystycznym, w szkołach. Przykład ten zgadza się z wieloma definicjami projektu, np.: a) wg ekonomii, projekt to zorganizowane ciągi działań ludzkich, zmierzające do osiągnięcia założonego wyniku, zawarte w skończonym przedziale czasu z wyróżnionym początkiem i końcem, realizowane najczęściej zespołowo, z wykorzystaniem skończonej ilości zasobów. b) wg zarządzania projekt to zbiór aktywności charakteryzujący się następującymi cechami: - są ze sobą powiązane w złożony sposób; - zmierzają do osiągnięcia celu, często poprzez wytworzenie unikalnego produktu, usługi bądź rezultatu; - posiadają zaplanowany z góry początek i koniec. c) wg tematycznych i poświeconych unijnym projektom opraco- wań, projekt to zorganizowany i ułożony w czasie (z określonym początkiem i końcem) ciąg wielu działań, zmierzający do osiągnięcia konkretnego i mierzalnego wyniku, adresowany do wybranych grup odbiorców, wymagający zaangażowania znacznych, lecz limitowanych środków rzeczowych, ludzkich i finansowych. Aby zrozumieć w pełni tematykę projektu należy w tej części przypomnieć i poznać kilka nowych pojęć: Cóż to takiego? Pamiętamy przykład wędrówki do sklepu, gdzie tradycyjnie zmierzaliśmy do sklepu, ponieważ byliśmy głodni, a w rzeczywistości projektowej realizowaliśmy zadanie, jakim było nabycie żywności, w tym cztery działania, polegające na zlokalizowaniu sklepu, transporcie do tego miejsca i z powrotem, zakupie odpowiednich produktów i sporządzeniu z nich posiłku, który nazwaliśmy rezultatem Zadanie, oznaczające grupę działań, zmierzających do osiągnięcia określonego punktu, etapu, rezultatu (np. rekrutacja, szkolenie, zarządzanie). Działanie, oznaczające pojedynczą czynność w zadaniu (np. w szkoleniu wynajęcie sali, zakupienie cateringu, materiałów szkoleniowych)
24 Produkt, czyli przedmiot działania, zakupiona czynność, przedmiot. Rezultat, opisujący mierzalny efekt działania (np. w wyniku wynajęcia sali udostępniono warunki do szkoleń dla określonej grupy osób). Cel, który już poznaliśmy, oznaczający pozytywny stan, efekt, który chcemy osiągnąć. rezultaty sztuczne, napompowane, wysoko punktowane. W takiej sytuacji wniosek pozytywnie przechodzi weryfikację, organizacja otrzymuje wsparcie, podpisuje umowę i dopiero na etapie realizacji zaczyna się martwić, że w wyniku projektu miała np. zaktywizować trzystu mieszkańców, podczas gdy chętnych do udziału w projekcie jest zaledwie 20. Wniosek Wniosek, to dokument, dokumentacja wzbogacona o załączniki opisująca projekt, najczęściej w celu pozyskania wsparcia na jego realizację. Jednocześnie przy temacie wniosku warto się zatrzymać. Wniosek bardzo często mylony jest z pojęciem projektu i jest to pomyłka istotna. Wniosek może napisać prawie każdy, kto posiada umiejętności sprawnego posługiwania się językiem pisanym. Projekt natomiast opracowują specjaliści, eksperci, osoby posiadające szeroką wiedzę w konkretnej dziedzinie, branży, obszarze objętym projektem - np. sołtysi znający najlepiej swoje sołectwo, problemy mieszkańców, możliwości rozwoju miejscowości. Częste oferty firm, które piszą wnioski mogą być dla osób zlecających poważnym problemem, ponieważ firmy te nie zawsze znają państwa potrzeb i lokalnych uwarunkowań, a w konsekwencji nie potrafią prawidłowo określić celów, które zrównoważą problemy, nie zaplanują adekwatnych do problemów działań. Nie mniej firmy te potrafią pisać wnioski, znają kryteria ich oceny, w związku z czym gwarantując sobie sukces tworzą Ten częsty przypadek doskonale pokazuje różnicę pomiędzy pozytywnie ocenionym wnioskiem i negatywnie weryfikowanym w trakcie realizacji projektem przez ten wniosek opisanym. Nie oznacza to naturalnie, że wszystkie firmy konsultingowe, świadczące usługi doradcze stosują takie praktyki. Rynek usług doradczych na przestrzeni kilku lat, od czasu dynamicznego wzrostu w latach związanego z pierwszymi dużymi dotacjami Unii Europejskiej znacząco się zmienił. Firm doradczych jest już mniej, specjalizują się w wybranych obszarach wsparcia, działają kompleksowo posiadając bazę współpracujących ekspertów, a dbałość o klienta i stosowane polityki lojalnościowe wymuszają przede wszystkim podejście jakościowe do oferowanych usług i wprowadzanie satysfakcjonujących dla klienta form płatności (m.in. płatność po uzyskaniu dotacji). Podejmując jednak współpracę z firmami lub osobami sporządzającymi wnioski warto zweryfikować: 1. Doświadczenie w zlecanym obszarze. Należy zorientować się, jaka była dotychczasowa aktywność firmy w konkretnym temacie - zarówno ilościowa w postaci liczby sporządzonych wniosków, zarządzanych projektów, jak i jakościowa, czyli z jakim skutkiem podejmowane były te czynności. Przy okazji warto 46 47
25 2. 3. zweryfikować listy referencyjne, jeśli są w posiadaniu. Zasoby eksperckie. Zlecając usługę lub podejmując partnerstwo projektowe mamy prawo do poznania ekspertów, specjalistów zajmujących się naszym projektem. Często nie jest możliwe przydzielenie stałej kadry do jednego projektu, niemniej jednak firma musi zagwarantować jakościową realizację zadania (np. sporządzając budżet, analizy finansowe muszą być one wykonane zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o rachunkowości) Metody pracy. Obszar niezwykle istotny, zarówno ze względu na efektywność pracy, ale i jej jakość w trakcie sporządzania wniosku. Dla zrozumienia tematu posłużymy się trzema podstawowymi metodami pracy: a) Firma doradcza wręcza nam formularz zawierający sze- reg pytań, który musimy wypełnić i na podstawie którego napisany zostanie wniosek. Brzmi logicznie, lecz w tym przypadku niemal w ogóle nie podejmowana jest kwestia projektu, jako całości, analizy problemu i metod jego rozwiązania. Ponadto formularz zawiera często więcej pytań, niż sam wniosek (są one inaczej sformułowane), więc w rzeczywistości ciężar wniosku spoczywa na nas, a rolą firmy doradczej jest profesjonalne przepisanie treści do formularza wniosku. b) Firma doradcza pisze wszystko za nas, od czasu do cza- su kontaktując się w celu zadania kluczowych pytań. Pytania kluczowe to takie, na które nie można znaleźć odpowiedzi w Internecie. Naturalnie jest to podejście dla wielu wygodne, mało angażujące nasze zasoby, ale skazane na częste niepowodzenie, na etapie realizacji. c) Firma doradcza organizuje szereg spotkań, w tym z po- mysłodawcami, z grupą odbiorców, w prace polegające na analizie problemu angażuje członków wnioskodawcy. Zleceniodawca zatwierdza kolejne etapy pracy. Podejście profesjonalne, jednakże dla wielu nieakceptowane z dwóch powodów - znacznego zaangażowania członków organizacji np. mieszkańców sołectwa, rady sołeckiej oraz wysokich kosztów takiej usługi. Są to przykłady najczęstsze i bardzo jaskrawe - oczywiście rynek wprowadza zmiany i usługi te wciąż się doskonalą. Można tu wyróżnić bardzo efektywną, w szczególności dla niedoświadczonej organizacji, formę współpracy polegającej na partnerstwie projektowym. W tym przypadku podejmowane jest partnerstwo z organizacją mająca doświadczenie, sukcesy w zakresie realizacji projektów i sporządzania wniosków. Cele i motywy takiego partnerstwa mogą być różne. Samo partnerstwo może być zainicjowane zarówno przez organizację doświadczoną, jak i nie posiadającą żadnych doświadczeń projektowych
26 Przykładowe cele i motywy zawiera poniższa tabela: Organizacja doświadczona Zwiększenie szans w ocenie wniosku (partnerstwo powoduje większą liczbę punktów w ocenie merytorycznej) Poszukiwanie kapitału finansowego do realizacji projektu. Możliwość zarobku na realizacji części zadań w projekcie (np. zarządzanie projektem) Poszerzenie rynku i grupy odbiorców. Usprawnienie realizacji projektów poprzez przypisanie zadań projektowych partnerowi. Zmniejszenie kosztów projektu (np. szkolenie mieszkańców wsi realizowane w świetlicy wiejskiej udostępnionej w projekcie przez partnera) Pozyskanie specyficznych, branżowych informacji, nie objętych statystykami. Organizacja niedoświadczona Zwiększenie szans w dostępie do konkursu (np. gdy wymagane lub oceniane jest doświadczenie) Zdobywanie doświadczenia projektowego. Poszukiwanie kapitału finansowego do realizacji projektu. Pozyskanie ekspertów. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, jaką dodatkową ofertę posiadają sołectwa, mieszkańcy wsi, lokalne organizacje. Oferta ta jest wciąż aktualna, tym bardziej, iż obszary wiejskie stale są obszarem zainteresowania strategii, programów grantowych, programów celowych dotyczących m.in. pomocy społecznej, za- trudnienia, rozwoju turystyki i innych działalności gospodarczych, edukacji przedszkolnej. Zarządzanie Cyklem Projektu Wymieniliśmy sobie cztery przykładowe metody pracy, przygotowania projektów. Każdy z nich obarczony był niedoskonałościami. W jaki zatem sposób przygotować projekt, aby mieć na niego wpływ, nie ponieść niepotrzebnych wydatków, a co najważniejsze, nie popełnić nieodwracalnych błędów na etapie jego realizacji? Rozwiązaniem może być stosowanie metody zwanej zarządzaniem cyklem projektu. Metoda ta została wprowadzona przez Komisję Europejską w 1992 r. w celu poprawy jakości tworzenia projektów i zarządzania, a w konsekwencji poprawy efektywności pomocy. Wprowadzono ją, ponieważ znacząca część projektów działała słabo z następujących powodów: słabe planowanie i przygotowanie projektów; projekty nieodpowiednie dla beneficjentów; niewystarczające uwzględnianie zagrożeń; ignorowanie czynników wpływających na trwałość korzyści projektów; nie wykorzystywanie doświadczeń wynikających z poprzednich projektów
UCHWAŁA NR IV/28/07 RADY GMINY AUGUSTÓW z dnia 5 marca 2007 roku
UCHWAŁA NR IV/28/07 RADY GMINY AUGUSTÓW z dnia 5 marca 2007 roku w sprawie uchwalenia Programu współpracy Gminy Augustów z organizacjami pozarządowymi i innymi uprawnionymi podmiotami na 2007 rok Na podstawie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr. Rady Miasta Gdyni z dnia.2012 r.
UCHWAŁA Nr. z dnia.2012 r. w sprawie trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych w ramach inicjatyw lokalnych. Na podstawie art. 19 lit. c) ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia
Bardziej szczegółowo1. Definicja działalności pożytku publicznego, 2. Rodzaje działalności pożytku publicznego, 3. Jednostki realizujące działalność pożytku publicznego,
1. Definicja działalności pożytku publicznego, 2. Rodzaje działalności pożytku publicznego, 3. Jednostki realizujące działalność pożytku publicznego, 4. Przedmiot działalności pożytku publicznego, 5. Procedury,
Bardziej szczegółowoROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY TRZESZCZANY
Załącznik do Uchwały Nr / /2012 Rady Gminy Trzeszczany z dnia listopada 2012r. ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY TRZESZCZANY z organizacjami pozarządowymi oraz z innymi podmiotami, o których mowa w art.3
Bardziej szczegółowoREGULAMIN GOSPODAROWANIA FUNDUSZEM SOŁECKIM W GMINIE KROŚNICE
Załącznik do Zarządzenia Nr 7/2016/RO Wójta Gminy Krośnice z dnia 10 lutego 2016 r. REGULAMIN GOSPODAROWANIA FUNDUSZEM SOŁECKIM W GMINIE KROŚNICE Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1. 1. Niniejszy regulamin
Bardziej szczegółowoAnkieta współpracy organów samorządów z sektorem pozarządowym
Ankieta współpracy organów samorządów z sektorem pozarządowym DANE ADRESOWE URZĘDU A. Zlecanie zadań w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. I. Proszę podać dane odnośnie zlecania zadań w
Bardziej szczegółowoPreambuła. Cel i zasady współpracy
Załącznik nr 2 do uchwały Rady Miejskiej Nr XXVI/ 182 /2004 z dnia 30.06.2004r. Zasady współpracy samorządu gminy Węgorzewo z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA. z dnia 24 listopada 2015 r.
UCHWAŁA NR 99/XII/15 RADY GMINY NOWA RUDA z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie Rocznego Programu Współpracy Gminy Nowa Ruda z organizacjami pozarządowymi na rok 2016 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15
Bardziej szczegółowo1. Sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej.
Zadania własne gminy: 1. Sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. remont, przebudowa budynków będących własnością miasta; budowa nowych
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W PRZEMKOWIE. z dnia... 2015 r.
Projekt z dnia kwietnia 05 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W PRZEMKOWIE z dnia... 05 r. w sprawie trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych w ramach
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
LexPolonica nr 27335. Stan prawny 2012-11-29 Dz.U.2010.234.1536 (U) Działalność pożytku publicznego i wolontariat zmiany: 2011-07-01 Dz.U.2011.112.654 art. 166 2011-10-30 Dz.U.2011.205.1211 art. 2 2011-11-03
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 21/2012 Wójta Gminy Gniezno z dnia r. w sprawie: określenia procedur wykorzystania środków funduszu sołeckiego
Zarządzenie Nr 21/2012 Wójta Gminy Gniezno z dnia 20.08.2012 r. w sprawie: określenia procedur wykorzystania środków funduszu sołeckiego Na podstawie art. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim
Bardziej szczegółowoFormularz zgłoszeniowy do projektu
Formularz zgłoszeniowy do projektu Nazwa organizacji: Strona internetowa: Telefon/ E-mail: Osoba do kontaktu: 1. Informacje o podmiocie (proszę zaznaczyć X przy obszarach działań, które realizuje organizacja):
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XLII/271/2009 Rady Gminy Bolesław z dnia 22 grudnia 2009 roku
Uchwała Nr XLII/271/2009 Rady Gminy Bolesław z dnia 22 grudnia 2009 roku w sprawie: uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Bolesław z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi
Bardziej szczegółowoInicjatywa lokalna w gminie Michałowice. Michałowice,
Inicjatywa lokalna w gminie Michałowice Michałowice, 20.11.2015 Już wiem jak działa samorząd Czas trwania: XII 2014-III 2016 Wartość: 70 000 zł Program: Obywatele dla demokracji Działania projektowe 1)
Bardziej szczegółowoAkademia Aktywnych Obywateli Podkarpackie Inicjatywy Lokalne
Akademia Aktywnych Obywateli Podkarpackie Inicjatywy Lokalne Program spotkania O programie FIO i projekcie Akademia Aktywnych Obywateli - Podkarpackie Inicjatywy Lokalne Doświadczenia edycji 2014 Podstawowe
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia o zmianie ustawy o fundacjach
p r o j e k t USTAWA z dnia o zmianie ustawy o fundacjach Art. 1. W ustawie z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203, z późn. zm. 1) ) wprowadza się następujące zmiany:
Bardziej szczegółowoProgram współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku Wstęp
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 250/90/16 Wójta Gminy Dzierżoniów z dnia 3 października 2016 r. Program współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku 2017 Wstęp
Bardziej szczegółowoŹródła finansowania i wsparcia lokalnych inicjatyw
Źródła finansowania i wsparcia lokalnych inicjatyw Szkolenie dla liderów społecznej odpowiedzialności biznesu Karczowiska, 25-27 kwietnia 2012r. Szkolenie realizowane w ramach projektu Partnerstwo dla
Bardziej szczegółowoMapa aktywności społecznej organizacji pozarządowych działających na terenie Powiatu Kieleckiego
Lp. Nazwa organizacji Miejscowość Adres organizacji nr tel./fax Przedstawiciel Zakres działania Informacje dodatkowe 1. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Rakowskiej i Regionu Świętokrzyskiego Raków ul. Bardzka
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR OR BURMISTRZA BIAŁEJ. z dnia 22 czerwca 2016 r.
ZARZĄDZENIE NR OR.0050.323.2016 BURMISTRZA BIAŁEJ z dnia 22 czerwca 2016 r. w sprawie powołania komisji do oceny złożonych wniosków w ramach funduszu sołeckiego Na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoCENTRUM OBYWATELSKIE
CENTRUM OBYWATELSKIE RAPORT Z KONSULTACJI W ZAKRESIE ZADAŃ ZLECONYCH - KRAKÓW, 20 LIPCA 2017 - 1. WPROWADZENIE Niniejszy raport jest podsumowaniem konsultacji prowadzonych wśród przedstawicieli organizacji
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXVII/464/05
Rada Gminy Solina UCHWAŁA NR XXVII/464/05 Rady Gminy Solina z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie uchwalenia Karty współpracy Gminy Solina z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK
PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK 1. Ilekroć w treści programu mówi się o: Rozdział 1. Postanowienia ogólne
Bardziej szczegółowoZgłoszenie zbiórki publicznej
Numer zbiórki 2017/54/OR Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Zgłoszenie zbiórki publicznej Zgłoszenie Aktualizacja zgłoszenia (w przypadku aktualizacji zgłoszenia należy wypełnić pole numeru zbiórki)
Bardziej szczegółowoWOLONTARIAT W BIZNESIE
WOLONTARIAT W BIZNESIE 75,3 % największych firm udziela wsparcia finansowego dla ngo. Średnie wsparcie finansowe firm dla ngo wynosi 1,2 % rocznego przychodu firmy Małe i średnie firmy przeznaczają 6 razy
Bardziej szczegółowoRozdział I Postanowienia ogólne
Wstęp Załącznik do Uchwały Rady Miejskiej w Brusach Nr IX/107/07 z 28.11.2007 r. Konstytucyjna zasada pomocniczości oraz wynikające z innych ustaw kompetencje jednostek samorządu terytorialnego stanowią
Bardziej szczegółowoProgram Współpracy Miasta i Gminy Swarzędz z organizacjami pozarządowymi w 2008 roku.
Załącznik nr 1 Do uchwały nr XVIII/100/2007 Rady Miejskiej w Swarzędzu z dnia 27 grudnia 2007r. Program Współpracy Miasta i Gminy Swarzędz z organizacjami pozarządowymi w 2008 roku. 1. Przyjmuje się Program
Bardziej szczegółowoGmina Drezdenko ul. Warszawska Drezdenko Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 10/2011 Burmistrza Drezdenka z dnia r.
Gmina Drezdenko ul. Warszawska 1 66-530 Drezdenko Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 10/2011 Burmistrza Drezdenka z dnia 31.01.2011 r. PLAN AUDYTU NA ROK 2011 1. Jednostka sektora finansów publicznych objęta
Bardziej szczegółowoZgłoszenie zbiórki publicznej
Numer zbiórki (należy wypełnić tylko w przypadku aktualizacji zgłoszenia zgodnie z numerem nadanym przy zgłoszeniu widocznym na portalu zbiórek) Data wpływu zgłoszenia Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 99/2016 WÓJTA GMINY MAŁKINIA GÓRNA. z dnia 3 października 2016 r.
ZARZĄDZENIE NR 99/2016 WÓJTA GMINY MAŁKINIA GÓRNA z dnia 3 października 2016 r. w sprawie określenia procedur wykorzystywania środków funduszu sołeckiego. Na podstawie art. 30 ust. 2 pkt. 4 ustawy o samorządzie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIASTA KATOWICE. z dnia... 2012 r.
Projekt UCHWAŁA NR... RADY MIASTA KATOWICE z dnia... 2012 r. w sprawie trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej Na podstawie art. 18 ust.
Bardziej szczegółowoUchwała Nr LXV.373.2014 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 5 listopada 2014 r.
Uchwała Nr LXV.373.2014 Rady Miejskiej w Krynicy-Zdroju z dnia 5 listopada 2014 r. w sprawie Programu współpracy Gminy Krynicy-Zdroju z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3
Bardziej szczegółowo1. Sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej.
Zadania gminy 1. Sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. remont/przebudowa budynków będących własnością miasta; budowa nowych obiektów;
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU ŁOMŻYŃSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003
PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU ŁOMŻYŃSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 ROKU O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE
Bardziej szczegółowoDANE DOTYCZĄCE KANDYDATA NA CZŁONKA KOMISJI
1 Zgłoszenie kandydata organizacji pozarządowej lub podmiotu wymienionego w art. 3. ust. 3 do udziału w komisjach konkursowych w otwartych konkursach ofert organizowanych przez Burmistrza Miasta Grybów
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 182 /XXXIII/ Rady Gminy w Pawonkowie. z dnia 22 grudnia 2009
Uchwała Nr 182 /XXXIII/ 2009 Rady Gminy w Pawonkowie z dnia 22 grudnia 2009 w sprawie: Programu Współpracy Gminy Pawonków z Organizacjami Pozarządowymi w roku 2010 Na podstawie art. 18, ust. 2 pkt 15 ustawy
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 36/III/2019 RADY POWIATU W AUGUSTOWIE z dnia 25 lutego 2019 roku
UCHWAŁA NR 36/III/2019 RADY POWIATU W AUGUSTOWIE z dnia 25 lutego 2019 roku w sprawie przyjęcia Programu współpracy Powiatu Augustowskiego z organizacjami pozarządowymi i podmiotami prowadzącymi działalność
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR. RADY GMINY GÓRZYCA
UCHWAŁA NR. RADY GMINY GÓRZYCA z dnia.. 2015 r. w sprawie Programu współpracy Gminy Górzyca z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2016rok. Na podstawie
Bardziej szczegółowoU c h w a ł a Nr XV/130/08 Rady Miejskiej w Rynie z dnia 30 stycznia 2008r.
U c h w a ł a Nr XV/130/08 Rady Miejskiej w Rynie z dnia 30 stycznia 2008r. w sprawie uchwalenia Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy
Bardziej szczegółowoDobra praktyka Współpraca miasta Zamość z III sektorem
Projekt pn. Edukacja dla inicjatywy lokalnej w Gminie Lubomierz jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX, działanie
Bardziej szczegółowoProjekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku
Wersja nr 1 z 13 października 2015 r. Projekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku w sprawie: przyjęcia na rok 2016 programu współpracy Gminy Chmielnik z organizacjami pozarządowymi
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XVI/100 /12 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ
UCHWAŁA NR XVI/100 /1 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 5 stycznia 01 r. w sprawie: określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej.
Bardziej szczegółowoMysłowicka Inicjatywa Lokalna
Mysłowicka Inicjatywa Lokalna Irena Kowalska-Drygała NGO... MyPART Mysłowice Broszura współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Publikacja Mysłowicka Inicjatywa
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 375/IV/22/2005 Rady Miejskiej Konstancin-Jeziorna z dnia 23 maja 2005 r.
UCHWAŁA NR 375/IV/22/2005 Rady Miejskiej Konstancin-Jeziorna z dnia 23 maja 2005 r. w sprawie zmiany Uchwały nr 297/IV/18/2004 Rady Miejskiej Konstancin- Jeziorna z dnia 6 grudnia 2004 r. w sprawie uchwalenia
Bardziej szczegółowoUchwała Nr./../2016 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia r.
Uchwała Nr./../2016 Rady Miejskiej w Dobrej z dnia.. 2016 r. Projekt w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej Na podstawie
Bardziej szczegółowoRADY GMINY CYCÓW. z dnia.
UCHWAŁA NR / /18 RADY GMINY CYCÓW PROJEKT z dnia. w sprawie uchwalenia Rocznego Programu Współpracy Gminy Cyców z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XII/101/2015 Rady Gminy w Gnojniku z dnia 26 listopada 2015 r.
Uchwała Nr XII/101/2015 Rady Gminy w Gnojniku z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie: przyjęcia Rocznego Programu Współpracy Gminy Gnojnik z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi
Bardziej szczegółowo,,Wzmocnienie potencjału samorządu Miasta i Gminy Chmielnik Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
NAZWA ORGANIZACJI: Siedziba organizacji: Adres do korespondencji: Biuro: TAK Dni i godziny pracy biura: Telefon: Strona internetowa: E-mail: GG: Skype: Osoba do kontaktu: Data powstania (rok rejestracji):
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR./ /14 RADY GMINY SULIKÓW z dnia r. w sprawie programu współpracy Gminy Sulików z organizacjami pozarządowymi na lata
PROJEKT UCHWAŁA NR./ /14 RADY GMINY SULIKÓW z dnia. 2014 r. w sprawie programu współpracy Gminy Sulików z organizacjami pozarządowymi na lata 2015-2016. Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 19 oraz art. 18 ust.
Bardziej szczegółowoRoczny program współpracy Gminy Cisek z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w 2011 roku.
Załącznik do Uchwały Nr III/18/10 Rady Gminy Cisek z dnia 30 grudnia 2010 r. Roczny program współpracy Gminy Cisek z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego
Bardziej szczegółowoU C H W A Ł A Nr... Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna z dnia...
U C H W A Ł A Nr... Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna z dnia... - projekt- w sprawie Programu współpracy Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR BURMISTRZA MIASTA I GMINY SZCZUCIN. z dnia 14 kwietnia 2016 r.
ZARZĄDZENIE NR 0050.1.25.2016 BURMISTRZA MIASTA I GMINY SZCZUCIN w sprawie sposobu prowadzenia i udostępniania rejestru organizacji pozarządowych mających siedzibę na terenie Gminy Szczucin. Na podstawie
Bardziej szczegółowoRozdział I Postanowienia ogólne
Załącznik nr 1 do uchwały nr.. Rady Gminy Wińsko z dnia.. PROJEKT Program współpracy Gminy Wińsko z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust.3 ustawy z dnia 24 kwietnia
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 95 /2015 Burmistrza Gminy i Miasta w Węglińcu z dnia 29 września 2015r.
ZARZĄDZENIE Nr 95 /2015 Burmistrza Gminy i Miasta w Węglińcu z dnia 29 września 2015r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji projektu Rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXXIX/372/2014 RADY GMINY CZERNICA. z dnia 29 września 2014 r.
UCHWAŁA NR XXXIX/37/04 RADY GMINY CZERNICA z dnia 9 września 04 r. w sprawie trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU AUGUSTOWSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK
Powiat Augustowski Załącznik do uchwały Nr.. Rady Powiatu w Augustowie z dnia. 2018 r. PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU AUGUSTOWSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU
Bardziej szczegółowoProjekt Załącznik nr 1 do Uchwały Nr./2014 Rady Gminy Radoszyce z dnia. 2014r.
Projekt Załącznik nr 1 do Uchwały Nr./2014 Rady Gminy Radoszyce z dnia. 2014r. ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY RADOSZYCE z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami o których mowa w art. 3 ust.
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI FUNDACJI "ŚWIAT DZIECIOM" W 2007 r.
Kraków, 28 czerwca 2008 r., Urząd Skarbowy Kraków Stare Miasto W Krakowie Fundacja "Świat Dzieciom", prowadząca działalność statutową na rzecz ogółu dzieci i młodzieży oraz ich rodzin w sferze zadań publicznych
Bardziej szczegółowoRozdział 1 PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU
PROJEKT ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY JANÓW PODLASKI Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2016 ROK Rozdział 1 PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU
Bardziej szczegółowoINICJATYWA LOKALNA DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ 13 LIPCA 2015 R.
INICJATYWA LOKALNA DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ 13 LIPCA 2015 R. INICJATYWA LOKALNA Jest to forma współpracy Jednostki Samorządu Terytorialnego (j.s.t.) z mieszkańcami, w celu Wspólnego realizowania zadania na rzecz
Bardziej szczegółowoStrategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR)
Strategia zarządzania kapitałem ludzkim Biznes społecznie odpowiedzialny (CSR) To koncepcja, według, której firmy dobrowolnie prowadzą działalność uwzględniającą interesy społeczne i ochronę środowiska,
Bardziej szczegółowoO G Ł O S Z E N I E. z dnia 08 marca 2019 r.
O G Ł O S Z E N I E z dnia 08 marca 2019 r. o naborze przedstawicieli organizacji pozarządowych lub podmiotów wymienionych w art. 3, ust. 3, ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r., o działalności pożytku publicznego
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XVIII/ 226 / 11. Rady Miasta Krosna z dnia 31 sierpnia 2011 roku
Uchwała Nr XVIII/ 226 / 11 Rady Miasta Krosna z dnia 1 sierpnia 2011 roku w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych w ramach inicjatywy lokalnej
Bardziej szczegółowoProgram Współpracy z organizacjami pozarządowymi na rok 2014, w brzmieniu:
Program Współpracy z organizacjami pozarządowymi na rok 2014, w brzmieniu: 1. Przepisy ogólne 1. Ilekroć w Programie współpracy Gminy Boguchwała z organizacjami pozarządowymi w roku 2014 mowa jest o: a)
Bardziej szczegółowoWspółpraca Powiatu Kraśnickiego z organizacjami pozarządowymi prowadzona jest w oparciu o następujące zasady:
PROJEKT Załącznik do Uchwały 74-407/2016. Zarządu Powiatu w Kraśniku z dnia 18.10. 2016 r. ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU KRAŚNICKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI
Bardziej szczegółowoPROJEKT. Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Powiatu w Lipnie
Załącznik do Uchwały Nr.. Rady Powiatu w Lipnie z dnia PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU LIPNOWSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI UPRAWNIONYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO
Bardziej szczegółowoOFERTA WSPÓŁPRACY ZE STOWARZYSZENIEM NA RZECZ ROZWOJU WSI SUCHY BÓR
OFERTA WSPÓŁPRACY ZE STOWARZYSZENIEM NA RZECZ ROZWOJU WSI SUCHY BÓR ADRES: Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Suchy Bór ul. Szkolna 2 46-053 Suchy Bór, Polska TELEFON: Waldemar Pogrzeba - Prezes Zarządu:
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr / /18 RADY GMINY RYPIN z dnia 2018 r.
UCHWAŁA Nr / /18 RADY GMINY RYPIN z dnia 2018 r. P r o j e k t w sprawie programu współpracy gminy Rypin z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego oraz
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR RADY MIEJSKIEJ W GŁOGÓWKU. z dnia...
UCHWAŁA NR... 2019 RADY MIEJSKIEJ W GŁOGÓWKU z dnia... w sprawie uchwalenia "Rocznego Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 25 czerwca 2014 r. Poz. 833 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ADMINISTRACJI I CYFRYZACJI 1) z dnia 9 czerwca 2014 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 25 czerwca 2014 r. Poz. 833 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ADMINISTRACJI I CYFRYZACJI 1) z dnia 9 czerwca 2014 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących
Bardziej szczegółowoWrocław, dnia 20 czerwca 2016 r. Poz UCHWAŁA NR XXIII/192/16 RADY MIEJSKIEJ W GŁOGOWIE. z dnia 7 czerwca 2016 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wrocław, dnia 0 czerwca 0 r. Poz. 90 UCHWAŁA NR XXIII/9/ RADY MIEJSKIEJ W GŁOGOWIE z dnia 7 czerwca 0 r. w sprawie trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków
Bardziej szczegółowoPROJEKT PROGRMAU WSPÓŁPRACY POWIATU NOWODWORSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU
PROJEKT PROGRMAU WSPÓŁPRACY POWIATU NOWODWORSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2011 I. WSTĘP Organizacje pozarządowe, obok sektora
Bardziej szczegółowoWstęp. Cele współpracy
Załącznik nr 1 do uchwały nr XI/68/2011 Rady Gminy Michałów z dnia 17.08.2011r. WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY MICHAŁÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIASTA SANDOMIERZA. z dnia... 2010 r.
Projekt z dnia 13 października 2010 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SANDOMIERZA w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w
Bardziej szczegółowoROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY MEŁGIEW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART. 3 UST. 3 USTAWY
Załącznik do Uchwały Nr Rady Gminy Mełgiew z dnia...2015 r. ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY MEŁGIEW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART. 3 UST. 3 USTAWY O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU
Bardziej szczegółowoProgram współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014
Program współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014 I. CEL GŁÓWNY I CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU 1. Celem głównym
Bardziej szczegółowoProgram współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w 2010 roku
Załącznik do Uchwały Nr XXXVI/248/10 Rady Gminy Ropa z dnia 25 lutego 2010r. Program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w 2010 roku 1
Bardziej szczegółowoProgram współpracy Gminy Baranowo z organizacjami pozarządowymi na 2019 rok.
Załącznik do Uchwały Nr..2018 Rady Gminy Baranowo z dnia. 2018 r. Program współpracy Gminy Baranowo z organizacjami pozarządowymi na 2019 rok. Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1. Program współpracy Gminy
Bardziej szczegółowoKARTA WSPÓŁPRACY GMINY NOWA DĘBA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO
Załącznik do Uchwały Nr XXV/195/08 Rady Miejskiej w Nowej Dębie z dnia 29.10.2008 r. KARTA WSPÓŁPRACY GMINY NOWA DĘBA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU
Bardziej szczegółowoProjekt UCHWAŁA NR.../.../17. RADY MIEJSKIEJ WE WSCHOWIE z dnia 30 listopada 2017 r.
Projekt UCHWAŁA NR.../.../17 RADY MIEJSKIEJ WE WSCHOWIE z dnia 30 listopada 2017 r. w sprawie: programu współpracy Gminy Wschowa z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami wymienionymi w art. 3
Bardziej szczegółowoZałącznik do uchwały nr / /16 Rady Gminy Suchy Las z dnia 2016 r.
Załącznik do uchwały nr / /16 Rady Gminy Suchy Las z dnia 2016 r. WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SUCHY LAS z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr.. Rady Powiatu Tatrzańskiego z dnia..
UCHWAŁA Nr.. Rady Powiatu Tatrzańskiego z dnia.. w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej. Na podstawie art. 4 ust.
Bardziej szczegółowoI. Wstęp. II. Postanowienia ogólne.
Program współpracy Gminy Dębica z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na 2015 r. I. Wstęp. Podstawowym aktem
Bardziej szczegółowoWSTĘP PROGRAM I ZASADY WSPÓŁPRACY
ZAŁĄCZNIK do Uchwały Nr XVI/134/2011 Rady Miejskiej w Kozienicach z dnia 01 grudnia 2011r.. WSTĘP W demokratycznym społeczeństwie organizacje pozarządowe stanowią znakomitą bazę dla rozwoju lokalnych społeczności,
Bardziej szczegółowoROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY DĘBNICA KASZUBSKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA 2018 ROK
Projekt ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY DĘBNICA KASZUBSKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA 2018 ROK 1. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1. Ilekroć w niniejszym Rocznym programie współpracy Gminy Dębnica Kaszubska
Bardziej szczegółowoZgłoszenie zbiórki publicznej
Załącznik nr 2 Numer zbiórki Data wpływu zgłoszenia Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Zgłoszenie zbiórki publicznej V Formularz należy wypełnić W języku polskim, drukowanymi literami V Wypełnić należy
Bardziej szczegółowoPrzewodniczący Rady Miasta Piotr Kudlicki
UCHWAŁA Nr XVII/165/12 Rady Miasta Otwocka z dnia 14 lutego 2012 roku. w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadań publicznych Miasta Otwocka w ramach inicjatyw
Bardziej szczegółowobiznesu (CSR) a konkurencyjność - dobre praktyki europejskich MŚP M -
Instytut Badań nad Przedsiębiorczo biorczością i Rozwojem Ekonomicznym Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) a konkurencyjność - dobre praktyki europejskich MŚP M - Maciej Bieńkiewicz, 26 luty 2008,
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY BISZTYNEK Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST
PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY BISZTYNEK Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE NA TERENIE GMINY BISZTYNEK NA
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 54 BURMISTRZA MIROSŁAWCA. z dnia 9 czerwca 2015 r.
ZARZĄDZENIE NR 54 BURMISTRZA MIROSŁAWCA z dnia 9 czerwca 2015 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych dotyczących projektu uchwały Rady Miejskiej w Mirosławcu w sprawie określenia trybu i
Bardziej szczegółowoWIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA LATA
Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 21/15 Wójta Gminy Adamów z dnia 18 marca 2015 r. P R O J E K T WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR.../.../18 RADY GMINY RYJEWO. z dnia r.
Projekt z dnia 17 października 2018 r. Zatwierdzony przez: UCHWAŁA NR.../.../18 RADY GMINY RYJEWO z dnia... 2018 r. w sprawie przyjęcia Rocznego Programu Współpracy Gminy Ryjewo z organizacjami pozarządowymi
Bardziej szczegółowoRozdział I Postanowienia ogólne
Program współpracy Gminy Szczuczyn z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU NOWODWORSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI W 2009r.
PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU NOWODWORSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI W 2009r. 1 SPIS TREŚCI 1. Wstęp... 3 2. Cele i efekty..3 3. Postanowienia ogólne.4 4. Formy współpracy..5 5. Zasady współpracy.7
Bardziej szczegółowoInicjatywa lokalna- podstawa prawna
Inicjatywa lokalna- podstawa prawna Pojęcie inicjatywy lokalnej (IL) wprowadziła nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (ustawa) z 2010 roku, definiując IL oraz poświęcając
Bardziej szczegółowoPROJEKT UCHWAŁY PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI NA LATA 2016-2020
PROJEKT UCHWAŁY z dnia 2015 r. w sprawie przyjęcia Programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami na lata 2016-2020. Na podstawie art. 5a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 kwietnia
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIASTA SANDOMIERZA. z dnia r.
Projekt z dnia 15 września 2010 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SANDOMIERZA w sprawie określenia trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach
Bardziej szczegółowo