Badanie lokalnego rynku pracy

Transkrypt

1 Badanie lokalnego rynku pracy Miasto Rybnik i powiat rybnicki RAPORT KOŃCOWY Zleceniodawca: Projekt i wykonanie: w w w. b i o s t a t. c o m. p l Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku KAPITAŁ LUDZKI NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI UNIA EUROPEJSKA EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2

3 maj 2012 Spis treści Spis treści... 3 Wprowadzenie... 4 Nota metodologiczna... 5 I. Sytuacja na lokalnym rynku pracy... 6 II. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstw biorących udział w badaniu ilościowym III. Kondycja ekonomiczna badanych podmiotów IV. Tendencje rozwojowe V. Dynamika zatrudnieniowa VI. Oczekiwania w zakresie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Rybniku VII. Prezentacja wyników badania jakościowego VIII. Analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla lokalnego rynku pracy Podsumowanie Wnioski i rekomendacje Aneks Spis rysunków Spis tabel... 95

4 Strona 4 z 95 Wprowadzenie Badanie lokalnego rynku pracy na terenie powiatu rybnickiego i miasta Rybnik zrealizowano w kwietniu 2012 r. Nad prawidłowością wykonania projektu czuwał jego Zleceniodawca Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku. Badanie wykonane zostało przez firmę BIOSTAT. Zakres badania obejmował w szczególności: Szczegółową charakterystykę lokalnego rynku pracy: opis analizowanych obszarów miasta Rybnik i powiatu rybnickiego, opis demografii miasta Rybnik i powiatu rybnickiego, poziom przedsiębiorczości oraz charakterystykę przedsiębiorczości miasta Rybnik i powiatu rybnickiego, strukturę zatrudnienia w mieście Rybnik i powiecie rybnickim, poziom bezrobocia w mieście Rybnik i powiecie rybnickim, strukturę bezrobocia w mieście Rybnik i powiecie rybnickim, Wskazanie mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla rozwoju lokalnego rynku pracy i badanego powiatu, Zbadanie kondycji przedsiębiorczości na badanym obszarze (wg wielkości zatrudnienia i lokalizacji): lokalizacja podmiotów gospodarczych, główna dziedzina działalności firmy/instytucji, sektor działalności, liczba zatrudnionych pracowników, struktura zatrudnienia, płeć pracowników, wykształcenie pracowników, działalność eksportowa, Kondycję ekonomiczną badanych podmiotów: diagnozę i prognozę wskaźników ekonomicznych podmiotów, diagnozę i prognozę sytuacji ekonomicznej, nastroje ekonomiczne pracodawców, Tendencje rozwojowe podmiotów gospodarczych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik: dotychczasowe i planowane inwestycje, bariery rozwojowe, korzystanie ze środków Unii Europejskiej, Dynamikę zatrudnieniową w badanych podmiotach: zmiany na poziomie zatrudnienia w ciągu ostatnich 12 miesięcy, stosowane metody rekrutacyjne, plany kadrowe na najbliższe 12 miesięcy, planowane redukcje, planowane zatrudnienia,

5 Strona 5 z 95 zapotrzebowanie na nowych pracowników, jakościowy obraz procesu doboru kadr, Zainteresowanie podmiotów gospodarczych skorzystaniem z oferowanych przez PUP usług i instrumentów rynku pracy (staże, refundacja stanowisk, przygotowanie zawodowe), Wskazanie oczekiwań co do formy współpracy i pomocy ze strony PUP w Rybniku, Ewaluację potrzeb szkoleniowych w tym badanie popytu na kwalifikacje i umiejętności zawodowe w mieście Rybnik i powiecie rybnickim (analiza przewidywanych oczekiwań pracodawców odnośnie pożądanych kwalifikacji i usług szkoleniowych). Niniejsze opracowanie stanowi podsumowanie i zestawienie najważniejszych wyników uzyskanych w toku badania i dokonanych analiz. Wszystkie jego elementy określają system funkcjonowania badanych przedsiębiorstw w systemie rynku pracy. Sprawność tego systemu to szansa dla przedsiębiorców, którzy mogą w efektywny sposób zaplanować rozwój inwestycyjny, a działalność firmy oprzeć na bazie wykwalifikowanych pracowników. Dobra współpraca z instytucjami rynku pracy owocuje również wymiernymi korzyściami dla lokalnej społeczności. Lepsza sytuacja przedsiębiorstwa przekłada się na wzrost liczby miejsc pracy, poprawę stopy życiowej mieszkańców oraz podnosi atrakcyjność badanego terenu. Nota metodologiczna Na proces badawczy składają się następujące etapy realizacji projektu: Opracowanie metodologii badawczej, narzędzi badawczych, Analiza danych zastanych, Dobór próby, realizacja terenowej fazy badania, Digitalizacja pozyskanego materiału empirycznego, Opracowanie analizy SWOT, Opracowanie raportu statystycznego, Opracowanie raportu końcowego. Badanie lokalnego rynku pracy zostało zrealizowane przy wykorzystaniu dwóch metod badawczych: wywiadów kwestionariuszowych (PAPI) oraz Indywidualnych Wywiadów Pogłębionych (IDI). Informacje na temat założonego zakresu badawczego uzyskano dzięki zastosowaniu narzędzi - kwestionariusza badawczego (badanie ilościowe) i scenariusza wywiadu pogłębionego (badanie jakościowe). Kwestionariusz oraz scenariusz zostały opracowane przez Wykonawcę badania, a zagadnienia stanowiące ich treść zostały skonstruowane w oparciu o wytyczne określone przez Zamawiającego, składając się łącznie z 50 pytań (kwestionariusz) i 23 zagadnień (scenariusz). Zawierają one przede wszystkim kwestie odnoszące się do tematu badania, jak i pytania metryczne.

6 Strona 6 z 95 Wszystkie narzędzia badawcze zostały zatwierdzone przez Zamawiającego na etapie konsultacji projektowych. Ponadto, dla celów diagnozy sytuacji obecnej powiatu rybnickiego i miasta Rybnik, w kontekście obszarów przedsiębiorczości i bezrobocia zastosowano metodę analizy danych zastanych. Analizie tej poddano następujące dokumenty: Zapisy dokumentów programowych PO KL: 1. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, 2. Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL, Zapisy programu promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, stanowiącego część powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, zgodnie z art. 9, ust 1. pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.). Dane pozyskane z rejestru PUP na temat sytuacji lokalnego rynku pracy, Dokumenty statystyki publicznej dostępne w Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Sprawozdania o rynku pracy MPiPS-01 wraz z Załącznikiem nr 1, Raport pt. Sytuacja na śląskim rynku pracy. Analiza dotychczasowych tendencji i prognoz (październik wrzesień 2010 rok). Wielkość prób badawczych wyniosła: 300 pracodawców dobranych do badania ilościowego w sposób warstwowo-losowy z uwzględnieniem lokalizacji jednostki, formy własności, a także wielkości zatrudnienia. 20 pracodawców dobranych do badania jakościowego w sposób celowy z uwzględnieniem wielkości zatrudnienia oraz lokalizacji. Podczas realizacji wszystkich wywiadów dążono, aby rozmowa miała szczery charakter, a każdy z uczestników badania miał nieskrępowaną możliwość artykułowania własnych poglądów, bez poczucia, iż informacje te nie zostaną objęte klauzulą anonimowości. Kontakt badacza z ankietowanym przedstawicielem pracodawców miał formę bezpośrednią w siedzibie jednostki. Udział w badaniu wzięli właściciele/prezesi przedsiębiorstw lub pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych i posiadający szczegółową wiedzę na temat działalności podmiotu. I. Sytuacja na lokalnym rynku pracy Ogólna charakterystyka powiatu rybnickiego i miasta Rybnik Powiat rybnicki leży w południowo-zachodniej części województwa śląskiego w obrębie Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej na Płaskowyżu Rybnickim na wysokości m n.p.m. Jego powierzchnia

7 Strona 7 z 95 wynosi 224 km 2. Od północy graniczy on z powiatem gliwickim, od zachodu z powiatem raciborskim, od południa z powiatem wodzisławskim i miastem Jastrzębie Zdrój, a od wschodu z powiatem mikołowskim oraz miastem Żory. Został utworzony 1 stycznia 1999 r. na mocy reformy administracyjnej. W jego obrębie znajduje się pięć gmin: Czerwionka-Leszczyny, Gaszowice, Jejkowice, Lyski, Świerklany. Obszar powiatu, mimo iż położony w rejonie eksploatacji górniczej, nie jest pozbawiony walorów przyrodniczych i turystycznych. Bogata oferta kulturalna i edukacyjna regionu stała się magnesem przyciągającym coraz więcej młodych ludzi. Powiat charakteryzuje się dobrymi warunkami do aktywnego wypoczynku. Umożliwiają to szlaki rowerowe łączące atrakcyjne dla zwiedzających miejsca: drewniane kościółki z XVI-XVIII wieku, zabytki techniki, żerowiska bobrów, pomniki przyrody. Należy zauważyć, że część gmin powiatu rybnickiego leży w obrębie Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich 1. Miasto Rybnik położone jest w południowo-zachodniej części województwa śląskiego, w obrębie Kotliny Raciborsko - Oświęcimskiej na Płaskowyżu Rybnickim na wysokości m. n.p.m. nad rzeką Nacyną (dopływ Rudy) i Rudą (dopływ Odry). Jego powierzchnia wynosi 148 km 2. Północną część miasta stanowi Wysoczyzna Golejowska. Miasto położone jest na południowy zachód od Katowic. Rybnik graniczy na północy z Kuźnią Raciborską i Pilchowicami, na wschodzie z Żorami i Czerwionką Leszczynami, na południu z Radlinem, Świerklanami i Marklowicami, na zachodzie natomiast z Rydułtowami, Jejkowicami, Gaszowicami i Lyskami. Najwyższym wzniesieniem w mieście jest Grzybówka (291 m.n.p.m.). Układ hydrograficzny Rybnika charakteryzuje się występowaniem licznych wód powierzchniowych płynących i stojących. Klimat Rybnika jest łagodny, na co wpływają: sąsiedztwo rzeki Odry, kompleksy leśne wschodniej części województwa opolskiego, a przede wszystkim mała odległość od wylotu Bramy Morawskiej, skąd napływają masy ciepłego, wilgotnego powietrza. Miasto Rybnik posiada własną strategię rozwoju, w ramach której uchwałą Rady Miasta Rybnika przyjęto Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Rybnika. Realizacja założeń ujętych w Lokalnym Programie Rewitalizacji ma na celu poprawę warunków życia mieszkańców i ich aktywizację społecznogospodarczą, przywrócenie wyznaczonym do wsparcia obszarom wartości kulturowych i historycznych, unowocześnienie zagospodarowania infrastrukturalnego oraz renowację obiektów 2. Zapisy dokumentów programowych Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz Strategii rozwiązywania problemów społecznych powiatu rybnickiego Wykonawca badania na etapie przygotowania narzędzi badawczych zapoznał się z zapisami Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w tym z najbardziej aktualną wersją dokumentu Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Dane pochodzą ze strony internetowej Starostwa Powiatowego w Rybniku: 2 Dane pochodzą ze strony internetowej Miasta Rybnik:

8 Strona 8 z 95 Pierwszy z wymienionych dokumentów w odniesieniu do osób znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy wiele miejsca poświęca osobom młodym (w szczególności do 25 roku życia) oraz osobom w wieku niemobilnym (przy szczególnym uwzględnieniu bezrobotnych w wieku 55 lat i więcej). Zgodnie z zapisami PO KL i w porozumieniu z Powiatowym Urzędem Pracy w Rybniku, Wykonawca skonstruował narzędzia badawcze w celu zebrania możliwie jak największej liczby i jak najpełniejszych informacji o sytuacji osób z wyżej wymienionych grup na lokalnym rynku pracy. Należy ponadto zauważyć, że w dokumencie programowym wiele miejsca poświęcono aktualnej strukturze i prognozie wydatków na przeciwdziałanie bezrobociu. Prognozuje się, że procentowy udział wydatków aktywnej polityki rynku pracy będzie w następnych latach systematycznie wzrastał w relacji do pozostałych wydatków ponoszonych na przeciwdziałanie bezrobociu. W związku z tym badanie poniższe powinno dać odpowiedź na pytanie o to, które elementy aktywnej polityki rynku pracy (staż, szkolenie, doposażenie stanowiska pracy, przygotowanie zawodowe i inne) budzą szczególne zainteresowanie pracodawców, a które nie spełniają ich oczekiwań, bądź nie są wśród nich popularne. Autorzy omawianego dokumentu zauważają ponadto, że kwestią utrudniająca skuteczne prowadzenie aktywnej polityki rynku pracy przez wyznaczone do tego instytucje jest niedostateczna wiedza o potrzebach rynku pracy oraz niemierzalność efektów prowadzonych działań 3. Niniejsze badanie wspomoże proces monitorowania lokalnego rynku pracy i wypełni ewentualne luki informacyjne, co umożliwi wszechstronne śledzenie sytuacji wybranych grup docelowych (pracodawcy, bezrobotni w szczególnej sytuacji) w przyszłości. Na podstawie badania zidentyfikowane zostaną także potrzeby pracodawców funkcjonujących na lokalnym rynku pracy, co powinno przyczynić się do precyzyjnego dopasowania wsparcia oferowanego przez Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku, skierowanego właśnie do pracodawców. Dokument Strategia rozwiązywania problemów społecznych powiatu rybnickiego opracowany został w 2001 roku. Wśród celów przyświecających autorom dokumentu wymienić należy: zwiększenie wrażliwości i odpowiedzialności społecznej skutkującej wzrostem zainteresowania możliwie dużej liczby podmiotów losem osób dotkniętych problemami społecznymi, stworzenie różnorodnych w swojej formie możliwości działania dla wszystkich osób i instytucji zainteresowanych niesieniem pomocy społecznej, wzbudzanie i wykorzystywanie utajonej aktywności osób dotkniętych problemami społecznymi jako środka terapii oraz drogi do zwiększenia potencjału pomocy społecznej. 4 Z punktu widzenia tematyki niniejszego raportu szczególnie interesującymi są fragmenty Strategii poświęcone promocji zatrudnienia oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, jednakże należy zauważyć, że duża część zapisów uległa częściowej dezaktualizacji. W styczniu 2001 r. na terenie gminy Czerwionka Leszczyny zarejestrowanych było 1600 osób bezrobotnych (1262 osoby wg stanu na 3 Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia , Warszawa, wersja obowiązująca od 5 grudnia 2011 r., s Strategia rozwiązywania problemów społecznych powiatu rybnickiego, Rybnik 2001, s. 3

9 Strona 9 z XII.2011 r.), w gminie Lyski 265 osób (196 wg stanu na 31.XII.2011 r.), w gminie Gaszowice 289 osób (250 wg stanu na 31.XII.2011 r.), w gminie Jejkowice 121 osób (102 wg stanu na 31.XII.2011 r.), w gminie Świerklany 302 osoby (243 wg stanu na 31.XII.2011 r.) 5. W przeciągu niecałej dekady liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych we wszystkich gminach powiatu zmalała. Do pewnego stopnia uprawnione jest zatem twierdzenie, że obrane w Strategii kierunki działań strategicznych okazały się właściwe na przestrzeni lat Wymienione w dokumencie kierunki to: ciągłe rozpoznawanie i analizowanie sytuacji na rynku pracy oraz konsekwencji wynikających z występującego bezrobocia, permanentna współpraca wszystkich podmiotów mogących pomóc w rozwiązywaniu problemów bezrobocia (pracodawcy, PUP, placówki oświatowe, OPS i inne), tworzenie sprzyjających warunków dla podtrzymywania aktywności społecznej i ekonomicznej mieszkańców powiatu, bieżące diagnozowanie problemów związanych z bezrobociem w powiecie, stworzenie systemu bieżącej interwencji zmierzającej do niwelowania negatywnych skutków bezrobocia 6. W 2001 r. autorzy Strategii za grupy społeczne szczególnie zagrożone problemem bezrobocia uznali: osoby z niskim wykształceniem, młodzież (absolwentów szkół zawodowych i średnich), kobiety po 40 tym roku życia, mężczyzn po 50 tym roku życia, rodziny od pokoleń nie funkcjonujące prawidłowo, osoby niepełnosprawne. Niniejsze badanie lokalnego rynku pracy dotyka problemów podobnych grup klientów Powiatowego Urzędu Pracy, szczególnie uwzględniając sytuację osób do 25 roku życia i powyżej 50 roku życia. 5 Ibid., s Ibid., s

10 Strona 10 z 95 Ludność Rysunek 1. Rozkład ludności w poszczególnych gminach powiatu i mieście Rybnik Liczba mieszkańców powiatu rybnickiego wyniosła na koniec 2010 roku osób, w tym nieco ponad połowę (50,9%) stanowiły kobiety. Miasto Rybnik w tym samym okresie zamieszkiwało osób, z czego 51,1% stanowiły kobiety. Średnia gęstość zaludnienia w powiecie jest niższa od średniej w województwie wynosi 334 osób na 1 km 2, podczas gdy średnia dla województwa śląskiego wynosi 376 osób, a dla miasta Rybnik 955 osób. Nie licząc miasta Rybnik, największa gęstość zaludnienia występuje w gminie Jejkowice (487 osób na km 2 ), którą zamieszkuje ponad 5,2% ogółu mieszkańców powiatu. W gminie Czerwionka Leszczyny oraz w gminach Gaszowice i Świerklany, gęstość zaludnienia wynosi odpowiednio: 358 os./km 2, 454 os./km 2, 484 os./km 2. Słabiej zaludniona pod względem gęstości zaludnienia jest gmina Lyski (161 os./km 2 ). Udział mieszkańców gmin, w ogólnej liczbie mieszkańców powiatu, kształtuje się w przypadku większości gmin od 12,1% (Gaszowice) do 15,5% (Świerklany). W Lyskach udział ten kształtuje się na poziomie 12,2%, Z kolei ludność gminy Czerwionka - Leszczyny stanowi 55,0% ogółu ludności powiatu. Rozkład ludności w poszczególnych gminach powiatu przedstawiono na rysunku nr 1. Według stanu z 31.XII.2010 r. Źródło danych: Opracowanie własne. We wszystkich gminach powiatu oraz w mieście Rybnik liczba mieszkańców nieznacznie wzrosła w relacji do stanu na 31 grudnia 2009 r. W gminie Jejkowice (o 1,5%, tj. 57 osób), w gminie Świerklany o 1,2%, tj. 140 osób, a w gminie Gaszowice o 1,1%, tj. 102 osoby. Mniejszy wzrost odnotowano w gminach Czerwionka Leszczyny i Lyski, odpowiednio o 0,2%, tj. 77 osób i 0,03%, tj. 3 osoby. W mieście Rybnik liczba mieszkańców zwiększyła się natomiast o 38 osób, tj. 0,03%. Około 65% mieszkańców powiatu rybnickiego stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Na przestrzeni ostatnich 6 lat udział tej grupy w ogólnej liczbie mieszkańców powiatu stopniowo wzrastał. Równolegle nieznacznie wzrastał również odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym. Malał natomiast odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym. Obserwowane zjawisko starzenia się społeczeństwa stanowi odzwierciedlenie trendu ogólnokrajowego. Strukturę wieku mieszkańców powiatu rybnickiego ilustruje rysunek nr 2.

11 Strona 11 z 95 Rysunek 2. Struktura mieszkańców powiatu pod względem wieku* ,2% 65,0% 15,8% ,5% 64,9% 15,6% ,8% 64,8% 15,4% ,2% 64,7% 15,1% ,8% 64,2% 15,0% ,4% 63,7% 14,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej) liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym *Według stanu z ostatniego dnia miesiąca, kończącego wskazany okres. Źródło danych: Nieco odmiennie na przestrzeni ostatnich 6 lat wygląda struktura wiekowa mieszkańców miasta Rybnik. Odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym regularnie się zmniejszał, z kolei udział mieszkańców w wieku poprodukcyjnym zwiększał się dynamiczniej niż miało to miejsce w przypadku powiatu rybnickiego. Odsetek osób w wieku produkcyjnym wzrósł w latach , po czym regularnie spadał. Omawiane dane obrazuje rysunek nr 3. Rysunek 3. Struktura mieszkańców miasta pod względem wieku* ,2% 65,9% 15,9% ,3% 66,2% 15,5% ,6% 66,3% 15,1% ,9% 66,4% 14,7% ,3% 66,4% 14,3% ,9% 66,2% 13,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej) liczba mieszkańców w wieku produkcyjnym liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym Migracje *Według stanu z ostatniego dnia miesiąca, kończącego wskazany okres. Źródło danych: Czynnikami wpływającymi na spadek lub przyrost ludności są migracje na pobyt stały, zarówno wewnętrzne, rozpatrywane w skali kraju, województwa i powiatów, jak i zewnętrzne. W powiecie rybnic-

12 Strona 12 z 95 kim na przestrzeni ostatnich lat (od 2006 do 2010 r.) saldo migracji było dodatnie. Oznacza to, że więcej osób napływało na teren powiatu, niż go opuszczało. Dominującą formą migracji są migracje z miast. Odwrotna tendencja występuje w mieście Rybnik, gdzie saldo migracji jest ujemne, łącznie w analizowanym okresie w wyniku migracji z Rybnika ubyło osób. Najczęściej jest to odpływ do innych miast, choć tylko nieznacznie przewyższa on odpływ na wieś. Największy wzrost liczby ludności w wyniku migracji na teren powiatu, tj. o 291 osób, odnotowano w roku Łącznie na przestrzeni analizowanych lat w powiecie zameldowało się 995 osób więcej niż się wymeldowało. W podziale na gminy, największy wzrost napływu ludności łącznie od 2006 do 2010 r. odnotowano w gminie Gaszowice (wzrost o 363 osoby). Nieznaczny spadek ludności odnotowano jedynie w gminie Czerwionka Leszczyny (spadek o 5 osób). W pozostałych gminach saldo migracji było dodatnie i wynosiło odpowiednio: 236 osób w gminie Świerklany, 230 osób w gminie Lyski oraz 171 osób w gminie Jejkowice. Saldo migracji na przestrzeni lat , w powiecie rybnickim, w poszczególnych gminach oraz w mieście Rybnik przedstawia tabela nr 1. Tabela 1. Saldo migracji dla powiatu rybnickiego i miasta Rybnik w latach * Jednostka terytorialna Powiat rybnicki Czerwionka Leszczyny Gaszowice Jejkowice Lyski Świerklany Miasto Rybnik *Według stanu z ostatniego dnia miesiąca, kończącego wskazany okres. Źródło danych: Szczegółowy rozkład liczby osób, które zameldowały i wymeldowały się w latach w badanych gminach powiatu rybnickiego oraz łącznie w powiecie rybnickim i mieście Rybnik przedstawia poniższa tabela. Największy ruch osób zarówno w powiecie, jak i w mieście Rybnik wystąpił w latach 2006 i 2007 łącznie zameldowało się i wymeldowało odpowiednio i osób (powiat) oraz i (miasto Rybnik). Tabela 2. Ruch migracyjny w gminach powiatu rybnickiego i mieście Rybnik w latach * Jednostka terytorialna zameldowania wymeldowania Powiat rybnicki Czerwionka -Leszczyny Gaszowice Jejkowice Lyski Świerklany Miasto Rybnik *Według stanu z ostatniego dnia miesiąca, kończącego wskazany okres. Źródło danych:

13 Strona 13 z 95 Przedsiębiorczość Pod koniec 2011 roku w rejestrze REGON powiatu rybnickiego zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, z czego 96,8% podmiotów należy do sektora prywatnego. Na terenie miasta Rybnik w tym samym czasie zarejestrowanych było podmiotów, spośród których 97,9% należy do sektora prywatnego. Na przestrzeni lat liczba jednostek gospodarczych w powiecie wzrastała, nieznaczny spadek (o 1,2%) odnotowano w roku 2009, po czym w kolejnych latach znów można zaobserwować tendencję wzrostową (w roku 2010 wyniosła ona 6,1%, tj. 293 jednostki, w relacji do okresu poprzedzającego). W mieście Rybnik nie sposób zaobserwować stałej tendencji. Z roku na rok liczba podmiotów gospodarczych wzrastała, bądź też spadała. Największy wzrost odnotowano, podobnie jak w przypadku powiatu, w roku 2010 o 6,5% w relacji do okresu poprzedzającego, tj. 810 jednostek. Największy spadek z kolei dokonał się w roku 2009 o 3,6%, tj. 464 jednostki. Informacje o liczbie podmiotów gospodarczych przedstawia rysunek nr 4. Rysunek 4. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik* Powiat Miasto *Według stanu z ostatniego dnia roku, kończącego wskazany okres. Źródło danych:

14 Strona 14 z 95 Rozkład liczby podmiotów zarejestrowanych w powiecie jest zróżnicowany w obrębie poszczególnych gmin. Gminą wyróżniającą się na tle pozostałych, jest gmina Czerwionka - Leszczyny, gdzie przypada największa liczba podmiotów gospodarczych (2 588 j. gospodarczych). Jednakże to gmina Jejkowice Rysunek 5. Rozkład podmiotów gospodarczych w poszczególnych gminach powiatu i mieście Rybnik charakteryzuje się największą koncentracją podmiotów na 1 km 2 powierzchni (41 j. gosp./km 2 ). Koncentracja podmiotów gospodarczych w gminie Świerklany oraz w gminie Gaszowice wynosi odpowiednio 36 oraz 34 podmioty na 1 km 2. Najniższą koncentracją podmiotów charakteryzują się gminy Czerwionka - Leszczyny oraz Lyski, odpowiednio 23 j. gospodarcze na 1 km 2 i tylko 11 j. gospodarczych na 1 km 2. Warto jednocześnie zauważyć, że w całym powiecie rozpatrywanym ogółem koncentracja podmiotów wynosi 23 j. gospodarcze na 1 km 2, podczas gdy w mieście Rybnik kształtuje się ona na poziomie 89 j. gospodarczych na 1 km 2. Dane dotyczące liczby podmiotów gospodarczych w powiecie rybnickim w podziale według gmin oraz w mieście Rybnik ilustruje rysunek nr 5. Głównym obszarem działalności podmiotów gospodarczych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik jest handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych (sekcja G). Ten rodzaj działalności prowadzi ponad 30% podmiotów w powiecie i ponad 31% w mieście. Następnie ponad 13% firm zarówno w powiecie, jak i mieście Rybnik, działa w obszarze budownictwa (sekcja F), zaś blisko 11% powiatowych firm w sekcji przetwórstwa przemysłowego (sekcja C), w mieście odsetek ten wynosi ponad 8%. Należy zauważyć ponadto, że w mieście Rybnik funkcjonuje także 8,6% firm prowadzących działalność profesjonalną, naukową i techniczną (sekcja M). W powiecie natomiast 8,1% przedsiębiorstw działa w zakresie transportu i gospodarski magazynowej (sekcja H). W pozostałych obszarach działalności funkcjonuje po mniej niż 8% ogółu przedsiębiorstw powiatu rybnickiego i miasta Rybnik. Według stanu z 31.XII.2011 r. Źródło danych: Opracowanie własne W większości głównych obszarów działalności przedsiębiorstw w powiecie rybnickim liczba zarejestrowanych podmiotów wzrosła, w porównaniu do stanu z końca 2010 roku. Największy wzrost liczby jednostek w skali roku odnotowały: sekcja C przetwórstwo przemysłowe (o 26 j. gospodarczych, tj. 5,0%) oraz sekcja Q opieka zdrowotna i pomoc społeczna (o 23 j. gospodarcze, tj. 16,9%). Na uwagę zasługuje również fakt, że w powiecie przybył jeden zakład działający w sekcji D - wytwarzanie

15 Strona 15 z 95 i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych oraz 2 zakłady funkcjonujące w sekcji B - górnictwo i wydobywanie (co stanowi 50% przyrost). Natomiast spadek liczby podmiotów w skali roku odnotowało 7 sekcji. Procentowo największy w sekcji I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (o 7,6%, tj. 16 j. gospodarczych). Ogółem w powiecie rybnickim liczba podmiotów zwiększyła się o 14 tj. 0,3%. W mieście Rybnik wzrost liczby podmiotów gospodarczych odnotowano również w większości sekcji, jednakże ogółem liczba podmiotów uległa zmniejszeniu o 187 j. gospodarczych, tj. 1,4%. W sekcji L działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, przybyło 39 j. gospodarczych, tj. 10,9%. W sekcji R - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, przybyły 24 jednostki, tj. 8,6%. Na uwagę zasługuje ponadto wysoki przyrost procentowy w sekcji B górnictwo i wydobywanie, gdzie pojawiła się 1 nowa j. gospodarcza (14,3%). Spadek liczby podmiotów odnotowano w ośmiu sekcjach. Procentowo największy w sekcji P edukacja, o 24,5%, tj. 142 j. gospodarcze. Zauważyć należy ponadto, że w sekcji G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, liczba podmiotów zmniejszyła się o 117, tj. 2,8%. Z kolei w sekcji F budownictwo, spadła o 42 j. gospodarcze, tj. 2,4%. Zestawienie zarejestrowanych podmiotów w podziale ze względu na obszar działalności wraz z informacją o przyroście tej liczby w skali roku ujęto w tabeli nr 3. Tabela 3. Podział podmiotów gospodarczych w powiecie i mieście Rybnik według sekcji PKD Struktura Przyrost Struktura podmiotów w podmiotów w powiecie w skali roku w Sekcja / Obszar działalności mieście powiecie Przyrost w skali roku w mieście N % N % N % N % A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 95 1,9% -3-3,1% 97 0,7% -3-3,0% B Górnictwo i wydobywanie 6 0,1% 2 50,0% 8 0,1% 1 14,3% C Przetwórstwo przemysłowe ,7% 26 5,0% ,2% 4 0,4% D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą 2 0,0% 1 100,0% 11 0,1% 0 0,0% wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z 31 0,6% -1-3,1% 37 0,3% 3 8,8% rekultywacją F Budownictwo ,3% 3 0,4% ,1% -42-2,4% G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle ,7% -24-1,5% ,1% ,8% H Transport i gospodarka magazynowa 411 8,1% -7-1,7% 800 6,1% -12-1,5% I Działalność związana z 195 3,8% -16-7,6% 462 3,5% -1-0,2%

16 Strona 16 z 95 zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi J Informacja i komunikacja 88 1,7% 5 6,0% 316 2,4% 19 6,4% K L M N O Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 142 2,8% 10 7,6% 462 3,5% 5 1,1% 152 3,0% 8 5,6% 398 3,0% 39 10,9% 287 5,6% -8-2,7% ,6% 16 1,4% 86 1,7% 5 6,2% 334 2,5% 9 2,8% 38 0,7% 1 2,7% 35 0,3% -2-5,4% P Edukacja 159 3,1% 2 1,3% 437 3,3% ,5% Q R S T U Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Organizacje i zespoły eksterytorialne 159 3,1% 23 16,9% 660 5,0% 14 2,2% 113 2,2% 0 0,0% 304 2,3% 24 8,6% 342 6,7% -13-3,7% 766 5,8% -2-0,3% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 1 0,0% 0 0,0% 0 0,0% 0 0,0% - Ogółem ,0% 14 0,3% ,0% ,4% Według stanu z 31.XII.2011 r. Źródło danych: Opracowanie własne W powiecie rybnickim przeważają mikro (do 9 pracowników) i małe przedsiębiorstwa (10-49 pracowników). Podobnie sytuacja wygląda w mieście Rybnik. Przedsiębiorstwa zatrudniające 50 i więcej pracowników stanowią 0,8% ogółu zarejestrowanych podmiotów zarówno w powiecie, jak i mieście Rybnik. W porównaniu do stanu z końca 2010 roku w powiecie wzrosła liczba przedsiębiorstw we wszystkich klasach wielkości. Z kolei w mieście Rybnik przybyło tylko 1 duże przedsiębiorstwo. W pozostałych klasach liczba podmiotów gospodarczych zmalała. Dane dotyczące liczby zarejestrowanych podmiotów w podziale według klas wielkości ilustruje tabela nr 4.

17 Strona 17 z 95 Tabela 4. Podział podmiotów gospodarczych w powiecie i mieście Rybnik według klas wielkości Struktura Przyrost Struktura podmiotów w mieście roku w mieście Przyrost w skali podmiotów w w skali roku w Klasa wielkości przedsiębiorstwa powiecie powiecie N % N % N % N % Mikro przedsiębiorstwa 0-9 pracowników ,2% 10 0,2% ,2% -73-0,6% Małe przedsiębiorstwa pracowników 250 5,0% 1 0,4% 697 5,0% ,8% Średnie przedsiębiorstwa pracowników 32 0,7% 2 6,7% 108 0,7% ,9% pracowników 4 0,1% 1 33,3% 15 0,1% 1 7,1% Duże przedsiębiorstwa 1000 i więcej 0 0,0% 0 0,0% 3 0,0% 0 0,0% Ogółem ,0% 14 0,3% ,0% ,4% Bezrobocie Według stanu z 31.XII.2011 r. Źródło danych: Opracowanie własne Pod koniec 2011 roku w powiecie rybnickim zarejestrowane były osoby bezrobotnych, z czego 65,7% stanowiły kobiety. Od końca 2006 roku do końca 2008 roku zauważalny jest trend spadkowy liczby bezrobotnych (rysunek nr 6). Po czym w 2009 roku następuje wzrost liczby osób pozostających bez zatrudnienia (o 56,0% w stosunku Według stanu z 31.XII.2011 r. Źródło danych: do roku poprzedniego). Tendencja wzrostowa w następnych latach omawianego okresu utrzymywała się, lecz uległa wyraźnemu złagodzeniu. Podobnie wyglądała sytuacja w mieście Rybnik, lata to czas wyraźnego spadku liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych. W roku 2009 nastąpił wzrost o 50,2% w relacji do roku poprzedniego, po czym trend wzrostowy uległ pewnemu złagodzeniu, lecz utrzymał się do końca analizowanego okresu. Pod koniec 2011 roku w mieście Rybnik zarejestrowanych było bezrobotnych, z czego 65,9% stanowiły kobiety. Omawiane dane prezentuje rysunek nr 6. Rysunek 6. Bezrobocie w powiecie rybnickim i mieście Rybnik % ,1% -40,3% ,7% -25,7% ,2% 56,0% ,2% 11,8% liczba bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie liczba bezrobotnych zarejestrowanych w mieście 1,2% 5,7% % przyrost/spadek w porównaniu do stanu z końca poprzedniego okresu

18 Strona 18 z 95 Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie rybnickim, wyniosła w IV kwartale 2011 roku 11,8 pkt proc., podczas gdy poziom bezrobocia w tym samym czasie w mieście Rybnik wynosił 7,5 pkt proc, zaś w województwie i kraju, odpowiednio 10,1 pkt proc i 12,5 pkt proc. Na przestrzeni lat miał miejsce spadek stopy bezrobocia na terenie powiatu i miasta Rybnik, łącznie o 8,8 pkt procentowych (powiat) i 4,8 pkt procentowych (miasto). Spadek ten stanowił odzwierciedlenie tendencji ogólnowojewódzkiej oraz krajowej. Od końca 2008 do końca 2009 roku, poziom bezrobocia wzrósł o 3,8 pkt. procentowych (powiat) i 2,4 pkt proc. (miasto). Tendencja wzrostowa utrzymała się do końca omawianego okres, lecz uległa wyraźnemu złagodzeniu. Na przestrzeni lat stopa bezrobocia w powiecie wzrosła o 1 pkt proc., z kolei w mieście Rybnik o 0,5 pkt proc. Tendencja ta była zgodna z wojewódzką i ogólnokrajową. Poziom stopy bezrobocia rejestrowanego ilustruje rysunek nr 7. Rysunek 7. Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie rybnickim i mieście Rybnik na tle województwa i kraju 17,5 15,8 15,0 14,8 12,5 12,7 11,2 12,1 12,4 12,5 10,8 11,4 11,8 10,0 9,4 9,2 9,8 9,5 9,4 10,0 10,1 7,5 5,0 6,5 7,0 6,9 7,0 7,5 7,5 4,6 2, powiat miasto śląskie kraj Źródło danych: Spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych na terenie powiatu w okresie ostatniego roku odnotowano tylko w gminie Lyski (o 4,9% tj. 10 osób). Wzrost z kolei dotyczył gmin: Czerwionka - Leszczyny (4,4% tj. 53 osoby), Świerklany (9,0% tj. 20 osób), Gaszowice (14,7% tj. 32 osoby), Jejkowice (17,2% tj. 15 osób) oraz w mieście Rybnik (1,2% tj. 53 osoby). Ogólna liczba bezrobotnych w powiecie rybnickim na koniec 2011 r. zmniejszyła się o 110 osoby (tj. 5,7%). Dane te zostały przedstawione na rysunku nr 8.

19 Strona 19 z 95 Rysunek 8. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz przyrost bezrobocia w poszczególnych gminach powiatu rybnickiego i mieście Rybnik Według stanu z r. Źródło danych: Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku Opracowanie własne Liczba bezrobotnych zarejestrowanych z terenu powiatu zmalała pomiędzy I i II kwartałem 2010 r. (spadek o 197 osób). Następnie stopniowo wzrastała aż do I kwartału 2011 r., po czym nastąpił poważny spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych (o 248 osoby). Po tym okresie postępował ponowny wzrost aż do końca badanego okresu, kiedy to liczba bezrobotnych osiągnęła pułap osób. W omawianym okresie liczba bezrobotnych kobiet wykazywała nieco mniej znaczące wahania. Najmniej kobiet zarejestrowanych było na koniec II kwartału 2010 r (co stanowiło wtedy 59,8% ogólnej liczby bezrobotnych), najwięcej zaś na koniec IV kwartału 2011 r (65,7% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych). Relatywnie wysoka liczba bezrobotnych była uprawniona do zasiłku w I kwartale 2010 r. (325 osób tj. 16,7% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych), następnie liczba uprawnionych do zasiłku spadała do końca III kwartału 2010 r., kiedy to osiągnęła najmniejszą wartość 226 osób (tj. 12,5% ogółu bezrobotnych). Wzrost liczby uprawnionych do zasiłku nastąpił między III kwartałem 2010 r. a I kwartałem 2011 r.. Tendencja ta jednak ustąpiła i między II a IV kwartałem 2011 r. liczba bezrobotnych uprawionych do zasiłku kształtowała się w dość stabilnym przedziale osób. Powyższe dane przedstawiono na rysunku nr 9.

20 Strona 20 z 95 Rysunek 9. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w PUP z terenu powiatu rybnickiego I kwartał 2010 II kwartał 2010 III kwartał 2010 IV kwartał 2010 I kwartał 2011 II kwartał 2011 III kwartał 2011 IV kwartał 2011 Bezrobotni ogółem Kobiety Uprawnieni do zasiłku Źródło danych: Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku Analogicznie przedstawić należy sytuację w mieście Rybnik. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych z terenu miasta zmalała wyraźnie pomiędzy I i II kwartałem 2010 r. (spadek o 516 osób). W ciągu następnego okresu nieco wzrosła, by ulec stabilizacji i kształtować się na podobnym poziomie w III i IV kwartale 2010 r., po czym między IV kwartałem 2010 r. a I kwartałem 2011 r. zauważalny jest pewien wzrost o 348 osób. Między I a II kwartałem 2011 r. odnotowano ponowny gwałtowny spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych o 674 osoby. Od tego czasu aż do końca badanego okresu następuje systematyczny wzrost liczby bezrobotnych. W omawianym okresie najmniej kobiet zarejestrowanych było na koniec II kwartału 2010 r (co stanowiło wtedy 60,6% ogólnej liczby bezrobotnych), najwięcej zaś na koniec IV kwartału 2011 r (65,9% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych). Relatywnie wysoka liczba bezrobotnych była uprawniona do zasiłku w I kwartale 2010 r. (742 osoby tj. 16,5% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych), następnie liczba uprawnionych do zasiłku spadała do końca III kwartału 2010 r. Wzrost liczby uprawnionych do zasiłku nastąpił między III kwartałem 2010 r. a I kwartałem 2011 r. Następnie aż do III kwartału 2011 r. odnotowywany był spadek, w kulminacyjnym momencie liczba zarejestrowanych bezrobotnych z prawem do zasiłku wynosiła 522 osoby (III kwartał 2011 r.), co stanowi najmniejszą wartość w badanym okresie czasu. Do końca 2011 r. liczba bezrobotnych uprawionych do zasiłku jednakże wzrosła i na koniec badanego okresu wyniosła 571 osób. Szczegółowe dane przedstawiono na rysunku nr 10.

21 Strona 21 z 95 Rysunek 10. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w PUP z terenu miasta Rybnik I kwartał 2010 II kwartał 2010 III kwartał 2010 IV kwartał 2010 I kwartał 2011 II kwartał III kwartał IV kwartał 2011 Bezrobotni ogółem Kobiety Uprawnieni do zasiłku Charakterystyka osób bezrobotnych Źródło danych: Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku Na tle województwa, powiat rybnicki i miasto Rybnik charakteryzują się nieco wyższym udziałem wśród bezrobotnych, osób młodych w wieku lata. Szczególnie wysoki odsetek osób młodych występuje w powiecie (58,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych). Odsetek osób w wieku lata mniejszy jest w powiecie (33,7% ogółu), w mieście Rybnik wynosi on (37,3%). Wartości te są niższe niż w województwie śląskim, gdzie odsetek wynosi 39,9%. Odsetek osób z najstarszej grupy wiekowej 55 i więcej lat jest niższy również w powiecie i kształtuje się na poziomie 8,2%, w mieście osoby z omawianej grupy wiekowej stanowią 9,5% ogółu, podczas gdy w województwie jest to 12,1%. Rozkład wieku bezrobotnych w powiecie i mieście oraz w województwie śląskim przedstawiono na rysunku nr 11.

22 Strona 22 z 95 Rysunek 11. Rozkład wieku bezrobotnych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik miasto 21,9% 31,3% 17,4% 19,9% 9,5% powiat 28,3% 29,8% 15,8% 17,9% 8,2% woj. śląskie 18,5% 29,5% 19,1% 20,8% 12,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% lat i więcej Źródło danych: Według stanu z 31.XII.2011 r. W ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych najliczniejszy udział stanowią osoby o wykształceniu gimnazjalnym i poniżej 31,7% ogółu w mieście Rybnik oraz 30,5% ogółu w powiecie rybnickim (odsetek w przypadku województwa wynosi 27,9%). Nieco niższy udział w ogólnej liczbie zarejestrowanych mają osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym 26,6% w przypadku miasta Rybnik oraz 30,4% w przypadku powiatu rybnickiego (odsetek w województwie kształtuje się na poziomie 27,9%). Mniejszy odsetek stanowią osoby z wykształceniem policealnym oraz średnim zawodowym - 18,4% ogółu w mieście Rybnik oraz 17,9% ogółu w powiecie rybnickim (odsetek w województwie jest większy i wynosi 23,0%). Osoby z wykształceniem wyższym stanowią 11,6% zarejestrowanych bezrobotnych z terenu miasta oraz 11,0% zarejestrowanych z terenu powiatu, z kolei z wykształceniem średnim ogólnokształcącym w mieście zarejestrowanych jest 11,7%, a w powiecie 10,2%. Dane obrazujące strukturę bezrobotnych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik oraz w województwie w podziale ze względu na wykształcenie ilustruje rysunek nr 12. Rysunek 12. Struktura bezrobotnych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik ze względu na wykształcenie miasto 11,6% 18,4% 11,7% 26,6% 31,7% powiat 11,0% 17,9% 10,2% 30,4% 30,5% woj. śląskie 11,9% 23,0% 9,3% 27,9% 27,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% wyższe policealne oraz średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze (zawodowe) gimnazjalne i poniżej Źródło danych: Według stanu z 31.XII.2011 r.

23 Strona 23 z 95 W powiecie rybnickim i mieście Rybnik bezrobotni posiadający krótki staż pracy (do 1 roku) lub nieposiadający go w ogóle stanowią 41,5% ogółu zarejestrowanych (miasto) i 44,3% ogółu (powiat). Odsetki te są wyższe niż w przypadku całego województwa śląskiego, gdzie wynosi on 35,6%. Około 21% bezrobotnych w mieście i 23% bezrobotnych w powiecie posiada staż pracy od 1 do 5 lat. Osoby posiadające ponad 5 letni staż pracy stanowią 37,5% zarejestrowanych bezrobotnych w mieście Rybnik oraz 32,7% ogółu zarejestrowanych w powiecie rybnickim, natomiast 43,3% zarejestrowanych bezrobotnych w województwie. Dane szczegółowe ilustruje rysunek nr 13. Rysunek 13. Staż pracy bezrobotnych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik miasto 24,2% 17,3% 21,0% 11,4% 13,4% 9,0% 3,7% powiat 27,9% 16,4% 23,0% 10,7% 11,3% 7,5% 3,2% woj. śląskie 18,5% 17,1% 21,1% 12,8% 14,7% 11,7% 4,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% bez stażu do 1 roku 1-5 lat 5-10 lat lat lat 30 lat i więcej Źródło danych: Według stanu z 31.XII.2011 r. Istotnym czynnikiem charakteryzującym kondycję lokalnego rynku pracy jest również czas pozostawania przez osoby bezrobotne bez zatrudnienia. Około 55,9% bezrobotnych w powiecie rybnickim pozostaje bez zatrudnienia przez okres nieprzekraczający sześciu miesięcy. Dla miasta Rybnik odsetek ten jest wyższy i kształtuje się na poziomie 56,4%. Odsetek pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy jest podobny w powiecie i mieście, nie odbiega również znacząco od jego wartości dla województwa. W powiecie rybnickim i mieście Rybnik odsetki bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy są znacząco niższe niż w przypadku województwa i wynoszą w obu przypadkach 24,4%, z tą różnicą, że osób pozostających bez pracy powyżej 24 miesięcy procentowo więcej odnotować można w mieście Rybnik niż w powiecie. Rozkład danych dotyczących czasu pozostawania bez pracy przez bezrobotnych z terenu powiatu i miasta oraz województwa śląskiego ilustruje rysunek nr 14.

24 Strona 24 z 95 Rysunek 14. Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych w powiecie rybnickim i mieście Rybnik miasto 13,2% 23,1% 20,1% 19,2% 14,8% 9,6% powiat 12,7% 22,1% 21,1% 19,7% 15,5% 8,9% woj. śląskie 10,0% 21,7% 19,0% 19,5% 18,2% 11,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% poniżej 1 m-ca 1-3 m-cy 3-6 m-cy 6-12 m-cy m-cy powyżej 24 m-cy Źródło danych: Według stanu z 31.XII.2011 r. Spośród ogólnej liczby zarejestrowanych w powiecie bezrobotnych 88,2% (1 842 osoby) kwalifikuje się do grupy bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, tzn. grup osób, które ze względu na szczególne uwarunkowania mają znaczne problemy z wyjściem ze stanu bezrobocia. W mieście Rybnik odsetek ten wynosi 89,0% (3 968). W powiecie osoby bez wykształcenia średniego stanowią 67,9% osób bezrobotnych w szczególnej sytuacji. Ponadto 43,9% bezrobotnych w szczególnej sytuacji to osoby długotrwale bezrobotne, a 40,2% nie posiada doświadczenia zawodowego. 33,9% osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, należy do grupy osób nie posiadających kwalifikacji zawodowych, z kolei 31,5% do grona osób w wieku do 25 roku życia. W skali roku odnotowano wzrost liczby bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w większości z wyszczególnionych grup. Największy, blisko 22% wzrost odnotowano wśród osób długotrwale bezrobotnych, a także wśród osób samotnie wychowujących dziecko do 18 roku życia 18,1%. Na uwagę zasługuje również fakt znaczącego wzrostu liczebności (o 15,5%) w gronie osób powyżej 50 roku życia. Spadek liczebności natomiast odnotowano tylko w jednej grupie: wśród osób do 25 roku życia (o 2,5%). W mieście Rybnik największy odsetek osób bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy tworzą osoby bez wykształcenia średniego (64,8%), długotrwale bezrobotni (46,7%), bez doświadczenia zawodowego (35,8%) oraz bez kwalifikacji zawodowych (35,0%). W skali roku odnotowano wzrost liczby bezrobotnych w większości z wyszczególnionych grup. Procentowo największy miał miejsce w grupie osób długotrwale bezrobotnych (o 16,6%). Wzrost przewyższający 10% miał miejsce jeszcze w grupach: niepełnosprawnych (13,7%), osób powyżej 50 roku życia (12,3%) i samotnie wychowujących dziecko do 18 roku życia (12,1%). Spadek liczby bezrobotnych odnotowano tylko w dwóch grupach: osób bez doświadczenia zawodowego (o 7,3%) i osób do 25 roku życia (2,4%). Zestawienie danych dotyczących poszczególnych grup bezrobotnych na rynku pracy prezentuje tabela nr 5.

25 Strona 25 z 95 Tabela 5. Bezrobotni w szczególnej sytuacji na rynku pracy w powiecie i mieście Rybnik Kategoria bezrobotnych Bezrobotni zarejestrowani z terenu powiatu Przyrost w skali roku* w powiecie Bezrobotni zarejestrowani z terenu miasta Przyrost w skali roku* w mieście N % N % N % N % Do 25 roku życia ,5% -15-2,5% ,4% -24-2,4% Długotrwale bezrobotni ,9% ,7% ,7% ,6% Powyżej 50 roku życia ,2% 50 15,5% ,8% 99 12,3% Bez kwalifikacji zawodowych ,9% 73 13,2% ,0% 21 1,5% Bez doświadczenia zawodowego ,2% 8 1,1% ,8% ,3% Bez wykształcenia średniego ,9% 72 6,1% ,8% 76 3,0% Samotnie wychowujący dziecko do 18 roku życia Które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia 170 9,2% 26 18,1% ,7% 50 12,1% 42 2,3% 3 7,7% 111 6,0% 6 5,7% Niepełnosprawni 106 5,8% 8 8,2% ,6% 39 13,7% *W porównaniu do stanu z r. Źródło danych: Sprawozdanie o rynku pracy MPiPS-01. Wybrane wnioski z dokumentu Sytuacja na śląskim rynku pracy. Analiza dotychczasowych tendencji oraz prognoza. Badanie zrealizowane przez Wykonawcę należy uznać za komplementarne w relacji do opracowanych przez WUP Katowice badań pt. Sytuacja na śląskim rynku pracy. Analiza dotychczasowych tendencji oraz prognoz 7. Badanie lokalnego rynku pracy powiatu rybnickiego i miasta Rybnik zrealizowane przez Wykonawcę stanowi odrębne uszczegółowienie analiz przygotowanych przez Wojewódzki Urząd Pracy przy szczególnym uwzględnieniu sytuacji na lokalnym rynku, zawodów deficytowych i kompetencji zawodowych w mieście Rybnik i powiecie rybnickim. W raporcie z badania przygotowanym przez WUP znalazły się dwa odniesienia do powiatu rybnickiego i miasta Rybnik, które zostały omówione poniżej. Pozostałe zmienne zamieszczone w raporcie przygotowanym przez WUP rozpatrywane są na poziomie podregionów. Autorzy analiz udostępniają dane, z których wynika, że w powiecie rybnickim liczba bezrobotnych zarejestrowanych ogółem wykazywała dynamikę wzrostową w okresie od r. do r., jednakże była ona relatywnie niewielka. Podobna sytuacja możliwa jest do zidentyfikowania w przypadku miasta Rybnik, gdzie wzrost liczby bezrobotnych w badanym okresie był tylko nieznacznie intensywniejszy niż w powiecie. Należy jednak zauważyć, że powiat Rybnicki i miasto Rybnik znalazły się wśród 11 powiatów/miast na prawach powiatu, gdzie odnotowano wzrost liczby bezrobotnych. 7 Sytuacja na śląskim rynku pracy. Analiza dotychczasowych tendencji oraz prognoza. (Wyniki badań diagnostyczno prognostycznych), Katowice 2010

26 Strona 26 z 95 W pozostałych 25 jednostkach terytorialnych odnotowano dynamikę spadkową. Szczegółowe dane dla powiatu i miasta Rybnik umieszczono w poniższej tabeli. Tabela 6. Zmiany liczby bezrobotnych i dynamiki wg powiatów Powiaty Bezrobotni ogółem Dynamika spadku/wzrostu = r = 100 Redukcja/wzrost liczby bezrobotnych w okresie do Rybnicki ,3 100,6 72 m. Rybnik ,6 102,9 212 Źródło danych: Sytuacja na śląskim rynku pracy. Analiza dotychczasowych tendencji oraz prognoza, Katowice 2010 Powiat rybnicki i miasto Rybnik należało do tych jednostek podziału administracyjnego, gdzie liczba osób bezrobotnych z prawem do zasiłku wykazywała dynamikę wzrostową w okresie od r. do r. W przypadku miasta Rybnik tendencja ta była nieznacznie mniejsza (145,3) niż średnia dla całego województwa, z kolei dla powiatu rybnickiego była ona większa (160,2). W omawianym okresie liczba bezrobotnych z prawem do zasiłku w powiecie rybnickim zwiększyła się o 112 osób, z kolei w mieście Rybnik o 188 osób. Omawiane dane obrazuje tabela nr 7. Tabela 7. Liczba bezrobotnych z prawem do zasiłku Wyszczególnienie Bezrobotni z prawem do zasiłku Udział % w ogółem bezrobotnych Wzrost/spadek bezrobotnych z prawem do zasiłku w stosunku do r. W liczbach bezwzględnych Dynamika = 100 Rybnicki ,1% 17,0% ,2 m. Rybnik ,0% 15,1% ,3 woj. śląskie ,4% 18,3% ,1 Źródło danych: Sytuacja na śląskim rynku pracy. Analiza dotychczasowych tendencji oraz prognoza, Katowice 2010 II. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstw biorących udział w badaniu ilościowym Prężne funkcjonowanie rynku pracy ma bezpośredni związek z działalnością sektora przedsiębiorczości w danym regionie. Dostosowanie tego obszaru do potrzeb pracodawców stanowi najistotniejszy czynnik sukcesu w postaci zwiększenia zatrudnienia i wzrostu tendencji rozwojowych. Zrealizowane badanie miało na celu charakterystykę przedsiębiorczości w powiecie rybnickim i mieście Rybnik, jej kondycji i perspektyw rozwojowych, a także określenie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na lokalnym rynku pracy. Przez większość pracodawców kwestia oceny rynku pracy, jak też polepszenia warunków zatrudnienia i rozwoju została postawiona wysoko, co obserwowano w podejściu do osób przeprowadzających badanie. W ich ocenie żaden z respondentów nie bagatelizował pytań związanych z tematem badania, a odpowiedzi udzielane były kompetentnie, tak w sprawach ogólnych, charakteryzujących przedsiębiorstwo, jak też stricte w temacie badania.

27 Strona 27 z 95 W badaniu udział wzięło łącznie 300 przedstawicieli badanych przedsiębiorstw. Każdy z respondentów posiadał wiedzę w temacie badania, pełnił też w nim zróżnicowane funkcje. Zdecydowana większość firm biorących udział w badaniu 94,3% - należała do sektora prywatnego. Przedsiębiorstwa o charakterze publicznym stanowiły 5,7% badanych podmiotów. Respondentów stojących na czele przedsiębiorstw publicznych najwięcej znalazło się w grupie zatrudniających 50 i więcej pracowników (17,4%), mniej zaś w grupach zatrudniających od 10 do 49 pracowników (7,9%) i zatrudniających do 9 pracowników (3,2%). 76,3% badanych pracodawców prowadzi swoją działalność na terenie miasta Rybnik. Wśród mikroprzedsiębiorstw odsetek ten wynosi 79,8%, w gronie małych firm 66,3%, natomiast 87,0% pracodawców zatrudniających 50 i więcej pracowników działa na terenie miasta. Dane powyższe ilustruje rysunek nr 15. Rysunek 15. Lokalizacja badanych podmiotów 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 79,8% 20,2% Od 10 do 49 pracowników 66,3% 33,7% 50 i więcej pracowników 87,0% 13,0% Ogółem 76,3% 23,7% Miasto Powiat Kolejną zmienną istotną z punktu widzenie charakterystyki respondentów jest forma prawna placówki prowadzonej przez respondentów. Ankietowani najczęściej reprezentowali spółkę jawną (36,3%) oraz spółkę cywilną (35,3%). Wymienione formy najczęściej charakteryzowały pracodawców zatrudniających od 1 do 9 pracowników i od 10 do 49 pracowników. Większe przedsiębiorstwa częściej były natomiast spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością (39,1%). Szczegółowe dane zawiera tabela nr 8. Tabela 8. Forma prawna badanych podmiotów Forma prawna Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Spółka jawna 38,3% 38,2% 13,0% 36,3% Spółka partnerska 3,2% 4,5% 4,4% 3,7% Spółka komandytowa 0,5% 1,1% 0,0% 0,7% Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 17,6% 19,1% 39,1% 19,7% Spółka akcyjna 1,1% 3,4% 17,4% 3,0% Spółka cywilna 38,3% 32,6% 21,7% 35,3% Przedsiębiorstwo państwowe 1,0% 1,1% 4,4% 1,3%

28 Strona 28 z 95 Większość z pracodawców zatrudnia maksymalnie 9 pracowników (62,7% badanych). 29,7% pracodawców uczestniczących w badaniu zatrudnia od 10 do 49 pracowników, a 7,6% (23 firmy) zatrudnia więcej niż 50 pracowników, w tym 10 przedsiębiorstw zatrudnia więcej niż 250 pracowników. Sytuację tę przedstawiono na rysunku nr 16. Rysunek 16. Wielkość zatrudnienia badanych podmiotów Od 50 do 249 pracowników; 4,3% 250 i więcej pracowników; 3,3% Od 10 do 49 pracowników; 29,7% Od 1 do 9 pracowników; 62,7% Większość przedsiębiorstw biorących udział w badaniu funkcjonuje w sekcji G (wg Polskiej Klasyfikacji Działalności) Handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle. Ten rodzaj działalności prowadzi około 37,0% ankietowanych firm. Należy ponadto zauważyć, że 11,3% respondentów działa w sekcji F Budownictwo, 9,7% respondentów w sekcji C Przetwórstwo przemysłowe, a 7,7% w sekcji S Pozostała działalność usługowa. W pozostałych sekcjach nie funkcjonuje więcej niż 5,0% ogółu respondentów 8. Respondentów poproszono następnie o scharakteryzowanie struktury zatrudnienia we własnych placówkach. W tym celu badanym udostępniono listę 6 warstw kwalifikacyjno zawodowych: Kadra zarządzająca na obecność tej warstwy wskazało 83,7% pracodawców. Tworzą ją m.in.: właściciele przedsiębiorstw, członkowie zarządu, dyrektorzy ds. produkcji, dyrektorzy ds. inwestycji i technicznych, dyrektorzy ds. sprzedaży, dyrektorzy ds. jakości, dyrektorzy ds. pracy, dyrektorzy ds. ekonomicznych, główni księgowi, kadrowi, rekruterzy, specjaliści ds. planowania kontraktów, kierownicy działu, kierownicy sklepu, kierownicy ds. dystrybucji, managerowie ds. marketingu, HR managerowie, ale także farmaceuta, powiatowy lekarz weterynarii, z-ca powiatowego lekarza weterynarii oraz redaktor naczelny. 8 Szczegółowy rozkład badanych podmiotów wg sekcji PKD został zamieszczony w aneksie dołączonym do niniejszego raportu.

29 Strona 29 z 95 Wśród obowiązków kadry zarządzającej respondenci najczęściej wymieniali: utrzymanie firmy, kierowanie nią, kontrolę nad firmą i pracownikami, dbanie o lokal i dostawy towaru, zajmowanie się księgowością i formalnościami, prowadzenie negocjacji biznesowych, zarządzanie personelem, a także wyznaczanie celów i kontrolę ich realizacji. 77,6% respondentów przekonanych o istnieniu kadry zarządzającej wskazało, że warstwa ta składa się z 1 osoby. 21,6% wskazało, że kadrę zarządzającą tworzy od 2 do 9 osób. Niecały 1% respondentów ocenia liczebność tej warstwy na osób. Specjaliści na obecność tej warstwy wskazało 7,7% pracodawców. Tworzą ją m.in.: specjaliści ds. księgowych, specjaliści ds. sprzedaży, kierownicy działów, specjaliści ds. ekonomicznych i zarządzania, specjaliści służby zdrowia, specjaliści ds. finansowo-kadrowych, szefowie działów sprzedaży, informatycy, specjaliści ds. logistyki, transportu oraz administracji, zastępcy kierowników, geolodzy, specjaliści ds. zaopatrzenia, specjaliści ds. kontroli jakości, inżynierowie górnictwa, inżynierowie mechaniki i elektryki, geodeci, graficy komputerowi, inżynierowie produkcji, księgowi, magistrowie farmacji, operatorzy maszyn stolarskich, technolodzy drewna, doradcy klienta, starsi inspektorzy weterynarii, radcy prawni oraz stolarze (w tym artystyczni). Wśród obowiązków specjalistów respondenci najczęściej wymieniali: wprowadzenie innowacji, utrzymanie sieci informatycznej, nadzór pracy maszyn, obsługę kontrahentów w zakresie IT, projektowanie materiałów reklamowych, obsługę księgową, serwis urządzeń fiskalnych oraz prowadzenie rozmów z klientami. 52,2% respondentów przekonanych o istnieniu kadry specjalistów wskazało, że warstwa ta składa się z 1 5 osób. 26,1% wskazało, że kadrę specjalistów tworzy od 7 do 17 osób. Pozostali respondenci oceniają liczebność tej warstwy na osób. Średni personel na obecność tej warstwy wskazało 7,0% pracodawców. Tworzą ją m.in.: handlowcy, pracownicy księgowości, kierowcy, inspektorzy, konsultanci ds. reklamy, dziennikarze, managerowie sprzedaży, sekretarki, fakturzystki, pracownicy obsługi klienta, operatorzy montażu i lakierni, maszyniści, kontrolerzy jakości, magazynierzy, barmanki, kelnerki, pracownicy obsługi urządzeń służących rozrywce, magistrowie farmacji, technologowie produkcji, technicy mechanicy, technicy górnicy, technicy elektrycy, technicy zaopatrzeniowcy, a także starsi kontrolerzy weterynaryjni i kontrolerzy weterynaryjni. Wśród obowiązków średniego personelu respondenci najczęściej wymieniali: kontakt i obsługę klienta, obsługę sekretariatu, sprzedaż powierzchni reklamowej, redagowanie tekstów, sprzedaż oraz obsługę księgową.

30 Strona 30 z 95 38,1% respondentów przekonanych o istnieniu warstwy średniego personelu wskazało, że warstwa ta składa się z 1 7 osób. 42,9% wskazało, że kadrę średniego personelu tworzy od 10 do 38 osób. Pozostali respondenci oceniają liczebność tej warstwy na 230 i więcej osób lub nie potrafili jej wskazać. Pracownicy biurowi na obecność tej warstwy wskazało 29,0% pracodawców. Tworzą ją m.in.: księgowi, sprzedawcy, logistycy, pracownicy reklamy oraz kadr, agenci nieruchomości, agenci ubezpieczeniowi, asystentki, doradcy finansowi i kredytowi, doradcy klienta, referenci, sekretarki, pracownicy ds. ewidencji materiałowej, inspektorzy działu zatrudnienia i spraw socjalnych, technicy rachunkowości, magazynierzy, informatycy, a także krawcowe. Wśród obowiązków pracowników biurowych respondenci najczęściej wymieniali: doradzanie klientom i ich obsługę, prowadzenie księgowości i kontrolowanie faktur, organizowanie pracy biura, sprzedaż, wysyłanie przelewów, pozyskiwanie klientów, prowadzenie baz danych, wykładanie towaru oraz szycie. 82,8% respondentów przekonanych o istnieniu warstwy pracowników biurowych wskazało, że warstwa ta składa się z 1 5 osób. 11,5% wskazało, że kadrę tworzy od 6 do 20 osób. Pozostali respondenci oceniają liczebność tej warstwy na 30 i więcej osób lub nie potrafili jej wskazać. Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy - na obecność tej warstwy wskazało 77,7% pracodawców. Tworzą ją m.in.: sprzedawcy (w tym AGD i artykułów BHP), magazynierzy, agenci nieruchomości, florystki, kierowcy, pracownicy obsługi klienta, piekarze, pracownicy ogólnobudowlani, sprzątaczki, kasjerzy, zegarmistrzowie, wykładowcy towaru, recepcjonistki, kucharze, hurtownicy, doradcy klienta, brukarze, fryzjerki, górnicy, kelnerki, inkasenci, mechanicy, konserwatorzy, ślusarze, spawacze, elektrycy, kierowcy wózków widłowych, krawcowe, leśnicy, nauczyciele (w tym języków obcych), pokojówki, pracownicy budowlani, pracownicy fizyczni oraz cukiernicy. Wśród obowiązków pracowników usług osobistych i sprzedawców respondenci najczęściej wymieniali: obsługę klienta, dbanie o czystość, obsługę kas, zamawianie i wykładanie towaru, obsługę wózka widłowego, prace produkcyjne, sprzedaż, prace przy obróbce mięsa i taśmie produkcyjnej, rozwożenie towarów, sprawdzanie jakości materiałów, doradztwo, a także utrzymanie czystości lasu i dokarmianie zwierząt. 73,0% respondentów przekonanych o istnieniu warstwy pracowników usług osobistych i sprzedawców wskazało, że warstwa ta składa się z 1 5 osób. 23,2% wskazało, że kadrę tworzy od 6 do 20 osób. Pozostali respondenci oceniają liczebność tej warstwy na osób lub nie potrafili jej wskazać.

31 Strona 31 z 95 Pracownicy przy pracach prostych - na obecność tej warstwy wskazało 12,3% pracodawców. Tworzą ją m.in.: sprzątaczki, stażyści, górnicy, konserwatorzy, mechanicy, ślusarze, elektrycy, robotnicy niewykwalifikowani, kombajniści, górnicy strzałowi, operatorzy maszyn i urządzeń, pracownicy gospodarczy, stróżowie, kierowcy, ogrodnicy, rzemieślnicy, krawcowe, magazynierzy, pracownicy produkcyjni, dostawcy, montażyści (w tym okien), murarze, tynkarze, pracownicy budowlani, ochroniarze, opiekunki, pomocnicy kuchenni, praktykanci, serwisanci, spawacze, frezerzy, tokarze, pielęgniarki, stolarze oraz wykładowcy towaru. Wśród obowiązków pracowników zatrudnionych przy pracach prostych respondenci najczęściej wymieniali: kontakt z klientem, utrzymanie porządku, pomoc innym pracownikom, wykładanie towaru oraz przygotowywanie posiłków. 64,9% respondentów przekonanych o istnieniu warstwy pracowników zatrudnionych przy pracach prostych wskazało, że warstwa ta składa się z 1 10 osób. 10,8% wskazało, że kadrę tworzy od 20 do 70 osób. Pozostali respondenci oceniają liczebność tej warstwy na osoby. Następnie respondenci poproszeni zostali o określenie procentu kobiet wśród ogółu zatrudnionych. Wyniki badania wskazują, że kobiety stanowią minimum 4/5 stanu osobowego w 44% przedsiębiorstw. Odsetek kobiet jest szczególnie wysoki w mikroprzedsiębiorstwach, z kolei dość niski wśród zatrudnionych w średnich i dużych firmach. Szczegółowe dane ilustruje rysunek nr 17. Rysunek 17. Procent kobiet wśród zatrudnionych 60,0% 56,4% 50,0% 44,0% 40,0% 33,3% 30,0% 20,0% 10,0% 14,9% 13,3% 8,5% 6,9% 23,6% 24,7% 23,6% 16,9% 11,2% 23,8% 23,8% 14,3% 4,8% 18,8% 14,1% 13,4% 9,7% 0,0% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Kobiety stanowią 0%-19% Kobiety stanowią 20% - 39% Kobiety stanowią 40% - 59% Kobiety stanowią 60% - 79% Kobiety stanowią 80% - 100% Kolejną cechą pracowników, która poddana została ocenie przez respondentów było ich wykształcenie. Ankietowani mogli wskazać dwie najliczniejsze pod względem wykształcenia grupy pracowników. 49,3% wskazało, że w przedsiębiorstwie dominują pracownicy z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, a 41,3% wskazało na tych posiadających wykształcenie średnie zawodowe. Na podsta-

32 Strona 32 z 95 wie rysunku nr 18 zaobserwować należy jednakże, że w podmiotach zatrudniających 50 i więcej pracowników dość zdecydowanie zdaniem respondentów dominują pracownicy z wykształceniem średnim zawodowym. Osób z wykształceniem wyższym na tle innych grup najwięcej jest z kolei w małych firmach. Rysunek 18. Wykształcenie pracowników 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 50,5% 51,7% 41,0% 39,3% 37,1% 31,5% 25,0% 18,1% 52,2% 30,4% 21,7% 17,4% 49,3% 41,3% 26,3% 24,0% 10,0% 0,0% 4,3% 0,5% 1,1% 0,3% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Podstawowe/gimnazjalne Zasadnicze zawodowe Średnie zawodowe Średnie ogólnokształcące Wyższe Trudno powiedzieć/występuje duże zróżnicowanie pracowników pod względem wykształcenia 0,7% Uzupełnieniem powyższej kwestii było pytanie o zadowolenie z aktualnego poziomu wykształcenia pracowników. 98,0% respondentów wskazało na swoje zadowolenie, a tylko 0,3% (1 respondent mała firma) na jego brak. Pozostali nie mieli w tej kwestii zdania. Charakterystyka ogólna zakończona została pytaniem o rynki, na których badane przedsiębiorstwa oferują swoje produkty/usługi. 81,0% z nich działa na rynku lokalnym, 24,3% na rynku wojewódzkim, 6,7% na obszarze całego kraju, a 4,0% na rynku międzynarodowym. Na podstawie wyników badania z dużym prawdopodobieństwem można wskazać tezę, że im większa firma, tym zasięg jej działalności jest szerszy. Szczegółowe dane ilustruje rysunek nr 19.

33 Strona 33 z 95 Rysunek 19. Rynek, na którym podmioty oferują swoje produkty/usługi 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 85,6% 18,6% 76,4% 29,2% 10,1% 2,7% 2,7% 1,1% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 60,9% 52,2% 26,1% 26,1% 50 i więcej pracowników 81,0% 24,3% 6,7% 4,0% Ogółem Lokalny Wojewódzki Ogólnopolski Międzynarodowy III. Kondycja ekonomiczna badanych podmiotów Podstawowy wpływ na funkcjonowanie badanych przedsiębiorstw, ma ich ogólna kondycja na lokalnym rynku. Zaledwie 3 respondentów (1,0%) wskazało, że groźba likwidacji przedsiębiorstwa w ciągu najbliższych 12 miesięcy jest realna. Pracodawcy kondycję ekonomiczną własnych podmiotów oceniają raczej dobrze. W pięciostopniowej skali została ona oceniona na 3,8. Na podstawie rysunku nr 20 zauważyć należy ponadto, że im przedsiębiorstwo jest większe, tym jego kierownictwo ocenia kondycję lepiej. Rysunek 20. Ocena kondycji ekonomicznej podmiotów 5,0 4,5 4,0 3,5 3,6 3,9 4,5 3,8 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Ankietowani poproszeni zostali ponadto o oszacowanie wielkości obrotów wygenerowanych przez przedsiębiorstwo w ostatnim roku. W gronie badanych, którzy zdecydowali się udzielić odpowiedzi 46,7% wskazało na obroty w wysokości od do złotych. Taki sam odsetek wskazał na

34 Strona 34 z 95 obroty w wysokości złotych. Ponadto jedna z firm uzyskała obroty w wysokości złotych. Inwestycje w ciągu ostatnich 12 miesięcy podejmowało 33,0% badanych. W tym większość (56,5%) przedsiębiorstw zatrudniających 50 i więcej pracowników oraz zdecydowana mniejszość (22,9%) mikroprzedsiębiorstw. Omawiane dane ilustruje rysunek nr 21. Rysunek 21. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy podejmowano inwestycje? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 22,9% 77,1% Od 10 do 49 pracowników 48,3% 51,7% 50 i więcej pracowników 56,5% 43,5% Ogółem 33,0% 67,0% Tak Nie Zdecydowana większość (67,7%) badanych wskazała, że przeprowadzone inwestycje dotyczyły zakupu/rozbudowy budynków. 38,4% respondentów zakupiło nowe maszyny/środki transportu, a 11,1% zainwestowało w kadrę przeprowadzając cykl szkoleń dla pracowników. Odsetek pozostałych odpowiedzi w każdym z przypadków nie przekroczył 8%. Należy zauważyć, że 38,5% respondentów reprezentujących firmy zatrudniające 50 i więcej pracowników przeprowadziło cykl szkoleń, a 30,8% przeprowadziło modernizację wyposażenia odsetki te są znacząco niższe w grupach mniejszych firm. Respondenci wskazujący odpowiedź Inne mieli na myśli remont, zakup materiałów BHP i nowych kabin wykorzystywanych w solarium. Szczegółowe dane ilustruje rysunek nr 22.

35 Strona 35 z 95 Rysunek 22. Przedmiot inwestycji 80,0% 70,0% 65,1% 69,8% 69,2% 69,2% 67,7% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 25,6% 41,9% 38,5% 30,8% 38,4% 20,0% 10,0% 0,0% 7,0% 11,1% 7,0% 7,0% 4,7% 7,7% 7,7% 7,1% 4,0% 2,3% 2,3% 4,7% 2,3% 2,0% 2,0% 1,0% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Zakupiliśmy/rozbudowaliśmy budynki Zrealizowaliśmy cykl szkoleń dla pracowników Zaciągnęliśmy długoterminowe pożyczki Pozyskaliśmy udziały/papiery wartościowe Zakupiliśmy maszyny/środki transportu Przeprowadziliśmy modernizację wyposażenia Uzyskaliśmy patenty/licencje Inne Zaledwie 13,0% badanych zakładów pracy w ciągu minionego roku rozszerzyło swoją działalność na nowe obszary terytorialne. Najczęściej działania takie podejmowały podmioty zatrudniające 50 i więcej pracowników (21,7%) i przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 pracowników (20,2%). Omawiane dane przedstawia rysunek nr 23. Rysunek 23. Czy rozszerzono działalność na nowe obszary terytorialne? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 8,5% 91,5% Od 10 do 49 pracowników 20,2% 79,8% 50 i więcej pracowników 21,7% 78,3% Ogółem 13,0% 87,0% Tak Nie Najczęstszym powodem rozszerzenia działalności na nowe obszary terytorialne był fakt dobrej sprzedaży produktów i usług. Odpowiedź taką wskazało 87,2% respondentów. Nieco powyżej 10,0% zadeklarowało jeszcze zidentyfikowanie niszy na sąsiednich rynkach oraz posiadanie niewykorzystanych zasobów finansowych. Warto ponadto zauważyć, że 20,0% największych przedsiębiorstw jako moty-

36 Strona 36 z 95 wację rozszerzenia działalności podało pozyskanie środków zewnętrznych (np. dotacji unijnych, kredytów bankowych). Szczegółowe dane przedstawia rysunek nr 24. Rysunek 24. Powody rozszerzenia działalności na nowe obszary terytorialne 120,0% 100,0% 80,0% 93,8% 77,8% 100,0% 87,2% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 6,3% 6,3% Od 1 do 9 pracowników 16,7% 11,1% Od 10 do 49 pracowników 20,0% 20,0% 0,0% 50 i więcej pracowników 10,3% 10,3% 2,6% Ogółem Nasze produkty/usługi dobrze się sprzedawały Zidentyfikowaliśmy niszę na sąsiednich rynkach Posiadaliśmy niewykorzystane zasoby finansowe Pozyskaliśmy środki zewnętrzne (np. dotacje unijne, kredyty bankowe) Do swojej oferty nowe produkty/usługi w przeciągu ostatniego roku wprowadziło 18,0% ankietowanych. Tutaj odmiennie niż w poprzednich pytaniach odsetki odpowiedzi Tak są bardzo zbliżone we wszystkich grupach badanych podmiotów. Dane przedstawia rysunek nr 25. Rysunek 25. Czy wprowadzono do oferty nowe produkty/usługi? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 19,1% 80,9% Od 10 do 49 pracowników 15,7% 84,3% 50 i więcej pracowników 17,4% 82,6% Ogółem 18,0% 82,0% Tak Nie Głównym powodem wprowadzenia nowych usług była dobra sprzedaż ich dotychczasowych wersji. Odpowiedź taką wskazało 77,8% badanych. Ponadto 22,2% badanych zidentyfikowało braki na rynku, a 11,1% wdrożyło nowe technologie. Niewykorzystane zasoby finansowe posiadały tylko największe podmioty. Szczegółowe dane ilustruje rysunek nr 26.

37 Strona 37 z 95 Rysunek 26. Powody wprowadzenia nowych produktów/usług 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 86,1% 19,4% 5,6% 57,1% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 75,0% 77,8% 28,6% 25,0% 25,0% 21,4% 25,0% 25,0% 50 i więcej pracowników 22,2% 11,1% 1,9% 1,9% Ogółem Nasze dotychczasowe produkty/usługi dobrze się sprzedawały Zidentyfikowaliśmy braki na rynku Posiadaliśmy niewykorzystane zasoby finansowe Wdrożyliśmy nowe technologie Inne (chęć poszerzenia asortymentu) IV. Tendencje rozwojowe Wsparcie z Unii Europejskiej uzyskuje zaledwie 3,0% podmiotów. W tym gronie znajduje się 5 zakładów zatrudniających 50 i więcej pracowników (wsparcie dotyczyło m.in. dofinansowania przeprowadzenia szkoleń i rozbudowy hali, dofinansowania rozwoju firmy, pomocy de minimis), 3 zatrudniające od 10 do 49 pracowników (dofinansowanie na nowe stanowisko pracy, na rozwój firmy, dofinansowanie do sadzenia drzew i czyszczenia lasu) i 1 zatrudniające do 10 pracowników (dofinansowanie szkoleń). W kolejnej części badania zapytano ankietowanych, jak ich zdaniem będzie kształtował się popyt na oferowane przez przedsiębiorstwo produkty i usługi, w ciągu najbliższego roku. 88,0% respondentów jest zdania, że popyt ten w ciągu najbliższych 12 miesięcy będzie przynajmniej taki sam jak teraz, w tym 28,0% respondentów uważa, że będzie wzrastał. Niższego popytu na swoje towary lub usługi spodziewa się tylko 2,7% pracodawców. 9,3% przedstawicieli lokalnych przedsiębiorstw nie potrafiło jednoznacznie wypowiedzieć się w omawianej kwestii. Przekonanych o tym, że popyt będzie wzrastał przekonanych jest 56,5% ankietowanych z największych firm, 36,0% z firm małych i 20,7% spośród mikroprzedsiębiorstw. Dane ilustruje rysunek nr 27.

38 Strona 38 z 95 Rysunek 27. Przewidywana tendencja kształtowania się popytu 70,0% 60,0% 65,4% 56,2% 56,5% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 20,7% 36,0% 30,4% 28,0% 11,2% 8,7% 9,3% 5,6% 2,7% 2,2% 4,4% 2,7% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Będzie wzrastał Będzie niższy Będzie taki sam jak teraz Nie wiem, trudno powiedzieć W związku z przewidywanym wzrostem popytu, zatrudnienie nowych pracowników planuje 58,3% spośród badanych przedsiębiorstw deklarujących wzrastający popyt. Możliwość taką wyklucza 36,9% badanych. Wzrost zatrudnienia deklaruje około ¾ ankietowanych z grup zatrudniających od 10 do 49 pracowników oraz 50 i więcej pracowników, z kolei tylko 38,5% mikroprzedsiębiorców. Omawiane dane ilustruje rysunek nr 28. Rysunek 28. Czy wzrost popytu wpłynie na zwiększenie zatrudnienia? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 38,5% 53,8% 7,7% Od 10 do 49 pracowników 75,0% 25,0% 50 i więcej pracowników 76,9% 15,4% 7,7% Ogółem 58,3% 36,9% 4,8% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć Zachowanie popytu na produkty i usługi oferowane przez firmę ma także wpływ na inwestycje planowane w przedsiębiorstwie. 51,7% badanych firm nie planuje w najbliższym roku przeprowadzenia żadnych inwestycji. Natomiast plany inwestycyjne na najbliższe 12 miesięcy posiada 31,0% firm. Około 17,3% respondentów miało trudności z oceną, czy w firmie będą podejmowane jakieś inwestycje w ciągu najbliższego roku. Większy problem z określeniem planów związanych z inwestycjami na najbliższy rok mają przedstawiciele przedsiębiorstw zatrudniających więcej niż 50 pracowników. Brak

39 Strona 39 z 95 planów inwestycyjnych najczęściej deklarowany jest przez właścicieli mikroprzedsiębiorstw. Dane dotyczące obecności planów inwestycyjnych przedstawiono na rysunku nr 29. Rysunek 29. Czy w ciągu najbliższego roku planowane są inwestycje? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 24,5% 61,2% 14,3% Od 10 do 49 pracowników 46,1% 42,7% 11,2% 50 i więcej pracowników 26,1% 8,7% 65,2% Ogółem 31,0% 51,7% 17,3% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć Podjęcie działań inwestycyjnych może wpłynąć na zmiany w zatrudnieniu na lokalnym rynku pracy. Przedstawicieli firm posiadających plany inwestycyjne na okres najbliższych dwunastu miesięcy, zapytano, czy inwestycje te ich zdaniem wpłyną na wzrost zatrudnienia w firmach. 54,9% respondentów wskazało, że przyczynią się one do wzrostu zatrudnienia, w tej kwestii zdanie przeciwne miało 41,9% badanych. Wzrost zatrudnienia ze względu na planowane inwestycje najczęściej deklarowali pracodawcy zatrudniający od 10 do 49 pracowników oraz 50 i więcej pracowników. Dane przedstawia rysunek nr 30. Rysunek 30. Czy inwestycje wpłyną na wzrost zatrudnienia? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 39,1% 56,5% 4,4% Od 10 do 49 pracowników 70,7% 29,3% 50 i więcej pracowników 66,6% 16,7% 16,7% Ogółem 54,9% 41,9% 3,2% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć W następnej kolejności badanych poproszono o wskazanie głównych barier utrudniających zatrudnianie pracowników na lokalnym rynku. Badani wskazali cztery główne bariery: 49,0% ogółu badanych wskazało na niski poziom wykształcenia osób poszukujących pracy, 48,7% na brak odpowiednich

40 Strona 40 z 95 umiejętności zawodowych/kwalifikacji, 46,7% na niechęć osób bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia, a 41,7% na brak doświadczenia zawodowego. W opinii mikroprzedsiębiorców oraz przedstawicieli największych firm najpoważniejszą barierą jest niechęć osób bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia. Z kolei pracodawcy zatrudniający od 10 do 49 pracowników wskazywali najczęściej na brak odpowiednich umiejętności zawodowych/kwalifikacji. Szczegółowe dane prezentuje tabela nr 9. Tabela 9. Główne bariery w zatrudnianiu pracowników Bariera Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Niski poziom wykształcenia osób poszukujących pracy 47,3% 56,2% 34,8% 49,0% Brak odpowiednich umiejętności zawodowych/kwalifikacji 45,2% 57,3% 43,5% 48,7% Niechęć osób bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia 48,9% 41,6% 47,8% 46,7% Brak doświadczenia zawodowego 42,6% 46,1% 17,4% 41,7% Brak predyspozycji osobowych (cech osobowości) do pracy na oferowanym stanowisku 23,9% 25,8% 17,4% 24,0% Brak dopasowania kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy 16,5% 12,4% 13,0% 15,0% Inne* 1,1% 0,0% 8,7% 1,3% Nie wiem, trudno powiedzieć 2,1% 1,1% 4,3% 2,0% Brak barier 2,1% 1,1% 0,0% 1,7% *Inne: brak środków na dodatkowe zatrudnienia, niechęć pracodawców do zatrudniania matek z dziećmi, brak chęci do zawodu, w zależności od stanowiska. W procesie rozwoju poważne przeszkody napotyka 19,0% ogółu badanych. W podziale ze względu na wielkość zatrudnienia jest to: 22,3% wśród mikroprzedsiębiorców, 13,5% wśród pracodawców zatrudniających od 10 do 49 pracowników oraz 13,0% w gronie największych firm. Najpoważniejszą przeszkodą dla mikroprzedsiębiorców jest konkurencja (w tym cenowa i ze strony marketów oraz centrów handlowych). Narzekają oni na powstawanie nowych firm, preferencje klientów, którzy wolą kupować w marketach, brak klientów, ale także zastój w branży reklamowej i niedostatek fachowców (w tym wykwalifikowanych stolarzy). Pracodawcy stojący na czele małych firm również narzekają na konkurencję (w tym cenową i ze strony marketów oraz centrów handlowych). Pojawiła się również przeszkoda w postaci niechęci personelu do wdrożenia nowych przedsięwzięć i działań. Przedstawiciele największych firm wskazują z kolei przede wszystkim na bariery finansowe, ograniczenie popytu oraz wysokie podatki i ich różnorodność. V. Dynamika zatrudnieniowa Badanie miało na celu określenie, jak wyglądają zmiany w strukturze zatrudnienia wśród przedsiębiorstw działających na terenie powiatu rybnickiego i miasta Rybnik. Aby zgłębić tą kwestię respondentom zadano szereg pytań dotyczących zarówno zatrudnień, jak i zwolnień, które miały miejsce w ich firmie w ciągu ostatnich 12 miesięcy. W ciągu ostatniego roku pracowników zatrudniło 40,7% badanych przedsiębiorstw, natomiast 59,3% firm w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie powiększyło swojej kadry. Zatrudnienie deklarowało: 33,0% mikroprzedsiębiorstw, 57,3% firm zatrudniających od 10 do 49 pracowników oraz 39,1% respondentów spośród największych podmiotów.

41 Strona 41 z 95 Badani mikroprzedsiębiorcy na lokalnym rynku pracy w ciągu ostatniego roku zatrudnili 68 osób, przedstawiciele małych firm 92 osoby, natomiast przedstawiciele największych podmiotów 171 osób. 38 mikroprzedsiębiorców zatrudniło sprzedawców, 6 pracowników obsługi klienta, a 4 agentów nieruchomości. 24 pracodawców stojących na czele małych firm zatrudniło sprzedawców, 8 - magazynierów, 5 kierowców, a 4 pracowników biurowych. Ponadto 2 pracodawców z największych firm zatrudniło pracowników do pomocy dołowej pod ziemią. Pełne zestawienie najpopularniejszych zawodów w tabeli nr 10. Tabela 10. Liczba przedsiębiorstw zatrudniających w określonych zawodach w ciągu ostatniego roku Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Zawód Liczba Liczba Liczba Zawód Zawód wskazań wskazań wskazań Sprzedawca 38 Sprzedawca 24 Pomoc dołowa pod ziemią 2 Obsługa klienta 6 Magazynier 8 Handlowiec 1 Agent nieruchomości 4 Kierowca 5 Kierowca 1 Obsługa klienta/pracownik biurowy 2 Pracownik biurowy 4 Kierowca-operator 1 Pracownik biurowy 2 Sprzątaczka 2 Ogrodnik - kierowca 1 Agent ubezpieczeniowy 1 Barmanka 1 Pokojówka 1 Doradca kredytowy 1 Doradca klienta 1 Pracownik gospodarczy 1 Krawcowa 1 Informatyk 1 Pracownik obsługi linii produkcyjnej 1 Kucharz 1 Kierownik 1 Pracownik produkcji 1 Magazynier 1 Nauczyciel 1 Inkasent 1 Magister farmacji 1 Pizzerman 1 Księgowy 1 Obsługa i doradztwo Pomoc dołowa pod Obsługa maszyny 1 1 klienta ziemią wycinającej 1 Pomoc kuchenna/ sprzedawca 1 Pracownik produkcji 1 Recepcjonistka 1 Pracownik biurowy ds. Sprzedawca AGD, Wykwalifikowani pracownicy 1 1 ubezpieczeń obsługa klienta 1 Stolarz 1 Sprzedawca-kasjer 1 Kierownik zarządu ds. jakości Zarządzanie 1 Stróż, portier Dziennikarz Księgowy Obsługa wózków widłowych Spawacz Z-ca kierownika 1 - -

42 Strona 42 z 95 Przedstawicieli przedsiębiorstw, którzy zatrudniali nowych pracowników zapytano następnie o uzasadnienie podjęcia tych działań. Jako główną przyczynę poszukiwania nowych pracowników wskazywano na brak pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach. Odpowiedź taką zadeklarowało 57,4% ankietowanych. Ponadto 34,4% badanych za główny powód podjęcia decyzji o zatrudnieniu nowych osób uznało wzrost sprzedaży produktów/usług. Odpowiedź ta była szczególnie popularna w gronie największych pracodawców. Pozostałe odpowiedzi wskazywało mniej niż 10% badanych. Zestawienie wszystkich wskazywanych czynników, które przyczyniły się do podjęcia decyzji o przyjęciu nowych pracowników w ciągu ostatnich 12 miesięcy przedstawiono w tabeli nr 11. Tabela 11. Powody podjęcia decyzji o zatrudnieniu nowych pracowników Wskazanie Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Brakowało nam pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach 64,5% 52,9% 33,3% 57,4% Wzrosła sprzedaż produkowanych przez nas produktów/świadczonych usług 21,0% 45,1% 66,7% 34,4% Rozbudowaliśmy firmę 3,2% 9,8% 22,2% 7,4% Konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającej z płynności, np. zwolnienia. 3,2% 5,9% 33,3% 6,6% Zakupiliśmy nowe maszyny i urządzenia 3,2% 3,9% 22,2% 4,9% Zaczęliśmy stosować nowe technologie 8,1% 0,0% 11,1% 4,9% Brakowało nam pracowników z powodu konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającego z przechodzenia 0,0% 7,8% 11,1% 4,1% na renty, emerytury itp. Wzrosła sprzedaż produkowanych przez nas produktów/świadczonych usług wśród odbiorców zagranicznych 1,6% 2,0% 11,1% 2,5% Inne (zgoda Urzędu Miasta na zatrudnienie) 0,0% 0,0% 11,1% 0,8% Następnie wszystkich respondentów zapytano o przyczyny odrzucenia kandydatów do pracy w procesie rekrutacji. W ciągu ostatniego roku rekrutacji nie prowadziło w ogóle 36,0% badanych. Respondenci ze wszystkich badanych grup zgodni byli w opinii, że najpoważniejszą przyczyną odrzucenia kandydatów do pracy był brak odpowiednich kwalifikacji (49,7%). Z kolei 39,7% wskazało, że przyczyną są braki w zakresie doświadczenia zawodowego. Blisko 1/3 badanych wymieniła jeszcze brak odpowiedniego wykształcenia. Szczegółowy rozkład odpowiedzi z uwzględnieniem wielkości przedsiębiorstwa ilustruje tabela nr 12. Tabela 12. Przyczyny odrzucenia kandydatów do pracy Wskazanie Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Brak odpowiednich kwalifikacji 51,6% 51,7% 26,1% 49,7% Brak doświadczenia zawodowego 41,5% 40,4% 21,7% 39,7% Brak odpowiedniego wykształcenia 33,0% 33,7% 8,7% 31,3% Zbyt duże oczekiwania w stosunku do płacy 23,9% 16,9% 17,4% 21,3% Brak kompetencji psychospołecznych (np. praca w zespole, terminowość, dyscyplina) 11,7% 13,5% 17,4% 12,7% Brak przygotowania praktycznego 7,4% 5,6% 13,0% 7,3% Nieustabilizowana sytuacja życiowa 3,7% 1,1% 4,3% 3,0%

43 Strona 43 z 95 Inne (odmowa zainteresowanych, brak wskazania) 0,0% 2,2% 0,0% 0,7% Żadne z powyższych 3,7% 3,4% 17,4% 4,7% W ogóle nie prowadziliśmy procesu rekrutacji 33,5% 39,3% 43,5% 36,0% Następnie wszystkich respondentów zapytano o cechy charakteryzujące pracowników, które są dla nich najbardziej istotne i decydujące przy wyborze pracownika. Najważniejszymi cechami okazały się posiadane kwalifikacje i doświadczenie zawodowe (po 79,0% ogółu badanych wskazało takie odpowiedzi). Blisko połowa respondentów wskazała również na staż pracy (49,0%). Mniejsza liczba respondentów wymieniła wykształcenie (34,3%) i wiek (15,7%). Ponadto dla blisko 9,0% ankietowanych znaczenie ma mobilność zawodowa, a dla 6,3% - cechy osobowości. Pozostałe odpowiedzi wskazało nie więcej niż 6% badanych. Rozkład odpowiedzi jest bardzo podobny dla mikroprzedsiębiorstw i małych firm. Istotną różnicę dostrzec należy jedynie w przypadku największych podmiotów, gdzie relatywnie niewielu pracodawców ceni staż pracy, zdecydowanie większe znaczenie przypisując wiekowi. Dane przedstawiono w tabeli nr 13. Tabela 13. Cechy najbardziej istotne przy wyborze pracownika Wskazanie Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Posiadane kwalifikacje 77,7% 79,8% 87,0% 79,0% Doświadczenie zawodowe 78,2% 77,5% 91,3% 79,0% Staż pracy 52,1% 52,8% 8,7% 49,0% Wykształcenie 36,2% 34,8% 17,4% 34,3% Wiek 11,2% 20,2% 34,8% 15,7% Mobilność zawodowa 8,0% 12,4% 0,0% 8,7% Cechy osobowości 6,4% 4,5% 13,0% 6,3% Płeć 5,3% 3,4% 13,0% 5,3% Mobilność terenowa 2,1% 2,2% 4,3% 2,3% Ukończone kursy 0,5% 2,2% 4,3% 1,3% Inne (znajomość branży) 0,5% 0,0% 0,0% 0,3% W ciągu ostatniego roku pracowników zwolniło tylko 8,7% badanych przedsiębiorstw, natomiast 91,3% firm w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie redukowało swojej kadry. Zwolnienia deklarowało 3,7% mikroprzedsiębiorstw, 15,7% firm zatrudniających od 10 do 49 pracowników oraz 21,7% respondentów z największych podmiotów. Badani mikroprzedsiębiorcy na lokalnym rynku pracy w ciągu ostatniego roku zwolnili 8 osób, przedstawiciele małych firm 24 osoby, natomiast przedstawiciele największych podmiotów 241 osób. 4 mikroprzedsiębiorców zwolniło sprzedawców, natomiast 2 pracowników obsługi klienta. 7 pracodawców stojących na czele małych firm zwolniło sprzedawców, a 2 magazynierów. Zwolnienia największych firm dotyczyły pojedynczych zawodów. Pełne zestawienie zawodów, w których dokonano zwolnień w tabeli nr 14.

44 Strona 44 z 95 Tabela 14. Liczba przedsiębiorstw zwalniających w określonych zawodach w ciągu ostatniego roku Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Zawód Liczba wskazań Zawód Liczba wskazań Zawód Liczba wskazań Sprzedawca 4 Sprzedawca 7 Górnik 1 Obsługa klienta 2 Magazynier 2 Kierowcaoperator 1 Pomoc kuchenna 1 Barmanka 1 Magazynier Kierowca 1 Pokojówka Konsultant ds. Pracownicy przy 1 reklamy załadunku Pracownik biurowy 1 Handlowiec Sprzątaczka 1 Inkasent Dziennikarz 1 Obsługa linii produkcyjnej Pizzerman 1 Ślusarz Metaniarz Sterowniczy zakładu przeróbki 1 węgla Inspektor administracji i inni 1 Ankietowanych, którzy w ciągu minionego roku zwalniali pracowników zapytano czy podczas podejmowania decyzji o zwolnieniu brali pod uwagę stanowisko pracy/zawód pracownika. Zaledwie 19,2% badanych sugerowało się wyżej wymienionym czynnikiem. Relatywnie najczęściej robili to pracodawcy zatrudniający 50 i więcej pracowników 40,0%. Dane ilustruje rysunek nr 31. Rysunek 31. Czy podczas zwolnień brano pod uwagę stanowisko pracy/zawód pracownika? 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 14,3% 85,7% Od 10 do 49 pracowników 14,3% 85,7% 50 i więcej pracowników 40,0% 60,0% Ogółem 19,2% 80,8% Tak Nie

45 Strona 45 z 95 Pracodawcy, którzy dokonali zwolnień w ciągu ostatniego roku (łącznie 26 respondentów) poproszeni zostali ponadto o wskazanie cech charakteryzujących pracowników, które brane były pod uwagę podczas podejmowania decyzji o zwolnieniach. 6 pracodawców deklarowało, że brało pod uwagę mobilność zawodową (4 małych i 2 średnich/dużych przedsiębiorców), 4 cechy osobowości (1 mały i 3 średnich/dużych przedsiębiorców), 3 staż pracy (1 mikro, 1 mały i 1 średni/duży przedsiębiorca), 3 posiadane kwalifikacje (1 mikro i 2 średnich/dużych przedsiębiorców), 2 doświadczenie zawodowe (1 mikro i 1 średni/duży przedsiębiorca), 1 wiek (mały przedsiębiorca). 12 pracodawców nie brało pod uwagę żadnej z wyżej wymienionych cech. Wśród cech związanych z funkcjonowaniem miejsca pracy, które brane były pod uwagę podczas podejmowania decyzji o zwolnieniach 2 respondentów wskazało spadek popytu na dobra i usługi (małe i średnie/duże przedsiębiorstwo), a po 1 na restrukturyzację przedsiębiorstwa (małe przedsiębiorstwo), sezonowość produkcji i usług (średnie/duże przedsiębiorstwo) oraz wzrost kosztów pracy (mikroprzedsiębiorstwo). Ankietowanych (łącznie 123 respondentów), którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy podejmowali jakiekolwiek przedsięwzięcia skutkujące zatrudnieniem nowych pracowników, bądź zwolnieniem dotychczasowych, poproszono o wskazanie, czy wśród zatrudnionych/zwolnionych znalazły się osoby z grup bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Ogółem zatrudniono 107 bezrobotnych do 25 roku życia (zwolniono ich 19), 5 bezrobotnych powyżej 50 roku życia (zwolniono ich 7), 5 długotrwale bezrobotnych, 5 samotnie wychowujących dziecko do 18 roku życia (zwolniono ich 2). W pozostałych grupach zwolniono lub zatrudniono mniej niż 5 osób. Szczegółowe dane, uwzględniające podział ze względu na wielkość podmiotu zawiera tabela nr 15. Tabela 15. Zatrudnieni/zwolnieni w szczególnej sytuacji na rynku pracy Grupa bezrobotnych Od 10 do 49 pracowników Ogółem Osoba do 25 roku życia Osoba powyżej 50 roku życia Osoba bez kwalifikacji zawodowych Osoba niepełnosprawna Osoba długotrwale bezrobotna 2 N/d 1 N/d 2 N/d 5 N/d Osoba po odbyciu kary pozbawienia wolności Kobieta, która po urodzeniu dziecka nie podjęła zatrudnienia 1 N/d 0 N/d 0 N/d 1 N/d Osoba samotnie wychowująca dziecko do 18 roku życia Od 1 do 9 pracowników Zatrud- Zwolniontrudniono Zatrudniono Zwolniono 50 i więcej pracowników Zatrud- Zwolniontrudniono Zatrudtrudniono Zwolniono Położeniu osób bezrobotnych znajdujących się w szczególniej sytuacji na rynku pracy zostało poświęcone również następne pytanie. Ankietowani mając w perspektywie wsparcie finansowe Urzędu Pracy zadeklarowali gotowość zatrudnienia przede wszystkim bezrobotnych do 25 roku życia (59,0% ogółu)

46 Strona 46 z 95 i bezrobotnych zarejestrowanych długotrwale (25,7%). Należy zauważyć również, że 40,0% badanych nie ma w perspektywie zatrudnienia bezrobotnych znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy nawet jeśli wiązałoby się to z gratyfikacją finansową. Najchętniej do zatrudnienia tych osób podchodzą pracodawcy reprezentujący średnie/duże przedsiębiorstwa, a najmniej chętnie mikroprzedsiębiorcy. Szczegółowe dane ilustruje rysunek nr 32. Rysunek 32. Gotowość do zatrudnienia osób w szczególnej sytuacji na rynku pracy 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 87,0% 82,0% 56,5% 59,0% 53,2% 44,7% 40,0% 28,1% 20,7% 25,7% 19,1% 5,9% 10,1% 8,7% 13,0% 8,7% 7,3% 2,7% 2,1% 3,4% 4,3% 4,3% 3,0% 2,7% 3,4% 1,1% 3,3% 1,3% 1,0% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Bezrobotni do 25 roku życia Bezrobotni zarejestrowani powyżej 12 miesięcy (tzn. osoby długotrwale bezrobotne) Bezrobotne kobiety, które po urodzeniu dziecka nie podjęły zatrudnienia Bezrobotni powyżej 50 roku życia Bezrobotni samotnie wychowujący dziecko do 18 roku życia Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych Bezrobotni niepełnosprawni Nie zatrudnilibyśmy bezrobotnych z ww. grup Badanych pracodawców zapytano następnie, czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy zamierzają poszukiwać pracowników. Takie plany ma 27,7% ankietowanych, podczas gdy 61,0% nie zakłada, że w ciągu najbliższego roku będzie poszukiwać nowych pracowników. 11,3% nie ma w tej kwestii jednoznacznego zdania. Wyniki badania wskazują, że zdecydowana większość najmniejszych firm nie planuje przyjęć. Odwrotna sytuacja ma miejsce w przypadku największych przedsiębiorstw, spośród których 78,3% będzie poszukiwać pracowników. Szczegółowe dane przedstawione zostały na rysunku nr 33.

47 Strona 47 z 95 Rysunek 33. Czy w ciągu najbliższych 12 miesięcy będą poszukiwani pracownicy 0% 20% 40% 60% 80% 100% Od 1 do 9 pracowników 16,5% 73,4% 10,1% Od 10 do 49 pracowników 38,2% 47,2% 14,6% 50 i więcej pracowników 78,3% 13,0% 8,7% Ogółem 27,7% 61,0% 11,3% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć Głównym powodem poszukiwania nowych pracowników jest wzrost sprzedaży produktów/usług. Taką odpowiedź deklaruje 63,9% badanych. Ponad ¼ respondentów za jeden z powodów uznaje brak pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach. Ponad 10,0% respondentów wskazało jeszcze na rozbudowę firmy (12,0%) i brak pracowników z powodu konieczności uzupełnienia ich liczby wynikającej z płynności np. zwolnienia, zmiana pracodawcy (10,8%). Odpowiedzi rozkładają się podobnie we wszystkich grupach badanych, jednakże zauważyć należy, że dla relatywnie niewielu największych pracodawców powodem poszukiwania jest brak pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach. Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia tabela nr 16. Tabela 16. Powody poszukiwania nowych pracowników w ciągu najbliższych 12 miesięcy Wskazanie Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Wzrosła sprzedaż produkowanych przez nas produktów/świadczonych usług 54,8% 64,7% 77,8% 63,9% Brakowało nam pracowników o odpowiednich kwalifikacjach i umiejętnościach 35,5% 26,5% 5,6% 25,3% Rozbudowaliśmy firmę 9,7% 11,8% 16,7% 12,0% Brak pracowników z powodu konieczności uzupełnienia ich liczby wynikającej z płynności, np. zwolnienia, 16,1% 5,9% 11,1% 10,8% zmiana pracodawcy Zakupiliśmy nowe maszyny i urządzenia 6,5% 2,9% 11,1% 6,0% Wzrosła sprzedaż produkowanych przez nas produktów/świadczonych usług wśród odbiorców zagranicznych 3,2% 5,9% 0,0% 3,6% Brakowało nam pracowników z powodu konieczności uzupełnienia liczby pracowników wynikającego z przechodzenia 0,0% 0,0% 5,6% 1,2% na renty, emerytury itp. Zaczęliśmy stosować nowe technologie 3,2% 0,0% 0,0% 1,2% Inne (otwieramy nowy oddział w Rybniku) 0,0% 0,0% 5,6% 1,2% Nie wiem, trudno powiedzieć 3,2% 2,9% 0,0% 2,4% Respondentów poproszono również o możliwie najdokładniejsze wskazanie zawodów/stanowisk, wykształcenia i liczby poszukiwanych pracowników oraz o określenie, czy wśród nich znajdują się osoby

48 Strona 48 z 95 w wieku do 25 lat i powyżej 50 lat. Udzielone odpowiedzi wskazują, że w ciągu najbliższego roku osoby w wieku do 25 roku życia będą miały możliwość znalezienia pracy przede wszystkim w zawodach: górnika (60 osób), ślusarza ze znajomością rysunku technicznego (40 osób), sprzedawcy (23 osoby), magazyniera (8 osób) i pracownika fizycznego (5 osób). W trudniejszej sytuacji znajdą się osoby w wieku powyżej 50 roku życia, gdyż niewielu pracodawców zgłasza zapotrzebowanie na ich pracę zatrudnienie mogą znaleźć osoby w zawodach: operatora wózka widłowego, pracownika obsługi klienta, sprzedawcy oraz sprzątaczki. Należy jednak zauważyć, że w wielu zawodach pracodawcy nie wyrazili kategorycznie braku woli zatrudnienia osób ze wskazanych grup wiekowych, w tych zawodach zatrudnienia takie są możliwe w ciągu najbliższego roku. Szczegółowe zestawienie zawiera tabela nr 17.

49 Strona 49 z 95 Zawód/stanowisko Wymagane wykształcenie Liczba osób Czy są osoby do 25 lat? Liczba osób Czy są osoby 50+? Liczba osób Agent nieruchomości Wyższe 3 Tak 3 Nie 0 Agent ubezpieczeniowy Wyższe 1 Tak 1 Nie 0 Asystent ds. zakupów Nie określono 3 Nie określono - Nie określono - Asystent handlowy Wyższe Nie określono Nie 0 Nie 0 Barmanka Średnie 1 Tak 1 Nie określono - Brygadzista zmianowy Nie określono 1 Nie określono - Nie określono - Cieśla Nie określono Nie określono Nie określono - Nie określono - Dietetyk Wyższe 1 Nie określono - Nie określono - Doradca klienta Średnie/wyższe 3 Tak 2 Nie 0 Doradca kredytowy Wyższe 1 Tak 1 Nie 0 Elektryk Nie określono 3 Nie określono - Nie określono - Frezer/tokarz CNC Nie określono 2 Nie określono - Nie określono - Pomoc dołowa z doświadczeniem w pracy pod ziemią Nie określono Nie określono Nie określono - Nie określono - Górnik Zawodowe/średnie 80 Tak 60 Nie 0 Górnik instruktor nowoprzyjętych pod ziemią Nie określono 5 Nie określono - Nie określono - Górnik strzałowy Nie określono 20 Nie określono - Nie określono - Grafik komputerowy Nie określono 1 Nie określono - Nie określono - Handlowiec Wyższe 9 Nie określono - Nie określono - Hostessa Nie określono 2 Nie określono - Nie określono - Kasjer Nie określono 4 Tak 1 Nie 0 Kierowca Średnie/zawodowe 3 Tak 3 Nie 0 Kierownik rejonu, doradca finansowy Nie określono 10 Nie określono - Nie określono - Kolporter ulotek Nie określono 3 Nie określono - Nie określono - Kombajnista Nie określono 5 Nie określono - Nie określono - Konsultant/sprzedaż bezpośrednia Nie określono Nie określono Nie określono - Nie określono - Kontroler jakości Średnie techniczne 2 Nie 0 Nie 0 Kosmetyczka Średnie 2 Tak 2 Nie 0 Księgowa Nie określono 1 Nie określono - Nie określono - Magazynier Zawodowe/średnie 13 Tak 8 Nie 0 Magister farmacji Wyższe 1 Tak 1 Nie 0 Obsługa klienta Średnie/wyższe 4 Tak 3 Tak 1 Obsługa wózka widłowego Zawodowe 3 Tak 1 Tak 2 Operator maszyn CNC Nie określono 1 Nie określono - Nie określono -

50 Strona 50 z 95 Opiekunka osób starszych Nie określono 13 Nie określono - Nie określono - Pielęgniarka Nie określono 5 Nie określono - Nie określono - Pokojówka Średnie 2 Tak 2 Nie 0 Pomoc kuchenna Średnie 2 Tak 1 Nie 0 Pracownik biurowy Średnie 2 Tak 1 Nie 0 Pracownik budowlany Nie określono 2 Nie określono - Nie określono - Pracownik fizyczny Zawodowe 10 Tak 5 Nie 0 Pracownik hali Nie określono 2 Nie określono - Nie określono - Pracownik kuchni/kucharz/pracownik obsługi klienta Nie określono 25 Nie określono - Nie określono - Pracownik produkcji Średnie/wyższe 6 Tak 1 Nie 0 Pracownik restauracji Nie określono 40 Nie określono - Nie określono - Pracownik serwisu Nie określono Nie określono Nie określono - Nie określono - Różne Różne 180 Nie określono - Nie określono - Spawacz Nie określono 3 Nie określono - Nie określono - Spawacz gazowy/płytkarz/kierownik budowy/malarz Nie określono 10 Nie określono - Nie określono - Specjalista ds. sprzedaży Nie określono Nie określono Nie określono - Nie określono - Sprzątaczka Zawodowe 4 Nie 0 Tak 1 Sprzedawca Zawodowe/średnie/wyższe 36 Tak 23 Tak 1 Stażysta projektowy Średnie 1 Tak 1 Nie 0 Stolarz Zawodowe 2 Tak 1 Nie 0 Ślusarz (w tym ze znajomością rys. tech.) Zawodowe/średnie 42 Tak 40 Nie 0 Technolog produkcji Nie określono 1 Nie określono - Nie określono - Tokarz/frezer/spawacz Nie określono 11 Nie określono - Nie określono - Wytaczarz Średnie 2 Nie określono - Nie określono - Zaopatrzeniowiec Nie określono 1 Nie określono - Nie określono - Tabela 17. Profil i ilość poszukiwanych pracowników* *1 respondent nie wskazał potencjalnych pracowników mimo woli zatrudnienia wyrażonej w pytaniu 34

51 Strona 51 z 95 Następnie respondentów zapytano o najczęściej wykorzystywane metody rekrutacji pracowników. 61,3% z nich zamieszcza oferty pracy w Internecie, 41,3% korzysta w tym celu z prasy, a 31,0% umieszcza je w widocznych miejscach (np. na tablicach ogłoszeniowych, na witrynach). Wskazania mikroprzedsiębiorców i osób stojących na czele małych firm są podobne. W przypadku największych firm zwraca jednakże uwagę fakt, że 56,5% z nich rekrutuje kandydatów we współpracy z Urzędem Pracy jest to najpopularniejsza odpowiedź w tej grupie. Respondenci, którzy zaznaczyli odpowiedź Inne wskazywali na: niekorzystanie z żadnych metod, niezatrudnianie, umieszczanie ogłoszeń w lokalu (mikroprzedsiębiorstwa), Biuletyn Informacji Publicznej (małe przedsiębiorstwa) i umowy o pracę ze szkołami zawodowymi (średnie/duże przedsiębiorstwa). Pełne zestawienie odpowiedzi znajduje się w tabeli nr 18. Tabela 18. Metody rekrutacji pracowników Metoda Od 1 do 9 Od 10 do i więcej pracowników pracowników pracowników Ogółem Zamieszczamy oferty w Internecie 62,8% 66,3% 30,4% 61,3% Zamieszczamy oferty w prasie 39,4% 49,4% 26,1% 41,3% Umieszczamy oferty w widocznych miejscach (np. na tablicach ogłoszeniowych, na witrynach itp.) 30,3% 34,8% 21,7% 31,0% Rekrutujemy we współpracy z Urzędem Pracy 8,0% 16,9% 56,5% 14,3% Kandydaci sami się do nas zgłaszają 8,5% 12,4% 21,7% 10,7% Nasi pracownicy wskazują nam potencjalnych kandydatów 2,7% 9,0% 26,1% 6,3% Korzystamy z polecenia znajomych/rodziny 4,8% 7,9% 8,7% 6,0% Zamieszczamy oferty w radiu/telewizji 3,7% 3,4% 4,3% 3,7% Korzystamy z pośrednictwa prywatnych Agencji Zatrudnienia 2,1% 3,4% 8,7% 3,0% Inne 3,7% 1,1% 4,3% 3,0% Ostatni etap tej części ankiety dotyczył zwolnień planowanych przez pracodawców w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Zaledwie 1 pracodawca zamierza przeprowadzić zwolnienia (średnie/duże przedsiębiorstwo), a 30 (10,0%) nie podjęło jeszcze decyzji. 89,7% pracodawców nie zamierza redukować ilości pracowników. Pracodawcy, który zamierza zwalniać pracowników zadano dwa następne pytania. W pierwszym z nich poproszono o wskazanie zawodów/stanowisk oraz innych cech pracowników, którzy prawdopodobnie zostaną zwolnieni. Zwolnionych zostanie: 120 górników, wśród których znajduje się 30 osób w wieku powyżej 50 lat. 80 ślusarzy, wśród których znajduje się 20 osób w wieku powyżej 50 lat. 7 sterowników ZPMW, wśród których wszyscy znajdują się w wieku powyżej 50 lat. 40 elektryków, wśród których znajduje się 15 w wieku powyżej 50 lat. Respondent nie wskazał jednoznacznego powodu zwolnień, lecz zaznaczył, że w przypadku części załogi odejścia wiążą się z przejściem na emeryturę.

52 Strona 52 z 95 VI. Oczekiwania w zakresie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy w Rybniku Ostatnia część ankiety poświęcona została oczekiwaniom pracodawców i ich zainteresowaniu poszczególnymi formami wsparcia oferowanymi przez Powiatowy Urząd Pracy w Rybniku. W ciągu najbliższych 12 miesięcy 19,0% pracodawców planuje przyjąć osobę bezrobotną na staż. Odsetek chętnych do skorzystania z tej formy wsparcia największy jest wśród średnich/dużych firm (26,1%), najmniejszy zaś wśród mikroprzedsiębiorstw (15,4%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi ilustruje rysunek nr 34. Rysunek 34. Obecność planów w zakresie zatrudnienia stażystów 90,0% 80,0% 70,0% 79,3% 68,5% 74,0% 60,0% 50,0% 52,2% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 15,4% 24,7% 5,3% 6,8% 26,1% 21,7% 19,0% 7,0% 0,0% Od 1 do 9 pracowników Od 10 do 49 pracowników 50 i więcej pracowników Ogółem Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć Badanych, którzy zamierzają skorzystać z możliwości przyjęcia osoby bezrobotnej na staż, zapytano o poszukiwany zawód/stanowisko oraz liczbę osób. Pracodawcy planują przyjąć w roli stażystów: 25 sprzedawców, 20 górników, 20 górników strzałowych, 10 opiekunek osób starszych, 5 górników instruktorów, 5 kombajnistów i 5 pielęgniarek. W pozostałych zawodach nie planuje się przyjąć więcej niż 3 osób lub pracodawcy nie określili dokładnie zapotrzebowania. Szczegółowe zestawienie zamieszczono w tabeli nr 19. Tabela 19. Profil i ilość potencjalnych stażystów* Zawód/stanowisko Liczba osób Sprzedawca 25 Górnik 20 Górnik strzałowy 20 Opiekunka osób starszych 10 Górnik instruktor nowoprzyjętych pod ziemią 5 Kombajnista 5 Pielęgniarka 5 Inkasent 3 Obsługa klienta 3 Agent nieruchomości 2 Obsługa klienta/pracownik biurowy 2 Pracownik biurowy 2 Sprzedawca - magazynier 2

53 Strona 53 z 95 Dietetyk 1 Doradca klienta 1 Florystka 1 Fryzjerka 1 Grafik 1 Kierowca 1 Konsultant/sprzedawca 1 Krawcowa 1 Magister farmacji 1 Obsługa klienta z doświadczeniem w branży turystycznej 1 Obsługa składowiska 1 Pizzerman 1 Pomoc kuchenna 1 Pracownik produkcji 1 Stolarz 1 Cieśla Nie określono Malarz Nie określono Niewykwalifikowany pracownik biurowy Nie określono Płytkarz Nie określono Pracownik budowlany Nie określono Referent administracyjno - biurowy Nie określono Spawacz gazowy Nie określono Specjalista ds. sprzedaży Nie określono Stażysta projektowy Nie określono Ślusarz Nie określono * 2 pracodawców deklarujących zainteresowanie stażami nie wskazało zawodu ani liczby osób Mniejszym zainteresowaniem niż staże cieszy się przygotowanie zawodowe dorosłych. Wyłącznie 2,3% pracodawców (7 respondentów) pragnie przyjąć osoby bezrobotne wykorzystując taką formę wsparcia. Możliwość skorzystania z przygotowania zawodowego dorosłych wyklucza 88,0% ankietowanych. Należy zauważyć, że ponad połowa średnich/dużych firm nie jest zdecydowana, czy skorzystać z tej formy wsparcia. Szczegółowe zestawienie ilustruje rysunek nr 35.

54 Strona 54 z 95 Rysunek 35. Obecność planów w zakresie przygotowania zawodowego dorosłych 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 3,2% 92,0% 4,8% Od 1 do 9 pracowników 0,0% 91,0% 9,0% Od 10 do 49 pracowników 52,2% 43,5% 4,3% 2,3% 50 i więcej pracowników 88,0% Ogółem 9,7% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć W ramach przygotowanie zawodowego dorosłych pracodawcy planują zatrudnić: 2 agentów nieruchomości, 2 inkasentów, 2 sprzedawców, 1 krawcową i 1 stolarza. W ciągu najbliższych 12 miesięcy 10,7% badanych pracodawców (32 ankietowanych) zamierza zatrudnić osobę bezrobotną w ramach doposażenia stanowiska pracy. Największy odsetek zainteresowanych występuje w grupie małych przedsiębiorstw (21,4%), najmniejszy zaś w grupie średnich/dużych firm (4,4%), w tej ostatniej jednakże aż 47,8% ankietowanych nie podjęło jeszcze decyzji o skorzystaniu z omawianej formy wsparcia. Szczegółowe dane ilustruje rysunek nr 36. Rysunek 36. Obecność planów w zakresie doposażenia stanowisk pracy 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 6,4% 88,8% 4,8% Od 1 do 9 pracowników 21,4% 67,4% 11,2% Od 10 do 49 pracowników 4,4% 47,8% 47,8% 50 i więcej pracowników 10,7% 79,3% Ogółem 10,0% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć Badani wyrażający wolę skorzystania z doposażenia stanowiska pracy pragną zatrudnić przede wszystkim: 10 sprzedawców, 4 pracowników obsługi klienta, 3 kierowców i po 2 agentów nieruchomości, magazynierów, pokojówek, a także 2 osoby łączące zawód sprzedawcy, handlowca i kierowcy. W pozostałych zawodach zgłoszono zapotrzebowanie na pojedyncze osoby lub nie określono dokładnie ich liczby. Szczegółowe dane zawiera tabela nr 20.

55 Strona 55 z 95 Tabela 20. Profil i ilość potencjalnych pracowników zatrudnionych w ramach doposażenia stanowisk pracy Zawód/stanowisko Liczba osób Sprzedawca 10 Obsługa klienta 4 Kierowca 3 Agent nieruchomości 2 Magazynier 2 Pokojówka 2 Sprzedawca/kierowca/handlowiec 2 Agent ubezpieczeniowy 1 Doradca klienta 1 Doradca kredytowy 1 Grafik 1 Krawcowa 1 Kucharz 1 Pizzerman 1 Pomoc kuchenna 1 Stolarz 1 Opiekunka Nie określono Pielęgniarka Nie określono Sprzątaczka Nie określono Ostatnią formą wsparcia, o którą szczegółowo zapytano pracodawców były szkolenia zawodowe dla potencjalnych pracowników. 15,7% badanych wyraziło chęć zatrudnienia osób po wcześniejszym ukończeniu przez nie szkolenia dostosowanego do wymagań pracodawców i sfinansowanego przez Urząd Pracy. Odsetek zainteresowanych taką formą wsparcia podobny jest we wszystkich badanych grupach pracodawców, jednakże zauważyć należy, że wśród średnich/dużych pracodawców odsetek niezdecydowanych wynosi 65,2%. Szczegółowy rozkład odpowiedzi ilustruje rysunek nr 37. Rysunek 37. Obecność planów w zakresie zatrudnienia osób, które ukończyły szkolenie zawodowe 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 15,9% 76,1% 76,4% Od 1 do 9 pracowników 15,7% 13,1% 8,0% 7,9% Od 10 do 49 pracowników 21,7% 65,2% 50 i więcej pracowników 72,0% 15,7% 12,3% Ogółem Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć Pracodawcy najczęściej zgłaszali zapotrzebowanie na pracowników, którzy ukończyli szkolenia w zakresie: obsługi kasy fiskalnej (16 wskazań), obsługi komputera (8 wskazań), znajomości języków obcych (5 wskazań),

56 Strona 56 z 95 prawa jazdy kat. B i sprzedaży (po 3 wskazania). W pozostałych przypadkach zapotrzebowanie zgłaszało nie więcej niż 2 pracodawców. Szczegółowe zestawienie wszystkich odpowiedzi zawiera tabela nr 21. Tabela 21. Rekomendowana tematyka szkoleń* Tematyka szkolenia Liczba wskazań Obsługa kasy fiskalnej 16 Obsługa komputera 8 Języki obce 5 Prawo jazdy kat. B 3 Sprzedaż 3 Obsługa maszyn krajalniczych 2 Obsługa klienta 2 Turystyka znajomość branży 2 Kurs wózka widłowego 2 Obsługa maszyn stolarskich 2 operatorzy maszyn i urządzeń (w tym sterowanych numerycznie, obrabiarek) 2 Logistyka 1 Transport 1 Dietetyka 1 Florystyka 1 Krawiectwo 1 Marketing 1 Mechanika aut 1 Akwarystyka 1 Znajomość branży dziecięcej 1 Obsługa taśmy 1 Księgowość 1 Zamówienia publiczne 1 Pomoc kuchenna 1 Kurs dla pracowników budowlanych 1 Montaż okien 1 Kurs spawacza 1 Kurs sprzątaczki 1 Finansowo-kadrowe 1 Kurs opiekunki 1 Kurs pielęgniarki 1 Technika grzewcza 1 Uprawnienia SEP 1 Obsługa suwnic 1 Obsługa stron internetowych 1 Kurs dla malarzy 1 * 2 respondentów nie określiło tematyki szkolenia Wszyscy badani pracodawcy zostali następnie zapytani o to, jakich form wsparcia oczekują ze strony Urzędu Pracy. Najwięcej pracodawców spośród zainteresowanych współpracą z PUP w Rybniku deklarowało zaintere-

57 Strona 57 z 95 sowanie stażami (60,2%), które w liczbie wskazań wyprzedziły wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy (35,4%). Trzecią najczęściej wymienianą formą wsparcia było pośrednictwo pracy (19,5%). Z kolei przygotowanie zawodowe dorosłych wskazało 11,5% badanych. Pozostałe odpowiedzi nie cieszyły się już takim zainteresowaniem ankietowanych. Dane przedstawia rysunek nr 38. Rysunek 38. Zainteresowanie formami wsparcia oferowanymi przez Urząd Pracy* 70,0% 60,0% 60,2% 50,0% 40,0% 35,4% 30,0% 20,0% 19,5% 10,0% 11,5% 2,7% 2,7% 2,7% 0,0% Staż Wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy Pośrednictwo pracy Przygotowanie zawodowe dorosłych Prace interwencyjne Roboty publiczne Inne * 63 respondentów nie współpracuje z PUP lub nie potrzebuje wsparcia, 124 respondentów nie było zdecydowanych w kwestii wyboru formy wsparcia Na koniec poproszono o wskazanie, o jakie formy wsparcia Urząd Pracy powinien poszerzyć swoją ofertę w celu poprawy skuteczności. 54 ankietowanych (18,0%) twierdziło, że Urząd Pracy jest skuteczny i brak jest zastrzeżeń do jego pracy, a co za tym nie musi on poszerzać swojej oferty. Natomiast wśród konkretnych działań najwięcej respondentów wskazało na: przysyłanie tylko kandydatów wykwalifikowanych i chętnych do pracy, uruchomienie większej ilości dofinansowanych staży i usunięcie granicy wiekowej dla stażystów, wprowadzenie działań mobilizujących bezrobotnych do poszukiwania praca, ułatwienie możliwości otrzymania dotacji, poprawienie obsługi pracodawców, wprowadzenie ulg w składkach ZUS i podatkowych, zwiększenie liczby szkoleń dla kandydatów (umiejętności miękkie, twarde, praktyka), dofinansowanie dokształcania stolarzy, współfinansowanie dalszego zatrudnienia osób niepełnosprawnych po stażu lub przygotowaniu zawodowym.