Środowisko naturalne a zdrowie człowieka

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Środowisko naturalne a zdrowie człowieka"

Transkrypt

1

2 Środowisko naturalne a zdrowie człowieka 1. Środowisko przyrodnicze a zdrowie ludzkie w ujęciu historycznym. Celem ukazania pełnego obrazu ekologicznych uwarunkowań chorób cywilizacyjnych przyjęto ujęcie historyczne i dokonano analizy tego zagadnienia w poszczególnych fazach rozwoju ludzkości. Przez długi okres czasu ludzie prowadzili koczowniczy tryb życia. Ale od kiedy zaczęli się skupiać w duże gromady i na większą skalę kształtować własne środowisko, pojawiły się w nim pewne czynniki wywierające negatywny wpływ na ich organizm. Oddziaływanie mrocznych i wilgotnych pomieszczeń miało złe strony, ale nie było zbyt groźne dla mieszkańców, którzy większą część czasu spędzali wśród nieskalanej przyrody. Groźniejsze w skutkach okazały się w tym czasie konflikty zbrojne między plemionami. A jak wiadomo z wojnami od niepamiętnych czasów było związane niedożywienie oraz głód. Nasuwa się więc przypuszczenie, że często chorobą ówczesnych ludzi, zwłaszcza w okresach

3 nieurodzaju, była choroba głodowa. Jest bardzo prawdopodobne, że ludzie odległych epok chorowali także na rozmaite typy chorób nowotworowych, gdyż mieli styczność z naturalnymi czynnikami onkogennymi, jak benzopiren, promieniowanie jonizujące itp. Już bowiem trzy tysiące lat p.n.e. Sumerowie eksploatowali naturalny asfalt, w okolicach złóż którego skoncentrowany jest benzopiren. Wykaz chorób stwierdzonych po badaniach mumii Egipcjan jest tak długi, iż można go określić jako katalog muzeum patologii. Ogólnie paleopatologia stwierdza, że większość znanych chorób narządów wewnętrznych i chorób zakaźnych jest bardzo dawna i istnieją one prawdopodobnie od chwili pojawienia się człowieka. 2. Zdrowie jest to stan względnej równowagi organizmu reagującego na zmienne warunki środowiska zewnętrznego. Stan taki przejawia się w dobrym samopoczuciu fizycznym, psychicznym i społecznym człowieka. Zachwianie równowagi między organizmem a otoczeniem następuje wtedy, gdy czynniki zewnętrzne są zbyt silne i działają zbyt długo. Zachwianie tej równowagi powoduje chorobę. Zdrowie zależy od wielu czynników działających na organizm człowieka. Można je podzielić na trzy grupy : - czynniki fizyczne jak temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, promieniowanie jonizujące ; - czynniki chemiczne naturalne składniki gleby, powietrza i wody oraz składniki wytworzone w wyniku działalności człowieka, powodujące zanieczyszczenie tych środowisk; - czynniki biologiczne drobnoustroje chorobotwórcze : bakterie, wirusy, grzyby chorobotwórcze, pasożyty zwierzęce. 3. Chemizacja środowiska przyrodniczego a zdrowie człowieka. Środowisko przyrodnicze jest systemem wzajemnie powiązanych elementów. Jeśli połączenia te, tzn. przepływ energii i obieg materii, funkcjonują w sposób prawidłowy, to środowisko pozostaje w stanie równowagi. Szczególnym przykładem jest tu równowaga chemiczna, rozumiana jako zrównoważony bilans pomiędzy ilością uwalnianych pierwiastków i związków chemicznych a ich wykorzystywaniem (wiązaniem) w dalszych procesach. Jednak rozwój przemysłu, rolnictwa, motoryzacji doprowadził do zachwiania równowagi chemicznej środowiska. Przejawia się to w stałym napływie do środowiska związków chemicznych szkodliwie działających na żyjące w nim organizmy, w tym i na człowieka. W większości są to substancje o znacznej aktywności chemicznej i o zróżnicowanym stopniu potencjalnego zagrożenia dla życia biologicznego. Szczególnie niebezpiecznymi truciznami środowiskowymi w Polsce, są:

4 - metale ciężkie i ich związki - pyły - związki siarki - związki azotu - inne jony lub cząstki nieorganiczne Działanie każdej z tych substancji na organizm zależy od rodzaju trucizny, stopnia toksyczności, dawki, czasu działania oraz od drogi wprowadzenia jej do organizmu. Wszystkie te substancje, wprowadzone do środowiska krążą w przyrodzie. Zanieczyszczenia dotyczą więc powietrza, gleby, wody, żywności czyli tych elementów, z którymi bezpośrednio jest związany człowiek. 4. Zanieczyszczenia żywności i ich wpływ na zdrowie człowieka. Jedną z podstawowych dróg przedostawania się substancji chemicznych do organizmu człowieka jest przewód pokarmowy. W pokarmie gromadzą się zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska powiązanych w łańcuch troficzny. Tak więc podstawowym warunkiem żywienia jest zdrowa żywność. W ostatnich latach coraz częściej produkty żywnościowe zawierają różnego rodzaju zanieczyszczenia biologiczne, chemiczne, substancje dodatkowe, naturalne substraty toksyczne, które nie są obojętne dla organizmu człowieka. Zdrowotna wartość żywności zależy od stanu środowiska przyrodniczego, od metod i warunków uzyskiwania i przygotowywania surowców, od sposobów ich przetwarzania, warunków przechowywania oraz zachowania na każdym etapie podstawowych zasad higieny. Skażenia chemiczne żywności mogą przenikać z ziemi (nawożenie), z wody (ścieki) i z powietrza (pyły, spaliny). Mogą przedostawać się również w inny sposób, np. przy leczeniu zwierząt antybiotykami czy innymi substancjami mającymi stymulować wzrost i rozwój bądź przy opryskiwaniu roślin środkami ochrony. Wszystkie te substancje chemiczne przedostają się do mleka, mięsa, nasion, owoców i wraz z nimi spożywane są przez człowieka. Ponadto, coraz częściej przyczyną skażenia żywności związkami chemicznymi są substancje dodawane do produktów spożywczych w celu podnoszenia ich trwałości oraz walorów smakowo zapachowych. Jak wiadomo producenci na całym świecie dodają do wytwarzanej żywności rozmaite konserwanty i barwniki, które powodują, że wygląda ona efektowniej i ma dłuższy okres przydatności do spożycia. Nie zawsze jednak są to substancje obojętne dla zdrowia człowieka a nawet jego życia. Substancje dodatkowe w środkach spożywczych objęte są w ustawodawstwach poszczególnych państw odrębnymi przepisami. Pierwszym i podstawowym kryterium oceny i dopuszczenia środków dodatkowych jest

5 bezpieczeństwo dla zdrowia ludzi. Kolejny istotny warunek- to korzyść i niezbędność zastosowania substancji dodatkowych w produkcji danego środka spożywczego. Zgodnie z polskimi przepisami substancje dodatkowe dzieli się na następujące grupy: - barwniki - środki zapachowe - środki konserwujące - kwasy, zasady - środki stabilizujące - środki zagęszczające i klarujące - środki wzbogacające i słodzące. Wszystkie to substancje dodawane do żywności są szkodliwe dla zdrowia i mogą spowodować groźne następstwa w organizmie. Spożywane - nawet w niewielkich ilościach wraz z żywnością mogą wywołać określone zaburzenia. W oznaczaniu substancji dodatkowych stosuje się symbol E i zapis cyfrowy, np. E 132. Badaniem czynników zdrowej żywności zajmują się organizacje międzynarodowe takie jak : - Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) - Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). 5. Sposoby przeciwdziałania chemizacji żywności. Metody przeciwdziałania chemizacji żywności to przede wszystkim: - preferowanie środków ochrony roślin o szybkim stopniu biodegradacji; - preferowanie rolnictwa ekologicznego i żywności najwyższej jakości; - ograniczenie lub wyeliminowanie substancji chemicznych przy intensyfikacji procesów produkcji; - wykorzystanie naturalnych preparatów w celu podnoszenia odporności organizmów; - lokalizacja upraw z dala od ruchliwych dróg i zakładów przemysłowych emitujących szkodliwe pyły i gazy; - dokładne mycie, a nawet parzenie owoców oraz warzyw w celu usunięcia z ich powierzchni pozostałości niektórych szkodliwych związków; - ograniczenie spożywania, zwłaszcza przez dzieci, produktów konserwowanych, smażonych, wędzonych, ze względu na wysoką kumulację w nich zanieczyszczeń chemicznych; 6. Najczęstsze choroby XX wieku. Wiek XX to okres wielkiego tempa rozwoju nauki, techniki i osiągnięć cywilizacyjnych to wiek urbanizacji oraz dynamicznego przyrostu ludności

6 świata, która musi się wyżywić. Ostatnie stulecie to także niestety czas wyniszczających wojen i nadmiernej produkcji straszliwych śmiercionośnych broni, okres rabunkowej gospodarki naturalnymi zasobami przyrody i potęgującego się zanieczyszczenia środowiska. W dobie szybkich przemian cywilizacyjnych i społecznych, wzmożonego tempa życia, nagromadzenia zagrożeń i sytuacji stresowych, współczesny człowiek ma utrudnioną adaptację do zmieniających się warunków; obniża się odporność psychiczna człowieka i biologiczna zdolność organizmu do obrony. Ludzie coraz częściej zapadają na różne choroby. W zależności od zespołu, przyczyn które wywołują choroby, wyróżnia się trzy ich kategorie: - choroby cywilizacyjne - choroby społeczne - choroby zawodowe. Choroby cywilizacyjne są związane z rozwojem cywilizacji, głównie industrializacji, urbanizacji, motoryzacji i chemizacji. Zalicza się do nich: - wypadki przy pracy, wypadki drogowe, - zatrucia przemysłowe, - choroby wywołane przez nadmierny hałas i promieniowanie jonizujące, - choroby wywołane nadmiernym skażeniem środowiska substancjami chemicznymi, np. zatrucia przemysłowe, alergie, nowotwory, choroby układu oddechowego i krążenia. Innymi czynnikami chorobotwórczymi są; - nadmierne tempo życia, stały pośpiech i ustawiczny stres będące przyczyną nerwic, - zmiana trybu życia, ograniczenie ruchu i wysiłku, - nadmierne, niewłaściwe odżywianie przyczyniające się do otyłości, Choroby społeczne to grupa chorób najczęściej przewlekłych, występujących masowo w powiązaniu z warunkami społecznymi ludności. Do chorób społecznych w Polsce zalicza się: - gruźlicę - AIDS - choroby nowotworowe - choroby psychiczne - choroby serca - choroby zakaźne Choroby społeczne w znaczący sposób obniżają wartość biologiczną społeczeństwa i pogarszają sytuację ekonomiczną (absencja chorobowa, inwalidztwo, rehabilitacja ) Choroby zawodowe to schorzenia powstające w wyniku wykonywania określonej pracy (zawodu) lub z powodu warunków, w których się je wykonuje.

7 Czynnikami najczęściej wywołującymi choroby zawodowe są: - nieodpowiednia przymusowa pozycja ciała, - nadmierne obciążenie części kości, grup mięśni, - nieodpowiednie narzędzia pracy, - nadmierna eksploatacja narządu mowy, wzroku, - ciężkie warunki klimatyczne: zapylenie, niedotlenienie, temperatura, hałas, wstrząsy, - kontakt z truciznami przemysłowymi, ciałami promieniotwórczymi, lekami, Do chorób zawodowych zalicza się: - pylicę węglową u górników - pylicę krzemową u pracowników kamieniołomów i u szlifierzy, - raka skóry u asfalciarzy, - rozedmę płuc u wydmuchiwaczy szkła. Chorobami zawodowymi mogą być ponadto: żylaki, uszkodzenia narządów głosu i słuchu. W Polsce na 10 tyś. zachorowań zmarły w wyniku chorób zawodowych 102 osoby. Najczęściej zgony były spowodowane chorobami układy krążenia (54%), nowotworami złośliwymi żołądka (20%), rzadziej chorobami układu oddechowego, białaczką oraz urazami i zatruciami. Wzrost chorób cywilizacyjnych to dowód dramatycznej sytuacji, w jakiej znalazł się współczesny świat z winy człowieka. Chcąc uchronić się przed degeneracją i zagładą, musiałby znaleźć drogę wyjścia. Profilaktyka chorób współczesnej cywilizacji może być urzeczywistniona jedynie przez uświadomienie sobie dotychczasowych błędów postępowania z naturą, a także przez ochronę środowiska przyrodniczego człowieka i przez przywrócenie tam, gdzie jeszcze można, naturalnej równowagi biologicznej. Ochronę środowiska biofizycznego musi poprzedzać ochrona środowiska psychospołecznego. Nie wyeliminowując ze stosunków międzyludzkich niechęci i nienawiści, rozbrojenia psychicznego i militarnego świata i nie uwzględniając profilaktyki chorób cywilizacyjnych i nie wyrównując dysproporcji pomiędzy technizacją a humanizacją życia, ochrona naturalnego środowiska życia człowieka ma małą szansę powodzenia. Należy dodać, iż nowa propozycja zmienionego stosunku do zdrowia i do ciała, które przestaje być maszyną, a przybiera głęboką ekologiczną wymowę, będzie miała sens tylko wtedy, gdy zostaną uwzględnione koncepcje i idee zakorzenione w naszej własnej kulturze. Musimy także pozwolić jej rozwijać się zgodnie z dynamiką naszej własnej ewolucji społecznej i kulturalnej.

8

TEMAT: Choroby cywilizacyjne i społeczne 20. 19. Zagrożenia dla zdrowia ludzkiego:

TEMAT: Choroby cywilizacyjne i społeczne 20. 19. Zagrożenia dla zdrowia ludzkiego: TEMAT: Choroby cywilizacyjne i społeczne 20. 19. Zagrożenia dla zdrowia ludzkiego: choroby układu krążenia; choroby nowotworowe; narkomania; choroba Alzheimera; alergie; zaburzenia zdrowia psychicznego;

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM EKOLOGICZNY

SZKOLNY PROGRAM EKOLOGICZNY SZKOLNY PROGRAM EKOLOGICZNY GIMNAZJUM PUBLICZNE W GORZYCACH WIELKICH 3 I Cele edukacyjne: 1. Uświadomienie zagrożeń środowiska naturalnego wynikających z gospodarczej działalności człowieka. 2. Budzenie

Bardziej szczegółowo

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,

Bardziej szczegółowo

Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne. Zdrowie środowiskowe

Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne. Zdrowie środowiskowe Bank pytań na egzamin magisterski 2013/2014- kierunek Zdrowie Publiczne Zdrowie środowiskowe 1. Podaj definicję ekologiczną zdrowia i definicję zdrowia środowiskowego. 2. Wymień znane Ci czynniki fizyczne

Bardziej szczegółowo

PROMOCJA ZDROWIA TO PROCES

PROMOCJA ZDROWIA TO PROCES STAROSTWO POWIATOWE W ŚWIDNICY WYDZIAŁ ZDROWIA 2007 r. Opracowała Barbara Świętek PROMOCJA ZDROWIA TO PROCES UMOŻLIWIAJĄCY JEDNOSTKOM, GRUPOM, SPOŁECZNOŚCIĄ ZWIĘKSZENIE KONTROLI NAD WŁASNYM ZROWIEM I JEGO

Bardziej szczegółowo

2. Plan wynikowy klasa druga

2. Plan wynikowy klasa druga Plan wynikowy klasa druga budowa i funkcjonowanie ciała człowieka ział programu Materiał kształcenia L.g. Wymagania podstawowe Uczeń: Kat. Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Kat. Pozycja systematyczna 3

Bardziej szczegółowo

Przeciwwskazania zdrowotne ograniczające możliwości wyboru kierunku kształcenia

Przeciwwskazania zdrowotne ograniczające możliwości wyboru kierunku kształcenia Wybór zawodu a warunki zdrowotne Wkrótce podejmiecie decyzję edukacyjno-zawodową (dotyczącą wyboru szkół ponadgimnazjalnych i zawodu). Ważnym czynnikiem decydującym o tym czy zostaniecie przyjęci do danego

Bardziej szczegółowo

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa

Bardziej szczegółowo

WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska

WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy

Bardziej szczegółowo

Szkolenie okresowe - OSP. Zagrożenia wypadkowe

Szkolenie okresowe - OSP. Zagrożenia wypadkowe Zagrożenia wypadkowe 1 Zagrożenia czynnikami występującymi w procesach pracy Zagrożenie -stan środowiska pracy, który może spowodować wypadek lub chorobę Czynniki zagrożenia zawodowego dzieli się na dwie

Bardziej szczegółowo

Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE. Doc. Adam Fronczak

Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE. Doc. Adam Fronczak Finansowanie Zdrowia Publicznego i badań naukowych w UE Doc. Adam Fronczak Zdrowie obywateli jest podstawowym priorytetem Unii Europejskiej. Unijna polityka w dziedzinie zdrowia funkcjonuje równolegle

Bardziej szczegółowo

Europejski Tydzień Walki z Rakiem

Europejski Tydzień Walki z Rakiem 1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie

Bardziej szczegółowo

Dział programowy: Kuchnia bezpieczna i przyjazna użytkownikom

Dział programowy: Kuchnia bezpieczna i przyjazna użytkownikom TECHNIKA ZAJĘCIA ŻYWIENIOWE Dział programowy: Kuchnia bezpieczna i przyjazna użytkownikom Nr 2 Zapoznanie z programem i systemem oceniania. Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) na lekcjach zajęć technicznych.

Bardziej szczegółowo

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185 SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje

Bardziej szczegółowo

SUBSTANCJE PROMIENIOTWÓRCZE. SKAŻENIA I ZAKAŻENIA.

SUBSTANCJE PROMIENIOTWÓRCZE. SKAŻENIA I ZAKAŻENIA. SUBSTANCJE PROMIENIOTWÓRCZE. SKAŻENIA I ZAKAŻENIA. EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA Pamiętaj!!! Tekst podkreślony lub wytłuszczony jest do zapamiętania Opracował: mgr Mirosław Chorąży Promieniotwórczość (radioaktywność)

Bardziej szczegółowo

Czynniki niebezpieczne (urazowe) to takie czynniki, które działając na człowieka i mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy).

Czynniki niebezpieczne (urazowe) to takie czynniki, które działając na człowieka i mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy). Identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego z tymi zagrożeniami mgr Adam Błęka Czynniki niebezpieczne (urazowe)

Bardziej szczegółowo

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego.

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. 1. Sprawność układu oddechowego - ważnym czynnikiem zdrowotnym. a) zanieczyszczenia powietrza Pyły miedzi, aluminium, żelaza, ołowiu, piaskowe, węglowe, azbestowe,

Bardziej szczegółowo

Fragment nadchodzącej książki: Zdrowie na Zawsze: czyli, czego nie powie Ci doktor Zbigniew Bryła

Fragment nadchodzącej książki: Zdrowie na Zawsze: czyli, czego nie powie Ci doktor Zbigniew Bryła Tak wielu ludzi marzy o dobrym zdrowiu, inni je mają. Gratuluje Ci że jesteś tutaj. Większość tylko marzy, Ty zaś wiozłeś sprawy w swoje ręce. Wiara bez działania jest jak studnia bez wody. Nikt nie zadba

Bardziej szczegółowo

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku

Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich

Bardziej szczegółowo

Wpływ zmian klimatycznych na zdrowie mieszkańców Szczecina

Wpływ zmian klimatycznych na zdrowie mieszkańców Szczecina Wpływ zmian klimatycznych na zdrowie mieszkańców Szczecina dr hab. Beata Bugajska Dyrektor Wydziału Spraw Społecznych Urząd Miasta Szczecin Szczecin, 14-15. 02. 2018 Zdrowie definicja Światowej Organizacji

Bardziej szczegółowo

ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE

ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE ZDROWE ODŻYWIANIE = ZDROWE ŻYCIE RACJONALNIE = ZDROWO Zdrowa dieta jest jednym z najważniejszych elementów umożliwiających optymalny wzrost, rozwój i zdrowie. Ma przez to wpływ na fizyczną i umysłową

Bardziej szczegółowo

WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU

WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU ZA GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ UWAŻANE SĄ: -przemysł -transport -rolnictwo -gospodarka komunalna Zanieczyszczenie gleb Przyczyny zanieczyszczeń gleb to, np.: działalność

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2015

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2015 ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA 2015 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obchodzony jest Światowego Dnia Zdrowia. Każdego roku WHO wybiera priorytetowy obszar ważny z punktu widzenia

Bardziej szczegółowo

REALIZACJA ŚCIEŻKI EKOLOGICZNEJ

REALIZACJA ŚCIEŻKI EKOLOGICZNEJ II LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA WE WŁOCŁAWKU REALIZACJA ŚCIEŻKI EKOLOGICZNEJ Koordynator ścieżki dr Wojciech Górecki Szczegółowe cele kształcenia i wychowania dla ścieżki ekologicznej

Bardziej szczegółowo

CHOROBY CYWILIZACYJNE EMILIA MUSIAŁ

CHOROBY CYWILIZACYJNE EMILIA MUSIAŁ CHOROBY CYWILIZACYJNE EMILIA MUSIAŁ CO TO SĄ CHOROBY CYWILIZACYJNE? PRZYKŁADY CHORÓB CYWILIZACYJNYCH PRZYCZYNY CHORÓB CYWILIZACYJNYCH POŚREDNIE BEZPOŚREDNIE CUKRZYCA OTYŁOŚĆ UDAR MÓZGU SPIS TREŚCI ASTMA

Bardziej szczegółowo

Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności

Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Jakie będzie rolnictwo przyszłości? dr inż. Jerzy Próchnicki Bayer CropScience Polska oraz Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP

Bardziej szczegółowo

Prezentacja zasad przechowywania żywności i przygotowywania posiłków w sposób bezpieczny, zalecanych przez WHO oraz wyników sondy "Co wiesz o swoim

Prezentacja zasad przechowywania żywności i przygotowywania posiłków w sposób bezpieczny, zalecanych przez WHO oraz wyników sondy Co wiesz o swoim Prezentacja zasad przechowywania żywności i przygotowywania posiłków w sposób bezpieczny, zalecanych przez WHO oraz wyników sondy "Co wiesz o swoim jedzeniu" przeprowadzonej przez uczniów naszego liceum,

Bardziej szczegółowo

Niebezpieczne substancje. Maj 2015 r.

Niebezpieczne substancje. Maj 2015 r. Maj 2015 r. ? Na jakie obciążenia i zanieczyszczenia narażone są płuca podczas pracy? Jaki wpływ mają na nas różnego rodzaju obciążenia i zanieczyszczenia?? 2 10 Co stanowi potencjalne zagrożenie? Aerozole

Bardziej szczegółowo

Żywność w łańcuchu troficznym człowieka

Żywność w łańcuchu troficznym człowieka Żywność w łańcuchu troficznym człowieka Łańcuch troficzny jest to szereg grup organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzednia jest podstawą pożywienia dla następnej. ELEMENTY ŁAŃCUCHA TROFICZNEGO

Bardziej szczegółowo

Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie METODYKA PROGRAMU WIĘCEJ WIEM MNIEJ CHORUJĘ

Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie METODYKA PROGRAMU WIĘCEJ WIEM MNIEJ CHORUJĘ METODYKA PROGRAMU WIĘCEJ WIEM MNIEJ CHORUJĘ STRUKTURA PROGRAMU Bloki tematyczne : I. POZNAJEMY CHOROBY ZAKAŹNE i drogi ich szerzenia II. Profilaktyka chorób zakaźnych (higiena zachowań, szczepienia ochronne)

Bardziej szczegółowo

KONKURS Z PRZYRODY SZKOŁA PODSTAWOWA

KONKURS Z PRZYRODY SZKOŁA PODSTAWOWA KONKURS Z PRZYRODY SZKOŁA PODSTAWOWA Człowiek i jego środowisko". 1. Celem Konkursu Przyrodniczego jest: rozwijanie u uczniów zainteresowań przyrodniczych i ekologicznych, rozbudzanie wrażliwości uczniów

Bardziej szczegółowo

Analiza ciągłości edukacji dla zrównoważonego rozwoju w aspekcie środowiskowym na różnych poziomach kształcenia ogólnego w Polsce

Analiza ciągłości edukacji dla zrównoważonego rozwoju w aspekcie środowiskowym na różnych poziomach kształcenia ogólnego w Polsce Analiza ciągłości edukacji dla zrównoważonego rozwoju w aspekcie środowiskowym na różnych poziomach kształcenia ogólnego w Polsce Cel analizy: Uzyskanie odpowiedzi na pytania 1. Czy ogólne kształcenie

Bardziej szczegółowo

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA 0 HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA Grzegorz Nałęcz-Jawecki Zakład Badania Środowiska Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej WUM Higiena 1 to nauka o wpływie środowiska naturalnego i sztucznego

Bardziej szczegółowo

W zdrowym ciele zdrowy duch

W zdrowym ciele zdrowy duch W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 28 grudnia 1995 r.

ZARZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 28 grudnia 1995 r. M.P.96.7.84 1997-09-02 zm.wyn.z Dz.U.96.61.283 art.140 ust.1, art.140 ust.2 ZARZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 28 grudnia 1995 r. w sprawie ustalenia wykazu chorób i schorzeń pozostających w związku

Bardziej szczegółowo

Czynniki chemiczne rakotwórcze

Czynniki chemiczne rakotwórcze Czynniki chemiczne rakotwórcze Materiał szkoleniowo- dydaktyczny opracowała: Magdalena Kozik - starszy specjalista ds. BHP Czynniki chemiczne to pierwiastki chemiczne i ich związki w takim stanie, w jakim

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO

GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO 2016-09-01 GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO SZKOŁY BENEDYKTA PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU GEOGRAFIA IV ETAP EDUKACYJNY Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie różnych źródeł informacji

Bardziej szczegółowo

Wpływ żywienia na funkcjonowanie psychospołeczne dzieci.

Wpływ żywienia na funkcjonowanie psychospołeczne dzieci. Wpływ żywienia na funkcjonowanie psychospołeczne dzieci. ZDROWIE definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to stan cechujący się uzyskaniem dobrego samopoczucia na poziomie fizycznym, psychicznym i

Bardziej szczegółowo

OGRANICZANIE ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM

OGRANICZANIE ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM III KONFERENCJA PANELOWA WSOZZ 2013-2020 OGRANICZANIE ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM SPECYFIKA ZAGROŻEŃ W PRZETWÓRSTWIE PRZEMYSŁOWYM NA PRZYKŁADZIE PRZEMYSŁU OWOCOWO-WARZYWNEGO I MIĘSA SAWO

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA ZDROWIA TIENS

KONCEPCJA ZDROWIA TIENS 1 Spis treści: Dbanie o zdrowie Czym jest zdrowie Negatywne skutki niepełnego zdrowia Czynniki zdrowia Chińska kultura ochrony zdrowia Historia Metody i istota chińskiej kultury zdrowia Koncepcja zdrowia

Bardziej szczegółowo

Powietrze życiodajna mieszanina gazów czy trucizna, która nie zna granic?

Powietrze życiodajna mieszanina gazów czy trucizna, która nie zna granic? Powietrze życiodajna mieszanina gazów czy trucizna, która nie zna granic? Projekt realizuje: Zanieczyszczenia powietrza Projekt realizuje: Definicja Rodzaje zanieczyszczeń Przyczyny Skutki (dla człowieka,

Bardziej szczegółowo

Opracowała Katarzyna Sułkowska

Opracowała Katarzyna Sułkowska Opracowała Katarzyna Sułkowska Ruch może zastąpić wszystkie lekarstwa, ale żadne lekarstwo nie jest w stanie zastąpić ruchu. (Tissot) Ruch jest przejawem życia, towarzyszy człowiekowi od chwili urodzin.

Bardziej szczegółowo

Zdrowie stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, a nie tylko całkowity brak choroby czy niepełnosprawności.

Zdrowie stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, a nie tylko całkowity brak choroby czy niepełnosprawności. Zdrowy tryb życia Zdrowie stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, a nie tylko całkowity brak choroby czy niepełnosprawności. Wyróżnia się: Zdrowie fizyczne prawidłowe funkcjonowanie

Bardziej szczegółowo

Źródła i zasady zbierania danych o stanie zdrowia populacji

Źródła i zasady zbierania danych o stanie zdrowia populacji Źródła i zasady zbierania danych o stanie zdrowia populacji Źródła informacji, którymi dysponuje epidemiologia dzielimy na: pierwotne (bezpośrednie) wtórne (pośrednie) Za pierwotne źródła informacji uznaje

Bardziej szczegółowo

Iwona Budrewicz Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kamieniu Pomorskim

Iwona Budrewicz Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kamieniu Pomorskim Iwona Budrewicz Promocja Zdrowia Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kamieniu Pomorskim Gruźlica jest przewlekłą chorobą zakaźną. W większości przypadków zakażenie zlokalizowane jest w płucach

Bardziej szczegółowo

TEMAT: Przyczyny niedożywienia i głodu 16. 17. Przyczyny głodu:

TEMAT: Przyczyny niedożywienia i głodu 16. 17. Przyczyny głodu: TEMAT: Przyczyny niedożywienia i głodu 16. 17. Przyczyny głodu: gwałtowny wzrost liczby ludności świata; zacofanie cywilizacyjne; ubóstwo zwiększenie liczby ludności o dochodach 1,08 $ USA dziennie na

Bardziej szczegółowo

STUDIA PODYPLOMOWE BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Z A G A D N I E N I A D O E G Z A M I N U D Y P L O M O W E G O :

STUDIA PODYPLOMOWE BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Z A G A D N I E N I A D O E G Z A M I N U D Y P L O M O W E G O : STUDIA PODYPLOMOWE BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Z A G A D N I E N I A D O E G Z A M I N U D Y P L O M O W E G O : 1. PRAWNA OCHRONA PRACY : System ochrony pracy w Polsce. Uregulowania prawne w zakresie

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola 3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie. Rozdział 1 Definicje

INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie. Rozdział 1 Definicje Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr /2006 z dnia 2006r. INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie Rozdział 1 Definicje 1.

Bardziej szczegółowo

DBAMY O ŚRODOWISKO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA REALIZOWANY PRZEZ SPZOZ BRZESKO

DBAMY O ŚRODOWISKO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA REALIZOWANY PRZEZ SPZOZ BRZESKO DBAMY O ŚRODOWISKO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA REALIZOWANY PRZEZ SPZOZ BRZESKO Należy pamiętać, że: Mikrobiologiczną florę środowiska szpitalnego stanowią: wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, niezwykle

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie

INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr /2005 Z dnia 2005 r. INSTRUKCJA oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz wynikające z niej działania w Starostwie Powiatowym w Gryfinie 1. DEFINICJE. 1) RYZYKO

Bardziej szczegółowo

INNOWACJA PEDAGOGICZNA Wiem co jem-czyli świetlicowa akademia zdrowia

INNOWACJA PEDAGOGICZNA Wiem co jem-czyli świetlicowa akademia zdrowia INNOWACJA PEDAGOGICZNA Wiem co jem-czyli świetlicowa akademia zdrowia Od 1 października 2016 roku w świetlicy szkolnej realizowana jest innowacja pedagogiczna pt. Wiem co jem- czyli świetlicowa akademia

Bardziej szczegółowo

Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA

Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym oraz węglem Prowadzący: Tomasz Lis Małopolska

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia na stanowisku pracy i dobór środków ochrony indywidualnej ochrona oczu (cz. 1)

Zagrożenia na stanowisku pracy i dobór środków ochrony indywidualnej ochrona oczu (cz. 1) Zagrożenia na stanowisku pracy i dobór środków ochrony indywidualnej ochrona oczu (cz. 1) Źródła i rodzaje zagrożeń oczu Najczęstsze źródła i rodzaje zagrożeń oczu, które występują na stanowisku pracy.

Bardziej szczegółowo

PLAN DYDAKTYCZNY ŚCIEŻKI EKOLOGICZNEJ

PLAN DYDAKTYCZNY ŚCIEŻKI EKOLOGICZNEJ PLAN DYDAKTYCZNY ŚCIEŻKI EKOLOGICZNEJ EDUKACJA EKOLOGICZNA NA LEKCJACH BIOLOGII i GODZINIE WYCHOWAWCZEJ W KLASACH I i II TECHNIKUM i LICEUM ZAKRES PODSTAWOWY. 1.TREŚCI Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ: Podstawa

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość

Bardziej szczegółowo

Bakterie - organizmy wywołujące choroby

Bakterie - organizmy wywołujące choroby MATERIAŁ NAUCZANIA Scenariusz lekcji otwartej z przyrody w klasie VI. Bakterie - organizmy wywołujące choroby Opracowała: Elżbieta Kowalska - bakterie, żywe organizmy mikroskopijnej wielkości, mające pozytywne

Bardziej szczegółowo

Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji.

Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Uzależnienia Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Termin uzależnienie jest stosowany głównie dla osób, które nadużywają narkotyków, alkoholu i papierosów. Używki Wszystkie używki stanowią

Bardziej szczegółowo

Scenariusz lekcji edukacji dla bezpieczeostwa

Scenariusz lekcji edukacji dla bezpieczeostwa Scenariusz lekcji edukacji dla bezpieczeostwa Temat: Współczesne choroby cywilizacyjne Autor: Marek Grzegorz Nowak Cele lekcji: Uczeo po zajęciach potrafi: - wyjaśnid czym jest choroba i choroba cywilizacyjna,

Bardziej szczegółowo

XII TURNIEJ WIEDZY ZDROWOTNEJ I PROFILAKTYCZNEJ

XII TURNIEJ WIEDZY ZDROWOTNEJ I PROFILAKTYCZNEJ XII TURNIEJ WIEDZY ZDROWOTNEJ I PROFILAKTYCZNEJ Zdrowa szkoła - zdrowy uczeń TEST WIEDZY... nazwa lub numer szkoły Punktacja 1. Rozwiąż rebus i napisz hasło : 2 K T = D RAF = WI KO Hasło:... 2. Światowy

Bardziej szczegółowo

Eugenia Murawska-Ciatowicz i. Podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii- u "1 (, - WG O RN IC.KI XVI. p?* MEDYCZNE

Eugenia Murawska-Ciatowicz i. Podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii- u 1 (, - WG O RN IC.KI XVI. p?* MEDYCZNE Eugenia Murawska-Ciatowicz i Podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii- / b, / y 1 u "1 (, - WG O RN IC.KI W W Y D A W N I C T W O XVI. p?* MEDYCZNE Eugenia Murawska-Ciałowicz Marcin Zawadzki Higiena

Bardziej szczegółowo

Bóle kręgosłupa Zawały serca

Bóle kręgosłupa Zawały serca Bóle kręgosłupa Zawały serca Choroby cywilizacyjne - nie musisz być ich ofiarą Henryk Dyczek 2009 Lista chorób cywilizacyjnych http://pl.wikipedia.org/wiki/choroby_cywilizacyjne Cukrzyca WHO 1995/135 mln;

Bardziej szczegółowo

EKOLOGICZNE I PROZDROWOTNE METODY PRZETWARZANIA OWOCÓW I WARZYW Z PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ

EKOLOGICZNE I PROZDROWOTNE METODY PRZETWARZANIA OWOCÓW I WARZYW Z PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ EKOLOGICZNE I PROZDROWOTNE METODY PRZETWARZANIA OWOCÓW I WARZYW Z PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ Wprowadzenie Liczne badania przeprowadzone w Europie i w Polsce wskazują, że warzywa z produkcji ekologicznej są

Bardziej szczegółowo

4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach

4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach 4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach JESTEŚ RODZICEM MŁODEGO SPORTOWCA? Czy Twoje dziecko uczęszcza na treningi minimum 2 razy w tygodniu? Zdarzyło się, że

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Dietetyka studia pierwszego stopnia profil praktyczny

Efekty kształcenia dla kierunku studiów Dietetyka studia pierwszego stopnia profil praktyczny Symbol kierunkowych efektów kształcenia l K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 Efekty kształcenia dla kierunku studiów Dietetyka studia pierwszego stopnia profil praktyczny WIEDZA Zna budowę,

Bardziej szczegółowo

ń Ż Ń Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz

ń Ż Ń Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz 5 1 0 2 ia w o I r C d Ś Z O ń zie WN Y D Ż y O ow t W a T i S w Ń Ś E Z C E I BEZP Oświata Zdrowotna i Promocja Zdrowia PSSE Brzesko - Barbara Jewiarz 7 kwietnia 2015 r. Światowy Dzień Zdrowia hasło tegorocznej

Bardziej szczegółowo

SZKOLENIA DLA LEKARZY

SZKOLENIA DLA LEKARZY Oferta Szkoleń 2018 ul. Kościelna 13, 41-200 Sosnowiec NIP 644 001 18 44 tel. 32 266 08 85 fax 32 266 11 24 e-mail: sekretariat@imp.sosnowiec.pl www.imp.sosnowiec.pl SZKOLENIA DLA LEKARZY 1. Pylice płuc

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki mieszaniny

Karta charakterystyki mieszaniny Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu termoplastyczny elastomer poliuretanowy b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ

Bardziej szczegółowo

Występowanie szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy

Występowanie szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy Występowanie szkodliwych czynników biologicznych w środowisku pracy W środowisku pracy mogą występować niepożądane czynniki mające bezpośredni wpływ na zdrowie i życie pracowników zatrudnionych w pośrednim

Bardziej szczegółowo

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne

S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu WSPÓŁCZESNA EKOLOGIA I OCHRONA

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?

Bardziej szczegółowo

Zbiór założonych efekty kształcenia dla studiów podyplomowych: ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA

Zbiór założonych efekty kształcenia dla studiów podyplomowych: ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA Zbiór założonych efekty kształcenia dla studiów podyplomowych: ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA ZDROWIA Efekty kształcenia dla przedmiotu Słuchacz, który zaliczył przedmiot, ma wiedzę, umiejętności i kompetencje

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także

Bardziej szczegółowo

Plan zdrowotny realizowany w Zespole Szkół w Lisewie w roku szkolnym 2014/2015

Plan zdrowotny realizowany w Zespole Szkół w Lisewie w roku szkolnym 2014/2015 Plan zdrowotny realizowany w Zespole Szkół w Lisewie w roku szkolnym 2014/2015 Cele: kształtowanie czynnej postawy uczestnictwa młodzieży w rozwiązywaniu praktycznych problemów związanych z ochroną zdrowia;

Bardziej szczegółowo

DiReset. Moja odporność to moja twierdza

DiReset. Moja odporność to moja twierdza DiReset Moja odporność to moja twierdza Nasza odporność Odporność (inaczej układ immunologiczny od łacińskiego słowa immunitas wolny od chorób, uwolniony z obciążeń) jest reakcją obronną organizmu na różnego

Bardziej szczegółowo

Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2015

Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2015 Światowy Dzień Zdrowia 7 kwietnia 2015 Światowy Dzień Zdrowia obchodzony jest każdego roku 7 kwietnia, aby uczcić rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia w 1948 roku. Każdego roku wybierany jest

Bardziej szczegółowo

Wioletta Buczak-Zeuschner. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lublinie

Wioletta Buczak-Zeuschner. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lublinie Choroby zawodowe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy uznanych za rakotwórcze u ludzi w aspekcie zmian wykazów substancji, mieszanin, czynników i procesów technologicznych

Bardziej szczegółowo

Zalącznik do Uchwaly Nr XII/61/2008-02-29 z dnia 26.02.2008 r. GMINNY PROGRAM OCHRONY I PROMOCJI ZDROWIA GMINY CIELĄDZ NA LATA 2008-2015

Zalącznik do Uchwaly Nr XII/61/2008-02-29 z dnia 26.02.2008 r. GMINNY PROGRAM OCHRONY I PROMOCJI ZDROWIA GMINY CIELĄDZ NA LATA 2008-2015 Zalącznik do Uchwaly Nr XII/61/2008-02-29 z dnia 26.02.2008 r. GMINNY PROGRAM OCHRONY I PROMOCJI ZDROWIA GMINY CIELĄDZ NA LATA 2008-2015 Podstawa prawna: Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Rodzaj studiów Poziom kwalifikacji ZAGROŻENIA CYWILIZACYJNE Bezpieczeństwo i Higiena Pracy Stacjonarne I stopnia Rok Semestr Jednostka prowadząca Osoba

Bardziej szczegółowo

Uczeń potrafi. Dział Rozdział Temat lekcji

Uczeń potrafi. Dział Rozdział Temat lekcji Plan wynikowy z biologii- zakres podstawowy, dla klasy III LO i III i IV Technikum LO im.ks. Jerzego Popiełuszki oraz Technikum w Suchowoli Nauczyciel: Katarzyna Kotiuk Nr programu: DKOS-4015-5/02 Dział

Bardziej szczegółowo

Porównanie wartości odżywczej i zdrowotnej żywności ekologicznej i konwencjonalnej

Porównanie wartości odżywczej i zdrowotnej żywności ekologicznej i konwencjonalnej Porównanie wartości odżywczej i zdrowotnej żywności ekologicznej i konwencjonalnej Prof. dr hab. Ewa Rembiałkowska Dr inż. Dominika Średnicka-Tober Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra

Bardziej szczegółowo

Ekologiczna ścieżka edukacyjna

Ekologiczna ścieżka edukacyjna Ekologiczna ścieżka edukacyjna Lp. Treści ogólne Treści szczegółowe Osiągnięcia przedmiot klasa 1. Ekonomiczne i społeczne aspekty Uczeń potrafi: związków między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem.wartość

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe z przyrody. Klasa 4. Dział 1 MY I PRZYRODA. Dział 2 MOJA OKOLICA

Wymagania programowe z przyrody. Klasa 4. Dział 1 MY I PRZYRODA. Dział 2 MOJA OKOLICA Wymagania programowe z przyrody Klasa 4 Dział 1 MY I PRZYRODA wyjaśnia, co to jest przyroda, wymienia elementy przyrody ożywionej i nieożywionej oraz wskazuje zachodzące między nimi zależności, wymienia

Bardziej szczegółowo

KONSPEKT LEKCJI Z REALIZACJI EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I PROZDROWOTNEJ - KORELACJA MIĘDZYPRZEDMIOTOWA

KONSPEKT LEKCJI Z REALIZACJI EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I PROZDROWOTNEJ - KORELACJA MIĘDZYPRZEDMIOTOWA KONSPEKT LEKCJI Z REALIZACJI EDUKACJI EKOLOGICZNEJ I PROZDROWOTNEJ - KORELACJA MIĘDZYPRZEDMIOTOWA Temat: CZY ŻYWNOŚĆ ZAWSZE JEST ZDROWA? Opracowanie: mgr Izydora Antczak Czas trwania zajęć: 2godziny Przedmiot:

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki mieszaniny

Karta charakterystyki mieszaniny Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu kopolimer metakrylanu metylu i akrylan metylu b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM

Bardziej szczegółowo

rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów oraz innych stanów związanych ze zdrowiem, w populacjach ludzkich),

rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów oraz innych stanów związanych ze zdrowiem, w populacjach ludzkich), EPIDEMIOLOGIA Określenie Epidemiologia pochodzi z języka greckiego: epi na demos lud logos słowo, nauka czyli, nauka badająca: rozpowszechnienie (występowanie i rozmieszczenie chorób, inwalidztwa, zgonów

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki mieszaniny

Karta charakterystyki mieszaniny Gatunek: Filament Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu poliwęglan b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ chemiczny

Bardziej szczegółowo

USTAWA. z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych. (Dz. U. z dnia 21 października 2002 r.) [wyciąg] Rozdział 1.

USTAWA. z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych. (Dz. U. z dnia 21 października 2002 r.) [wyciąg] Rozdział 1. Dz.U.02.175.1433 z późn. zm. USTAWA z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych. (Dz. U. z dnia 21 października 2002 r.) [wyciąg] Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. 1. Ustawa określa warunki wprowadzania

Bardziej szczegółowo

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z CHEMII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008. Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data

POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z CHEMII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008. Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z CHEMII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Substancje i przemiany chemiczne w otoczeniu 1. Poznajemy

Bardziej szczegółowo

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 5 opracowanie: Kierownik DAOR OSChR mgr inż. Krzysztof Skowronek Starszy Specjalista DAOR OSChR mgr inż.. Grażyna Sroka Program szkolenia Blok 5. Zasady stosowania

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ Wykaz chorób, pozostających w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze. Dz.U.2003.143.1397 z dnia 2003.08.14 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 15 kwietnia 2009

Bardziej szczegółowo

Listerioza. Teresa Kłapeć

Listerioza. Teresa Kłapeć Listerioza Teresa Kłapeć Listerioza Jest to choroba zakaźna ludzi i zwierząt (zoonoza), wielopostaciowa, wykryta po raz pierwszy u człowieka w 1939 roku w Danii. Czynnikiem etiologicznym objawów chorobowych

Bardziej szczegółowo

Lęki białych kołnierzyków. interdyscyplinarne podejście do nowego profilu pacjenta

Lęki białych kołnierzyków. interdyscyplinarne podejście do nowego profilu pacjenta Lęki białych kołnierzyków interdyscyplinarne podejście do nowego profilu pacjenta Lęki białych kołnierzyków interdyscyplinarne podejście do nowego profilu pacjenta Redakcja: Spis treści Rozdział 1 Do Czytelnika.................................................

Bardziej szczegółowo

Sylabus z modułu. [24A] Dietetyka. Poznanie podstawowych składników zbilansowanej diety, określenie zasad zdrowego żywienia i odżywiania.

Sylabus z modułu. [24A] Dietetyka. Poznanie podstawowych składników zbilansowanej diety, określenie zasad zdrowego żywienia i odżywiania. Sylabus z modułu [24A] Dietetyka 1. Ogólne informacje o module Nazwa modułu DIETETYKA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W PROCESACH INWESTYCYJNYCH

WYMAGANIA PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W PROCESACH INWESTYCYJNYCH WYMAGANIA PRAWNE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA W PROCESACH INWESTYCYJNYCH Joanna Borówka Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach Katowice 8 grudnia 2014r 1 Zagospodarowanie przestrzenne a ochrona

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA

FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA Data wypełnienia: FORMULARZ MEDYCZNY PACJENTA NAZWISKO i IMIĘ PESEL ADRES TELEFON Nazwisko i imię opiekuna/osoby upoważnionej do kontaktu: Telefon osoby upoważnionej do kontaktu: ROZPOZNANIE LEKARSKIE

Bardziej szczegółowo

O zdrowiu wrocławian oraz programie Wrocław w Formie będą rozmawiać:

O zdrowiu wrocławian oraz programie Wrocław w Formie będą rozmawiać: O zdrowiu wrocławian oraz programie Wrocław w Formie będą rozmawiać: Paweł Wróblewski, Wiceprezes Dolnośląskiej Izby Lekarskiej Anna Szarycz, Dyrektor Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miejskiego

Bardziej szczegółowo

Elektroodpady zbierasz klimat wspierasz!

Elektroodpady zbierasz klimat wspierasz! Elektroodpady zbierasz klimat wspierasz! W numerze: 2-3 Niebezpieczne substancje 4-5 Zasady postępowania z elektroodpadami 6 Zapraszamy na zbiórkę 7 Ekołamigłówki 8 Ekoznaki 2 Niebezpieczne substancje

Bardziej szczegółowo

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0239/13. Poprawka. Peter Liese w imieniu grupy PPE

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0239/13. Poprawka. Peter Liese w imieniu grupy PPE 3.7.2017 A8-0239/13 13 Ustęp 14 14. zaznacza, że dominujące obecnie rolnictwo przemysłowe w UE uniemożliwi osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju nr 2 w sprawie zrównoważonego rolnictwa oraz celów dotyczących

Bardziej szczegółowo

Dziennik Ustaw. Warszawa, dnia 21 stycznia 2013 r. Poz. 96 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 7 stycznia 2013 r.

Dziennik Ustaw. Warszawa, dnia 21 stycznia 2013 r. Poz. 96 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 7 stycznia 2013 r. Dziennik Ustaw Warszawa, dnia 21 stycznia 2013 r. Poz. 96 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 7 stycznia 2013 r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości

Bardziej szczegółowo