B. Umowa o dzie³o. a. Cechy umowy

Transkrypt

1 2. CYWILNOPRAWNE wyr. SN z 11 wrzeœnia 1997 r., II UKN 232/97 (,,Œwiadczenie pracy w zmianach, dyspozycyjnoœæ i podporz¹dkowanie pracownika s¹ cechami charakterystycznymi wy³¹cznie dla zatrudnienia w ramach stosunku pracy."); wyr. SN z 2 wrzeœnia 1998 r., I PKN 293/98 ( Je eli w stosunku prawnym nie przewa aj¹ cechy stosunku pracy, to o jego charakterze przes¹dza nazwa i sposób realizacji zobowi¹zania. ); wyr. SN z 9 grudnia 1999 r., I PKN 432/99 ( Zatrudnienie nie musi mieæ charakteru pracowniczego. Praca mo e byæ œwiadczona tak e na podstawie umów cywilnoprawnych ). Literatura: M. Gersdorf, Umowa o pracê. Umowa o dzie³o. Umowa zlecenia, Warszawa 1995; R. Golat, Umowa o dzie³o, Warszawa 2003; Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2003;. Pisarczyk, Ró ne formy zatrudnienia, Warszawa B. Umowa o dzie³o Wykonywanie pracy mo e odbywaæ siê na podstawie umowy o dzie³o. Umowa o dzie³o zosta³a uregulowana w k.c. (art. 627 i n.). Przez umowê o dzie³o przyjmuj¹cy zamówienie zobowi¹zuje siê do wykonania oznaczonego dzie³a, a zamawiaj¹cy zobowi¹zuje siê do zap³aty wynagrodzenia. Stronami tej umowy s¹: ten, czyim wysi³kiem, staraniem i prac¹ dzie³o ma zostaæ wykonane (przyjmuj¹cy zamówienie), oraz ten, dla kogo dzie³o ma byæ wykonane (zamawiaj¹cy). Miêdzy stronami nie istnieje stosunek podporz¹dkowania, charakterystyczny w umowie o pracê, ani inny stosunek zale noœci. 141 a. Cechy umowy Umowa o dzie³o charakteryzuje siê okreœlonymi cechami, które musz¹ byæ spe³nione, aby dana praca mog³a byæ wykonywana na podstawie tej umowy. S¹ to przede wszystkim: z góry okreœlony i pewny do osi¹gniêcia rezultat pracy; odp³atnoœæ za pracê wykonan¹ zgodnie z umow¹. Umowa o dzie³o jako typowa umowa rezultatu mo e byæ wykorzystywana w tych przypadkach, w których chodzi o wykonanie czynnoœci prowadz¹cej do powstania konkretnego rezultatu o charakterze materialnym lub niematerialnym. Dzie³em mog¹ byæ rezulataty intelektualnie utrwalone w postaci planu, modelu, obliczenia itp. Rezultat musi byæ obiektywnie osi¹galny i w konkretnych warunkach pewny. Przedmiotem umowy o dzie³o mo e byæ zatem wykonanie okreœlonych przedmiotów, remont mieszkania, sporz¹dzenie ekspertyzy lub t³umaczenia itp. Dzie³o ma byæ rezultatem zamierzonym przez strony. Rezultat ten musi byæ z góry okreœlony, a jego osi¹gniêcie musi byæ uwa ane przez strony za pewne, a nie jedynie prawdopodobne. Okreœlenie mo e nast¹piæ przy u yciu ró nych metod, np. przez opis. Sposób okreœlenia dzie³a nie mo e jednak budziæ w¹tpliwoœci, o jakie dzie³o chodzi. Odpowiedzialnoœæ przyjmuj¹cego zamówienie w przypadku nieosi¹gniêcia celu umowy jest odpowiedzialnoœci¹ za nieosi¹gniêcie zamierzonego rezultatu, a nie za brak nale ytej starannoœci Kolejnym istotnym elementem umowy o dzie³o jest jej odp³atnoœæ, co oznacza, e za wykonanie dzie³a nale y siê przyjmuj¹cemu zamówienie wynagrodzenie. Wysokoœæ wynagrodzenia mo na okreœliæ przez wskazanie podstaw do jego ustalenia, np. odwo³anie siê do okreœlonych cenników lub stawek. Jeœli strony w umowie nie okreœli³y wynagrodzenia lub nie wskawww.meritum.pl 119

2 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY za³y podstaw do jego ustalenia, przyjmuje siê, e wykonawcy przys³ugiwaæ bêdzie zwyk³e wynagrodzenie za dzie³o danego rodzaju. W przypadku gdy i w ten sposób nie da siê ustaliæ wysokoœci wynagrodzenia, nale y siê wynagrodzenie odpowiadaj¹ce uzasadnionemu nak³adowi pracy oraz innym nak³adom, jakie poniós³ przyjmuj¹cy zamówienie. Powy sze sposoby ustalenia wynagrodzenia maj¹ charakter pomocniczy, gdy w praktyce w zale noœci od rodzaju dzie³a i zadañ, jakie ci¹ ¹ na przyjmuj¹cym zamówienie, ustalenie wynagrodzenia odbywa siê z wykorzystaniem dwóch sposobów: wynagrodzenia rycza³towego lub kosztorysowego. Ten ostatni sposób wystêpuje zwykle przy dzie³ach o bardziej skomplikowanej kalkulacji. WA NE! Strony maj¹ swobodê w okreœleniu wynagrodzenia w umowie o dzie³o. Wynagrodzenie nale ne z tytu³u umowy o dzie³o nie musi mieæ postaci pieniê nej. b. Obowi¹zki stron umowy 144 Podstawowym obowi¹zkiem przyjmuj¹cego zamówienie jest wykonanie dzie³a. Jest on odpowiedzialny za jakoœæ dzie³a. Sposób wykonania dzie³a jest pozostawiony uznaniu przyjmuj¹cego zamówienie. Jest on zwi¹zany jedynie ustaleniami co do w³aœciwoœci dzie³a ustalonego w umowie lub wynikaj¹cych z charakteru danego dzie³a. Przyjmuj¹cy nie ma obowi¹zku osobistego wykonania dzie³a, chyba e wynika to z umowy lub charakteru dzie³a (np. utwór artystyczny). Je eli jednak sam nie wykonuje dzie³a, jest zobowi¹zany do kierowania osobami, którymi siê pos³uguje i za które odpowiada. Z chwil¹ ukoñczenia dzie³a powinien je wydaæ zamawiaj¹cemu i umo liwiæ mu korzystanie z dzie³a. W niektórych sytuacjach samo wykonanie dzie³a umo liwia korzystanie z niego, np. wykonanie naprawy instalacji wodno- -sanitarnej. 145 Podstawowym obowi¹zkiem zamawiaj¹cego jest zap³ata wynagrodzenia przyjmuj¹cemu zamówienie. Jeœli strony nie postanowi¹ inaczej, nale y siê ono w chwili oddania dzie³a. W przypadku niewykonania dzie³a z przyczyn le ¹cych po stronie zamawiaj¹cego przyjmuj¹cemu zamówienie nale y siê wynagrodzenie pomniejszone jednak o to, co przyjmuj¹cy oszczêdzi³ z powodu niewykonania dzie³a. S¹ to zazwyczaj oszczêdnoœci materia³ów i innych wydatków, np. niewykorzystanie farb malarskich do pomalowania mieszkania itp. 146 Gdy dzie³o zostanie ukoñczone, na zamawiaj¹cym ci¹ y obowi¹zek odebrania dzie³a. Odebranie dzie³a, zale nie od jego charakteru, mo e oznaczaæ wiêcej ni odebranie przedmiotu œwiadczenia. Zamawiaj¹cy powinien ustaliæ, czy dzie³o odpowiada zamówieniu, np. poprzez sprawdzenie, czy reperacja rzeczy zosta³a dokonana, instalacja elektryczna funkcjonuje bez usterek itp. c. Ustanie stosunku prawnego 147 Stosunek prawny ³¹cz¹cy strony umowy o dzie³o koñczy siê normalnie wraz z wype³nieniem œwiadczenia stron. W pewnych sytuacjach mo e dojœæ do przedwczesnego ustania tego stosunku. W przeciwieñstwie do umowy agencyjnej, umowy zlecenia czy wreszcie umowy o pracê, umowa o dzie³o nie prowadzi do nawi¹zania trwa³ej wiêzi prawnej miêdzy stronami. Stosunek prawny ³¹cz¹cy strony ma raczej charakter jednorazowy, zmierzaj¹cy do osi¹gniêcia 120

3 2. CYWILNOPRAWNE 148 konkretnego rezultatu (efektu). Z tego te powodu nieprzydatna by³aby tu konstrukcja wypowiedzenia umowy. W zwi¹zku z tym na gruncie umowy o dzie³o zastosowanie znalaz³a instytucja odst¹pienia od umowy. W przypadku odst¹pienia istniej¹ca dotychczas umowa nie wywo³uje adnych skutków prawnych i nale y j¹ traktowaæ jako nieby³¹. Jednostronne odst¹pienie od umowy, jako sytuacja wyj¹tkowa, mo e nast¹piæ tylko w œciœle okreœlonych przez prawo sytuacjach: jeœli przyjmuj¹cy zamówienie opóÿnia siê z rozpoczêciem lub wykonaniem dzie³a w takim stopniu, i nie jest prawdopodobne, aby ukoñczy³ je w terminie. Odst¹pienie mo e nast¹piæ bez wyznaczenia dodatkowego terminu i przed up³ywem terminu do wykonania dzie³a (art. 635 k.c.); je eli przyjmuj¹cy zamówienie wykonuje dzie³o w sposób wadliwy lub sprzeczny z umow¹, a wyznaczony przez zamawiaj¹cego termin co do zmiany sposobu wykonania dzie³a ju up³yn¹³ (art. 636 k.c.); je eli dzie³o ma istotne wady, których nie da siê usun¹æ lub z okolicznoœci wynika, e przyjmuj¹cy zamówienie nie zdo³a ich usun¹æ (art. 637 k.c.); jeœli w wyniku urzêdowej zmiany cen lub stawek albo koniecznoœci przeprowadzenia prac dodatkowych zasz³a potrzeba znacznego podwy szenia wynagodzenia kosztorysowego, zamawiaj¹cy mo e od umowy odst¹piæ. Powinien jednak uczyniæ to niezw³ocznie, p³ac¹c przyjmuj¹cemu zamówienie odpowiedni¹ czêœæ umówionego wynagrodzenia (art. 631 k.c.). Do momentu ukoñczenia dzie³a zamawiaj¹cy mo e w ka dym czasie odst¹piæ od umowy (art. 644 k.c.). Dzie³o jest nieukoñczone, gdy nie nadaje siê do wydania i odbioru. Chocia uprawnienie to wydaje siê bardzo korzystne, w praktyce jednak wi¹zaæ siê mo e ze znacznymi trudnoœciami. Chc¹c od umowy odst¹piæ, zamawiaj¹cy musi zap³aciæ przyjmuj¹cemu zamówienie przewidziane wynagrodzenie. Od umówionej kwoty mo e odliczyæ jedynie to, co druga strona zaoszczêdzi³a z powodu niewykonania dzie³a. Ustalenie kwot podlegaj¹cych odliczeniu zale y od okolicznoœci wystêpuj¹cych w konkretnym przypadku. W g³ównej mierze bêdzie to nak³ad pracy (tzw. robocizna) zaoszczêdzony w zwi¹zku z tym, e dzie³o zosta³o przerwane. d. Ró nice miêdzy umow¹ o dzie³o a umow¹ zlecenia Umowa o dzie³o ró ni siê od umowy zlecenia tym, e zawsze musi koñczyæ siê konkretnym, mo liwym do przewidzenia i sprawdzalnym rezultatem. W umowie zlecenia nie akcentuje siê warunku rezultatu, ale koniecznoœæ wykonywania powtarzaj¹cych siê czynnoœci. W umowie o dzie³o mniejsze znaczenie ma obowi¹zek osobistego wykonywania dzie³a, byleby rezultat koñcowy zosta³ osi¹gniêty. W umowie zlecenia zaœ obowi¹zek osobistego œwiadczenia jest w zasadzie regu³¹. W przeciwieñstwie do zlecenia, umowa o dzie³o jest zawsze odp³atna. Brak wynagrodzenia w przypadku umowy zlecenia mo e natomiast wynikaæ albo z wyraÿnego postanowienia umowy, albo z okolicznoœci sprawy. W przeciwnym wypadku za wykonanie zlecenia przys³uguje stronie wynagrodzenie

4 149 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY Najistotniejsze ró nice miêdzy umow¹ o dzie³o a umow¹ zlecenia przedstawia poni sza tabela: Cecha Umowa o dzie³o Umowa zlecenia / Umowa o œwiadczenie us³ug Sposób wykonywania umowy Osobiste wykonywanie pracy Odp³atnoœæ za wykonan¹ pracê Przyjmuj¹cy zamówienie zobowi¹zuje siê do osi¹gniêcia konkretnego, okreœlonego rezultatu. Sposób wykonania dzie³a jest zale ny od woli wykonuj¹cego zamówienie Przyjmuj¹cy zamówienie nie ma obowi¹zku osobistego wykonywania pracy, chyba e takie zastrze enie zostanie zawarte w umowie Umowa jest odp³atna. Zamawiaj¹cy jest zobowi¹zany uiœciæ wynagrodzenie w chwili wydania dzie³a w wysokoœci odpowiadaj¹cej jego wartoœci, chyba e umowa stanowi inaczej Zleceniobiorca zobowi¹zany jest do starannego wykonywania powtarzaj¹cych siê czynnoœci prawnych (przy umowie o œwiadczenie us³ug czynnoœci faktycznych, œwiadczenie us³ug), a nie do osi¹gniêcia okreœlonego rezultatu Osobiste wykonywanie pracy jest zasad¹. Przyjmuj¹cy zlecenie mo e powierzyæ wykonanie zlecenia innej osobie. Zastrze enie takie jest dopuszczalne, je eli wynika z umowy, ze zwyczaju albo gdy zleceniobiorca jest zmuszony do tego przez szczególne okolicznoœci (powinien zawiadomiæ o tym daj¹cego zlecenie) Umowa mo e byæ nieodp³atna. Jednak brak wynagrodzenia musi wynikaæ z umowy lub okolicznoœci. Jednak nieodp³atne zlecenie, to w praktyce rzadkoœæ PRZYK AD Spó³ka X zawar³a z radc¹ prawnym umowê o dzie³o, na mocy której zobowi¹zany jest sporz¹dzaæ opinie prawne i w zale noœci od potrzeb œwiadczyæ pomoc prawn¹. Kwalifikacja prawna stosunku prawnego jako umowy o dzie³o jest nieprawid³owa, gdy przedmiotem umowy o dzie³o jest wykonywanie czynnoœci jednorazowej, prowadz¹cej do powstania okreœlonego rezultatu. Tak¹ czynnoœci¹ mo e byæ w przedstawionym przyk³adzie sporz¹dzenie jednorazowej opinii prawnej lub udzielenie porady w skomplikowanej sytuacji faktycznej, a nie wykonywanie powtarzaj¹cych siê czynnoœci doradztwa. W przedstawionym przyk³adzie w³aœciwa jest umowa zlecenie jako umowa starannego dzia³ania. Podobnie nie nale y kwalifikowaæ jako umowy o dzie³o nastêpuj¹cych dzia³añ: udzielanie korepetycji; nauczanie jêzyka obcego; wykonanie okreœlonej produkcji artystycznej, np. koncertu. W przedstawionych przyk³adach mamy do czynienia z umowami o œwiadczenie us³ug, do których nale y stosowaæ przepisy o zleceniu. W umowie o dzie³o konieczne jest jasne zdefiniowanie rezultatu, a w przedstawionych przyk³adach wystêpuje trudny do okreœlenia, niematerialny rezultat dzia³alnoœci ludzkiej. e. Umowa o dzie³o a umowa o pracê 149 Umowa o dzie³o ró ni siê od umowy o pracê przede wszystkim charakterem œwiadczonej pracy umowa o dzie³o jest umow¹ rezultatu, zaœ umowa o pracê umow¹ starannego dzia³ania. W umowie o dzie³o przyjmuj¹cy zamówienie zobowi¹zuje siê wobec zamawiaj¹cego do osi¹gniêcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Przy umowie o pracê pracownik 122

5 2. CYWILNOPRAWNE 150 zobowi¹zuje siê do œwiadczenia pracy lub bycia w gotowoœci do jej pe³nienia. W umowie o dzie³o przedmiotem œwiadczenia jest gotowy rezultat pracy ludzkiej, w zwi¹zku z tym ryzyko dzia³ania spoczywa na wykonawcy dzie³a. W przypadku zaœ umowy o pracê ryzyko to obci¹ a pracodawcê. Ponadto w umowie o dzie³o nie akcentuje siê obowi¹zku osobistego wykonania zobowi¹zania, natomiast umowa o pracê wi¹ e siê nierozerwalnie z obowi¹zkiem osobistego œwiadczenia pracy przez pracownika. Nie wystêpuje te charakterystyczny dla umowy o pracê stosunek podporz¹dkowania pracownika pracodawcy w procesie pracy. W umowie o dzie³o wykonawca dysponuje du ¹ samodzielnoœci¹ co do miejsca, sposobu i czasu wykonania dzie³a jest zobowi¹zany jedynie do dostarczenia dzie³a w umówionym terminie. Dla rozró nienia istotny jest te fakt, e stosunek pracy nawi¹zany na podstawie umowy o pracê ma charakter trwa³y. Natomiast stosunek cywilnoprawny powsta³y z umowy o dzie³o w³aœciwoœci tej nie posiada œwiadczenie przyjmuj¹cego zamówienie jest z regu³y jednorazowe. Podstawowym podobieñstwem pomiêdzy umowami jest ich odp³atny charakter. Jednak e prawne ukszta³towanie wynagrodzenia z umowy o dzie³o w zasadniczy sposób ró ni siê od wynagrodzenia ze stosunku pracy. Przede wszystkim: wynagrodzenie za dzie³o nie ma charakteru okresowego i nie musi byæ oznaczone w pieni¹dzu, wynagrodzenie z umowy o pracê przeciwnie jest œwiadczeniem okresowym i musi byæ wyra one w pieni¹dzu (przynajmniej w swej podstawowej czêœci); zap³ata za dzie³o jest ustalana rycza³towo lub kosztorysowo, zaœ p³aca ze stosunku pracy stosownie do iloœci, jakoœci i rodzaju pracy, a tak e kwalifikacji pracownika; przy umowie o dzie³o zap³ata nastêpuje za wykonanie dzie³a, w umowie o pracê wynagrodzenie nale y siê pracownikowi niezale nie od koñcowego efektu pracy. Najistotniejsze ró nice miêdzy umow¹ o dzie³o a umow¹ o pracê przedstawia poni sza tabela: 150 Cecha Umowa o dzie³o Umowa o pracê Sposób wykonywania pracy Charakter stosunku prawnego Relacje miêdzy stronami umowy Odp³atnoœæ umowy Osobiste wykonanie pracy Przyjmuj¹cy zamówienie zobowi¹zuje siê do osi¹gniêcia okreœlonego rezultatu. Sposób wykonania dzie³a zale y od uznania przyjmuj¹cego zamówienie Jednorazowy w celu wykonania dzie³a Przyjmuj¹cy zamówienie ma swobodê co do miejsca, sposobu, czasu wykonania dzie³a. Ma obowi¹zek wykonaæ konkretne dzie³o w umówionym terminie Za wykonane dzie³o nale y siê wynagrodzenie. Zamawiaj¹cy ma obowi¹zek uiœciæ je z chwil¹ odbioru dzie³a, chyba e strony inaczej postanowi³y w umowie Przyjmuj¹cy zamówienie nie ma obowi¹zku osobistego wykonywania pracy, chyba e tak zastrzeg¹ strony w umowie Pracownik jest zobowi¹zany do wykonywania pracy, a nie do osi¹gniêcia rezultatu Ci¹g³y, trwa³y Pracownik jest podporz¹dkowany pracodawcy co do sposobu, czasu i miejsca œwiadczenia pracy Umowa jest zawsze odp³atna. Pracownik ma prawo ponadto do œwiadczeñ, kiedy faktycznie pracy nie wykonuje, np. urlop wypoczynkowy, choroba. Obowi¹zuj¹ go równie gwarancje minimalnego wynagrodzenia Pracownik nie mo e powierzyæ wykonywania pracy innej osobie 123

6 151 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY Cecha Umowa o dzie³o Umowa o pracê Ryzyko w zakresie wykonywania pracy Przedawnienie roszczeñ Ryzyko co do jakoœci i wykonania dzie³a ponosi przyjmuj¹cy zamówienie Okres przedawnienia roszczeñ wynosi 2 lata od dnia oddania dzie³a lub od daty, kiedy zgodnie z umow¹ dzie³o mia³o byæ oddane Pracownik jest zobowi¹zany do starannego wykonywania pracy. Ryzyko gospodarcze obci¹ a podmiot zatrudniaj¹cy Roszczenia ze stosunku pracy przedawniaj¹ siê z up³ywem 3 lat od momentu, kiedy sta³y siê wymagalne 151 Wzór umowy o dzie³o... (miejscowoœæ, data)... (pieczêæ nag³ówkowa pracodawcy) UMOWA O DZIE O zawarta w dniu... pomiêdzy... (data zawarcia umowy) (nazwa zak³adu pracy) z siedzib¹ w...,zwanym w treœci umowy Zamawiaj¹cym, reprezentowanym przez: 1)... 2)... a... zam.... ul.... zwanym dalej Wykonawc¹, o treœci nastêpuj¹cej: 1 Wykonawca zobowi¹zuje siê wykonaæ na zamówienie Zamawiaj¹cego dzie³o Wykonawcy zostan¹ wydane nastêpuj¹ce narzêdzia i materia³y niezbêdne do wykonania dzie³a: Wykonawca po zakoñczeniu dzie³a zobowi¹zany jest rozliczyæ siê z otrzymanych materia³ów i narzêdzi oraz zwróciæ te, których nie zu y³ do wykoñczenia dzie³a, najpóÿniej w czasie przyjêcia dzie³a przez Zamawiaj¹cego. 3 Rozpoczêcie wykonania dzie³a nast¹pi dnia..., natomiast ukoñczenie dzie³a nast¹pi dnia Zamawiaj¹cy odbierze dzie³o w siedzibie Wykonawcy. 2. Odbiór nast¹pi na podstawie protoko³u przekazania spisanego w obecnoœci przedstawicieli Zamawiaj¹cego i Wykonawcy. 5 Wykonawca ma prawo powierzyæ wykonanie dzie³a innej osobie. W takim przypadku jest on odpowiedzialny za jej dzia³ania jak za w³asne Wykonawcy przys³uguje wynagrodzenie za dzie³o w wysokoœci Wynagrodzenie p³atne bêdzie w ci¹gu... dni od momentu odbioru dzie³a

7 2. CYWILNOPRAWNE W wypadku wyst¹pienia w dziele wad Zamawiaj¹cy przeœle Wykonawcy reklamacjê; Wykonawca zobowi¹zany jest odpowiedzieæ na ni¹ w ci¹gu... dni. 2. Brak odpowiedzi w umówionym terminie oznacza zgodê na reklamacjê W razie zw³oki w wykonaniu dzie³a Zamawiaj¹cemu przys³uguje kara umowna w wysokoœci... % wartoœci dzie³a za ka dy dzieñ zw³oki. 2. W razie wyst¹pienia zw³oki w wykonaniu dzie³a Zamawiaj¹cy mo e: wyznaczyæ Wykonawcy dodatkowy termin wykonania dzie³a z zachowaniem prawa do kary umownej, odst¹piæ od umowy, je eli zw³oka przekroczy okres..., oraz ¹daæ kary umownej. 9 Zamawiaj¹cemu przys³uguje prawo do dochodzenia odszkodowania przewy szaj¹cego karê umown¹. 10 W sprawach nieunormowanych niniejsz¹ umow¹ zastosowanie maj¹ przepisy Kodeksu cywilnego. 11 Umowa zosta³a spisana w dwóch jednobrzmi¹cych egzemplarzach, po jednym dla ka - dej ze stron Zamawiaj¹cy Wykonawca RACHUNEK do umowy o dzie³o wystawiony w... z dnia... przez przyjmuj¹cego zamówienie... zamieszka³ego w... legitymuj¹cego siê dowodem osobistym serii... nr... NIP... PESEL... Urz¹d skarbowy w... Data i miejsce urodzenia... Imiona rodziców... Dla zamawiaj¹cego:... reprezentowanego przez:... stosownie do umowy o dzie³o z dnia... proszê o wyp³acenie kwoty... z³ brutto s³ownie:... tytu³em wykonania dzie³a w postaci... z dnia... za wykonanie pracy zgodnie z umow¹ z dnia... podpis przyjmuj¹cego zamówienie Kwota rachunku brutto Koszt uzyskania przychodu (20% lub 50%)... z³... gr 3. Dochód (poz. 1 poz. 2 ) podatek dochodowy (19% x poz. 3) Do wyp³aty (poz. 1 poz. 4)... dzie³o wykonano i przyjêto dnia... akceptujê do wyp³aty kwotê... z³ 125

8 152 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY (s³ownie:...) data i podpis... kwitujê odbiór kwoty... z³ s³ownie:... data i podpis... Podstawa prawna: art k.c.; art. 6, art. 8 ust. 1 2a, art. 9, 11, 12 u.s.u.s. Orzecznictwo: wyr. SN z 28 marca 2000 r., II UKN 386/99 ( Czynnoœci polegaj¹ce na przemieszczaniu i uk³adaniu w stosy drewna, przy pomocy w³asnego œrodka transportu, bez nadzoru ze strony zamawiaj¹cego i bez wymagania osobistego œwiadczenia pracy, nie maj¹ charakteru czynnoœci przynosz¹cych konkretny, indywidualny rezultat materialny i s¹ realizowane w ramach starannego dzia³ania, a wiêc w ramach umowy zlecenia (...), a nie umowy o dzie³o (...). ); wyr. SN z 8 stycznia 1999 r., II UKN 403/98 ( Je eli z okolicznoœci faktycznych sprawy wynika, e zawarte z w³asnymi pracownikami umowy nazywane umowami o dzie³o nie zawiera³y istotnych elementów takich umów, a ich celem by³o unikniêcie p³acenia od wyp³aconych wynagrodzeñ sk³adek na ubezpieczenie spo³eczne pracowników, to usprawiedliwiona jest ocena, e umowy te by³y umowami o pracê. ); wyr. SN z 16 grudnia 1998 r., II UKN 392/98 ( Zatrudnianie na podstawie umów o dzie³o pracowników poza podstawowym czasem pracy przy pracach tego samego rodzaju, co objête stosunkami pracy, stanowi obejœcie przepisów dotycz¹cych podlegania systemowi pracowniczych ubezpieczeñ spo³ecznych. ); wyr. SN z 20 maja 1986 r., III CRN 82/86 ( Umowa z pralni¹ chemiczn¹ o czyszczenie odzie y ma charakter umowy o dzie³o. ); wyr. S.Apel. w Poznaniu z 17 stycznia 1996 r., I ACr 618/95 ( Artystyczny charakter dzie³a sztuki nie pozbawia go cech przedmiotu umowy o dzie³o, podzia³ zaœ rezultatów z umowy o dzie³o na rezultaty natury materialnej i niematerialnej jest powszechnie przyjêty i w tej mierze zakwalifikowanie zawi¹zanego przez strony stosunku do umów o œwiadczenie us³ug podobnych do zlecenia, z uwagi na niematerialny rezultat pracy twórcy, sprzeciwia³o siê konstrukcji umowy o dzie³o. ); wyr. S.Apel. w Rzeszowie z 21 grudnia 1993 r., III AUr 357/93 ( W odró nieniu od umowy zlecenia, umowa o dzie³o wymaga, by starania przyjmuj¹cego zamówienia doprowadzi³y do konkretnego, w przysz³oœci indywidualnie oznaczonego rezultatu. ). Literatura: R. Golat, Umowa o dzie³o, Warszawa 2003; Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2003;. Pisarczyk, Ró ne formy zatrudnienia, Warszawa C. Umowa zlecenie oraz umowa o œwiadczenie us³ug 152 Umowa zlecenie nale y do najczêœciej stosowanych umów cywilnoprawnych. Jest regulowana przepisami Kodeksu cywilnego (art. 734 i n.). W praktyce obrotu prawnego wiêkszoœæ zawieranych umów, nawet nazywanych przez strony umowami zlecenia, ma charakter umów o œwiadczenie us³ug, do których stosuje siê przepisy o zleceniu. W swej istocie umowa zlecenia polega na wykonywaniu wy³¹cznie okreœlonych czynnoœci prawnych (np. zawarcie umowy, z³o enie oferty), a nie czynnoœci faktycznych (np. maszynopisanie, sprz¹tanie). Rzadko jednak zdarza siê, aby przedmiotem umowy by³o tylko wykony

9 2. CYWILNOPRAWNE wanie czynnoœci prawnych. Zazwyczaj jest to dokonywanie czynnoœci faktycznych oraz czynnoœci prawnych. Do umów o œwiadczenie us³ug stosuje siê odpowiednio, to znaczy z koniecznymi modyfikacjami, przepisy o zleceniu, gdy nie podlegaj¹ przepisom innej umowy nazwanej (art. 750 k.c.), st¹d te uzasadnione jest wspólne omówienie obu rodzajów umów. Prawa i obowi¹zki stron w obydwu przypadkach s¹ analogiczne, obydwie umowy s¹ w ten sam sposób traktowane na gruncie przepisów ubezpieczeniowych. Jeœli wiêc przedmiotem zobowi¹zania strony bêdzie dokonanie czynnoœci faktycznych, to jest to umowa o œwiadczenie us³ug. a. Cechy umowy W umowie zlecenia bior¹cy zlecenie zobowi¹zuje siê do œwiadczenia okreœlonych czynnoœci prawnych na rzecz daj¹cego zlecenie. Jest to zatem umowa starannego dzia³ania, a nie rezultatu. Zleceniobiorca zobowi¹zuje siê do dokonania okreœlonej czynnoœci i z do³o eniem nale ytej starannoœci. Sposób wykonania zlecenia, jego miejsce oraz czas wykonania jest pozostawiony uznaniu zleceniobiorcy, co oznacza, e samodzielnie organizuje swoje dzia³ania. Podczas wykonywania czynnoœci bior¹cy zlecenie nie pozostaje w stosunku podporz¹dkowania wzglêdem zleceniodawcy. Cecha ta m.in. odró nia zlecenie od stosunku pracy. Zleceniodawca mo e udzielaæ przyjmuj¹cemu zlecenie w granicach okreœlonych w umowie wi¹ ¹cych wskazówek, do których przyjmuj¹cy powinien siê stosowaæ. Przyjmuj¹cy zlecenie zobowi¹zuje siê do dokonania umówionych czynnoœci. Przedmiotem umowy nie jest, jak w przypadku umowy o dzie³o, osi¹gniêcie okreœlonego rezultatu, lecz staranne dzia³anie. Zleceniobiorca przy wykonywaniu umowy powinien dok³adaæ nale ytej strannoœci. W razie niewykonania lub nienale ytego wykonania zobowi¹zania, przyjmuj¹cy zlecenie odpowiada za wynik³¹ st¹d szkodê. Zleceniobiorca powinien wykonywaæ umówione czynnoœci w zasadzie osobiœcie. Dopuszczalne jest jednak powierzenie w umowie wykonania niektórych lub wszystkich czynnoœci osobie trzeciej. Wprowadzenie do umowy zlecenia postanowienia o zastêpstwie bêdzie przes¹dza³o o cywilnoprawnym charakterze zawartego stosunku prawnego, gdy na gruncie umowy o pracê zastêpstwo jest niedopuszczalne. Jeœli w umowie zlecenia nie zosta³a zawarta klauzula o dopuszczalnoœci zastêpstwa, powierzenie wykonania umowy osobie trzeciej bêdzie mo liwe jedynie wówczas, gdy sytuacja taka wynika z obowi¹zuj¹cych zwyczajów lub zleceniobiorca zosta³ zmuszony do tego przez okolicznoœci. Konieczne jest niezw³oczne zawiadomienie daj¹cego zlecenie o osobie i miejscu zamieszkania zastêpcy. Na daj¹cym zlecenie spoczywa obowi¹zek, je eli zlecenie jest odp³atne (co w praktyce jest regu³¹), zap³aty wynagrodzenia. Nale y siê ono zleceniobiorcy dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba e strony w umowie ustal¹ inny termin zap³aty. Osoby wykonuj¹ce czynnoœci w sta³ych odstêpach czasu (periodycznie) powinny byæ zainteresowane ustaleniem innego, bardziej korzystnego dla nich terminu wyp³aty wynagrodzenia. Zapis taki powinien jednak znaleÿæ siê w umowie Zlecenie, w przeciwieñstwie do umowy o pracê i umowy o dzie³o, mo e mieæ charakter nieodp³atny. Brak wynagrodzenia jednak musi wynikaæ albo z wyraÿnego postanowienia umowy, albo z okolicznoœci sprawy. Wobec faktu, e druga przes³anka jest okreœleniem nieostrym, je eli strony chc¹ nawi¹zaæ stosunek zlecenia nieodp³atnie dla jasnoœci powinny taki zapis wprowadziæ do treœci umowy. Jeœli zlecenie jest odp³atne, strony powinny okreœliæ jego wysokoœæ. Czêsto osoby trudni¹ce siê profesjonalnie dokonywaniem czynnoœci prawnych wynagradzane s¹ wed³ug obowi¹zuj¹cych stawek taryfowych. W przypadku gdy nie da siê w ten sposób ustaliæ wynagrodzenia, a strony w umowie nie okreœli³y jego wysokoœci, ustalenie to mo e byæ skomplikowane. Powinno ono oprzeæ siê na wyliczeniu czasu poœwiêconego na wywww.meritum.pl 127

10 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY konanie zlecenia przy jednoczesnym uwzglêdnieniu stopnia skomplikowania czynnoœci sk³adaj¹cych siê na zlecenie. b. Ustanie stosunku zlecenia 155 Rozwi¹zanie umowy zlecenia oraz umowy o œwiadczenie us³ug nie jest ograniczone wiêkszymi trudnoœciami. Ka da ze stron umowy mo e stosunek wypowiedzieæ w dowolnym czasie ze skutkiem natychmiastowym. Wypowiedzenie nie wymaga uzasadnienia, nie wystêpuj¹ tu równie okresy ochronne, kiedy z prawa do wypowiedzenia nie mo na w ogóle skorzystaæ. Strony umowy same mog¹ ustaliæ d³ugoœæ okresów wypowiedzenia. Nie mog¹ jednak zrzec siê z góry uprawnienia do wypowiedzenia umowy, je eli zajd¹ wa ne powody, np. choroba strony wypowiadaj¹cej, nieotrzymanie zaliczki, zmiana miejsca zamieszkania itp. Wiêksza swoboda w mo liwoœci wypowiadania umów zlecenia oraz umów o œwiadczenie us³ug nie oznacza jednak pe³nej dowolnoœci. Je eli umowê wypowiedzia³ zleceniodawca, powinien zwróciæ zleceniobiorcy wydatki, które ten poczyni³ w celu nale ytego wykonania zobowi¹zania. W sytuacji, gdy zlecenie jest odp³atne, daj¹cy zlecenie powinien uiœciæ drugiej stronie czêœæ wynagrodzenia odpowiadaj¹c¹ ju dokonanym czynnoœciom. Zleceniobiorca mo e wypowiedzieæ umowê w ka dym czasie. Je eli jednak zlecenie ma charakter odp³atny, a przyczyn¹ wypowiedzenia nie by³y wa ne powody, to zleceniobiorca ma obowi¹zek naprawiæ szkodê powsta³¹ z tego tytu³u. Charakterystyczne dla umów zlecenia i umów o œwiadczenie us³ug jest równie to, e œmieræ zleceniodawcy lub utrata przez niego pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych nie prowadzi do wygaœniêcia umowy. Dzieje siê tak w przypadku, gdy strony w umowie zawr¹ tego typu postanowienie. W przeciwnym razie umowa wygasa. Natomiast te same okolicznoœci, je eli wyst¹pi¹ po stronie zleceniobiorcy, powoduj¹ wygaœniêcie umowy chyba, e stanowi ona inaczej. Je eli strony nie postanowi³y, e zlecenie wygasa wskutek œmierci lub utraty pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych przez zleceniodawcê, to w jego miejsce wchodz¹ spadkobiercy, a je eli utraci³ zdolnoœæ do czynnoœci prawnych, to zastêpuje go przedstawiciel ustawowy. c. Umowa zlecenie a umowa o pracê 156 Zlecenie jest t¹ umow¹ cywilnoprawn¹, która w praktyce wystêpuje najczêœciej. W swej treœci mo e zbli aæ siê do umowy o pracê, dlatego du ym problemem bywa niejednokrotnie rozgraniczenie tych dwóch rodzajów umów. Coraz czêstszym zjawiskiem staje siê zatrudnianie na podstawie umowy zlecenia w przypadku, gdy powinna zostaæ zawarta umowa o pracê. W takiej sytuacji mamy do czynienia ze zjawiskiem obchodzenia przepisów prawa pracy. Dla pracodawców umowa zlecenia mo e okazaæ siê pozornie bardziej atrakcyjn¹ form¹ zatrudnienia ni w oparciu o umowê o pracê. Wi¹ e siê to g³ównie z faktem unikania w ten sposób czêœci kosztów zwi¹zanych z zatrudnieniem pracowniczym. Równie ewentualne rozwi¹zanie umowy jest w przypadku umowy zlecenia bardziej korzystne dla podmiotu zatrudniajacego. Do podstawowych ró nic wystêpuj¹cych miêdzy omawianymi umowami nale y zaliczyæ: brak stosunku podporz¹dkowania oraz trwa³ego zwi¹zania stron, charakterystycznego dla umowy o pracê; przedmiotem zlecenia jest wykonanie us³ugi, w umowie o pracê chodzi o œwiadczenie pracy; 128

11 2. CYWILNOPRAWNE 157 na gruncie umowy zlecenia dopuszczalne jest powierzenie wykonywania czynnoœci osobie trzeciej, stosunek pracy zaœ ma bezwzglêdnie osobisty charakter; zlecenie mo e byæ nieodp³atne, podczas gdy œwiadczenie pracy na podstawie umowy o pracê ma bezwzglêdnie odp³atny charakter. Ponadto strony zawieraj¹c umowê zlecenia lub umowê o œwiadczenie us³ug mog¹ w sposób dowolny kszta³towaæ wzajemne prawa i obowi¹zki. Ogólne ramy dla kszta³tu umowy wyznacza zasada swobody umów (zob. nr 130). Granic¹ dla swobody woli stron w przypadku stosunku pracy s¹ zaœ uprawnienia i obowi¹zki stron wyznaczone przez przepisy prawa pracy. Ewentualne odstêpstwa od rozwi¹zañ przyjêtych w tych przepisach mog¹ nastêpowaæ tylko na korzyœæ pracownika. WA NE! Przy zawieraniu umowy zlecenia lub umowy o œwiadczenie us³ug nie stosuje siê ochronnych przepisów prawa pracy dotycz¹cych m.in.: urlopów wypoczynkowych, czasu pracy, minimalnego wynagrodzenia za pracê, ochrony przed wypowiedzeniem itp. Kwestie te jednak mog¹ zostaæ wprowadzone do takiej umowy z woli stron. PRZYK AD Pan Jan K. zawar³ umowê zlecenia, której przedmiotem jest zbieranie danych do celów marketingowych firmy. Strony ustali³y w umowie, e zleceniobiorcy bêdzie przys³ugiwa³ dwutygodniowy urlop w sezonie letnim. Taki zapis jest prawnie dopuszczalny i nie przes¹dza jeszcze o pracowniczym charakterze zawartej umowy. Najistotniejsze ró nice pomiêdzy umow¹ zleceniem a umow¹ o pracê zawiera poni sza tabela: 157 Cecha Umowa zlecenie Umowa o pracê Relacje miêdzy stronami umowy Osobiste wykonywanie pracy Odp³atnoœæ za wykonywan¹ pracê Mo liwoœæ rozwi¹zania umowy W³aœciwoœæ s¹du do rozpatrywania roszczeñ Przedawnienie roszczeñ Zleceniobiorca ma swobodê co do miejsca, sposobu i czasu wykonania pracy. Umowa okreœla rodzaj wykonywanych czynnoœci Dopuszczalne jest powierzenie wykonania czynnoœci przez osobê trzeci¹. Zastrze enie musi wynikaæ z umowy, zwyczaju lub gdy zleceniobiorca jest zmuszony do tego okolicznoœciami Zlecenie mo e byæ nieodp³atne. Brak wynagrodzenia musi wynikaæ albo z samej umowy, albo z okolicznoœci sprawy Zlecenie mo e zostaæ rozwi¹zane przez wypowiedzenie w ka dym czasie S¹d cywilny Roszczenia przedawniaj¹ siê w ci¹gu 10 lat, a dla roszczeñ o œwiadczenia okresowe oraz zwi¹zane z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej w terminie 3-letnim; z up³ywem zaœ 2 lat przedawniaj¹ siê: Pracownik jest podporz¹dkowany co do sposobu, miejsca i czasu œwiadczenia pracy Pracownik nie mo e powierzyæ wykonywania pracy innej osobie. Tylko pracodawca mo e zawrzeæ z inn¹ osob¹ umowê o pracê na czas zastêpstwa nieobecnego pracownika Umowa jest zawsze odp³atna Wypowiedzenie umowy o pracê jest ograniczone przepisami prawa pracy. W okreœlonych przez prawo sytuacjach jest niedopuszczalne w ogóle S¹d pracy Roszczenia z regu³y przedawniaj¹ siê z up³ywem 3 lat 129

12 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY Cecha Umowa zlecenie Umowa o pracê 1) roszczenia o wynagrodzenie przys³uguj¹ce osobom, które trudni¹ siê stale lub w zakresie dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa czynnoœciami danego rodzaju, oraz roszczenie z tytu³u zaliczek im udzielonych, 2) roszczenia z tytu³u utrzymania, pielêgnowania, wychowania lub nauki, je eli przys³uguj¹ osobom trudni¹cym siê zawodowo takimi czynnoœciami albo osobom utrzymuj¹cym zak³ady przeznaczone na ten cel 158 Jeszcze jedn¹ istotn¹ cech¹ wystêpuj¹c¹ w przypadku umowy zlecenie, w odró nieniu od umowy o pracê, jest kwestia skutków, jakie wywo³uje œmieræ jednej ze stron umowy. Mianowicie, w umowie zlecenia mo na zastrzec, e w przypadku œmierci zleceniobiorcy umowa nie wygaœnie, a obowi¹zki dotychczasowego zleceniobiorcy przejmie osoba wskazana w umowie. Na gruncie stosunku pracy to rozwi¹zanie jest niedopuszczalne. Umowa o pracê wygasa zawsze w przypadku œmierci pracownika (art k.p.). Skutki prawne jakie wywo³uje œmieræ daj¹cego zlecenie zob. nr 155. Z dniem œmierci pracodawcy umowy o pracê wygasaj¹, chyba e nastêpuje przejêcie pracownika przez nowego pracodawcê. 159 Wzór umowy zlecenia... (miejscowoœæ, data)... (pieczêæ nag³ówkowa pracodawcy) UMOWA ZLECENIA zawarta w dniu... pomiêdzy... (data zawarcia umowy) (nazwa zak³adu pracy) zwanym dalej Zleceniodawc¹, reprezentowanym przez: 1)... 2)... a..., zam...., ul.... zwanym dalej Zleceniobiorc¹. 1 Zleceniobiorca zobowi¹zuje siê na zlecenie Zleceniodawcy do... 2 Zleceniobiorca wykonywaæ bêdzie zlecenie w okresie od... do... 3 Strony przewiduj¹ mo liwoœæ przed³u enia trwania umowy na... 4 Zleceniobiorcy za wykonanie czynnoœci okreœlonych w 1 przys³uguje wynagrodzenie w wysokoœci

13 2. CYWILNOPRAWNE 159 Wynagrodzenie p³atne bêdzie w... dni po przedstawieniu rachunku przez Zleceniobiorcê w siedzibie Zleceniodawcy. 6 Zleceniobiorca nie mo e powierzyæ wykonania zobowi¹zañ wynikaj¹cych z niniejszej umowy innej osobie bez zgody Zleceniodawcy. 7 Zmiany umowy wymagaj¹ dla swej wa noœci formy pisemnej. 8 W sprawach nieuregulowanych umow¹ zastosowanie maj¹ przepisy Kodeksu cywilnego. 9 Umowê spisano w dwóch jednobrzmi¹cych egzemplarzach po jednym dla ka dej ze stron Zleceniobiorca Zleceniodawca DANE OSOBOWE ZLECENIOBIORCY DO CELÓW PODATKOWYCH ORAZ UBEZPIECZEÑ SPO ECZNYCH I ZDROWOTNYCH 1. Nazwisko Imiê pierwsze Imiê drugie Imiê ojca Imiê matki Miejsce urodzenia Data urodzenia Numer PESEL Numer identyfikacji podatkowej NIP Miejsce zamieszkania: Ulica... Nr domu... Nr mieszkania... Kod pocztowy... Miejscowoœæ... Gmina/Dzielnica... Powiat... Województwo Urz¹d Skarbowy nr... w... Ulica... Kod pocztowy... Miejscowoœæ Informacja o zatrudnieniu zleceniobiorcy Data Podpis zleceniobiorcy RACHUNEK z dnia... za wykonanie pracy na podstawie umowy zlecenia z dnia... przez... (imiê i nazwisko zleceniobiorcy) dla... (nazwa i siedziba zleceniodawcy) 1. Wynagrodzenie brutto... z³... gr 2. Koszty uzyskania przychodu... z³... gr 3. Sk³adki na ubezpieczenia spo³eczne: emerytalne...z³... gr 131

14 160 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY rentowe...z³... gr wypadkowe...z³... gr chorobowe...z³... gr sk³adki razem...z³... gr 4. Podstawa opodatkowania... z³... gr 5. Sk³adka na ubezpieczenie zdrowotne... z³... gr 6. Zaliczka na podatek dochodowy... z³... gr 7. Potr¹cenia razem...z³... gr 8. Kwota do wyp³aty...z³... gr Potwierdzam wykonanie pracy zgodnie z umow¹ z dnia... i zatwierdzam kwotê... z³... gr do wyp³aty Miejscowoœæ, data Podpis zleceniodawcy Wymieniona kwotê otrzyma³em dnia... /nale y przelaæ na konto bankowe nr* Miejscowoœæ, data Podpis zleceniobiorcy * Niepotrzebne skreœliæ 160 Najistotniejsze ró nice miêdzy poszczególnymi umowami (umow¹ o pracê, umow¹ zlecenia, umow¹ o dzie³o) przedstawia poni sza tabela: Cecha Umowa o pracê Umowa zlecenia Umowa o dzie³o Charakter œwiadczonej pracy Relacje miêdzy stronami umowy Osobiste wykonanie pracy Jest to umowa starannego dzia³ania. Istot¹ jest œwiadczenie pracy jako takiej, nie zaœ jej rezultat Pracownik jest podporz¹dkowany pracodawcy co do sposobu, czasu i miejsca wykonywania pracy Pracownik œwiadczy pracê osobiœcie i od tej zasady nie ma wyj¹tków Odp³atnoœæ Umowa jest zawsze odp³atna. Pracownik nie mo e zrzec siê prawa do wynagrodzenia Umowa starannego dzia³ania, w której zleceniobiorca zobowi¹zuje siê do wykonywania powtarzaj¹cych siê, okreœlonych czynnoœci Stosunek podporz¹dkowania nie wystêpuje. Zleceniobiorca i daj¹cy zlecenie s¹ podmiota- równorzêdnymi mi Przyjmuj¹cy zlecenie mo e w okreœlonych przypadkach powierzyæ wykonanie pracy osobie trzeciej. Odpowiada wtedy za wybór osoby zastêpuj¹cej Zlecenie mo e byæ nieodp³atne Jest to typowa umowa rezultatu, w której najistotniejsze jest wykonanie œciœle okreœlonego dzie³a Stosunek podporz¹dkowania nie wystêpuje. Przyjmuj¹cy zamówienie ma swobodê co do miejsca, sposobu wykonania dzie³a. Ma on jedynie obowi¹zek wykonaæ oznaczone dzie³o w okreœlonym przez strony terminie Przyjmuj¹cy zamówienie mo e, lecz nie musi wykonywaæ dzie³a osobiœcie (chyba e w umowie zostanie zastrze one inaczej) Umowa o dzie³o jest zawsze umow¹ odp³atn¹ 132

15 2. CYWILNOPRAWNE 160 Cecha Umowa o pracê Umowa zlecenia Umowa o dzie³o Forma umowy Powinna byæ zawarta na Mo e byæ zawarta w ka dej Mo e byæ zawarta w ka dej piœmie. Jednak zawarte formie: ustnie, na piœmie formie: ustnie, na piœmie w innej formie jest wa n¹, jeœli zostanie zawarta ustnie, pracodawca powinien najpóÿniej w ci¹gu 7 dni od rozpoczêcia pracy potwierdziæ j¹ na piœmie lub w sposób dorozumiany lub w sposób dorozumiany Przedawnienie roszczeñ Roszczenia przedawniaj¹ siê z up³ywem 3 lat od dnia, w którym sta³y siê wymagalne Roszczenia przedawniaj¹ siê z up³ywem 10 lat, z up³ywem 3 lat dla roszczeñ o œwiadczenia okresowe oraz zwi¹zane z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej, z up³ywem 2 lat (dla dwóch rodzajów roszczeñ). (Zob. nr 156) Roszczenia przedawniaj¹ siê z up³ywem 2 lat od dnia oddania dzie³a, a jeœli nie zosta³o oddane od dnia, w którym mia³o byæ oddane Podstawa prawna: art k.c. Orzecznictwo: wyr. SN z 9 wrzeœnia 2004 r., I PK 659/03 ( 1. Mo liwe jest zawarcie przez jedynego akcjonariusza spó³ki akcyjnej umowy o pracê ze spó³k¹, je eli reprezentuje j¹ w³aœciwy organ, a powsta³y stosunek prawny charakteryzuje siê wszystkimi istotnymi cechami stosunku pracy (art k.p.). W razie braku cech stosunku pracy, mo liwe jest przyjêcie, e strony ³¹czy umowa prawa cywilnego. 2. Okolicznoœæ, e zawarta przez strony umowa nie by³a umow¹ o pracê nie oznacza bezzasadnoœci ¹dania œwiadczeñ okreœlonych w tej umowie, o których s¹d powinien orzec z wy³¹czeniem stosowania przepisów o postêpowaniu odrêbnym w sprawach z zakresu prawa pracy. ); post. SN z 23 maja 2003 r., I PK 47/03 ( W ramach kierownictwa w sensie ogólnym podlegaj¹ te dyrektorowi jednostki organizacyjnej osoby zatrudnione na innej podstawie ni stosunek pracy (np. na podstawie umowy zlecenia), chocia zakres ich podporz¹dkowania jest inny ni pracownika. W szczególnoœci nie dotyczy samego procesu pracy, obowi¹zku stosowania siê do poleceñ prze³o onych, pozostawania w dyspozycji pracodawcy, itp. Jednak ogólna kontrola nad prac¹ osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia, dokonywana przez zleceniodawcê z punktu widzenia rezultatów zleconej dzia³alnoœci nie jest niczym osobliwym w stosunku do zlecenia i nie œwiadczy o podporz¹dkowaniu pracowniczym. ); wyr. SN z 30 czerwca 2000 r., II UKN 614/99 ( Pracodawcê, który zawiera z pracownikami na wykonanie takich samych czynnoœci jak okreœlone w umowie o pracê, najpierw krótkoterminowe umowy zlecenia, a nastêpnie krótkoterminowe umowy o dzie³o, uzale niaj¹c rodzaj tych umów od tego, w jakim czasie wynagrodzenie z nich nie by³o objête sk³adk¹ na ubezpieczenie spo³eczne, obci¹ a obowi¹zek uwzglêdnienia wynagrodzeñ z tych umów w podstawie wymiaru sk³adek. ); wyr. SN z 3 czerwca 1998 r., I PKN 170/98 ( Ustalenie, e umowa nazwana umow¹ zlecenia spowodowa³a w istocie nawi¹zanie stosunku pracy (art. 189 KPC w zwi¹zku z art i 1 1 k.p.) s³u y ochronie osoby, która œwiadcz¹c pracê na warunkach umowy o pracê zosta³a pozbawiona pracowniczego statusu wskutek nadu ycia ekonomiczno-organizacyjnej przewagi jej pracodawcy, a nie prze³amywaniu zasady pacta sunt servanta. ); wyr. SN z 28 stycznia 1998 r., II UKN 479/97 ( Okolicznoœæ, i dla okreœlonej osoby korzystniejsze by³oby zawarcie umowy o pracê ni umowy zlecenia, zw³aszcza je eli jej wola zosta³a wyra ona w pe³ni œwiadomie, a przy wykonywaniu pracy nie jest ona podporz¹dkowana, nie mo e stanowiæ podstawy uznania, e nawi¹zano umowê o pracê. ); wyr. SN z 25 kwietnia 1997 r., II UKN 67/97 ( Nazwanie umowy przez strony umow¹ zlecenia nie stanowi przeszkody do jej zakwalifikowania jako umowy o pracê.")

16 POZOSTA E FORMY ŒWIADCZENIA PRACY Literatura: R. Golat, Umowa o dzie³o, Warszawa 2003; Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2003; W. Gujski, Kontrakty mened erskie oraz inne umowy cywilnoprawne o œwiadczenie pracy, Warszawa 2003;. Pisarczyk, Ró ne formy zatrudnienia, Warszawa D. Umowa agencyjna 161 Praca mo e byæ wykonywana równie na podstawie umowy agencyjnej. Umowa ta obecnie znajduje coraz wiêksze zastosowanie. Mo e byæ ona wykorzystywana zw³aszcza w przypadku takich firm, w których dzia³alnoœci istotn¹ rolê odgrywa zawieranie umów z klientami. Agenci dzia³aj¹ na rynku ubezpieczeniowym, w dziedzinie poœrednictwa sprzeda y nieruchomoœci, najmu lokali, sprzeda y biletów, na rynku motoryzacyjnym. Prowadz¹ placówki gastronomiczne (bary, bistra), us³ugowe, handlowe (kioski, ksiêgarnie) itp. Umowa agencyjna zosta³a uregulowana w k.c. (art. 758 i n.). Stronami tej umowy s¹: przyjmuj¹cy zlecenie (agent) i daj¹cy zlecenie. Agent w ramach umowy, w zakresie dzia³alnoœci swego przedsiêbiorstwa, zobowi¹zuje siê do: sta³ego poœredniczenia przy zawieraniu umów z klientami na rzecz drugiej strony albo zawierania umów w imieniu drugiej strony (poœrednictwo). W rezultacie mo na mówiæ o dwóch rodzajach umów agencyjnych. W ujêciu wê szym, agent jedynie poœredniczy w zawieraniu umów, wykonuj¹c ró nego rodzaju czynnoœci faktyczne, których celem jest umo liwienie daj¹cemu zlecenie zawarcia umowy z wyszukan¹ przez agenta i pozyskan¹ dla danej transakcji osob¹. Samo zawarcie umowy do obowi¹zków agenta ju nie nale y. Umowa agencyjna, ograniczona jedynie do takich dzia³añ, jest umow¹ o poœrednictwo, stwarzaj¹c¹ warunki do zawarcia umowy (np. wyszukiwanie osób, z którymi mo na zawieraæ umowy, u³atwianie spotkañ z takimi osobami itp.). 162 W ujêciu szerszym natomiast, agent ma za zadanie nie tylko stworzyæ warunki do zawarcia umowy, ale równie umowê zawrzeæ. Do zawierania umów w imieniu daj¹cego zlecenie oraz do odbierania dla niego oœwiadczeñ woli agent jest upowa niony, gdy ma do tego umocowanie. Daj¹cy zlecenie powinien udzieliæ agentowi pe³nomocnictwa. Jego zakres strony zazwyczaj okreœlaj¹ w umowie agencyjnej. W razie braku umocowania lub przekroczenia jego zakresu, wa noœæ umowy zawartej przez agenta zale y od potwierdzenia jej przez daj¹cego zlecenie, co oznacza, e umowa bêdzie wa na, jeœli daj¹cy zlecenie niezw³ocznie po otrzymaniu wiadomoœci o zawarciu umowy nie oœwiadczy klientowi, e umowy nie potwierdza. Jest to tzw. milcz¹ce potwierdzenie umowy. W praktyce czêsto zdarza siê, e us³ugi agenta polegaj¹ na dokonywaniu w imieniu daj¹cego zlecenie czynnoœci prawnych oraz zwi¹zanych z nimi czynnoœci faktycznych. a. Strony umowy 163 Umowa agencji jest umow¹ dwustronnie profesjonaln¹, co oznacza, e umowê agencyjn¹ mo e zawrzeæ jedynie agent w zakresie swego przedsiêbiorstwa z innym przedsiêbiorc¹. Cechy te nie zosta³y zdefiniowane w k.c. Mo na wiêc rozumieæ, e agent oraz jego kontrahent s¹ przedsiêbiorcami i profesjonalistami w zakresie us³ug agencyjnych. Nie ma znaczenia to, w jakiej formie prawnej prowadzi swoj¹ dzia³alnoœæ. Mo e to byæ wiêc osoba fizyczna, osoba prawna czy jednostka organizacyjna nieposiadaj¹ca osobowoœci prawnej 134