Badania nad wpływem stopnia zagęszczenia wsadu węglowego na parametry jakościowe i właściwości optyczne koksu

Transkrypt

1 173 RYSZARD WASIELEWSKI *), MICHAŁ REJDAK, MAŁGORZATA PIECHACZEK Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze Badania nad wpływem stopnia zagęszczenia wsadu węglowego na parametry jakościowe i właściwości optyczne koksu Study on the influence of coal charge densification on coke quality parameters and its optical properties Słowa kluczowe: koksowanie, gęstość wsadu koksowniczego, jakość koksu, CRI/CSR, właściwości optyczne koksu Keywords: cokemaking, the coal charge density, coke quality parameters, CRI/CSR, optical properties of coke Wprowadzenie Wpływ gęstości wsadu węglowego na parametry jakościowe koksu był przedmiotem wielu prac badawczych prowadzonych na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Większość tych prac pochodzi z lat 50. i 60. ubiegłego wieku, kiedy w krajowym koksownictwie dominował ubijany system obsadzania komór koksowniczych. Najczęściej wpływ stopnia zagęszczenia wsadu węglowego na parametry jakościowe koksu określano na podstawie porównania jakości koksu wytworzonego w bateriach z zasypowym i ubijanym systemem napełniania komór. Tylko niewielka ilość prac dotyczyła stricte systemu ubijanego, tj. zakresu gęstości kg/m 3. Zmianę parametru gęstości uzyskiwano najczęściej poprzez wydłużenie czasu ubijania, stosowanie większej ilości ubijanych warstw oraz w testach skrzynkowych prasowania wsadu. Analiza literaturowa w zasadzie sprowadza się do kilku podstawowych wniosków. Zdaniem większości badaczy wzrost stopnia zagęszczenia wsadu poprawia wskaźnik ścieralności koksu M 10. Zwiększając stopień zagęszczenia wsadu można uzyskać obniżenie wartości wskaźnika M 10 nawet o kilka punktów procentowych [1-7]. Wpływ stopnia zagęszczenia na parametr M 40 nie jest tak oczywisty i jest indywidualną cechą mieszanki węglowej. Najczęściej obserwowano jego poprawę tylko do pewnego poziomu zagęszczenia, po którym następuje jego stabilizacja [1-3, 8] lub nawet obniżenie [1, 4-5, 9]. Niewielka ilość publikacji traktuje o wpływie gęstości wsadu na wskaźniki jakościowe koksu wg Nippon Steel, tj. CRI i CSR. Badania przeprowadzone w IChPW [10] z wykorzystaniem instalacji badawczej KARBOTEST wykazały korzystny wpływ zwiększonej gęstości wsadu na wskaźniki jakości koksu CRI i CSR. Koksując mieszanki wsadowe w zakresie gęstości kg/m 3 wykazano korzystny wpływ zagęszczenia wsadu, uzyskując poprawę ww. wskaźników odpowiednio o: 4,6 6,7 % i %, z czego największy przyrost miał miejsce w zakresie kg/m 3. Jak z powyższego wynika, ubicie wsadu korzystnie wpływa na jakość koksu. W testach przemysłowych przeprowadzonych w Indiach i Australii również wykazano, że zwiększenie gęstości wsadu wpływa na niewielką poprawę wskaźnika CSR koksu [7, 11]. Obecnie w literaturze brak jest wystarczających informacji na temat zmian parametrów CRI/CSR w zakresie gęstości kg/m 3, który jest stosowany w praktyce koksowniczej dla wsadu ubijanego. Od niedawna typowe badania fizykochemiczne i technologiczne zaczęto uzupełniać badaniami mikroskopowymi. Już w latach 90. ubiegłego wieku S. Jasieńko prowadził prace nad charakterystyką optyczną struktury i tekstury koksu [12], lecz dopiero od kilku lat badania te zostały uznane za istotny element badań jakościowych koksu. Mikroskopowa analiza koksów opiera się w głównej mierze na pomiarach zdolności odbicia światła od wypolerowanej powierzchni koksu wykazującej charakter anizotropowy. Refleksyjność matrycy koksowej charakteryzowana jest za pomocą trzech parametrów: R max (refleksyjność maksymalna), R min (refleksyjność minimalna), R bi (dwójłomność/birefleksyjność), wyznaczanych przy użyciu odbitego światła spolaryzowanego [13-15]. Mikroskopia optyczna w świetle odbitym spolaryzowanym należy do najważniejszych metod badań strukturalnych materiałów węglowych. Węgiel kamienny charakteryzuje się pewnym stopniem organizacji molekularnej, która sukcesywnie wzrasta zgodnie ze wzrostem stopnia uwęglenia. Dalszy wzrost uporządkowania można uzyskać w procesie pirolizy węgla. Gwałtowne porządkowanie się struktury wewnątrzkrystalicznej węgla w procesie pirolizy umożliwia zjawisko uplastycznienia węgla. Wzrost uporządkowania wewnętrznego struktury węglowej powoduje zwiększenie stabilności termodynamicznej układu, a w konsekwencji spadku reakcyjności węgla. Udowodniono, że wzrost refleksyjności koksu, jak również wzrost dwójłomności struktury anizotropowej są powiązane z obniżeniem wskaźnika CRI, a więc poprawą jakości koksu [16-19]. *) Autor do korespondencji: Dr inż. Ryszard Wasielewski Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, ul. Zamkowa 1, Zabrze, tel: , rywas@ichpw.zabrze.pl

2 174 Nr 3 W Instytucie Chemicznej Przeróbki Węgla w ostatnim czasie przeprowadzono szereg badań nad przygotowaniem wsadu węglowego dla produkcji koksu w systemie wsadu ubijanego. Celem tych badań była ocena wpływu zagęszczania metodą udarową czteroskładnikowego wsadu o zmiennej zawartości węgla typu 34, na jakość koksu uzyskanego w instalacji KARBOTEST. Oceniano również wpływ stopnia zagęszczenia wsadu na zmiany struktury matrycy koksowej i jej właściwości optyczne. Poniżej przedstawiono wybrane wyniki tych badań. Część eksperymentalna Przeprowadzono dwie serie badań dla czteroskładnikowych mieszanek węglowych. Składniki mieszanek pochodziły z koksowni Radlin (Kombinat Koksochemiczny Zabrze ). W I serii badań w mieszance wsadowej oznaczonej jako A węgiel typu 34 pochodził z KWK Knurów, natomiast w II serii badań w mieszance wsadowej oznaczonej jako B węgiel typu 34 pochodził z KWK Marcel. Pozostałe składniki obydwu mieszanek A i B były takie same. W obydwu mieszankach zwiększano zawartość węgla typu 34: od wyjściowych 20 %, do 30 i 40 % kosztem węgla typu 35 z KWK Zofiówka-Borynia. Uzyskano w ten sposób sześć mieszanek, których próbki poddano badaniom właściwości koksotwórczych. Wyniki badań poszczególnych komponentów oraz sporządzonych z nich mieszanek przedstawiono w tablicach 1 i 2. Dane przedstawione w tablicy 1 wykazują, że węgle typu 34 z kop. Knurów i Marcel bardzo wyraźnie różnią się właściwościami koksotwórczymi. Węgiel z kop. Knurów posiada znacznie lepsze właściwości koksotwórcze od węgla z kop. Marcel, dużą płynność w stanie plastycznym wyrażoną wskaźnikiem F max (wielokrotnie wyższą od węgla z kop. Marcel ) oraz wysoką spiekalność określaną liczbą Rogi (prawie dwukrotnie wyższą od węgla z kop. Marcel ), jak również wysoki wskaźnik wolnego wydymania SI (prawie dwukrotnie wyższy od węgla z kop. Marcel ). Ponadto należy zauważyć, że węgiel z kop. Marcel cechuje ujemna dylatacja i najgorsze ze wszystkich węgli wskaźniki CRI i CSR. Właściwości składników mieszanek wsadowych Coking blends components properties T a b l i c a 1 T a b l e 1 Oznaczenie Jas-Mos Pniówek Zofiówka- Borynia Marcel Knurów Zawartość wilgoci, W t r, % 7,6 8,0 12,0 5,8 5,0 Zawartość wilgoci, W a, % 0,9 1,2 1,0 1,7 1,4 Zawartość popiołu, A a, % 6,9 9,1 7,3 6,3 6,7 Zawartość cz. lotnych, V a, % 20,68 25,71 23,00 29,68 30,40 Zawartość cz. lotnych, V daf, % 22,43 28,66 25,08 32,26 33,08 RI SI 7 8 7,5 4 7,5 Temp. mięknienia, t I, C Temp. kontrakcji, t II, C Temp. dylatacji, t III, C Kontrakcja, a Dylatacja, b Temp. pocz. plastyczności, t 1, C Temp. maks. plastyczności, t max, C Temp. końca plastyczności, t 3, C Maksimum plastyczności F max, ddpm Refleksyjność witrynitu R, % 1,28 1,05 1,16 0,92 0,94 CRI 52,4 26,0 29,0 59,6 46,3 CSR 34,2 60,3 59,4 20,3 36,2 Analiza sitowa, %: > 3,15 mm 4,3 8,8 5,5 8,3 10,9 3,15 2,0 mm 5,6 7,9 6,3 9,6 10,7 2,0 1,0 mm 14,3 16,9 15,9 19,1 21,5 1,0 0,5 mm 21,1 22,3 26,6 22,1 20,5 <0,5 mm 54,7 44,1 45,7 40,9 36,4

3 175 Właściwości mieszanek węglowych Coking blends properties T a b l i c a 2 T a b l e 2 Oznaczenie A1 A2 A3 B1 B2 B3 Skład, % KWK Marcel, typ KWK Knurów, typ KWK Zofiówka-Borynia, typ KWK Pniówek, typ KWK Jas-Mos, typ Zawartość wilgoci, W r t, % Zawartość wilgoci, W a, % 1,2 1,2 1,0 0,6 0,8 1,0 Zawartość popiołu, A a, % 7,9 8,1 6,1 7,3 6,9 6,7 Zawartość cz. lotnych, V a, % 24,87 25,27 26,44 24,60 24,95 25,40 Zawartość cz. lotnych, V daf, % 27,36 27,86 28,46 26,71 27,03 27,52 RI SI Temp. mięknienia, t I, C Temp. kontrakcji, t II, C Temp. dylatacji, t III, C Kontrakcja, a Dylatacja, b Temp. pocz. plastyczności, t 1, C Temp. maks. plastyczności, t max, C Temp. końca plastyczności, t 3, C Maksimum plastyczności F max, ddpm Refleksyjność witrynitu R, % 1,10 1,07 1,05 1,09 1,07 1,04 Analiza sitowa, %: < 3,15 mm 91,9 92,6 93,5 92,7 92,5 90,0 w tym < 0,5 mm 51,7 47,0 52,0 52,3 50,7 50,1 Obydwa węgle typu 34 powinny w mieszankach z pozostałymi węglami wykazywać znaczące różnice jakości uzyskanego koksu. W tablicy 2 podano skład i właściwości sporządzonych mieszanek węglowych. Wyniki badań wykazały, że zwiększenie udziału węgla typu 34 z KWK Knurów we wsadzie nie spowodowało znaczących zmian składu granulometrycznego wsadu. Natomiast zauważono wzrost zawartości części lotnych o ok. 1,1 % oraz niewielki spadek spiekalności wsadu i jego płynności w stanie plastycznym. Zmiany odnotowano dla kontrakcji i dylatacji wsadu, przy 30 % udziale węgla typu 34. Niewielkie zmiany właściwości koksotwórczych mieszanki wsadowej można wytłumaczyć tym, że węgiel typu 34 z kop. Knurów generalnie posiada dobre właściwości koksotwórcze (w tym wysoką spiekalność oraz płynność w stanie plastycznym), które nie wpływają zasadniczo na pogorszenie jakości wsadu, mimo zmniejszania w nim zawartości składnika typu 35 z KWK Zofiówka-Borynia. Znacznie bardziej widoczne zmiany zaobserwowano w II serii badań, w której składnik typu 34 stanowił węgiel z KWK Marcel (o znacznie gorszych właściwościach koksotwórczych). Zaobserwowano, podobnie jak dla I serii badań wzrost zawartości części lotnych we wsadzie oraz niewielki spadek jego spiekalności. Natomiast wpływ zwiększania we wsadzie zawartości węgla z KWK Marcel wyraźnie uwidocznił się poprzez zmniejszenie dylatacji wsadu oraz jego płynności w stanie plastycznym. Dla każdej z mieszanek sporządzono cztery wsady koksownicze o różnej gęstości: 840, 1000, 1050 i 1100 kg/m 3 (w stanie roboczym) do skoksowania w instalacji doświadczalnej KARBOTEST (rys. 1). Zakładany stopień zagęszczenia wsadu osiągano metodą udarową przy wykorzystaniu mechanicznego ubijaka i specjalnej formy cylindrycznej (rys. 2). Ubite w metalowej formie naboje wprowadzano za pomocą przesuwanego ręcznie tłoka do retorty instalacji KARBOTEST i poddawano procesowi koksowania w takich samych warunkach procesowych: masa wsadu: 4 kg, zawartość wilgoci we wsadzie: ok. 10 %, temperatura procesu koksowania: 950 C, czas koksowania: 3 godziny. Uzyskane koksy poddano badaniom parametrów jakościowych oraz badaniom właściwości optycznych z wykorzystaniem mikroskopu optycznego.

4 176 Nr Rys. 1. Schemat instalacji doświadczalnego koksowania KARBOTEST 1 piec rurowy, 2 retorta karbonizacyjna, 3 termoelementy, 4 układ sterowania temperatury pieca, 5 chłodnica, 6 elektrofiltr, 7 aparatura do odbioru ciekłych i lotnych produktów koksowania, 8 gazomierz laboratoryjny Fig. 1. KARBOTEST pilot installation scheme 1 tube furnace, 2 carbonization retort, 3 termoelements, 4 furnace temperature adjustment, 5 cooler, 6 electro filter, 7 liquid and volatile products collecting apparatus, 8 laboratory gas meter siłownik pneumatyczny rama stała rama ruchoma z ubijakiem forma ze wsadem węglowym Rys. 2. Mechaniczny ubijak Fig. 2. Mechanical stamping installation Jako parametry oceny jakości koksu przyjęto wskaźniki CRI/CSR. Oznaczenia tych wskaźników wykonano zgodnie z normą PN PN-C-04312:1996. Badania mikroskopowe obejmowały analizę refleksyjności minimalnej i maksymalnej z wykorzystaniem próbek kawałkowych koksu o wymiarach ok. 35 x 65 mm, zatopionych w żywicy epoksydowej. W badaniach wykorzystano mikroskop AxioImager M1m firmy Carl Zeiss z zestawem spektrofotometru MSP 400 J&M. Analizę refleksyjności przeprowadzono w immersji olejowej przy powiększeniu 500x w świetle spolaryzowanym o długości fali λ=546 nm.

5 177 Refleksyjność minimalną i maksymalną wyznaczono dla każdej z 24 próbek koksu. Na podstawie uzyskanych wyników wyznaczono dwójłomność średnią anizotropowej matrycy koksowej. Na rysunku 3 przedstawiono wyniki badań parametrów jakościowych koksów uzyskanych w instalacji KARBOTEST w I i II serii badań. Wyniki badań przedstawione na tym rysunku wskazują, że zwiększenie gęstości wsadu ze standardowej z 840 kg/m 3 do 1000 kg/m 3 dla wszystkich mieszanek (o 20, 30 i 40 % zawartości węgla typu 34) skutkuje zauważalną poprawą wskaźnika CSR oraz nieco mniejszą CRI. Poprawę zaobserwowano zarówno dla wsadów zawierających węgiel typu 34 z kop. Knurów jak i Marcel. Wzrost gęstości wsadu z 1000 do 1050 kg/m 3 nie powoduje znaczącej poprawy tych wskaźników, natomiast dla gęstości wsadu ok kg/m 3 zaobserwowano w większości przypadków pogorszenie się ww. wskaźników (mieszczące się jednak w granicach błędu pomiarowego) albo brak zmian. Na podstawie powyższych obserwacji można stwierdzić, że w warunkach koksowania w instalacji KARBOTEST dla badanej mieszanki występuje tzw. optymalny zakres gęstości, dla którego wskaźniki jakościowe koksu osiągają najkorzystniejszą wartość. Dla badanych wsadów zakres ten odpowiada: kg/m 3. Zauważono także, że przy takich samych udziałach węgla typu 34 (20 i 30 %) parametry jakościowe koksów uzyskanych ze wsadów o takich samych gęstościach zawierających węgiel z kopalń Knurów i Marcel są bardzo zbliżone. Dopiero przy udziale 40 % zaobserwowano różnice parametrów CRI i CSR na korzyść węgla z KWK Knurów. Rys. 3. Wpływ zagęszczenia wsadu węglowego na parametry jakości koksu uzyskanego w instalacji KARBOTEST z mieszanek węglowych o zmiennym udziale węgla typu 34 z KWK Knurów i Marcel Fig. 3. Influence of coal charge density and various content of T34 (Knurow, Marcel) coal on coke quality parameters

6 178 Nr 3 Na rysunkach 4 i 5 przedstawiono w nieco innym układzie graficznym uzyskane wyniki badań dla zobrazowania wpływu zwiększania udziału węgla typu 34 z kopalń Knurów oraz Marcel na badane parametry jakościowe koksu. Z danych przedstawionych na rysunku 4 wynika, że zwiększenie udziału węgla typu 34 (KWK Knurów ) z 20 do 40 % nie miało znaczącego wpływu na badane parametry jakości koksu (CRI/CSR) wytworzonego w instalacji KARBOTEST. Praktycznie dla każdej z badanych gęstości wsadu można stwierdzić, że zwiększanie udziału węgla typu 34 powoduje niewielki wzrost wskaźnika reakcyjności CRI koksu oraz obniżenie jego wytrzymałości poreakcyjnej CSR. Tendencja ta jest szczególnie widoczna dla wsadu o najwyższym zagęszczeniu (1100 kg/m 3 ). Obserwowane zmiany są jednak niewielkie i mieszczą się w granicach błędu oznaczenia (CRI ±1,9; CSR ±1,9). Niewielkie wahania badanych wskaźników i słabo obserwowane zmiany można tłumaczyć tym, że węgiel z KWK Knurów charakteryzuje się dość dobrymi właściwościami koksotwórczymi. Zgodnie z oczekiwaniami, obserwacje zmian są bardziej wyraźne dla drugiej serii badań (rys. 5), w której czynnikiem zmiennym był udział węgla typu 34 z KWK Marcel. Praktycznie dla wszystkich gęstości wsadu wraz ze zwiększaniem udziału węgla typu 34 z kop. Marcel nastąpiło bardzo wyraźne pogorszenie wskaźników CRI/CSR (wzrost wskaźnika reakcyjności koksu CRI i obniżenie wskaźnika wytrzymałości poreakcyjnej CSR). Wyniki analizy optycznych właściwości koksów uzyskanych z poszczególnych wsadów węglowych przedstawiono w postaci wykresu na rysunku 6. Można zaobserwować, że wraz ze wzrostem stopnia zagęszczenia wsadu węglowego rośnie dwójłomność koksu, a więc wewnętrzne uporządkowanie materii węglowej. Pojawia się jednak dla gęstości równej 1050 kg/m 3 interesujące przegięcie, po którym wartość dwójłomności ulega obniżeniu. Wyższe zagęszczenie wsadu nie powoduje już poprawy uporządkowania struktury, a nawet ulega ono nieznacznemu pogorszeniu. Zagęszczanie wsadu węglowego od 840 do 1050 kg/m 3 sprzyja porządkowaniu się struktury węglowej. Wraz ze wzrostem gęstości wsadu wzrasta upakowanie ziaren, co ułatwia ich wzajemne spiekanie i tworzenie bardziej zwartej struktury koksu. Podwyższone ciśnienie wewnątrz koksowanego wsadu sprzyja porządkowaniu się krystalitów. Możliwe, Rys. 4. Wpływ wielkości udziału węgla typu 34 (KWK Knurów ) we wsadzie na zmiany wskaźników jakościowych koksu uzyskanego ze wsadów o różnej gęstości Fig. 4. Influence of various T34 Knurow coal content on coke quality parameters for various coal charge density

7 179 Rys. 5. Wpływ wielkości udziału węgla typu 34 (KWK Marcel ) we wsadzie na zmiany wskaźników jakościowych koksu uzyskanego ze wsadów o różnej gęstości Fig. 5. Influence of various T34 Marcel coal content on coke quality parameters for various coal charge density Rys. 6. Zależność dwójłomności matrycy koksowej od stopnia zagęszczenia wsadu węglowego Fig. 6. Influence of the coal blend density on coke matrix bireflectance

8 180 Nr 3 że wzrost gęstości wsadu węglowego powyżej 1050 kg/m 3 utrudnia proces porządkowania się struktury wewnętrznej, ze względu na spadek mobilności fazy plastycznej. Badania właściwości optycznych wykazały również spadek dwójłomności koksu wraz ze zwiększaniem wielkości udziału we wsadzie węgla typu 34. Uzyskane wyniki analizy optycznej koksu porównano z parametrami CRI i CSR i przedstawiono w formie wykresów na rysunkach 7-8. Jak wynika z tych wykresów, parametry optyczne koksu korelują ze wskaźnikami technologicznymi. Nie są to jednak korelacje jednoznaczne, widoczny jest znaczny rozrzut wyników wokół linii trendu. Najlepiej korelują parametry uzyskane podczas testu NSC, czyli wskaźniki CRI i CSR. Podsumowanie Przeprowadzone badania wykazały, że zarówno gęstość wsadu, jak i zmiany udziału węgla typu 34 we wsadzie mają wpływ na jakość koksu. Dla warunków procesu koksowania w instalacji KARBOTEST przy stałym składzie mieszanki węglowej występuje optimum gęstości wsadu (w zakresie kg/m 3 ), dla którego parametry jakości koksu określane wskaźnikami CRI/CSR przyjmują najkorzystniejszą wartość. Dalsze zwiększanie gęstości wsadu nie powoduje już poprawy jakości koksu, a wręcz może ją pogorszyć. Z kolei zwiększanie udziału węgla typu 34 we wsadzie skutkuje z reguły pogorszeniem parametrów jakości koksu CRI/CSR niezależnie od stopnia zagęszczenia wsadu, tym Rys. 7. Zależność pomiędzy wskaźnikiem reakcyjności koksu i jego dwójłomnością Fig. 7. Relationship between coke reactivity index and bireflectance Rys. 8. Zależność pomiędzy wskaźnikiem wytrzymałości poreakcyjnej koksu i jego dwójłomnością Fig. 8. Relationship between coke strength after reaction index and bireflectance

9 181 większe im gorszej jakości węgiel jest wprowadzony do mieszanki wsadowej. Wnioski te potwierdzone zostały przez badania właściwości optycznych koksu. Wyraźnie widać wzrost dwójłomności matrycy koksowej wraz ze wzrostem zagęszczenia wsadu węglowego. Wraz ze wzrostem udziału we wsadzie węgla typu 34 zaobserwowano również spadek uporządkowania struktury węglowej, opisanego przez wartość dwójłomności. Wyniki badań skłaniają do zastanowienia się nad optymalną gęstością ubitego naboju węglowego w warunkach przemysłowych. Aby powyższe wnioski nabrały charakteru aplikacyjnego, konieczna jest ich weryfikacja podczas przemysłowych testów komorowych. Literatura 1. Byrtus F., Foerster A., Badania nad zastosowaniem silnego zagęszczenia wsadu węglowego do produkcji koksu hutniczego. Prace Instytutu Metalurgii, 1952, nr 4, s Kalinowski B., Grossman A., Kowalski B., Wpływ zagęszczenia wsadu węglowego na parametry wytrzymałościowe koksu. Hutnik, 1955, nr 7-8, s Dobrowolski M., Gostkowska H., Wpływ ubijania wsadu węglowego na jakość i ilość koksu. Koks, Smoła, Gaz, 1957, nr 6, s Kalinowski B., Szpilewicz A., Znaczenie ruchu ubijanego w polskim przemyśle koksochemicznym. Koks, Smoła, Gaz, 1957, nr 6, s Janta F., Zależność parametrów wytrzymałościowych koksu od sposobu ładowania wsadu do komór. Publikacje wybrane z zagranicznej literatury chemicznej przeróbki węgla, SITPH, P. 632, 1970, s Janta F., Doświadczenie w zakresie ustalenia funkcjonalnej zależności wskaźników jakościowych koksu od sposobu napełniania komór koksowniczych i gęstości. Koks, Smoła, Gaz, 1965, nr 5, s Veit G., Combining Stamp Charging with the Heat Recovery Process czerwca 2012 r. 8. Jorkin L.J., Koksowanie węgli ze wschodnich rejonów ZSRR z zastosowaniem ubijania. Koks, Smoła, Gaz, 1957, nr 6, s Warmuziński J., Stan badań w Polsce nad zagęszczaniem wsadu koksowniczego. Koks, Smoła, Gaz, 1964, nr 4, s Winnicka G., Prognozowanie jakości koksu. Sprawozdanie nr 2679, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze, Wright R., Compacting of coal for heat recovery ovens Illawarra Coke Company Pty Ltd Coalcliffe, NSW, Australia, 5th European Iron & Cokemaking Conference, Stockholm Jasieńko S., Biegańska C., Świetlik U., Kidawa H., Atlas mikroskopowych typów struktur występujących w węglach kamiennych i koksach. Oficyna Wyd. Pol. Wrocławskiej, Wrocław, Kruszewska K., Dubova-Jachovicz S., Zarys petrologii węgla. Skrypty Uniwersytetu Śl., Katowice, Stach E. i in., Stach s Textbook of Coal Petrology, Gebrüder Borntraeger; Berlin, Stuttgart Machnikowski J., Badania mikroskopowe materiałów węglowych. Instrukcja laboratoryjna r. 16. Pusz S., Kwiecińska B., Koszorek A., Krzesińska M., Pilawa B., Relationship between the optical reflectance of coal blends and the microscopic characteristics of their cokes. International Journal of Coal Geology, 2009, t. 77, s Marsh H. i. in., Introduction to Carbon Science, Butterworths, London, s Pusz S., Kwiecińska B. K., Duber S., Textural transformation of thermally treated anthracites. International Journal of Coal Geology, 2003, t. 54, s Krzesińska M., Pusz S., Koszorek A., Elastic and Optical of the Single-Coal Monolithic High-Temperature (HT) Carbonization Products Obtained on a Laboratory Scale. Energy and Fuels, 2005, t. 19, s Praca wykonana w ramach projektu kluczowego nr POIG /08 Inteligentna koksownia spełniająca wymagania najlepszej dostępnej techniki dofinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.