Filozofia(z(estetyką. dr#mieczysław#juda

Transkrypt

1 Filozofia(z(estetyką dr#mieczysław#juda

2 Filozofia#z#estetyką [1](Grecki(fenomen( (od(mitu(do(filozofii( a. grecki(fenomen:(filozofia(jako(doxa(vs.(episteme+ b. filozofia(przyrody(i(filozofia(człowieka( c. (arche(i(sposoby(jej(rozumienia(!

3 a.(grecki(fenomen:(filozofia(jako(doxa(vs.(episteme #problem#ulokowania Powstanie#filozofii#wiążemy#z#krystalizowaniem#się#kultury#greckiej,#począwszy#od# jej#początków#okresu#archaicznego#od#ok.#1200#do#800#p.n.e.#i#upadkiem#jeszcze# dawniejszych#formacji#kulturowych#cywilizacji#mykeńskiej#i#kreteńskiej.#ta# archaiczna#kultura#dała#podstawy#i#zalążki#do#wyłonienia#się#takiego#sposobu#życia,# w#którym#mógł#pojawić#się#fenomen#filozofii. To#tu#odnajdziemy#bodaj#po#raz#pierwszy#w#takim#charakterze#problem#ciągłości####### i#kulturowego#zerwania:##continuum#wobec#odmienności#tego,#co#nowe####################### i#konsekwencji#z#tego#wynikających.# #########

4 a.(grecki(fenomen:(filozofia(jako(doxa(vs.(episteme! #nowe#społeczeństwo Kształtujące#się#nowe#społeczeństwo#będzie#mieć#własne#charakterystyczne#cechy## i#własne#miejscowe#tradycje#przywołujące#czas# sprzed#czasu,#to#znaczy#sprzed# tego,#co#później#nazwiemy#historią#jako#zapisaną#tradycją. Elementy#legitymizujące#rzeczywistość#w#jej#doświadczalnym#i#doświadczanym# kształcie#będą#pochodzić#spoza#niej,#nazwiemy#ją#wiedzą#kapłańsko królewską,# mitologią,#a#z#punktu#widzenia#pojawienia#się#filozofii#wiedzą#epistemiczną# [episteme].#wehikułem#jej#przekazywania#będzie#tradycja#ustnego#bajania#bardów,# opowiadaczy#świata,#sprawozdawców#poematów#bohaterskich.#

5 a.(grecki(fenomen:(filozofia(jako(doxa(vs.(episteme kulturowe#wyjście# z#mroku Kwintesencją#tego#świata#stanie#się#tradycja#homerycka,#w#której#opowiadanie# świata#będzie#zarazem#jego#odtwarzaniem. Jednocześnie#wraz#z#różnicowaniem#się#własnego#doświadczenia##ramą#odniesień# będzie#jedność#kultur#śródziemnomorza#jako#formacji#kulturowej.#dialektyka# przenikania#się#wpływów#i#dobijania#się#własnej#tożsamości#pokaże#się#dobitnie##### w#rekompozycji#fenickiego#konceptu# alfa bet #i#zreformowania#pisma#do#postaci# znacznie#bardziej#operacyjnej.##w#nim#będzie#mogło#dokonać#się##wypowiedzenie# własnego#doświadczenia#rycerskiej#kultury#dzielnych#mężczyzn#ubiegających#się###### o#względy#kobiet,#także#poprzez#wojnę#jako#figurę#akceptowanej#rywalizacji#[iliada,0 Odyseja]#oraz#powstaną#podwaliny#do#sformułowania#warunków#zapytywania######## o##świat#ten#tu#i#jego#zasady.#

6 1.#Ważniejsze#krainy#historyczne#starożytnej#Grecji

7 a.(grecki(fenomen:(filozofia(jako(doxa(vs.(episteme #życie Życie#codzienne#dozna#ewolucji,#którą#możemy#widzieć#co#najmniej#w#trzech# wymiarach#ustroju#politycznego,#przemian#roli#i#statusu#kobiet#i#kulturowych#treści.# Polityczna#ewolucja#będzie#oznaczać#stopniowe#odchodzenie#od#monarchii# plemiennej#do#demokracji#o#bezpośrednim#charakterze,#w#czym#przejawi#się# emancypacyjny#charakter#całej#kultury.#stopniowo#także#ewoluuje#rola#i#status#kobiet# #życie#jednak#nadal#będzie#podzielone#na#to,#co#prywatne#i#co#dokonuje#się#w0oikos# [domostwie]#i#na#to,#co#będzie#domeną#aktywności#publicznej,#tu#oznaczającą# dominację#mężczyzn.#małżeństwo#i#seksualność#ukazywać#się#będą#jak#dwie#strony# tego#samego# #żywiołu#życia#realizującego#się#według#reguł#i#reguły#te#ciągle# sprawdzające#w#społecznej#praxis. Życie#polityczne#i#kulturalne#splecione#ze#sobą#urządzi#pole#do#powstania#opozycji# wobec#epistemicznego#charakteru#wiedzy#i# wyprodukuje# #jej#nieznany#dotąd# wariant,#to,#co#nazwiemy#wiedzą#bezpośredniości,#doświadczenia# w#zasięgu,#to,#co# zmysłowo#ogarnialne#i##bliskie# #doxa.#zaś#napięcie#między#doxa#i#episteme#stanie#się# matecznikiem#filozofii.

8 2#Waza#grecka#z#Kampanii,#tzw.# Królowa#waz

9 3.#Waza#grecka

10 4.#Artemida#wyciągająca# strzałę#z#kołczana

11 5.#Nike# #bogini#zwycięstwa;# świątynia#karibów#na#samotrake#

12 6.#Amfiteatr#w#Epidauros,#ok.#330#r.p.n.e.

13 7.#Święty#okrąg#Ateny# # Marmaria;#sanktuarium####### w#delfach,#ok.#400#r.#p.n.e.

14 8.#Świątynia#Trajana# w#pergamonie

15 9.#Ateński#Akropol

16 b.(filozofia(przyrody(i(filozofia(człowieka([antropologia] Filozofia# #pojawi#się#około#vii#w.p.n.e.#i#oznaczać#będzie#rozważania#na#temat# podstawowych#problemów#takich#jak#np.#istnienie,#umysł,#poznanie,#wartości,#język.#sam# zaś#termin#filozofia#[nieco#póżniejszy]#używany#będzie#się#w#różnych#znaczeniach,#gdyż# zakres#rozważań#filozoficznych#i#ich#metoda#ulegały#zmianom#w#historii,#a#rozumienie# filozofii#jest#uzależnione#od#wielu#czynników,#w#tym#od#przyjętej#tradycji#filozoficznej.# Filozofowie#głównie#zajmują#się#ogólnymi,#podstawowymi#zagadnieniami#dotyczącymi# natury#świata#[rzeczywistości]#i#człowieka. Samo#słowo#"filozofia #[gr.#φιλοσοφία,#łac.#philosophia]#pochodzi#prawdopodobnie#od# matematyka#i#filozofa#pitagorasa#żyjącego#w#vi#wieku#p.n.e.#pierwotnie#miało#sens# dosłowny#i#oznaczało#poszukiwanie,#umiłowanie#mądrości#lub#posiadanie#mądrości############ [gr.#φιλέω#phileo# #kochać,#σοφία#sophia# #mądrość]. Ze#względu#na#mnogość#koncepcji#uprawiania#filozofii,#za#filozofię#można#uznać#to,#co# wykłada#się#na#uniwersyteckich#katedrach#filozofii#według#podziału#na#ontologię# [metafizykę],#epistemologię#[logika,#metodologia#nauk,#teoria#poznania]#oraz#aksjologię######## z#etyką#i#estetyką,#także#filozofię#społeczną.

17 c.(arche(i(sposoby(jej(rozumienia Niemal#od#samego#początku#wykształciły#się#dwa#nurty#filozofii:#to,#co#do#dziś# nazywamy#filozofią#przyrody#i#to,#co#nazwać#można#filozofią#człowieka#[antropologią].# Zawsze#jednak#chodziło#o#sens#istotowy:#co#jest#zasadą#albo#naturą#rzeczywistości#i#co# jest#zasadą#[tu:#celem],#sensem#życia#człowieka.### Najpierwszy#stanął#problem#starogreckiej#0arche0i#sposobu#jej#rozumienia,#czyli#tego#jaka# jest#natura/zasada#rzeczywistości.#pierwsi#tę#kwestię#sproblematyzowali#jończycy# #Tales,# Anaksymander,#Anaksymenes.#Nazywamy#ich#też#należącymi#do#jońskiej#szkoły#filozofii# przyrody.#ich#zainteresowania#nie#obejmowały#ani##wizji#człowieka,#ani#celu,#ani#sensu#jego# życia.#te#wątki#podjął#dopiero#sokrates#[patrz:#kolejny#wykład]#i#stąd#nazywamy#go#ojcem# antropologii#filozoficznej,#a#także#etyki.# Rolą#pierwszej,#jońskiej#szkoły#filozofii#przyrody,#stało#się#poznanie#przyrody##[phisis],#czyli# wyjaśnienie#jej#natury#i##funkcjonowania,#rolą#tej#drugiej#rozumienie#człowieka#i#poznanie# jego#miejsca#w#rzeczywistości,#obu,#badanie#tego#czym#jest#byt,#czyli#to,#co#jest.

18 Jedną#z#najgłębszych#intuicji# filozoficznych#jest#formula# Parmenidesa#odnosząca#się#do#bytu# jako#rzeczywiście#istniejącego#i# jednego:#byt#to#jest#to#co#jest,#a# niebytu#nie#ma.#z#tego#też#powodu# nazywamy#go# ojcem#ontologii # 10.#Parmenides#z#Elei# ok.# #p.n.e.

19 Przeciwną#do#parmenidesowskiej,# sformułował#swoją#zasadę#heraklit#widząc# w#obrazie#płynącej#wody#metaforę# rzeczywistości,#traktowaną#jako#wyraz# skrajnego#mobilizmu:#wszystko#płynie########## i#nie#sposób#wejść#dwa#razy#do#tej#samej# rzeki##[πάντα0ῥεῖ0καὶ0οὐδὲν0μένει0panta0 rhei0kai0ouden0menei#]. 11.#Heraklit#z#Efezu#[Johannes#Moreelse]# ok.# #p.n.e.

20 Pitagoras#to#ten,#który# najprawdopodobniej#po#raz#pierwszy# użył#słowa# filozofia #w#znaczeniu#nie# mądrości#samej,#ale## umiłowania# mądrości. 12.#Pitagoras,#ok.# #p.n.e.

21 (Tales(z(Miletu# #filozof#grecki,# powszechnie#uważany#za#pierwszego# filozofa.#jest#zaliczany#do#"siedmiu# mędrców".#uznawany#za#twórcę#podstaw# nauki#i#filozofii#europejskiej#oraz#jednego############## z#pierwszych#filozofów.#"wszystko#jest######### z#wody,#z#wody#powstało#i#z#wody#się# składa # #twierdził#i#dowodził#tales.#### Pogląd#ten#nazywamy#hylozoizmem. 13.#Tales#z#Miletu,#ok #p.n.e.

22 Anaksymander(z(Miletu# ##prawdopodobnie# uczeń#talesa#i#nauczyciel#anaksymenesa,## podejrzewa#się,#że#był#autorem#pierwszego############ w#historii#ludzkości#dzieła#filozoficznego,#znanego# pod#tytułem#περὶ#φύσεως#[peri0physeos,############### O0naturze].#Twierdził,#że#zasadę#rzeczywistości# stanowi#apeiron#(gr.#τὸ#ἄπειρον#to0apeiron#od# słowa#πέρας#peras#"kres,#granica")#czyli#bezkres,# gdyż:#wszystko#albo#jest#zasadą,#albo#pochodzi#od# zasady.#jednocześnie,#nie#istnieje#zasada# nieskończoności,#bo#nieskończoność#jest# niedeterminowalna,#a#zasada#determinuje#to,# czego#jest#zasadą.#jeżeli#nieskończoność#nie#ma# zasady,#to#z#konieczności#sama#musi#zasadę# stanowić. 14.#Anaksymander#z#Miletu,# #p.n.e.

23 Anaksymenes(z(Miletu#uczeń#Anaksymandra,# należący#do#jońskich#filozofów#przyrody.#przejął# od#niego#zasadnicze#jego#poglądy:#zasada#[αρχε,# arché]#jest#nieograniczona#pod#względem# jakościowym#i#ilościowym,#widział#ją#za#to#jako# nieskończone#powietrze,#które#jest#pierwotną# przyczyną#powstania#wszystkich#rzeczy:# Różnice# zaś#zachodzą#wskutek#zagęszczania#się##################### i#rozrzedzania#w#poszczególnych#rzeczach############### i#z#rozrzedzenia#powstaje#ogień,#ze#zgęszczenia# zaś#wiatr,#potem#chmury,#a#z#jeszcze#większego# zgęszczenia#woda,#potem#ziemia,#potem# kamienie,#a#z#nich#wszystko#inne #[Teofrast]. 15.#Anakymenes#z#Miletu,# #p.n.e.

24 Demokryt:(( najwybitniejszy#przedstawiciel#starożytnego# materializmu#greckiego,#ok.#70#dzieł#[fizyka,# optyka,#logika,#teoria#poznania,#matematyka],# wszechwiedzący,#który#rozprawiał# o# wszystkim ;# Cyceron#o#Demokrycie:#w#rozważaniach# nie# wykluczał#niczego ;# twórca#konsekwentnego,#materialistycznego# poglądy#na#świat;# wszystko#zaginęło# #zostało#zniszczone,#powód:# materialistyczny#charakter#i#laicki#wydźwięk 16.#Demokryt#z#Abdery,# #p.n.e.

25 teoria(bytu:(( Ü#nawiązania# #Leukippos#[twórca#hipotezy#o#atomach# #niepodzielnych,#niezwykle#małych# ##cząsteczkach#będących#osnową#świata#i#jego#zjawisk],#empedpkles,#anaksagoras,#jończycy# -cała#przyroda#składa#się#z#niepodzielnych#cząsteczek atomów#z#atomów#składają#się#wszystkie# spotykane#w#świecie#ciała# -atomy#różnią#się#jedynie#ilościowo,#jakościowo#nie,#powszechną#własnością#atomów#jest#ruch;#atomy# i#ruch#są#wieczne# -poza#atomami#jest#próżnia# #próżnia#jako#niebyt;#przyroda#jest#różnorodnością# -z#atomów#jest#także#dusza:#ciała#to#konglomerat#atomów#haczykowatych,#płyny#elastycznych,#ciała# gazowe#sprężystych# -reguła#jakości#pierwotnych#i#wtórnych:#pierwotne#przysługują#rzeczy#obiektywnie#[kształt,#ruch,# rozmiar],#wtórne#jako#wytwór#zmysłów#[smak,#kolor,#zapach,#zimno,#ciepło]# -niebo#i#gwiazdy#także#są#z#atomów:#ziemia#jest#tylko#jedną#z#gwiazd#bez#uprzywilejowanej#pozycji#we# wszechświecie# -światów#podobnych#do#ziemi#jest#nieskończenie#wiele,#nikt#ich#nie#stworzył#i#nikt#nimi#nie#kieruje# -ruch#odbywa#się#wg.#niezmiennych#wiecznych#praw# -neccesywizm#i#fatalizm

26 teoria(poznania:(( -elementy#empiryzmu#i#racjonalizmu:# 1.empiryzm# #doświadczenie#jako#źródło#pojęć#o#i#sądów#o#świecie#[empiryzm#genetyczny];#poznanie# ciemne,#bo#zmysły#prowadzą#do#złudzeń# 2.racjonalizm# #akcentowanie#prawdziwości#poznania;#prawdziwe#=#rozumowe,#rola#i#znaczenie# prawdziwości#i#pewności#poznania# -cel#poznania:#osiągnięcie#wiedzy#prawdziwej#i#jasnej# -teoria#odbicia:#percepcja#wzrokowa#to# widzenie #w#powietrzu#nakładających#się#na#siebie#odbitek,# idolów #odrywających#się#od#rzeczy#ich#obrazów poglądy(społeczne:( Ü konsekwentny#zwolennik#demokracji# Ü punkt#wyjścia#ludzkości:# stan#natury # #ludzie#poza#wszelkimi#związkami,#osobno,#jak#zwierzęta# Ü początek#społeczeństwa:#konieczność#życia#gromadnego#w#obliczu#niebezpieczeństw#niemożliwych#do# przezwyciężenia#w#pojedynkę

27 Résumé Dla# sformułowania# hipotezy# o# fundamentalnych# treściach# kultury# europejskiej,# najpoważniejszym,# bo# najlepiej# udokumentowanym# i# autorytatywnie# potwierdzonym# pomysłem# jest# ten# o# kluczowej# roli# trzech# elementów:# dorobku# greckiego# antyku,# a# w# szczególności# dziedzictwa# przez# nią# pozostawionego,# tj.# filozofii,# rzymskiego# prawa# i# chrześcijańskiego# dekalogu.# Wielka# kultura# starożytnej# Grecji,# trwająca0 grosso0 modo0 tysiąc# lat,# odcisnęła# niezatarte# piętno# na# kulturze# Zachodu# dostarczając# jej# pojęć,# w# których# Europa# myśli# do# dziś# dnia# i# koncepcji# życia,# czyli# tego,# co# stanowić# może# jasny# cel# i# sens# naszej# ziemskiej# perygrynacji.#filozofia#w#całości#jako#koncept#tej#epoki#pozostawia#nas#w# nieustającym#zobowiązaniu#mierzenia#się#z#jego#wyzwaniami,#a#przejście# od# oczywistości# istnienia# do# jego# problematyczności# # co# jest# własną# zasługą# tych# pogańskich# siedmiu# mędrków# # daje# Europie# matrycę# jej# świadomości#i#co#więcej#samoświadomości,#czyli#świadomości#siebie.