UCHWAŁA NR XVIII/219/2012 RADY MIEJSKIEJ W TARNOWIE z dnia 19 stycznia 2012 r.

Transkrypt

1 UCHWAŁA NR XVIII/219/2012 RADY MIEJSKIEJ W TARNOWIE z dnia 19 stycznia 2012 r. w sprawie Programu Rozwoju Rodzinnej Pieczy Zastępczej na lata Na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm. 1 ) i art. 92 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz z późn. zm. 2 ) oraz art. 180 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887 z późn. zm. 3 ) Rada Miejska w Tarnowie uchwala, co następuje: 1. Przyjmuje się Program Rozwoju Rodzinnej Pieczy Zastępczej na lata , w brzmieniu jak w załączniku do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Tarnowa. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podpisania, z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2012 r. Przewodniczący Rady Miejskiej Grzegorz Światłowski 1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz i Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz i Nr 167, poz. 1759, z 2005 r. Nr 172, poz i Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128 i Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974 i Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz i Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420 i Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142 i poz. 146, Nr 40, poz. 230, Nr 106, poz.675, oraz z 2011 r. Nr 21, poz.113, Nr 117, poz. 679, Nr 134, poz. 777, Nr 149, poz. 887, Nr 217, poz Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 200, poz. 1688, Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 162, poz. 1586, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 167, poz. 1759, z 2007 r. Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111, Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 92, poz. 753, Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142 i 146, Nr 40, poz. 230, Nr 106, poz. 675 oraz z 2011 r. Nr 21, poz. 113, Nr 149, poz. 887, Nr 217, poz Zmiana wymienionej ustawy została ogłoszona w Dz. U. z 2011 r. Nr 288, poz

2 Załącznik do uchwały Nr XVIII/219/2012 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 19 stycznia 2012 r. PROGRAM ROZWOJU RODZINNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ NA LATA

3 Spis treści: Str. Wstęp I. Obecnie funkcjonujący system opieki zastępczej: 1. Rodzinna opieka zastępcza Instytucjonalna opieka zastępcza Proces usamodzielniania wychowanków II. Program rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej na terenie Miasta Tarnowa na lata : 1. Zadania powiatu w świetle ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej Organizacja rodzinnej pieczy zastępczej na terenie miasta Tarnowa Plan działań wspierających rodzinną pieczę zastępczą do 2014 r.:... 1) liczba rodzin zastępczych, w latach ) koszty funkcjonowania rodzin zastępczych w latach ) realizacja zadań w zakresie rodzinnej pieczy zastępczej... 4) realizatorzy zadań. 5) monitoring realizacji zadań

4 Wstęp Dla dobra dzieci, które potrzebują szczególnej ochrony i pomocy ze strony dorosłych, środowiska rodzinnego, atmosfery szczęścia miłości i zrozumienia, w trosce o ich harmonijny rozwój i przyszłą samodzielność życiową, dla zapewnienia ochrony przysługujących im praw i wolności, dla dobra rodziny, która jest podstawową komórką społeczeństwa oraz naturalnym środowiskiem rozwoju, i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, w przekonaniu, że skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności w opiekowaniu się i wychowywaniu dzieci oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nich może być osiągnięta przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzicami to preambuła ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887), która od stycznia 2012 r. wprowadza zmiany, zarówno w systemie wsparcia i pomocy rodzinom przeżywającym trudności opiekuńczo wychowawcze, świadczonych w środowisku ich zamieszkania, jak i całodobowej opieki i wychowania wobec dzieci pozbawionych rodzicielskiej troski. Nowa ustawa kładzie szczególny nacisk na pracę z rodziną w jej naturalnym środowisku, poszerzając formy pomocy o pracę asystenta rodziny oraz rodziny wspierającej. Intensyfikacja specjalistycznej pomocy rodzinie w środowisku zamieszkania, ma zapobiec konieczności wychowywania się dzieci poza rodziną naturalną. Zawarte w niej obostrzenia ograniczają możliwość kierowania dzieci do placówek opiekuńczo wychowawczych, wskazując jako najbardziej odpowiednie rodzinne formy opieki i wychowania. Ustawa wprowadza również wiele zmian, zarówno w sferze rodzinnej pieczy zastępczej (formy, sposób finansowania, zakres pomocy), jak i instytucjonalnej pomocy dzieciom (rodzaje placówek, średnia wieku przebywających w niej dzieci, maksymalna liczba wychowanków) oraz w kwestiach dotyczących usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej, placówek działających w systemie edukacji i podległych ministerstwu sprawiedliwości. To duże wyzwanie, zarówno dla odpowiedzialnej za wprowadzenie zmian administracji publicznej, jak i dla całego społeczeństwa jako pośrednich realizatorów zapisów ludzi, którzy mogą stanowić rodziny zastępcze dla dzieci pozbawionych troski rodziców biologicznych. Art. 180 cyt. ustawy zobowiązuje powiaty do opracowywania trzyletnich programów rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej, które powinny uwzględniać, z jednej strony zdiagnozowane potrzeby lokalne, z drugiej zaś obowiązujące standardy pieczy zastępczej (rodzaje rodzin typy placówek, maksymalna liczba przebywających w nich dzieci) i możliwości finansowe powiatów (limity ilości i rodzajów zawodowych rodzin zastępczych). Niniejsze opracowanie jest wypełnieniem cyt. zapisu ustawy i stanowi, zarówno obraz budowanego lokalnego systemu pieczy zastępczej, jak i plan działań związanych z rozwojem rodzinnej pieczy zastępczej na terenie miasta Tarnowa, w latach

5 I. Obecnie funkcjonujący system opieki zastępczej. Działający obecnie w Polsce system opieki nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziców naturalnych ukształtował się w wyniku reformy administracyjnej państwa w 1999 roku. Zmiany w sposobie funkcjonowania państwa spowodowały decentralizację jego funkcji społecznych. W wyniku tych zmian, rozproszone do tej pory w różnych resortach zadania dotyczące opieki nad dzieckiem i rodziną, stały się integralną częścią systemu pomocy społecznej, w którym do gmin należy zabezpieczenie podstawowych potrzeb rodzin i dzieci, mieszkających na ich terenie, do powiatów zaś zapewnienie opieki dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców naturalnych. Celem działań podejmowanych przez jednostki realizujące zadania gminy tj. ośrodki pomocy społecznej jest umożliwianie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własny potencjał oraz doprowadzenie do ich życiowego usamodzielnienia. Świadczona pomoc powinna przyczyniać się do umacniania rodziny w wypełnianiu jej funkcji. Zadaniem jednostek realizujących zadania powiatu, tj. powiatowych centrów pomocy rodzinie jest zapewnienie osobom i rodzinom pomocy specjalistycznej, a dzieciom pozbawionym opieki rodziców biologicznych - opieki i wychowania w rodzinnych formach opieki zastępczej lub całodobowych placówkach opiekuńczo wychowawczych. Do zadań powiatów należy również usamodzielnianie wychowanków opuszczających, zarówno zastępcze formy opieki realizowane w systemie pomocy społecznej, jak i placówki działające w systemie edukacji. Gmina Miasta Tarnowa jest realizatorem, zarówno zadań gminy, jak i powiatu, co daje możliwość prowadzenia spójnych działań, począwszy od wsparcia rodziny w jej środowisku zamieszkania, poprzez zapewnienie dzieciom całodobowej opieki, do momentu usamodzielnienia wychowanków opieki zastępczej. Jednostką wypełniającą i/lub nadzorującą zadania jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie. 4

6 1. Rodzinna opieka zastępcza. Dotychczas, zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz z późn. zm.) rodzinną opiekę zastępczą stanowią rodziny zastępcze spokrewnione, niespokrewnione i niespokrewnione - zawodowe. Wśród rodzin zastępczych niespokrewnionych - zawodowych rozróżnia się rodziny wielodzietne, specjalistyczne oraz pełniące funkcję pogotowia rodzinnego. O potrzebie umieszczenia dziecka w rodzinnej opiece zastępczej decyduje sąd. Realizując postanowienia sądu, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej umieszcza dziecko we wskazanej rodzinie (głównie w przypadku rodzin spokrewnionych) lub poszukuje wskazanego przez sąd typu rodziny zastępczej (głównie rodziny niespokrewnione), również na terenie innych powiatów. W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej mieszkającej na terenie innego powiatu, powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka na podstawie porozumienia ponosi koszty utrzymania dziecka w tej rodzinie. Instytucjami odpowiedzialnymi za pracę w obszarze rodzicielstwa zastępczego są: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Ośrodek Adopcyjno Opiekuńczy w Tarnowie, przy czym Ośrodek Adopcyjno Opiekuńczy zajmuje się naborem kandydatów na rodziców zastępczych, ich diagnozą, kwalifikacją i szkoleniem; pomocą psychopedagogiczną dla rodzin zastępczych, umieszczonych w nich dzieci oraz rodziców naturalnych tych dzieci, a także poradnictwem prawnym, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej natomiast przydzielaniem należnych rodzinie zastępczej świadczeń, bieżącą pomocą i radą oraz nadzorem nad prawidłowym sprawowaniem opieki i wychowania. Od 1 stycznia 2012 r. ośrodki adopcyjne prowadzone będą przez samorząd województwa lub podmioty, którym samorząd województwa zleci realizację tego zadania, tym samym dotychczas działające publiczne ośrodki adopcyjno opiekuńcze ulegają likwidacji, przy czym: prowadzący postępowania adopcyjne pracownicy publicznych ośrodków adopcyjnych, w których w 2010 r. przeprowadzono co najmniej 10 procedur adopcyjnych zakończonych przysposobieniem dziecka stają się pracownikami urzędu marszałkowskiego (art. 116 ust. 4), pracownicy ośrodków adopcyjno opiekuńczych nie spełniających w/w warunków, stają się pracownikami starostwa powiatowego. Ośrodek Adopcyjno Opiekuńczy w Tarnowie spełnia wymóg minimalnej liczby procedur adopcyjnych w 2010 r. i w związku z tym, od 1 stycznia 2012 r. jego pracownicy stają się pracownikami urzędu marszałkowskiego. Zadania związane z rodzicielstwem zastępczym, a realizowane przez wym. Ośrodek oraz dodatkowe przewidziane w ustawie realizował będzie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie. 5

7 2. Instytucjonalna opieka zastępcza. Instytucjonalną opiekę zastępczą zapewniają całodobowe placówki opiekuńczo wychowawcze typu interwencyjnego, socjalizacyjnego i rodzinnego. Podobnie, jak w przypadku rodzinnej opieki zastępczej, powiat, który nie posiada odpowiedniej placówki opiekuńczo wychowawczej lub w danej chwili nie dysponuje wolnym miejscem, może umieścić dziecko w placówce na terenie innego powiatu, ponosząc koszty jego utrzymania. Na terenie Gminy Miasta Tarnowa funkcjonują trzy całodobowe placówki opiekuńczo wychowawcze: Dom Dziecka Nr 1 im. Janusza Korczaka - placówka typu socjalizacyjnego dla 30 dzieci w wieku szkolnym; funkcjonuje w dwóch budynkach: grupa 20 dzieci w budynku, przy ul. Brodzińskiego 14, 10 osobowa grupa młodzieży (tzw. Grupa Usamodzielnienia) w budynku, przy ul. Pułaskiego 59; Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo Wychowawcza Przyjazny Dom placówka łącząca zadania interwencyjne (10-cio osobowa grupa dzieci do 6 roku życia) i socjalizacyjne (dwie 10-cio osobowe grupy rodzinki ); zlokalizowana w budynku, przy ul. Chyszowskiej 3; Pogotowie Opiekuńcze placówka typu interwencyjnego dla 30 dzieci w wieku - od 11 lat, mieszcząca się w budynku, przy ul. Chemicznej 10 a. Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, do 31 grudnia 2012 r. obecnie funkcjonujące całodobowe placówki opiekuńczo wychowawcze zobowiązane są przyjąć formę placówek typu: socjalizacyjnego lub interwencyjnego. Dalsze obostrzenia dotyczą wieku dzieci umieszczanych w wym. placówkach, i tak: począwszy od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2015 r. w placówkach mogą być umieszczane dzieci powyżej 7 roku życia; od 1 stycznia 2016 r. w placówkach mogą być umieszczane dzieci powyżej 10 roku życia. 6

8 3. Proces usamodzielniania wychowanków. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej określa również rodzaj, zakres i sposób realizacji pomocy przewidzianej dla usamodzielniających się wychowanków rodzin zastępczych, placówek opiekuńczo wychowawczych, domów pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schronisk dla nieletnich, zakładów poprawczych, specjalnych ośrodków szkolno wychowawczych, specjalnych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Szczegółowe warunki określa rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (DZ. U. Nr 6, poz. 45, z późn. zm.). Na podstawie cytowanych przepisów, w 2011 r. (stan na dzień 30 listopada 2011 r.) wychowankowie różnego typu placówek skorzystali z następującej pomocy: 6 osób otrzymało pomoc pieniężną na usamodzielnienie, w łącznej kwocie ,- zł., 8 osób otrzymało pomoc rzeczową o łącznej wartości ,37 zł., 31 osób korzystało z wypłacanej co miesiąc pomocy na kontynuację nauki, w łącznej wysokości ,74 zł. Natomiast wśród wychowanków rodzin zastępczych: 3 osoby otrzymały pomoc pieniężną na usamodzielnienie, w łącznej kwocie ,- zł., 8 osób otrzymało pomoc rzeczową o łącznej wartości ,37 zł., 42 osoby korzystały z wypłacanej co miesiąc pomocy na kontynuację nauki, w łącznej wysokości ,14 zł. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określa zakres, formy i zasady usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej (rodzinnej i instytucjonalnej), wyraźnie oddzielając tę grupę wychowanków od usamodzielniającej się młodzieży opuszczającej domy pomocy społecznej, domy dla matek z małoletnimi dziećmi (jednostki pomocy społecznej), młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapeutyczne, schroniska dla nieletnich itp. (placówki działające w systemie edukacji), zakłady poprawcze (placówki polegające Ministerstwu Sprawiedliwości). Proces usamodzielniania tej drugiej grupy wychowanków przebiegać ma, jak dotychczas, na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Konsekwencją takich rozstrzygnięć jest zróżnicowanie zakresu i zasad przyznawania pomocy; prowadzenie dwóch różnych procedur usamodzielnienia. Przepisy przejściowe ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określają również zasady postępowania wobec osób, które rozpoczęły proces usamodzielnienia przed dniem 1 stycznia 2012 r., wprowadzając tym samym trzecią procedurę postępowania. 7

9 II. Program rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej na terenie Miasta Tarnowa na lata Zadania powiatu w świetle ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Rodzinna piecza zastępcza: Zadania: 1) prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; promowanie rodzinnych form opieki nad dzieckiem, 2) prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno - pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą, 3) przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, 4) kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych, zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej, 5) opracowywanie programów podstawowych szkoleń dla kandydatów na pełnienie funkcji różnych typów rodzin zastępczych, 6) organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, 7) organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego, wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczowychowawczej typu rodzinnego, 8) zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń, mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby, 9) zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych, 10) organizowanie/nadzór nad spotkaniami rodziców naturalnych z dziećmi umieszczonymi w rodzinnej pieczy zastępczej, 11) organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy, 8

10 12) prowadzenie rejestru rodzin zastępczych, ich aktualizacja i systematyczne przekazywanie do wiadomości sądu, 13) prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, 14) zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego, 15) dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej oraz funkcjonowania rodzin zastępczych, 16) zapewnianie rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego, 17) organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku, 18) współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z powiatowymi centrami pomocy rodzinie (w zakresie umieszczania dzieci w funkcjonujących na ich terenie rodzinach zastępczych), sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi, 19) przyznawanie rodzinom zastępczym należnych świadczeń (2 odrębne procedury), 20) zawieranie umów z zawodowymi rodzinami zastępczymi, 21) zawieranie porozumień z powiatami, na terenie których funkcjonują rodziny zastępcze, a w których będą umieszczane dzieci z terenu miasta Tarnowa oraz odwrotnie w sytuacji umieszczania w rodzinach zastępczych funkcjonujących na terenie miasta Tarnowa, dzieci zamieszkałych na terenie innych powiatów, 22) zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających, 23) przekazywanie informacji o powstaniu zaległości z tytułu ponoszenia opłaty za pobyt dziecka w rodzinie zastępczej, do biura informacji gospodarczej, 24) ustalanie odpłatności rodziców biologicznych za pobyt dzieci w rodzinach zastępczych, 25) wnioskowanie do sądu o zasądzenie alimentów na rzecz dzieci przebywających w rodzinach zastępczych, 26) opracowywanie 3 letnich programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, 27) przedstawianie staroście i radzie powiatu corocznego sprawozdania z efektów pracy odpowiednio Prezydentowi Miasta Tarnowa i Radzie Miejskiej w Tarnowie 28) usamodzielnianie wychowanków rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz placówek edukacyjnych, 29) realizacja zadań wynikających z innych ustaw, w tym m.in. ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o zapobieganiu narkomanii, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, ustawy o ochronie zdrowia psychicznego itp. 9

11 Instytucjonalna piecza zastępcza: Zadania: 1) prowadzenie placówek opiekuńczo wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, 2) zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w placówkach opiekuńczo wychowawczych (kierowanie i umieszczanie dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych, zgodnie ze wskazaniami sądów), 3) zawieranie porozumień z powiatami, na terenie których funkcjonują placówki opiekuńczo - wychowawcze, a w których będą umieszczane dzieci z terenu miasta Tarnowa oraz odwrotnie w sytuacji umieszczania w placówkach opiekuńczo wychowawczych funkcjonujących na terenie miasta Tarnowa, dzieci zamieszkałych na terenie innych powiatów, 4) podjęcie uchwały określającej szczegółowe warunki umarzania w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty rodzicom naturalnym dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo wychowawczych, 5) ustalanie odpłatności rodziców za pobyt dzieci w placówkach opiekuńczo wychowawczych, 6) wnioskowanie do sądu o zasądzenie alimentów na rzecz dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo wychowawczych, 7) przekazywanie informacji o powstaniu zaległości z tytułu ponoszenia opłaty za pobyt dziecka w placówce opiekuńczo wychowawczej, do biura informacji gospodarczej, 8) usamodzielnianie wychowanków placówek opiekuńczo wychowawczych i edukacyjnych. 10

12 2. Organizacja rodzinnej pieczy zastępczej na terenie miasta Tarnowa. Od 1 stycznia 2012 r. rodzinna i instytucjonalna piecza zastępcza stają się odrębnymi poza systemem pomocy społecznej zadaniami powiatu. Zmieniają się formy rodzinnej pieczy zastępczej oraz zasady jej funkcjonowania i finansowania, a także sposób wspierania, pomocy i prowadzenia nadzoru. Zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej formami rodzinnej pieczy zastępczej są rodziny zastępcze (spokrewnione, niezawodowe, zawodowe, w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego i specjalistyczne) i rodzinne domy dziecka. W rodzinach zastępczych może przebywać w tym samym czasie nie więcej niż troje dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność; wyjątek stanowią sytuacje umieszczania w rodzinnej pieczy zastępczej rodzeństwa. Funkcjonujące obecnie niespokrewnione z dzieckiem, zawodowe wielodzietne rodziny zastępcze mogą być przekształcone w rodzinne domy dziecka lub - funkcjonować w tej formie (więcej niż troje dzieci) do 2015 roku. Rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka są wspierane przez rodziny pomocowe (art. 39 ust. 2). W przypadku, gdy w rodzinie zastępczej zawodowej lub rodzinie zastępczej niezawodowej przebywa więcej niż 3 dzieci, starosta, na wniosek rodziny zastępczej zatrudnia osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich (art. 57 ust. 1). Ponadto, jeśli w rodzinie zastępczej zawodowej przebywa więcej niż 3 dzieci i osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej, starosta jest zobowiązany (art. 83 ust. 2 i 3) do przyznania tej rodzinie dodatkowo, środków finansowych na utrzymanie lokalu (czynsz, opłaty z tytułu najmu, opłaty za energię elektryczną, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne). Rodzina zastępcza zawodowa oraz prowadzący rodzinny dom dziecka mają prawo do czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem w związku z wypoczynkiem, w wymiarze 30 dni kalendarzowych w okresie 12 miesięcy (art. 69). W tym czasie opieka nad dziećmi zostaje powierzona rodzinie pomocowej (art. 73). Świadczenia przysługujące rodzinie zastępczej na pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w niej dzieci zależne są od typu rodziny (a nie, jak do tej pory wieku dziecka) oraz stanu zdrowia (dodatek z tytułu niepełnosprawności lub sprawowania opieki nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie zastępczej na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich). Zmiany dotychczas obowiązujących przepisów dotyczą również kwot minimalnego wynagrodzenia dla zawodowych rodzin zastępczych oraz okresu, na jaki należy zawierać umowy o pełnienie tych funkcji. Zgodnie z art. 54 cyt. ustawy, umowy o pełnienie funkcji zawodowej rodziny zastępczej zawiera się na okres co najmniej 4 lat, a umowę o prowadzenie rodzinnego domu dziecka, na okres co najmniej 5 lat (art. 62). Rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2.000,- zł (art. 85 ust. 2), a rodzinie 11

13 zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2.600,- zł miesięcznie (art. 85 ust. 2). Wynagrodzenia i określone w umowach świadczenia dla rodzin zastępczych są waloryzowane corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, określonym w ustawie budżetowej, dla pracowników państwowej sfery budżetowej nieobjętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń od dnia 1 kwietnia każdego roku kalendarzowego (art. 86 ust. 1). Środki wypłacane na utrzymanie dzieci podlegają waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszanym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, od dnia 1 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie od roku kalendarzowego, w którym była przeprowadzona ostatnio waloryzacja, przekroczył 105% (art. 86 ust. 2). Zaangażowane do tej pory w pracę z rodzinami zastępczymi ośrodki adopcyjno opiekuńcze, stają się jednostkami organizacyjnymi samorządu województwa, które zajmować się będą wyłącznie procedurami adopcyjnymi. Realizowane przez nie zadania na rzecz rodzin zastępczych, przejmuje organizator rodzinnej pieczy zastępczej. Te i wiele innych (organizacyjnych, proceduralnych i finansowych) zmian w dotychczas funkcjonującym systemie opieki nad dzieckiem pozbawionym częściowo lub całkowicie opieki rodziców naturalnych, powoduje konieczność reorganizacji systemu na szczeblu lokalnym. Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, na podstawie art. 76 cyt. ustawy, zarządzeniem Nr 404/2011 z dnia 30 września 2011 r., Prezydent Miasta Tarnowa wskazał Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie, jako organizatora rodzinnej pieczy zastępczej oraz realizatora pozostałych zadań wynikających z ustawy. 12

14 3. Plan działań wspierających rodzinną pieczę zastępczą, do 2014 roku. L.p. Rodziny zastępcze funkcjonujące do 31 grudnia 2011 r. (stan na dzień 30 listopada 2011 r.) Typ rodzin zastępczych Liczba funkcjonujących rodzin Liczba umieszczonych w nich dzieci 1. Spokrewnione z dzieckiem Niespokrewnione z dzieckiem Niespokrewnione z dzieckiem 2 zawodowe, w tym: w tym: a) specjalistyczna, b) wielodzietna w tym: 2 4 Dwadzieścia dwoje dzieci pochodzących z terenu miasta Tarnowa wychowuje się w 15 rodzinach zastępczych funkcjonujących na terenie powiatów: tarnowskiego, dębickiego, olkuskiego, działdowskiego, jasielskiego, rzeszowskiego, bocheńskiego, nowosądeckiego i lubaczowskiego. 13

15 Przekształcenie dotychczasowych form rodzinnej pieczy zastępczej. rodziny zastępcze rodziny zastępcze rodziny zastępcze niespokrewnione, zawodowe: spokrewnione niespokrewnione specjalistyczna; pogotowie rodzinne; wielodzietna lub 1 rodziny zastępcze rodziny zastępcze rodziny zastępcze zawodowe: rodzinne domy spokrewnione niezawodowe 2 (specjalistyczna, pogotowie rodzinne, zwykła ) dziecka 1 wielodzietne rodziny zastępcze mogą zostać przekształcone w rodzinne domy dziecka lub funkcjonować opiekując się większą niż troje liczbą dzieci do 2015 r. 2 niezawodowe rodziny zastępcze z co najmniej 3 letnim doświadczeniem mogą wnioskować o przekształcenie ich w zawodowe rodziny zastępcze.

16 Plan działań na lata ) Liczba rodzin zastępczych w latach (art. 56). L.p. Typ rodziny zastępczej Planowana liczba 2012 r r r. 1. Rodziny spokrewnione Rodziny niezawodowe Rodziny zawodowe, w tym: a) zwykłe b) specjalistyczne c) pogotowia rodzinne Rodzinne domy dziecka liczba nielimitowana 4 liczba nielimitowana 15

17 2) Koszty funkcjonowania rodzin zastępczych w latach Lp. Rodziny zastępcze 2012 r r r. 1. Rodziny spokrewnione 5 2. Rodziny niezawodowe 7 Liczba dzieci/roczny koszt utrzymania dzieci 71/ , ,- 6 = + nowoutworzone 30/ , ,- 8 = + nowoutworzone Wynagrodzenie, pozostałe obowiązkowe świadczenia Liczba dzieci/roczny koszt utrzymania dzieci 0 71/ , ,- + nowoutworzone + waloryzacja w przypadku pełnienia funkcji rodziny pomocowej - 800,- zł. 30/ , ,- + nowoutworzone b) specjalistyczne 2/28.800, = ,- 5 zależne od liczby nowoutworzonych rodzin liczba nielimitowana 6 środki na wypoczynek letni dzieci 7 zależne od liczby nowoutworzonych rodzin liczba nielimitowana 8 środki na wypoczynek dzieci 9 środki na wypoczynek dzieci 10 zwrot kosztów utrzymania domu 11 środki na wypoczynek dzieci 5/60.000, ,- = , ,- 2/28.800, = ,- Wynagrodzenie, pozostałe obowiązkowe świadczenia Liczba dzieci/roczny koszt utrzymania dzieci 0 71/ , ,- + nowoutworzon w przypadku pełnienia funkcji rodziny pomocowej - 800,- zł , , ,- = e 30/ , ,- + nowoutworzon e 3. Rodziny zawodowe (a + b + c), w tym: 10/ , ,84 10/ ,- a) zwykłe 5/60.000, , , ,- = ,- 10 =43.060,- 13/162,600,- 5/60.000, ,-+ waloryzacja 1.200,- = , ,- 2/28.800, = ,- Wynagrodzenie, pozostałe obowiązkowe świadczenia 0 w przypadku pełnienia funkcji rodziny pomocowej - 800,- zł , , ,- = ,-+ waloryzacja ,- 16

18 c) pogotowia rodzinne 4. Rodzinne domy dziecka 3/3.000,- miesięcznie 12, licząc od lipca 2012 r , ,14 miesięcznie 13, licząc od lipca 2012 r. 3/36.000, ,68 6/72.000, , , W związku z przekształceniami form rodzinnej pieczy zastępczej, spośród 22 dzieci pochodzących z terenu miasta Tarnowa, a przebywających w 15 rodzinach zastępczych na terenie innych powiatów, od 1 stycznia 2012 r.: 8 dzieci pozostanie w 4 rodzinach zastępczych spokrewnionych (zwrot kosztów dotyczyć będzie jedynie środków na utrzymanie dzieci), 14 dzieci przebywać będzie w 11 rodzinach niezawodowych. Część z tych 11 rodzin niezawodowych, może za zgodą właściwego starosty - zostać przekształconych w rodziny zastępcze zawodowe. Wówczas zwrot kosztów dotyczyć będzie również wynagrodzenia i innych obligatoryjnych świadczeń wynikających z zatrudnienia, w wymiarze proporcjonalnym do liczby umieszczonych dzieci tys. zł miesięcznie, od miesiąca, w którym dziecko zostanie umieszczone. 13 od miesiąca utworzenia rodziny. 17

19 3) Realizacja zadań w zakresie rodzinnej pieczy zastępczej Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. L.p. Nazwa zadania Terminy 1. Prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; promowanie rodzinnych form opieki nad dzieckiem. 2. Prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno - pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą. 3. Przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. 4. Kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej. 5. Opracowywanie programów podstawowych szkoleń dla kandydatów na pełnienie funkcji różnych typów rodzin zastępczych. 6. Organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego, wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego., m.in. w oparciu o projekty (pozyskiwanie środków zewnętrznych) do 2013 roku 18

20 7. Zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby. 8. Zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych. 9. Organizowanie/nadzór nad spotkaniami rodziców naturalnych z dziećmi umieszczonymi w rodzinnej pieczy zastępczej. 10. Organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy 11. Prowadzenie rejestru rodzin zastępczych, ich aktualizacja i systematyczne przekazywanie do wiadomości sądu. 12. Prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej. 13. Zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego. 14. Dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej oraz funkcjonowania rodzin zastępczych. 15. Zapewnianie rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego. 16. Organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku. 17. Zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających. 18. Przyznawanie świadczeń koszty utrzymania dzieci, jednorazowa pomoc w związku z przyjęciem dziecka i/lub zdarzeniem losowym, dofinansowanie ; plan szkoleń budowany w oparciu o stwierdzone bądź zgłoszone przez rodziny potrzeby zależnie od zdiagnozowanych potrzeb zależnie od zgłaszanych potrzeb w zależności od zgłaszanych potrzeb oraz możliwości finansowych w każdym przypadku 19

21 wypoczynku letniego 19. Wynagrodzenia dla zawodowych rodzin zastępczych; inne należne świadczenia 20. Opracowywanie projektów porozumień z powiatami, na terenie których w zależności od potrzeb funkcjonują rodziny zastępcze, a w których będą umieszczane dzieci z terenu miasta Tarnowa oraz odwrotnie w sytuacji umieszczania w rodzinach zastępczych funkcjonujących na terenie miasta Tarnowa, dzieci zamieszkałych na terenie innych powiatów; rozliczenia. 21. Opracowanie projekt uchwały określającej szczegółowe warunki umarzania w 2012 r. całości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty rodzicom naturalnym dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych 22. Ustalanie odpłatności rodziców naturalnych za pobyt dzieci w pieczy zastępczej 23. Wnioskowanie do sądu o zasądzenie alimentów na rzecz dzieci przebywających w rodzinach zastępczych. 20

22 4) Realizatorzy zadań. Art. 76 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nakazuje w przypadku wskazania na organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, powiatowego centrum pomocy rodzinie (w Tarnowie Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej) utworzenie tam zespołu do spraw pieczy zastępczej. Art. 77 ust. 1 cyt. ustawy nakazuje objęcie rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka opieką koordynatora, przy czym: koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie może mieć pod opieką łącznie więcej niż 15 rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka (art. 77 ust. 4), praca koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego (art. 79 ust. 3), koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie może prowadzić postępowań z zakresu świadczeń realizowanych przez powiat (art. 79 ust. 4), przejściowo, do 2015 r. opieką koordynatora obejmuje się rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka nieposiadające przed dniem 1 stycznia 2012 r. co najmniej 3 letniego doświadczenia (art. 233 ust. 1), przejściowo, do 2015 r., w stosunku do rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka, które posiadają co najmniej 3 letnie doświadczenie, zadania koordynatora pełni organizator rodzinnej pieczy zastępczej (art. 233 ust. 3). Biorąc pod uwagę rodzaj i zakres zadań przypisanych organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej, ustawowe zasady przypisania tych zadań oraz liczbę rodzin zastępczych funkcjonujących na terenie miasta Tarnowa, minimalna liczba zatrudnionych osób, posiadających określone kompetencje, od 2012 r. do 2014 r. winna wynosić: 3 etaty koordynatorzy, 2 etaty - pracownicy socjalni, 1,5 etatu psycholog, 1 etat pedagog, 1 osoba prawnik. Od 1 stycznia 2015 r. winna wzrosnąć liczba koordynatorów tak, by wszystkie rodziny zastępcze objęte były ich opieką (1 koordynator na 15 rodzin zastępczych).

23 5) Monitoring realizacji zadań. Zgodnie z cyt. na wstępie zarządzeniem Prezydenta Miasta Tarnowa, realizatorem zadań wynikających z ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarnowie. Art. 182 ust. 5 i 6 zobowiązuje dyrektora MOPS do składania Radzie Miejskiej, corocznego sprawozdania z działalności Ośrodka oraz przedstawiania zestawienia potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej. Wypełniając ten zapis ustawy, każdego roku, dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej składał będzie sprawozdanie z realizacji zadań zawartych w Programie Rozwoju Rodzinnej Pieczy Zastępczej zawierające również analizę działającego systemu pieczy zastępczej oraz potrzeb na kolejne lata. 22