Albertyna Kacalak. Lubiąż. Poľský inštitút v Bratislave

Transkrypt

1 Albertyna Kacalak Lubiąż Poľský inštitút v Bratislave

2 Albertyna je Nie náhodou si dovoľujem v názve použiť literárnu alúziu na slávny cyklus Marcela Prousta Hľadanie strateného času, a najmä na jeho šiestu časť. Nie raz sa odvolám na slávneho francúzskeho klasika pri pokuse o rozmotanie komplikovanej štruktúry významov, ktorú so sebou nesie prezentovaný cyklus obrazov Albertyny Kacalak Lubiąż. Veľmi zreteľne vidíme analógiu v oboch cestách do hlbín vlastnej pamäte, ako v spisovateľovej ceste do vymysleného mesta Combray, tak aj v maliarskej ceste z detstva do mestečka Lubiąż. V oboch prípadoch ide teda o subjektívnu cestu do hlbín vlastnej pamäti. Subjektívnu v tom zmysle, že privolávaný svet detských pocitov prináša obrazy, ktoré vyjadrujú niečo viac ako len predstavovanú vizualitu. Je to tak, ako napísal Michel Butor: «Znak prítomnosti, znak oslobodenia od opotrebenia a vyhnania».proust o tejto ceste píše: «Spamätal som sa po chvíli, a myslel som na zmŕtvychvstanie pamäti. Inak nejasné pocity a to už v Combray, zo strany Guermantes občas nabádali moju myseľ na spomienky, ktoré však nezatajovali dávne pocity, ale novú pravdu, drahocenný obraz, ktorý som chcel objaviť pomocou námahy, ktorú zvyčajne vynakladáme, aby sme si pripomenuli že už v Combray som pozorne pred rozumom zachycoval ten alebo onen obraz, ktorý ma prinútil k tomu, aby som naň hľadel. Oblak, trojuholník, zvonica, kvet, kameň Vycítil som, že sa pod týmito znakmi skrývalo možno niečo celkom iné. Niečo, čo som mal objaviť. Možno sa tam skrývala myšlienka, ktorú tieto znaky vyjadrovali cez hieroglyfy, o ktorých by si len usúdil, že predstavujú svet mŕtvych vecí.» Nie je priestor na podrobnejšie vysvetlenie metódy Prousta (zaoberajú sa tým desiatky, ak nie stovky prác). Zaujímavé sú však podobnosti a rozdielnosti medzi jeho rekonštrukciami pamäti a rekonštrukciami Albertyny. Proust pomocou slov vniká do spomienok. Vracia sa v čase a svoje pocity rekonštruuje podrobne a svedomite. Snaží sa veľmi starostlivo re- konštruovať v pamäti svet niekdajších obrazov a pocitov. Albertyna sa však uberá úplne inou cestou. Pred nami stoja obrazy vo svojej skalopevnej materiálnej zreteľnosti a vo svojej váhe skutočnej existencie. Ale čo sú to za obrazy? Chýba v nich svedomitá rekonštrukcia podrobností. Nie je to svet dôkladne privolaných predmetov z detstva. Nie sú to projekcie detskej fantázie vyhrabané zo zákutí duše, ktoré nás svojou mágiou okúzľujú, ako sa to deje v obrazoch Chagalla. Nie je to ani rekonštruovaná mozaika obrazov z detstva vytvorená klamlivou pamäťou, ktorá preniká čas, ako u Anselma Kiefera. Tieto obrazy priamo evokujú svet emócií 8 12 ročnej Albertyny cez prostriedky, ktoré sú dostupné dospelej maliarke. Tam, kde Proust vidí zvonicu, Albertyna vyjadruje detský obdiv nad obrovskou stavbou. Tam, kde Proust vidí kvet, Albertyna vyjadruje detské pocity harmónie a podobné pocity z kvetinového záhonu, o ktorý sa starala pani Alina. Toto vtelenie sa do sveta seba samého, do svojich emócií spred 15 rokov a použitie maliarskej matérie ako cestujúceho média na obidve strany osi času (lebo predsa emócie z minulosti sú oblečené do dnešných šiat maliarskych prostriedkov výrazu; emócie, ktoré nanucujú dnešný jazyk Albertyny tomu dievčatku z minulosti; emócie, ktoré zastupujú dnešnú schopnosť artikulácie), to všetko spôsobuje, že «Lubiąż» je naozaj rozdielnym a originálnym cyklom. Hovoríme o nesmierne intímnom a subjektívnom svete, ktorý je však podaný s úplnou otvorenosťou. Stojí za to sa ešte bližšie pozrieť na jeho pravidlá. Nie je to detský svet vytvorený z predstáv dospelých, ktorý spravidla vytŕča spoza polopriehľadnej záclony našich predstáv, idealizácií a vnútorných premlčaní. Neexistujú žiadne kópie alebo úvodné plány. Podivuhodne farebné bane nevyvolávajú ponuré asociácie prichádzajúce s vekom, ale ukazujú sa vo svojej detskej verzii, plné vzrušenia z hľadania bohatstva a objavených pokladov. Vďačným príkladom pre analýzu postoja Albertyny je obraz s vtipným SK 3

3 názvom Kto zobral moje dinosarly, ktorý privoláva farba niekde medzi purpurom, magentou a krvavo- susedstva bývajú v obrovskom komplexe psychiat- v predstavovaní ľudí cez ich vonkajšok. Spomenutá chvíle plné pocitov rozpadu, sklamania, prekvape- červenou farbou niečím, čo Proust volal červeň rickej nemocnice, v ktorom pracujú ich rodičia. Čo je problematika však nie je postavená na antitéze von- nia, straty či zaskočenia. Je to hra s modelmi dino- Tintoretta, alebo na inom mieste cyklámenom (hoci však zaujímavé, až na jednu výnimku sú dospelí, per- kajšok vnútrajšok. Táto druhá tiež môže byť prob- saurov. Na jednej strane napoly existujú vo svojej obidve sa trošku líšia odtieňom, pričom sa obidve sonál a pacienti v obrazoch neprítomní. Ako v magic- lematická, môže mieriť k atrofii a podliehať dezo- materiálnej podobe prekrytej v pamäti, a teda v re- pripisujú literárnej Albertyne). Čo je však zaujímavé, kej škatuľke. Uzatvorený svet v inom uzatvorenom rientácii. Z tohto pohľadu sa skoršie práce zdajú byť álnom svete, na druhej strane sa napoly nachádzajú zdá sa, že je to tá farba, ktorú vidíme pri mdlobách svete, za ktorým existuje ten náš. istou formou úteku do sveta s vlastným poriadkom. v zobrazovanom svete hry v húštine zelenej džungle. (keď nás zalieva krv). Práve krv tejto farby pulzuje Má to nejaký význam pre maľbu Albertyny? Pô- Tzv. solipsistický svet. Ale to nie je témou obrazu. Témou sú emócie, aké nami vo chvíli, keď nám srdce tlčie ako o život (ako sobia na seba tieto tri podobizne mesta Lubiąż? Aj keď cyklus «Lubiąż» čerpá z toho sveta, používa vzbudilo konštatovanie, že počas obednej prestávky sa zdá, existuje fyziologické vysvetlenie, ktoré hovorí Je možné v nejakej skrytej vrstve spozorovať ne- však nástroje a dodržiava predpisy, diéty a zásady dinosaury zmizli. Zmizli nie- o chemickom zložením a podobe krvi rozriedenej viditeľné súvislosti? Aj áno, aj nie. Ten prvý, detský konštrukcie. Spochybňuje tým však pravidlá. Al- len materiálne dinosaury adrenalínom a dodatočným kyslíkom, atď.) Je to ďal- Lubiąż je ako monáda je ešte jedným z častí, ktoré bertyna vychádza za bránu, aby sa pozrela na seba hračky. Rozpadol sa tiež svet ší príklad, ako naprieč našich dospelých predstáv, vysvetľujú primát emócií a pocitov nad pohľadmi ob- a svoje umenie inými očami. Na začiatku sú to oči spolu s emóciami na hranici v tomto prípade o hrôze a vymyslenom strachu, krá- klopujúceho sveta v predstavených obrazoch. Práve desaťročného dieťaťa. Ale za bránou je ten tretí Lu- reálnosti a džungle. čajú intuície Albertyny. emócie udržiavajú túto monádu v jej obrannej pozícii, biąż. Pravdupovediac táto podoba ostane pre mňa Výkrik jedného z mladších Z čoho je zložený tento svet? Aj keď sa to tak ne- do ktorej neprenikajú zdraví dospelí so svojimi prob- otvorenou záležitosťou ktorou z ciest a ktorým bratov Albertyny sa nesie zdá, vo väčšine z toho, čo sme zakúsili v svojom det- lémami, emóciami a pravidlami. Rovnako nedostup- smerom povedie táto skúsenosť? Čo bude ukazo- naprieč obrazom a pretína stve. Tiež sme tieto emócie prežívali na ihrisku, pri ný je tiež pre pacientov s ich vnútorným svetom, re- vateľom cesty? Možno veže kláštora ukrývajúceho priestor ako nôž. Pri tejto stavaní hradov z piesku, ktoré nám niekto nepozorný akciami a správaním. Prípadné kontakty znamenajú diela dávnych majstrov, alebo listy veterného mlynu príležitosti si dovolím uviesť neočakávane zbúral, pri vojne so žaluďmi, pri peče- hrozbu katastrofy (nie nutne v doslovnom zmysle). na návrší, či odrazy vlhkej pôdy odrážajúce sa v me- malú poznámku. Z výskumov ní koláčikov z vysušeného blata; pri tom, ako sme Na druhej strane výber maliarskej techniky, spô- andri Odry. Možno však neóny obchodu prerážajúce vieme, že jav synestézie fa- ostali stáť bezradní, osamotení, sklamaní a opustení sob zobrazovania, nadväzovania na abstraktných ex- jas televízorov? rieb sa u žien prejavuje nie- bez kamarátov. Lomcoval nami záujem, fascinácia, presionistov H. Hoffmanna, J. Polloka, W. de Koo- A možno je to tak, ako napísal Proust. «Jedinou koľkonásobne častejšie ako ale aj strach, keď sme sa zakrádali starým cintorí- ninga, ale tiež K. Apella a CoBRy alebo art brut skutočnou cestou, jediným kúpeľom vo vode mla- u mužov. Zábavné na tom je nom obrasteným brečtanom, alebo keď sme v napätí Dubuffeta s jeho odkazmi na detské umenie alebo dosti by neznamenalo ísť do nových krajín, ale mať to, že viac-menej v tom istom očakávali výsledok zlomyseľného fígľa s falošnou umenie psychicky chorých poukazujú na niečo, čo iné oči, vidieť celý vesmír očami niekoho iného, ba čo pomere sú muži častejšie bankovkou pohodenou pri lavičke a zavesenou na by som nazval pôsobením mentálneho pozadia. Toto viac stovky iných, vidieť sto svetov, ktoré každý z nich daltonistami. Znamená to, že niekoľkonásobne čas- šnúrke. Je to svet plný dobrodružstva, rizika, emócií. spojenie disciplíny a maliarskeho režimu, fascinácie vidí, ktorým každý z nich je, a to môžeme uskutočniť tejšie môžeme stretnúť ženu, ktorá počuje farby, Niekedy je však bezohľadný, a niekedy aj nebezpečný maliarskou matériou, výrazovými možnosťami ob- s istým Elistirom, Vinteuilem, s im podobnými naozaj teda recepciu farieb sprevádzajú zvuky. Zmieňujem (dokonca skutočne nebezpečný). A nie vždy s dovole- sahu s istou nedôverou v odzrkadlení sveta. V druhej letíme z hviezd na hviezdy» sa o tom preto, lebo sa mi zdá, že s niečím podob- ním dospelých. Niekedy nepríjemný, podfarbený ata- podobe mesta Lubiąż vnímam pocit problematiky Pri všetkej neistote Albertyna je. ným máme dočinenia v tomto prípade. Na niektorých vistickým strachom ako v diptychu «Kontajner», kto- obrazoch sa neočakávane objavujú napísané riadky, rý opisuje večerné vynesenie smetí nabité napätím útržky slov alebo dokonca celé vety, čoho dôka- a nasávajúcou hrôzou, ktoré sprevádzajú tajomné zom sú dinosaury. Myslím si, že sa za tým ukrýva zvuky vo večernom prítmí. Vo vnútri a vedľa kontaj- nasledovné: momenty plné emócií privolávané Al- nera číhajú diabolské očí mačiek a potkanov. Ale aj bertynou sa holisticky a situačne zjavujú spolu so tak je to len partitúra skutočného nokturna, ktoré sa sprevádzajúcimi zvukmi. Zvuky sprevádzajú nielen odohráva v srdci a v predstave desaťročného dieťaťa. obraz, ale aj emócie niekedy v artikulovanej podo- Tento svet má však svoje špecifikum, ktoré treba be, niekedy nie. Vtedy vyvolávajú pocit emócií, ktoré predstaviť, aby sme sa mohli na túto problematiku sú na povrchu plátna dopísané, a ktoré vyrastajú pozrieť ešte z inej perspektívy. Tým špecifikom je za vizualitou v priamom prenose emócií. Niekedy Lubiąż. Všetka zábava, hry, fígle a rozmary sa dejú je ťažké ich opísať, sú imanentné, ako napríklad vo v konkrétnom čase na konkrétnom mieste. Deje sa «Vlkolakovi», kde tajomný šum v húštine krovia je to na sklonku dvadsiateho storočia a na sklonku det- súčasťou neurčitej predstavy číhajúceho monštra. stva Albertyny. To isté miesto, na ktorom sa všet- Je niekde tam. Ukryté za pavučinou, plochou obrazu ko odohráva, tvorí relatívne uzatvorený svet. Ona v zložení bielej farby, čiernej farby a No práve. Je to a dvaja mladší bratia spolu s dvomi ďalšími deťmi zo 4 5

4 Albertine is ters means of expression, in a manner of speaking, imposing its language of today s Albertine on that panying sounds. The sounds accompany not only paintings but emotions, sometimes articulated, so- girl, in a way succoring the girl with present articu- metimes not, and then they seem to be added to lation ability) it all makes «Lubiąż» a completely surface of a painting and grow beyond visuality in di- different and genuine cycle. rect transmission of emotions. Sometimes they are It is not a coincidence I allow myself to use a banter, literary allusion to the famous cycle by Marcel Proust «In Search of Lost Time», and its sixth volume in particular. Many more times I would refer to the masterpiece of famous French writer to try to solve complicated structure of meanings of presented painting cycle of Albertyna Kacalak «Lubiąż». The poignant analogy in both journeys to the maze of human memory literary to imaginary Combray and pictorial to childhood Lubiąż is clearly visible. In both cases it is a journey inside memory, a subjective one because it not only brings back visions from childhood feel but pictures that express something more than just imagined visuality. Verily It is, as wrote Michel Butor, «a sign of presence, a sign of liberation from attrition and expulsion». Proust writes about this journey: «I reminded myself with satisfaction, (because it proved that I was the same then and that it represented a fundamental quality of my nature) and also with sadness in the thought that since then I had made no progress, that, as far back as at Combray, I was attempting to concentrate my mind on a compelling image, a cloud, a triangle, a belfry, a flower, a pebble, believing that there was perhaps something else under those symbols I ought to try to discover, a thought which these objects were expressing in the manner of hieroglyphic characters which one might imagine only represented material objects.» There is no place for more detailed explication of Proust s method (there are thousands volumes written on the subject), much more interesting are similarities and differences in his and Albertine s reconstructions of memory. While Proust by the use of words enters the state of reminiscence going back in time meticulously and solicitously reconstructing his feelings, accurately tries to recreate the world of yonder pictures and feels, Albertine follows quite another way. Here pictures presents themselves in their irrefutable, material clarity, in their heaviness of actual existence but what are they? They lack this meticulously reconstructed details it is not the world of solicitously recalled items from childhood, they are not projections of child fantasy dug out from darkest corners of soul which enchant us with its magic on Chagall s paintings, it is not a patchwork of childhood pictures reconstructed by time-blurring deceptive memory like in works of Anzelm Kiefer. The paintings evoke a direct world of emotions of 8 12-years-old Albertine, emotions expressed by means accessible by the adult painter. Where Proust sees a belfry, Albertine expresses a childish awe for magnitude of the building; where Proust sees a flower, Albertine expresses childlike feel of harmony and akin feels from a flowerbed tended by miss Alina. The personification into own world, ones emotions from 15 years ago and using the painting matter as a medium going back and forth on the time line (since those emotions are dressed in a robe of pain- Since we are talking about ultimately intimate and subjective world, presented with utmost frank openness though, it is better to look closer at its rules. For it is not childlike world from adult imagination usually presented from behind half-transparent curtain of our ideas, idealizations and inner suppressions. There are nor clichés here neither initial assumptions. As surprisingly colourful mines do not adapt more and more grim associations absorbed with age here they present themselves in their childlike existence, excitement of looking for riches and discovering of treasures. A charming example to an analysis of Albertine attitude is a picture titled with a funny pun «Who Took My Dinosours» which in fact recalls a moment burdened with feel of disintegration, disappointment, bewilderment, loss and surprise. Here we have a play with dinosaurs models. From one hand it is blurred in memory material vision where they partially exist in the real world, from the other hand in the imagined wilderness of green jungle. But it is not the main theme of the picture. The main theme are emotions after dinosaurs disappearance during a lunch break. Not only material dinosaur toys are gone. Also the world with its emotions has fallen apart on the border of reality and jungle. The scream of one of the younger brothers of Albertine carries itself across the painting cutting the space like a knife. And incidentally, it is proven the synaesthesia of colours occurs several dozen times more in case of women than men, and, funny enough, reverse proportions apply to colour-blinded men versus women. It means, there are several dozen times more women than men who hear colour accompanied by sounds. I am writing about it because I think we have here a similar phenomenon. There are unexpected lines, fragments of words or full sentences as on Dinosours on some paintings. I think it is connected with the fact that moments swollen with emotions presents themselves holistically, situationally together with accom- hard to describe but they are immanent to the state like in «Werewolf» for instance, where mysterious whispers in dense bushes are parts of obscure vision of a lurking monster. It is there hidden behind a cobweb covering the whole surface of the picture in black and white tonality and well, yes, the colour between crimson, magenta and bloody-red, something Proust called Tintoretto Red and cyclamen somewhere else (although both are only slightly different in tone for instance both attributed to literary Albertine). What is more interesting, it seems to be a colour we see during fainting (of blood rush ), it pulsates when our heart is pounding (as it seems it has its physiological explanation of chemical composition and appearance of blood thinned by adrenaline and addition of oxygen doses and so on). It is yet another example intuitions of Albertine going against the grain of our adult imagination, in this case horror and imaginary fear. What makes this world? Seemingly, the majority what we know from our own childhood we also experience emotions in a school yard, building sand castle destroyed unexpectedly by careless person, waging acorn wars with friends, baking cookies from dried mud, standing haplessly, alienated, disappointed and deserted by our companions, experiencing curiosity, fascination and fear wandering into an old, ivy overgrown graveyard or tensed anticipating results of our practical joke with a banknote on a string left by a park bench. It is a world of adventure, risk, emotions and sometimes very cruel, sometimes dangerous (actually) and not always parents-approved. Sometimes unpleasant, laced with atavistic fears like in «Container» diptych depicting very tense evening taking out trash with swelling horror full of mysterious sounds of evening darkness and diabolical eyes of cats or rats lurking inside and by the container. It is only a score though, to a real nocturne taking place in ten-years-old heart and imagination. EN 6 7

5 The world however has its own specyficum, one must know about to see it all in yet another light. It is Lubiąż. All these games, plays, pranks and mis- phe (not necessarily literally). From the other hand, the choice of painting technique, references to abstract expressionists H. Hoffmann, J. Pollok, Albertyna jest chiefs take place in time and space. It is the dawn W. de Kooning, but also K. Apella and CoBRa or art of 20 th Century and dawn of Albertine s childhood. brut of Dubuffet, with his references to children s art It is also the place in which all this takes place, it is or art of mentally ill indicate something and I would a relatively closed world. She and two her younger call it influence of mental background. This is a com- Nie przypadkiem pozwalam sobie w tytule użyć li- latnie rekonstruuje swoje uczucia, stara się pieczo- brothers with two more kids from the neighbourho- bination of painting discipline and regime, fascinati- terackiego żartu, aluzji do sławnego cyklu Marcela łowicie odtworzyć w pamięci świat tamtych obrazów od live next to huge complex of mental clinic, where on of painter s matter, expression qualities of textu- Prousta «W poszukiwaniu straconego czasu», a ści- i wrażeń, Albertyna posuwa się zupełnie inną drogą. her parents work. What is more interesting, adults, re with certain wariness towards world reflection. ślej jego szóstego tomu. Wielokrotnie przyjdzie mi Tu obrazy stają przed nami w swej niepodważalnej, staff and patients are absent on the pictures but one. I would say it is a problem feel in depicting people wrócić do sławnego francuskiego klasyka próbując materialnej naoczności, w swej ciężkości faktyczne- As in a magic box it is a closed world, locked in ano- thorough their outwardness acquired in the second rozwikłać skomplikowaną strukturę znaczeń jaką go bytu, jednakże cóż to za obrazy? Brak w nich tam- ther one outside ours. Lubiąż. The dubiousness is not based on antithesis niesie ze sobą prezentowany cykl obrazów Albertyny tego skrupulatnego odtworzenia szczegółów, to nie Does it have any meaning for Albertine s painting? outwardness inwardness though. The second one Kacalak «Lubiąż». W narzucający się sposób widać jest świat pieczołowicie przywołanych przedmiotów Do these three different Lubiąż influence upon each also can be problematic, head for atrophy, give in to analogię w obu podróżach w głąb własnej pamięci, z dzieciństwa, nie są to wygrzebane z zakamarków other? Is there, somewhere in an invisible layer, any disarrangement. From this point of view the earlier tamtej pisarskiej do wymyślonego Combray i tej duszy projekcje dziecięcej fantazji, które swą magią invisible connection? Yes and no. work seem to be a form of escape in the world with malarskiej do Lubiąża z okresu dzieciństwa. W obu tak czarują nas w obrazach Chagalla, nie jest to też The first, child s Lubiąż is like a monad another its own order, solipsistic one. przypadkach jest to podróż w głąb własnej pamięci, rekonstruowany przez przebijającą czas zwodni- of the elements explaining primacy of emotions and Although the Cycle «Lubiąż», obtains from that subiektywną w tym sensie, że przywoływany świat czą pamięć, patchwork obrazów z dzieciństwa, jak feelings over picture of surrounding world in pre- world, uses tools, keeps to its recipes and diet and dziecięcych doznań przynosi obrazy, które w istocie u Anzelma Kiefera. Te obrazy ewokują wprost świat sented Pictures. The emotions keep the monad in principles of construction, it question the rules. Al- wyrażają coś więcej niż wyobrażoną wizualność. emocji tamtej 8 12-letniej Albertyny, emocji wyrażo- its defensive density which restrains healthy adults bertine goes beyond the gates to look back at herself W istocie jest to, jak pisał Michel Butor, «znak obec- nych środkami dostępnymi dojrzałej malarce. Tam, with their problems, emotions and rules from seep- and her art with eyes of someone else. At first with ności, znak wyzwolenia od zużycia i wygnania». Pro- gdzie Proust widzi dzwonnicę, Albertyna wyraża PL ing through it. But it is also inaccessible for patients the eyes of a ten-years-old. But beyond the gate the- ust pisze o tej podróży: «spostrzegłem się po chwili, dziecięcy podziw dla ogromu budowli, gdzie Proust with their outside world, reactions and behaviours. re is the third Lubiąż. Frankly, for me it is an open pomyślawszy o tych zmartwychwstankach pamięci, widzi kwiat, Albertyna wyraża dziecięce doznania Any potential contacts carry a threat of catastro- case in which direction and through which path le- że w inny sposób wrażenia niejasne i to już w Com- ładu i uczuć pokrewnych z kwietnika pielęgnowane- ads this experience. What would become a signpost? bray, od strony Guermantes pobudzały niekiedy go przez panią Alinę. Monastery towers hiding works of old masters, win- moją myśl na sposób owych reminiscencji, które To wcielenie się w świat siebie, swoich emocji dmill sails on the hill, reflection of wet soil shining jednak taiły nie wrażenie dawne, ale prawdę nową, sprzed 15 lat i użycie malarskiej materii jako me- on the bend of Odra River or maybe shop neon brea- obraz cenny, jaki starałem się odkryć za pomocą wy- dium podróżującego w obie strony czasu (bo prze- king TV-sets glow? siłków tegoż rodzaju, jakie czynimy, żeby sobie coś cież tamte emocje są ubrane w dzisiejszą szatę And maybe it is as Marcel Proust wrote: «The only przypomnieć że już w Combray utrwalałem z uwa- malarskich środków wyrazu, niejako narzucające true voyage of discovery, the only fountain of Eter- gą przed moim umysłem ten lub ów obraz, który swój język dzisiejszej Albertyny tamtej dziewczynce, nal Youth, would be not to visit strange lands but to zmusił mnie, bym nań spoglądał, chmurę, trójkąt, niejako wyręczające tamtą swoją dzisiejszą zdolno- possess other eyes, to behold the universe through dzwonnicę, kwiat, kamień, wyczuwając, iż taiło się ścią artykulacji), to wszystko sprawia, iż «Lubiąż» the eyes of another, of a hundred others, to behold może pod tymi znakami coś całkiem innego, co po- jest cyklem zupełnie odmiennym i oryginalnym. the hundred universes that each of them beholds, winienem był starać się odkryć, taiła się myśl, którą Jako że mówimy o świecie niezmiernie intymnym that each of them is; and this we can contrive with wyrażały one na sposób owych hieroglifów, o któ- i subiektywnym, choć podanym z całkowicie szcze- an Elstir, with a Vinteuil; with men like these we do rych sądziłbyś tylko, że przedstawiają świat rzeczy rą otwartością, warto bliżej jeszcze przyjrzeć się really fly from star to star.» martwych». jego regułom. Nie jest to bowiem dziecięcy świat With this uncertainty Albertine is. Nie miejsce tu na dokładniejszą eksplikację meto- z wyobrażeń dorosłych, z reguły przedstawiany dy Prousta (napisano o tym dziesiątki, jeśli nie setki, zza półprzeźroczystej zasłony naszych wyobrażeń, tomów), interesujące są raczej podobieństwa i różni- idealizacji wewnętrznych przemilczeń. Nie istnie- ce w jego i Albertyny rekonstrukcjach pamięci. Tam, ją tu nałożone kalki czy wstępne założenia. Tak jak gdzie Proust przy pomocy słów wnika w stan remini- zadziwiająco barwne kopalnie nie przywołują ada- scencji, powracając w czasie drobiazgowo i skrupu- ptowanych w miarę dorastania mrocznych skojarzeń 8 9

6 tu objawiają się w swym dziecięcym istnieniu, stoczerwoną, czymś, co Proust nazywał czerwienią razach dorośli, zarówno personel jak i pacjenci, są poprowadzi to doświadczenie. Co stanie się drogo- ekscytacji z poszukiwania bogactw i odkrywanych Tintoretta lub w innym miejscu cyklamenem (choć nieobecni. Jak w magicznym pudełku, to zamknięty wskazem? Czy wieże klasztoru skrywającego dzieła skarbów. Wdzięcznym przykładem do analizy po- obie minimalnie się różnią odcieniem, nb. obie przy- świat w innym zamkniętym świecie, poza którym ist- dawnych mistrzów, czy skrzydła wiatraka na wzgó- dejścia Albertyny jest obraz o zabawnym tytule «Kto pisane literackiej Albertynie). Co ciekawe, zdaje się, nieje ten nasz. rzu, czy refleksy wilgotnej gleby odbijające się w za- zabrał moje dinozaury», który w istocie przywołuje że jest to barwa, którą widzimy przy omdleniach Czy to ma jakieś znaczenie dla malarstwa Alber- kolu Odry, a może neony sklepu łamiące poświatę chwilę nabrzmiałą uczuciami rozpadu, rozczarowa- ( nagłej krwi ), to ona pulsuje, gdy łomoce nam ser- tyny, czy te trzy Lubiąże oddziałują na siebie, czy telewizorów? nia, zdziwienia, utraty, zaskoczenia. Oto zabawa mo- ce (jak się zdaje jest na to fizjologiczne wyjaśnienie, gdzieś, w jakiejś ukrytej warstwie dostrzec można A może jest tak, jak pisał Proust. «Jedyną praw- delami dinozaurów. Z jednej strony w swym zamaza- związane z chemicznym składem i wyglądem krwi niewidoczne związki? I tak, i nie. dziwą podróżą, jedyną kąpielą w wodzie Młodości nym w pamięci materialnym wizerunku połowicznie rozrzedzonej przez adrenalinę i dodatkowe pakiety Ten pierwszy, dziecięcy Lubiąż jest jak monada byłoby iść nie ku nowym krajobrazom, ale mieć inne istnieją umieszczone w realnym świecie, połowicz- tlenu itp.) To dalszy przykład jak w poprzek naszych to jeszcze jeden z elementów wyjaśniających pry- oczy, widzieć wszechświat oczami kogoś innego, stu nie zaś w wyobrażonym w zabawie gąszczu zielonej dorosłych wyobrażeń, w tym wypadku o grozie mat emocji i uczuć nad wizerunkami otaczającego innych, widzieć sto światów, które każdy z nich widzi, dżungli. Lecz nie jest to tematem obrazu. Tematem i wyimaginowanym strachu idą intuicje Albertyny. świata w przedstawianych obrazach. To emocje którym każdy z nich jest, a to możemy uczynić z ja- są emocje, jakie wzbudziła konstatacja, że podczas Co składa się na ten świat? Wbrew pozorom, utrzymują tę monadę w jej obronnej spoistości, do kimś Elistirem, z Vinteuilem, z podobnymi do nich przerwy na obiad dinozaury zniknęły. Zniknęły nie w większości to, co znamy z własnego dzieciństwa, której nie przenikają zdrowi dorośli ze swoimi pro- lecimy naprawdę z gwiazd na gwiazdy» tylko materialnie dinozaury zabawki. Rozpadł się my też przeżywaliśmy te emocje na boisku, budu- blemami, emocjami i regułami. Ale też niedostępny Przy całej niepewności Albertyna jest. też, z jego emocjami, tamten świat na pograniczu re- jąc zamki z piasku, które ktoś nieuważny nieoczeki- jest dla pacjentów z ich wewnętrznymi światami, re- alnego i dżungli. wanie zniszczył, tocząc wojny na żołędzie, piekąc akcjami, zachowaniami. Ewentualne kontakty niosą Ten okrzyk jednego z młodszych braci Albertyny ciastka z suszonego błota, stojąc bezradni, osamot- w sobie zagrożenie katastrofą (niekoniecznie w sen- niesie się w poprzek obrazu, rozcinając przestrzeń nieni i rozczarowani, opuszczeni przez towarzyszy sie dosłownym). jak nóż. Przy okazji uwaga na marginesie. Z badań zabaw, miotani ciekawością, fascynacją i lękiem, Z drugiej strony wybór techniki malarskiej, spo- wiadomo, że zjawisko synestezji barw spotykane jest zapuszczając się w stary, porośnięty bluszczem sób obrazowania, nawiązania do ekspresjonistów u kobiet kilkadziesiąt razy częściej niż u mężczyzn, cmentarz czy napięci w oczekiwaniu na rezultat zło- abstrakcyjnych H. Hoffmanna, J. Polloka, W. de Ko- co zabawne, mniej więcej w tych samych propor- śliwego figla z fałszywym banknotem na sznurku, oninga, ale też K. Apella i CoBRy czy art brut Du- cjach mężczyźni częściej są daltonistami niż kobiety. podrzuconym przy ławce. To świat pełen przygód, buffeta, z jego odwołaniami do sztuki dziecięcej lub To znaczy, że kilkadziesiąt razy częściej niż mężczy- ryzyka, emocji i czasami bezwzględny, czasami nie- chorych psychicznie wskazują na coś, co nazwał- znę możemy spotkać kobietę, która słyszy kolory, bezpieczny (nawet realnie), nie zawsze aprobowany bym oddziaływaniem mentalnego tła. To połączenie którym przy odbiorze barw towarzyszą dźwięki. Pi- przez dorosłych. Niekiedy nieprzyjemny, podszyty dyscypliny i reżimu malarskiego, fascynacji mate- szę o tym, bo wydaje mi się, że z czymś podobnym atawistycznymi lękami jak w dyptyku «Kontener» rią malarską, wyrazowymi możliwościami faktury mamy do czynienia w tym przypadku. Na niektórych opisującym pełne napięć wieczorne wynoszenie z pewną nieufnością wobec odzwierciedlania świa- obrazach pojawiają się niespodziewanie napisane śmieci z nabrzmiewającym grozą, pełnym tajemni- ta. Widziałbym w tym nabyte w drugim Lubiążu od- linie, strzępy słów czy wreszcie całe zdania, jak na czych dźwięków mrokiem wieczoru i czających się czucie problematyczności w przedstawianiu ludzi dinozaurach. Kryje się za tym jak sądzę to, że wewnątrz i obok kontenera diabolicznych oczu ko- poprzez ich zewnętrzność. Ta problematyczność przywołane przez Albertynę nabrzmiałe emocjami tów lub szczurów. Lecz i tak to tylko partytura praw- nie jest jednak rozpięta na antytezie zewnętrzność chwile objawiają się holistycznie, sytuacyjnie, wraz dziwego nokturnu, rozgrywającego się w dziesięcio- wewnętrzność. Ta druga też może być problema- z towarzyszącymi dźwiękami. Dźwięki towarzyszą letnim sercu i wyobraźni. tyczna, zmierzać ku atrofii, ulegać dezorganizacji. nie tylko obrazom, ale i emocjom, czasami arty- Jednak ten świat ma swoje specyficum, o któ- Z tego punktu widzenia wcześniejsze prace zdają się kułowane, czasami nie, wtedy sprawiają wrażenie rym trzeba powiedzieć, aby to wszystko zobaczyć być pewną formą ucieczki w świat obdarzony wła- dopisanych do płaszczyzny płótna, wyrastają poza w jeszcze innym świetle. To Lubiąż. Te wszystkie za- snym ładem, solipsystyczny. wizualność w bezpośredniej transmisji emocji. Cza- bawy, gry, figle, psoty rozgrywają się w konkretnym Cykl «Lubiąż», choć czerpie z tamtego świata, sami są trudne do określenia, choć immanentne czasie i przestrzeni. To schyłek XX wieku i schyłek używa narzędzi, przestrzega przepisów i diety, za- dla stanu, jak np. w «Wilkołaku», gdzie tajemnicze dzieciństwa Albertyny. To też miejsce, w którym się sad konstrukcji, to jednak kwestionuje reguły. Al- szmery w gęstwinie krzewów są częścią nieokre- to rozgrywa, bowiem jest to relatywnie zamknięty bertyna wychodzi poza bramę, żeby spojrzeć na sie- ślonej wizji czającego się potwora. Jest gdzieś tam, świat. Ona i dwójka młodszych braci wraz z dwójką bie i swoją sztukę innymi oczami. Na początku są to skryty za pajęczyną wypełniającą płaszczyzną obra- dalszych z sąsiedztwa mieszkają w olbrzymim kom- oczy dziesięciolatki. Jednak za bramą jest ten trzeci zu, utrzymana w tonacji bieli, czerni i no właśnie, pleksie szpitala psychiatrycznego, w którym pracują Lubiąż. Prawdę mówiąc pozostaje dla mnie spra- barwy pośredniej między purpurą, magentą i krwi- rodzice. Co ciekawe, poza jednym wyjątkiem, w ob- wą otwartą, którą ze ścieżek i w którym kierunku 10 11

7 Lubiąż Town of over 2000 citizens situated in a meander of Odra River fifty km North West from Wrocław. Its The very size of painting in representational Ducal Hall by F. Bentum of 400 square meters speaks of its EN name derives from common Slavonic stem luby, grandeur. (Four-meter-high painting could stretch lubić (beloved, to like). along a football field). In Southern part of Lubiąż there is a giant com- Other historical monuments of Lubiąż are: a great plex of Cistercian Monastery founded in Dur- Baroque church of St. Valentine, Eighteen-century SK Lubiąż je poľské mesto ukryté v meandri rieky Odra, siene tvorí plátenný obraz F. Bentuma s povrchom ing Baroque period, between 1649 and 1739 there windmill and set two km North of the Monastery, on v ktorom býva viac ako dvetisíc obyvateľov. Od Vroc- štyristo m 2 (pre porovnanie ako keby sme pozdĺž built the second biggest (after Spanish Escorial) the other side of the Town, great complex of mental lavu je vzdialené päťdesiat kilometrov na severozá- celej bočnej strany futbalového ihriska rozmiestnili monastery complex in Europe. The elevation of the clinic build in pavilion system between pad. Jeho názov pochádza od slovného základu zná- plátno v takmer štvormetrovej výške). building is 223 meters long and inside the complex based on town-gardens hospitals on the area of over meho v slovanských jazykoch ľúbiť, ľúbezný, ľúby. Lubiąż ponúka návštevníkom aj ďalšie pamiatky. there are masterpieces of great artists of Silesian 150 hectare (including grange). Over twenty build- V južnej časti mestečka Lubiąż sa nachádza ob- Napríklad veľký barokový kostol sv. Valentína, alebo Baroque working here for over 40 years Michael ing (including theatre) constitutes a self-sufficient rovský komplex opátstva cisterciánov, ktorý bol za- veterný mlyn pochádzajúci z osemnásteho storočia. Willman (called a German Rembrandt), sculptures farming town. At present the hospital consists of ložený v roku V období baroku, t.j. medzi rokmi Na druhej strane tohto mestečka sa nachádza veľký of F.J. Mangolt, paintings and frescos of F. Bentum). nearly 20 buildings on 16 hectares a 1739, tu bol postavený druhý najväčší kláštor- komplex psychiatrickej nemocnice vzdialený dva km ný komplex v Európe (po španielskom El Escoriale). severne od kláštora. Bol postavený sa podľa paviló- Samotná fasáda stavby dosahuje výšku dvestodvad- nového systému v rokoch 1902 až 1920 na základe saťtri metrov. Vo vnútri budov sa ukrývajú umelecké koncepcie nemocnica-mesto-park s rozlohou viac diela velikánov sliezskeho baroku, ako napríklad: ako stopäťdesiat hektárov (vrátane statku). Viac ako obrazy Michaela Willmana (nazývaného nemeckým dvadsať budov (vrátane divadelnej budovy) vytvori- Rembrandtom), ktorý tam pracoval viac než štyrid- lo hospodársky sebestačné mestečko. V súčasnosti sať rokov. Nájdete tam aj sochy F. J. Mangolta a ob- tvorí nemocnicu takmer dvadsať budov s rozlohou razy i fresky F. Bentuma. Za obrovské rozmery hovo- šestnásť hektárov. rí samotný fakt, že strop reprezentačnej Kniežacej Liczący nieco ponad mieszkańców, położony Sali książęcej stanowi płócienny obraz F. Bentuma PL jest w zakolu Odry, 50 km na północny zachód od o powierzchni 400 m 2 (to tak, jakbyśmy blisko 4-me- Wrocławia.Jego nazwa pochodzi od powszechnego trowej wysokości płótno rozmieścili wzdłuż całej w językach słowiańskich rdzenia luby, lubić. bocznej linii boiska piłkarskiego). W południowej części Lubiąża znajduje się gigan- Dalsze zabytki Lubiąża to wielki barokowy ko- tyczny kompleks opactwa cystersów, założonego ściół św. Walentego, XVIII-wieczny wiatrak i położo- w 1163 roku. W czasach baroku, między 1649 a 1739 ny 2 km na północ od klasztoru, po drugiej stronie zbudowano tu drugi największy (po hiszpańskim Lubiąża wielki kompleks szpitala psychiatrycznego, Eskorialu) kompleks klasztorny w Europie. Sama zbudowanego w systemie pawilonowym w latach elewacja budowli liczy 223 m, we wnętrzach budyn w oparciu o koncepcję szpitali miast ków kryją się dzieła sztuki wielkich artystów ślą- ogrodów na powierzchni przeszło 150 ha (w tym skiego baroku, pracującego tu ponad 40 lat Micha- folwark). Ponad dwadzieścia budynków (w tym te- ela Willmana (zwanego niemieckim Rembrandtem), atralny) stanowiło właściwie samowystarczalne go- rzeźby F.J. Mangolta, obrazy i freski F. Bentuma). spodarczo miasteczko. Obecnie szpital to blisko 20 O rozmiarach świadczy, iż plafon reprezentacyjnej budynków na powierzchni 16 ha

8 Albertyna Kacalak Sa narodila 27. júna 1988 v Lodži. V rokoch študovala na Fakulte maľby a sochárstva Akadémie Krásnych Umení Eugeniusza Gepperta vo Vroclave. Štúdium ukončila diplomovou prácou z oblasti stojanovej maľby v ateliéri prof. Janusza Jaroszewského, a z oblasti multimédií v ateliéri prof. Pawła Jarodzkého. V súčasnosti je doktorandkou na tej istej akadémii, v ateliéri maľby prof. Zdzisława Nitku a v multimediálnom ateliéri u prof. Pawła Jarodzkého. Zaoberá sa najmä maľbou, ale vo svojich umeleckých prieskumoch nevynecháva ani oblasť video umenia a kresby. Zúčastnila sa mnohých výstav, umeleckých sympózií a maliarskych plenérov. Vybrané individuálne výstavy 6. Marca 2013 Výstava maľby v Grand Hoteli v Lodži. 8. Októbra 2012 Výstava maľby v rámci Súťaže dolnosliezskeho vojvodu, Diplom roka, BWA Awangarda, Vroclav. 22. Júna 2012 Obrana diplomových prác, podiplomová výstava s názvom «Znaky», multimediálna prezentácia s názvom «Dievča, ktoré raz bývalo vysoko alebo celkom nízko». 22. Marca 2012 Výstava malieb a kresieb s názvom «Znaky», Galéria Małgosia, Vroclav. Vybrané skupinové výstavy 14. Marca 2013 Výstava odborných asistentov a asistentov katedier maľby Akadémie Krásnych Umení E. Gepperta vo Vroclave, Mestské múzeum Arsenał, Vroclav. 13. Septembra 13. Októbra prehliadka mladého umenia «Svieža krv», Výstava maľby v Galérii Socato, Vroclav. 7. Júna 2012 Účasť v 12. poľskej prehliadke súčasného umenia v Dome kultúry v Rawiczi. 9. Mája 2012 Skupinová výstava prác študentov vroclavskej Akadémie Krásnych Umení v Gdansku s názvom «Významovo podobne», Akadémia Krásnych Umení Gdansk. 11. Januára 2012 Výstava po súťaži maľby «Kreatívny Vroclav», Galéria Aquarelle, v hoteli Radisson Blu, Vroclav. 28. Októbra 2011 Výstava Albertyny Kacalak a Danuty Wiktorie Kacalak «Konfrontácie», Dom kultúry Środa Śląska. Ceny, vyznamenania 23. Novembra 2012 PROMOCJE 2012 Cena prezidenta města Legnice a Cena uměleckého měsíčníku FORMAT. 8. Októbra 2012 Vyznamenanie diplomovej práce, akademický rok v dbore maľba, prevzaté od prezidenta Poľskej republiky Bronisława Komorowského. Júl 2012 Cena za najlepší diplom roku, Súťaž dolnosliezskeho vojvodu. Jún 2011 Cena v maliarskej súťaži «Kreatívny Vroclav», Galéria Dominikańska a Akadémia Krásnych Umení vo Vroclave. SK 14 15

9 She was born in Łódź 27 of June Urodziła się w Łodzi 27 czerwca 1988 roku. Between she studied on Painting W latach studiowała na Wydziale and Sculpture Department at The Eugeniusz Malarstwa i Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych Geppert Academy of Art and Design in Wrocław. im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. She graduated with a diploma on easel painting Studia zakończyła dyplomem z zakresu malarstwa in the Studio of Prof. Janusz Jaroszewski and on sztalugowego w pracowni prof. Janusza Jaroszew- multimedia in the Studio of Prof. Paweł Jarodzki. skiego, oraz z zakresu multimediów w pracowni Currently on post-graduate studies in the same prof. Pawła Jarodzkiego. academy in the Studio of Prof. Zdzisław Nitka Obecnie doktorantka na tej samej uczelni, and in multimedia Studio of Prof. Paweł Jarodzki. w pracowni malarstwa prof. Zdzisława Nitki oraz However She concentrates mainly on painting w pracowni multimediów u prof. Pawła Jarodzkiego. in her artistic pursuit, she also enters the fields Selection of collective exhibitions Zajmuje się głównie malarstwem, jednak w swoich of video art and drawing. 14 of March 2013 Exhibition of works poszukiwaniach artystycznych sięga także She takes part in numerous domestic exhibitions, of associate professors and assistants do obszarów sztuki wideo i rysunku. artistic symposiums and painting plein-airs. E. Geppert ASP in Wrocław, Arsenał Muzeum Udział w licznych wystawach krajowych, sympo- Miejskie Wrocław zjach artystycznych i plenerach malarskich. Selection of Individual exhibitions 6 of March 2013 Painting Exhibition Grand Hotel in Łódź. 13 of September of October 2012 The 2 nd Survey of Young Art. «Fresh Blood», Painting Exhibition in Socato Gallery, Wrocław. 8 of October 2012 Painting Exhibition 7 of June 2012 Participation in the 12 All-Poland on Diploma of The Year, The Competition Survey of Modern Art in Civic Centre in Rawicz. of Lower Silesia Province Governor, 9 of May 2012 Collective Exhibition of works EN BWA Awangarda, Wrocław. of Wrocław ASP students in Gdańsk Wybrane wystawy indywidualne 9 Maj 2012 Zbiorowa wystawa prac PL 22 of June 2012 Diploma final exams, «Bliskoznacznie», ASP Gdańsk. 6 Marzec 2013 Wystawa malarstwa studentów Wrocławskiej ASP w Gdańsku post-exam diploma «Znaki», multimedia 11 of January 2012 Post-competition w Grand Hotel w Łodzi. «Bliskoznacznie», ASP Gdańsk. presentation «Dziewczynka co mieszkała Exhibition of Painting «Kreatywny Wrocław», 8 Październik 2012 Wystawa Malarstwa 11 Styczeń 2012 Wystawa pokonkursowa raz wysoko albo całkiem nisko». Aquarelle Gallery, Radisson Blu Hotel, Wrocław. w ramach Konkursu Wojewody Dolnośląskiego, malarstwa «Kreatywny Wrocław», Galeria 22 of March 2012 Painting and drawing 28 of October 2011 Exhibition of Albertyna Dyplom Roku, BWA Awangarda, Wrocław. Aquarelle w hotelu Radisson Blu, Wrocław. exhibition «Znaki», Galeria Małgosia, Wrocław. Kacalak and Danuta Wiktoria Kacalak 22 Czerwiec 2012 Obrona prac dyplomowych, 28 Październik 2011 Wystawa Albertyny «Konfrontacje», Civic Centre Środa Śląska. wystawa podyplomowa pt. «Znaki», prezentacja Kacalak i Danuty Wiktorii Kacalak multimedialna pt. «Dziewczynka co mieszkała «Konfrontacje», Dom Kultury Środa Śląska. Prizes, Awards raz wysoko albo całkiem nisko». 23 of November 2012 PROMOCJE Marzec 2012 Wystawa malarstwa i rysunków Nagrody, wyróżnienia The Major of Legnica Prize and The Prize pt. «Znaki», Galeria Małgosia, Wrocław. 23 Listopad 2012 PROMOCJE 2012 of Artistic Monthly FORMAT. Nagroda Prezydenta Miasta Legnicy oraz 8 of October 2012 Honourable Mention Wybrane wystawy zbiorowe Nagroda Miesięcznika Artystycznego FORMAT. of Diploma, academic year , Painting 14 Marzec 2013 Wystawa adiunktów i asystentów 8 Październik 2012 Wyróżnienie Pracy Dyplomo- presented by The President Of Republic of Poland katedr malarskich ASP im. E. Gepperta wej, rok akademicki na kierunku Bronisław Komorowski. we Wrocławiu, Arsenał Muzeum Miejskie Wrocław. Malarstwo, odebrane od Prezydenta Rzeczypospo- July 2012 The Award for the Best Diploma 13 Wrzesień 13 Październik 2012 II Przegląd litej Polskiej Bronisława Komorowskiego. of the Year, The Competition of Lower Silesian Młodej Sztuki Świeża Krew, Wystawa malarstwa Lipiec 2012 Nagroda za najlepszy Dyplom Roku, Governor. w Galerii Socato, Wrocław. Konkurs Wojewody Dolnośląskiego. June 2011 The Prize of The Painting 7 Czerwiec 2012 Udział w 12 tym Ogólnopolskim Czerwiec 2011 Nagroda w Konkursie Competition Creative Wrocław, Dominikańska Przeglądzie Sztuki Współczesnej w Domu Kultury Malarskim Kreatywny Wrocław, Galeria Gallery and ASP in Wrocław. w Rawiczu. Dominikańska oraz ASP we Wrocławiu

10 Kamenné mesto so zničeným angličákom olej, živica Stone City With A Broken Shock-Absorber Car oil, resin Kamienne miasto ze zniszczonym resorakiem olej, żywica 19

11 Kontajner plný pohľadov olej, živica Container Full of Looks oil, resin Kontener pełen spojrzeń olej, żywica

12 Naše ihrisko na dvore olej, živica Our Yard Playground oil, resin Podwórkowe nasze boisko olej, żywica Baňa olej, živica The Mine oil, resin Kopalnia olej, żywica 22 23

13 Tajomná záhrada olej, živica Mystery Garden oil, resin Tajemniczy ogród olej, żywica Kde sú moje dinosarly olej, živica Where Are My Dinosours oil, resin Gdzie są moje dinozaury olej, żywica 24 25

14 Škola prežitia, vojna so žaluďmi olej, živica School of Survival, Acorn War oil, resin Szkoła przetrwania, wojna na żołędzie olej, żywica Vlkolak olej, živica Werewolf oil, resin Wilkołak olej, żywica 26

15 Osamotená hra na pokazené auto olej, živica Lonely Play of A Broken Car oil, resin Samotna zabawa w zepsuty samochód olej, żywica Bankovky na motúzku olej, živica Banknotes On a String oil, resin Banknoty na żyłce olej, żywica 28 29

16 Zimný škriatok olej, živica Winter Imp oil, resin Zimowy chochlik olej, żywica Bar na veľkom granite olej, živica A Bar on Big Granite oil, resin Bar na wielkim granicie olej, żywica 30 31

17 Ruže pani Aliny olej, živica Miss Alina s Roses oil, resin Róże Pani Aliny olej, żywica Mravenisko olej, živica Anthill oil, resin Mrowisko olej, żywica 32 33

18 Poľský inštitút v Bratislave The Polish Institute in Bratislava Inštitút bol otvorený v septembri 1950 a mal názov Inštitút udržiava kontakty s viacerými kultúrnymi in- The Institute was opened in September 1950 under tions and artistic associations as partners in various Nové Poľsko. Od roku 1982 fungoval ako Poľské in- štitúciami a tvorivými zväzmi, s ktorými často orga- the name New Poland. Since 1982 it functioned as projects. The interested with Polish press and book formačné a kultúrne stredisko a od 9. februára 1994 nizuje spoločné podujatia. Záujemcov o poľskú tlač an information-cultural centre, and since February can profit from over 7000 book collection in the In- existuje ako Poľský inštitút. Už od roku 1956 sídli na a knihu iste uspokojí zbierka vyše titulov kníh 9, 1994 it is The Polish Institute. It occupies the same stitute and 60 titles of daily press and magazines. tej istej adrese na Nám. SNP. Úlohou inštitútu je ší- a 60 titulov novín a časopisov. address since 1956 at Nam.SNP. The main aim of the The Polish Institute is one of the most active for- renie informácií o Poľsku, popularizácia výsledkov Poľský inštitút patrí medzi najaktívnejšie zahra- Institute is to supply the information about Poland eign cultural institutions in Slovakia. The prevailing poľskej kultúry a vedy, podporovanie spolupráce ničné kultúrne organizácie na Slovensku. Drvivá and popularization of Polish culture and science, majority of projects with participation of Polish art- medzi Poľskom a Slovenskom v oblasti kultúry, vedy väčšina podujatí, na ktorých sa zúčastňujú poľskí support the cultural, scientific and educational co- ists or where Polish culture and science is present- a školstva, prehlbovanie priateľských poľsko-slo- umelci alebo sa prezentuje poľská kultúra či veda, operation between Poland and Slovakia and increase ed is carried out with institutional and financial sup- venských vzťahov. Ťažiskovou programovou formou sa koná s organizačno-finančnou pomocou inštitú- friendly Polish-Slovak relations. The used form of port of the Institute. The Institute initiatives, apart realizácie cieľov sú výstavy asi 12 expozícií ročne. tu. Podujatia inštitútu sa nekonajú len v Bratislave, fulfill its aims are exhibitions about 12 annually. from Bratislava, take place in Kosice, Żylin, Bańska Inou formou sú videoprojekcie vyberané z viac ako ale aj v Košiciach, Žiline, Banskej Bystrici, Prešove The other form are projection of films chosen from Bystrzyca, Presov and other Slovakian towns. 350 titulov poľských dokumentárnych a celovečer- a v iných slovenských mestách. over 350 Polish documentaries and feature films. Since September 2010 Andrzej Jagodziński is ných filmov. Organizujú sa aj iné podujatia: koncer- Od septembra 2010 je riaditeľom Poľského inšti- There are also other projects: concerts, lectures, the director of the Polish Institute in the same time ty, prednášky, autorské stretnutia, poetické večery, tútu Andrzej Jagodziński, ktorý súčasne plní funk- author s meetings, poetry readings, book presenta- being The Prime Counsel of the Polish Embassy in SK prezentácie kníh, vedecké semináre, stretnutia literátov, jazykovedcov a prekladateľov poľskej prózy ciu 1. radcu na Poľskom veľvyslanectve v Bratislave. A. Jagodziński je prekladateľom slovenskej a českej tions, seminars, meetings of writers, linguists and translators of Polish prose and poetry altogether Bratislava. Andrzej Jagodziński is a translator of Czech and Slovak literature (V. Havel, J. Skvorecki EN a poézie - ročne asi 200 podujatí, na ktorých sa zú- literatúry (okrem iných aj V. Havla a J. Škvoreckého) about 200 projects with 2500 participants. and many others ), he was the director of Polish In- častní približne návštevníkov. a v minulosti pôsobil aj ako riaditeľ Poľského inšti- The Institute organize annual Polish Language stitute in Prague and was Executive Director of The Inštitút organizuje ročné kurzy poľského jazyka, tútu v Prahe a výkonný riaditeľ Medzinárodného vy- course with participants each year. It main- International Visegrad Fund in Bratislava. na ktoré sa každý rok hlási približne osôb. šehradského fondu v Bratislave. tains contacts with the majority of cultural institu

19 Instytut Polski w Bratysławie Mestská Galerie Mestská Galéria vo Vroclave vznikla v roku to chovancom je celá halda diel triviálneho umenia, Založilo ju mesto Vroclav. Dnes slúži na prezentá- ktoré sa zahniezdilo v organizme umenia, a vedie ho PL Instytut został otwarty we wrześniu 1950 roku pod nazwą Nowa Polska. Od roku 1982 funkcjonował jako ośrodek informacyjno-kulturalny, a od 9 lutego 1994 istnieje jako Instytut Polski. Już od 1956 mieści się pod tym samym adresem na Nam.SNP. Celem Instytutu jest szerzenie informacji o Polsce, popularyzacja polskiej kultury i nauki, wspieranie współpracy między Polską a Słowacją w dziedzinie kultury, nauki i oświaty, pogłębianie przyjacielskich stosunków polsko-słowackich. Wykorzystywaną formą realizacji celów są wystawy około 12 ekspozycji rocznie. Inną formą są wideo projekcje wybranych z ponad 350 tytułów polskich filmów dokumentalnych i fabularnych. Organizowane są też inne przedsięwzięcia: koncerty, wykłady, spotkania autorskie, wieczory poetyckie, prezentacje książek, seminaria naukowe, spotkania literatów, językoznawców oraz tłumaczy polskiej prozy i poezji rocznie około 200 inicjatyw, w których uczestniczy około 2500 gości. Instytut organizuje roczne kursy języka polskiego, na które co rocznie zgłasza się osób. Instytut utrzymuje kontakty z większością instytucji kulturalnych i związkami twórczymi, z którymi często organizuje wspólne przedsięwzięcia. Zainteresowanych polską prasą i książką na pewno zadowoli zbiór ponad tytułów książek i 60 tytułów dzienników i czasopism. Instytut Polski należy do najaktywniejszych wśród zagranicznych instytucji kulturalnych na Słowacji. Znakomita większość przedsięwzięć, w których uczestniczą polscy artyści lub też prezentowana jest polska kultura czy nauka, odbywa się z organizacyjno-finansowym wsparciem Instytutu. Inicjatywy Instytutu ni odbywają się jedynie w Bratysławie, ale i w Koszycach, Żylinie, Bańskiej Bystrzycy, Preszowie i innych słowackich miastach. Od września 2010 dyrektorem Polskiego Instytutu jest Andrzej Jagodziński, który równocześnie pełni funkcję Pierwszego Radcy Ambasady Polskiej w Bratysławie. Andrzej Jagodziński jest tłumaczem słowackiej i czeskiej literatury (m.in. V. Havla, J. Skvoreckiego), wcześniej pracował jako dyrektor Polskiego Instytutu w Pradze i dyrektor wykonawczy Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego w Bratysławie. ciu poľského a zahraničného umenia vo Vroclave a v Poľsku, ako aj na prezentáciu poľského umenia v zahraničí, najmä umenia vroclavských umelcov. Od roku 2013 začala okrem organizovania výstav viesť edíciu Knižnice mestskej galérie, v ktorej sa budú vydávať diela z oblasti teórie umenia, kultúry umeleckej kritiky a estetiky. Ideový program galérie je pomerne jednoduchý a celý je zhrnutý v jednej vete. Galéria by mala byť miestom prezentácie umenia vnímaného ako tvorenie (alebo súbor) artefaktov, ktorých hlavným dôvodom existencie je nasmerovanie a sklon k hodnotiacemu estetickému a umeleckému posudku. Nevyvraciame argumenty existencie rôzneho typu mimoumeleckých aktivít alebo aktivít, ktoré vytyčujú iné oblasti ako sféru krásneho umenia napr. mimodivadelné, mimovedecké (?), mimofilmové alebo celkovo svojrázne oblasti. Chceme ich výrazne oddeliť od umenia (vnímaného v užšom slova zmysle ako krásne umenie). V tomto zmysle je umelecká a estetická entropia hlavným ideovým nepriateľom. V praxi to znamená, že za brány galérie boli vysťahovaní rôzni dlhoroční rezidenti umeleckej záhrady celá postkonceptuálna sféra (osobitý druh pseudoumenia, k úplnému úpadku. Začiatky tohto procesu siahajú do obdobia romantizmu, ktoré sprevádzala priemyselná revolúcia a nástup masovej výroby. Vtedy sa narodil starý dobrý gýč, ktorý však imunologické mechanizmy odmietli. Druhá fáza invázie triviálneho umenia prišla v dvadsiatych a tridsiatych rokoch dvadsiateho storočia. Jej patrónmi, hoci z rôznych dôvodov a s rôznymi úmyslami, boli Marcel Duchamp a nemecký Bauhaus. Úspech tejto vlny na umeleckej pôde podčiarkla nasledujúca vlna, ktorá v kritickej miere zotrela hranice medzi umením a priemyselnou výrobou, medzi pravidlami umenia a pravidlami ekonómie. Hovoríme o pop-arte na čele s Andym Warholom. Mieru deštrukcie, relativizovania pojmov, a následne uhrdúsenia umeleckej vynaliezavosti vyhrotil postmodernizmus osemdesiatych a deväťdesiatych rokov. Pojmový chaos priviedol umenie do slepej uličky, a to nielen v zmysle toho, že absentovala tvorivá sila. Totiž chaos nastal aj v kritériách a možnostiach formovania hodnotiacich úsudkov, ktoré sú špecifické pre umenie. Takisto to neboli umelecké a estetické kritériá, ktoré začali dominovať v hodnotení jednotlivých diel a umelcov, ale práve kritériá SK v súčasnosti silne epigónsky, ktorý v zásade nespadá ekonomické (tvorený dopyt, predajná cena), ideolo- pod estetické hodnotenie). Za bránami sa nachádza- gické (umenie vnímané ako propaganda), pseudoso- jú aj performance a tiež tzv. events, ktoré pracujú ciologické a pseudoantropologické (celá teória s kategóriami času a časopriestoru takým spôso- multikulturalizmu, inštitucionálna teória umenia, bom, ktorý ich situuje bližšie k divadelným aktivitám, ahistorická teória umenia, atď.) alebo k bežným predstaveniam, a nie k umeniu. Nie Vzhľadom na dominujúci zámer v dnešnom ume- je dôvod, aby teda nezmenili adresu a nespadali pod leckom živote a umeleckej a výstavníckej praxi v Poľ- úplne iné kritériá popisu a hodnotenia, ktoré sa sfor- sku, ktorého cieľom je vymazať kritériá a hranice movali v divadelnej tradícii, a nie vo výtvarnom ume- medzi umením a triviálnym umením, chceme s vyu- ní. To isté sa týka tzv. video umenia a nových techník žitím už spomenutého porovnania vysťahovať triviál- (počítačové techniky používane ako druh umenia, ne umenie za brány galérie. Chceme ho vysťahovať a nie ako nástroj na vytváranie artefaktov alebo ako tam, kam patrí. Na ulicu. prostriedok dokumentácie). V tomto prípade sa tiež Formulovanie otázok o zmysle a mieste umenia, treba presťahovať na inú adresu filmového, televíz- tradície a pojmu krásna v kultúre a vo svete, o hod- neho umenia alebo umenia sui generis. note a kritériách hodnotenia, o slobode a zodpoved- Značne komplikovanejšie (ideovo) je vysťahovanie nosti umenia vnímame rovnako vážne, ako prezento- najstrašnejšieho chovanca galérie za jej brány. Tým- vanie diel vysokej kvality

20 The City Gallery Galeria Miejska EN The City Gallery in Wrocław was established in 1991 by Wrocław Municipality. It presents Polish and foreign art in Wrocław but also promotes Polish art abroad and art of Wrocław artists in particular. Since 2013 The Gallery started yet another activity publishing of City Gallery Library series which would include works on theory of art, the culture of artistic criticism and aesthetics.ideological Program of the «Gallery» is reasonably simple and can be contained in one sentence. Gallery is a place for presentation of art understood as creation (or a collection) of artifacts, which main right to existence is based upon concentration and proneness of valuating aesthetic and artistic judgment. Not negating the right to existence of other various forms of para-artistic forms of activities or concerning other areas than fine arts paratheatrical, parascientific ones, para-film or quite another special ones, we want to separate them from the art (understood in narrower scope of fine arts). In this regard artistic entropy is our main ideological opponent. In practice, various many-years residents of the garden of art were led out of Gallery all postconceptual sphere (peculiar kind of pseudo art, presently strongly epigamic and practically eluding aesthetic evaluation). The next outside Gallery doors were performance and so called events operating on time and time-space categories in such way, it brings them closer to theatre or straight entertainment and not art. There is no reason for them not to change address at last and not to be perceived by different criteria of description and valuation developed in theatre tradition and not graphic arts. This same goes to so called video-art and new techniques (computer technology used as a form of art. and not a tool to create artifacts or as a mean of recording). Here also the moving out to a different address is needed film, television art or sui generis. Much more complicated (ideologically) is eviction out of Gallery of much more dangerous resident the whole batch of trivial art which had imbedded in art organism bringing about its destruction. The beginning of this process goes back to Romanticism period with accompanying industrial revolution and mass production. The second phase of invasion of trivial art was unleashed in the Twenties and Thirties of 20 th Century. Its patron was Marcel Duchamp. The artistic success of this wave was increased by the next one that which seriously blurred the borders between art and industrial products, art rules and rules of economy i.e. pop-art in charge of Andy Warhol. The measure of destruction, relativization of concepts and, in consequence, stifling all artistic invention was finished off by Eighties and Nineties postmodernism. Conceptual chaos led art into a blind alley not only regarding lack of creative potency but also chaos in criteria and possibilities of forming valuating judgments for art. Thus in assessment of works of particular artists not artistic and aesthetic criteria, but economic (demand and price of sale), ideological (art understood as propaganda), pseudosocjological and pseudoanthropologica (all theory of multi-culti, institutional theory of art, ahistorical theory of art.) ones became dominant. In face of currently dominant in Polish artistic reality and practice, and exhibition orientation aimed at blurring the criteria and borders between art and trivial art., using above mentioned metaphor, we would like to lead trivial art out to its rightful place the street. We treat asking question about sense and place of the art, tradition and meaning of beauty in culture and world, values and valuing criteria with equal seriousness as presenting art masterpieces. Galeria Miejska we Wrocławiu powstała w 1991 r., założona przez miasto Wrocław. Służy prezentacji sztuki polskiej i obcej we Wrocławiu i w Polsce, a także prezentacji sztuki polskiej za granicą, ze szczególnym uwzględnieniem sztuki artystów wrocławskich. Od 2013 oprócz organizacji wystaw rozpoczęła edycję Biblioteki Galerii Miejskiej, w której wydawane będą dzieła z dziedziny teorii sztuki, kultury, krytyki artystycznej i estetyki. Program ideowy «Galerii» jest stosunkowo prosty i zawiera się w jednym zdaniu. Galeria miałaby być miejscem prezentacji sztuki pojmowanej jako tworzenie (bądź zbiór) artefaktów, których główną racją istnienia jest nakierowanie i podatność na wartościujący osąd estetyczny i artystyczny. Nie negując racji istnienia różnego typu działań pozaartystycznych czy tyczących sfer innych niż sztuki piękne parateatralnych, paranaukowych (?), parafilmowych lub zupełnie swoistych, chcemy je wyraźnie oddzielać od sztuki (pojmowanej w węższym zakresie jako sztuki piękne). W tym sensie entropia artystyczna i estetyczna jest głównym przeciwnikiem ideowym. W praktyce za próg galerii wyprowadzeni zostali różni wieloletni rezydenci ogrodu sztuki cała sfera postkonceptualna (swoisty rodzaj pseudosztuki, obecnie mocno epigoński, w gruncie rzeczy nie poddający się wartościowaniu estetycznemu). Następnie za progiem znajdują: się performance i tzw. Events operujące kategoriami czasu i czasoprzestrzeni w sposób, który sytuuje je bliżej działań teatralnych, czy zwykłych widowisk, niż sztuki. Nie ma powodu, aby nie zmieniły wreszcie adresu i nie zostały poddane zupełnie innym kryteriom opisu i wartościowania, wykształconym w tradycji teatralnej a nie sztuk plastycznych. To samo tyczy tzw. Sztuki video i nowych technik (techniki komputerowe używane jako rodzaj sztuki, a nie narzędzie do tworzenia artefaktów czy środek dokumentacji). Znacznie bardziej (ideowo) skomplikowane jest wyprowadzenie poza próg Galerii najbardziej groźnego pensjonariusza całej masy dzieł sztuki trywialnej, która zagnieździła się w organizmie sztuki, nadal prowadząc do jej zniszczenia. Początki tego procesu sięgają epoki romantyzmu, któremu towarzyszyła rewolucja przemysłowa i pojawienie się produkcji masowej. Druga faza inwazji sztuki trywialnej nastąpiła w latach dwudziestych i trzydziestych XXw. Jej patronem był Marcel Duchamp.Sukces tej fali na gruncie artystycznym pogłębiła następna, która poważnie zatarła granice między sztuką a produkcją przemysłową, regułami sztuki a regułami ekonomii, tj. pop-art z Andy Warholem na czele. Miary destrukcji, relatywizacji pojęć, a w konsekwencji zduszenia inwencji artystycznej dopełnił postmodernizm lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Pojęciowy chaos przywiódł sztukę do ślepego zaułka, nie tylko w sensie braku siły twórczej, ale też chaosu w kryteriach i możliwości wydawania swoistych dla sztuki sądów wartościujących. Tym samym to nie kryteria artystyczne i estetyczne zaczęły dominować w ocenie poszczególnych dzieł i artystów, ale kryteria ekonomiczne (tworzony popyt, cena sprzedaży), ideologiczne (sztuka pojmowana jako propaganda), pseudosocjologiczne i pseudoantropologiczne (cała teoria wielokulturowości, instytucjonalna teoria sztuki, ahistoryczna teoria sztuki itp.). Wobec dominującej dziś w polskim życiu artystycznym i praktyce artystycznej oraz wystawienniczej orientacji na rozmycie kryteriów i granic między sztuką a sztuką trywialną, korzystając z użytego już porównania, za próg Galerii chcemy wyprowadzić sztukę trywialną na jej miejsce, tj. ulicę. Stawianie pytań o sens i miejsce sztuki, tradycji i pojęcia piękna w kulturze i świecie, o wartości i kryteria wartościowania, o wolność i odpowiedzial- PL Tu również potrzebna jest przeprowadzka pod inny ność sztuki, traktujemy równie poważnie, jak poka- adres sztuki filmowej, telewizyjnej albo sui generis. zywanie dzieł wysokiej jakości