Wybrane aspekty statystycznej analizy struktury wiekowej bezrobotnych w państwach Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe nr 847 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2011 Katedra Statystyki Wybrane aspekty statystycznej analizy struktury wiekowej bezrobotnych w państwach Unii Europejskiej 1. Wstęp Bezrobocie jest jednym z najważniejszych problemów gospodarczych i społecznych na świecie. Zagadnienie to może być rozpatrywane w różnych aspektach i w różnej skali (np. całej gospodarki, gospodarstw domowych). W kontekście gospodarki całego kraju bezrobocie implikuje mniejszy niż potencjalny dochód narodowy z powodu nie w pełni wykorzystanego kapitału ludzkiego. Jednocześnie brak pracy, zwłaszcza długotrwały, może stawiać wiele rodzin w trudnej sytuacji ekonomicznej. Warto również zwrócić uwagę, że zjawisko to może wywoływać u osób bezrobotnych pewne negatywne konsekwencje: niską samoocenę, depresję i inne (por. [Auer i Cazes 2002, s. 22]). Przyczyn bezrobocia jest wiele i występują one z różnym nasileniem w różnych krajach. Ekonomiści wymieniają wśród nich: niewłaściwą strukturę niektórych gospodarek, niedopasowanie struktury siły roboczej i popytu na pracę, niewystarczające kwalifikacje pracowników, postęp technologiczny, który prowadzi do wdrażania nowych, wydajniejszych technologii zastępujących pracę człowieka (por. [Begg, Dornbusch i Fischer 1997, s. 232]). W ostatnim czasie poziom bezrobocia zaczął się wyraźnie zwiększać w wielu krajach członkowskich Unii Europejskiej. W 2008 r. średnia stopa bezrobocia 1 w UE wynosiła około 7%, przy czym w niektórych krajach członkowskich prze- 1 Stopa bezrobocia wyraża udział ludności bezrobotnej w ogólnej liczbie osób aktywnych zawodowo.

2 48 kroczyła 10% [Glapiak 2008]. W drugiej połowie 2008 r. na istotny wzrost poziomu bezrobocia oprócz czynników strukturalnych miały wpływ czynniki o charakterze koniunkturalnym. Szczegółowa analiza struktury bezrobocia pod względem kryteriów o charakterze społeczno-demograficznym i ekonomicznym pozwala określić specyfikę tego zjawiska, która zależy m.in. od rozpatrywanego kraju. W artykule skupiono się na porównaniu struktury osób bezrobotnych w wybranych krajach pod względem dwóch cech demograficznych: wieku i płci. W analizie wzięto pod uwagę 27 państw członkowskich UE, a jako okres badania przyjęto lata Dane do obliczeń zaczerpnięto z raportów Międzynarodowej Organizacji Pracy (International Labour Organisation) za pośrednictwem bazy danych brytyjskiej firmy Euromonitor: Global Market Information Database (GMID; światowej bazy danych statystycznych i marketingowych, zawierającej biznesowe i statystyczne informacje o krajach, rynkach, firmach oraz konsumentach. Celem artykułu jest porównanie struktury wiekowej bezrobotnych w 27 krajach UE w aspekcie dynamicznym. W badaniach wykorzystano m.in. wskaźniki podobieństwa struktur i wskaźniki dynamiki struktur. Aby wskazać kraje najbardziej podobne i najbardziej różniące się pod względem struktury wiekowej bezrobotnych, zastosowano wybrane metody analizy skupień. Otrzymane wyniki stanowiły podstawę porównania struktury wiekowej bezrobotnych w Polsce i w pozostałych państwach członkowskich UE. 2. Struktura wiekowa bezrobotnych w krajach UE Na rys. 1 przedstawiono, jak kształtowała się przeciętna struktura wiekowa bezrobotnych w latach Wzięto pod uwagę osoby aktywne zawodowo mające co najmniej 15 lat. Warto zwrócić uwagę, że w Polsce osoby w wieku produkcyjnym to kobiety w wieku lat i mężczyźni w wieku lat. Osoby do 17. roku życia są zaliczane do grupy w wieku przedprodukcyjnym, a kobiety od 60. roku życia oraz mężczyźni od 65. roku życia należą do grupy osób w wieku poprodukcyjnym (por. [Holzer 2003, s. 154]). Na podstawie rys. 1 można stwierdzić, że najwięcej bezrobotnych w 27 krajach UE to osoby w wieku lat (16,9% wszystkich bezrobotnych) oraz lat (14,1%). Najmniejszy odsetek bezrobotnych stanowią osoby mające powyżej 64 lat (0,2% wszystkich bezrobotnych) oraz osoby w wieku lat (1,7%). Dla porównania w Polsce najwięcej bezrobotnych ma lat (21,6% wszystkich bezrobotnych) oraz lat (17,6%). Najmniejszą grupę bezrobotnych w Polsce tworzą osoby mające powyżej 64 lat (0,22% wszystkich bezrobotnych) oraz lat (0,7%).

3 Wybrane aspekty statystycznej analizy lat 9,3 powyżej 64 lat 0, lat 1, lat lat 5,6 6, lat 16, lat 11, lat 10, lat 14, lat 10, lat 13,2 Rys. 1. Przeciętna struktura wiekowa bezrobotnych we wszystkich krajach UE (w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GMID. Przeciętną strukturę wiekową bezrobotnych, osobno dla kobiet i mężczyzn, przedstawiono w tabeli 1. Wartości procentowe dotyczące bezrobotnych mężczyzn i kobiet są podobne w poszczególnych przedziałach wiekowych. Największe różnice w tym względzie występują w przedziale lat: bezrobotnych kobiet w tym wieku jest o 2,15 pkt procentowego więcej niż mężczyzn. Również w przedziale wiekowym lat udział bezrobotnych kobiet jest o 1,74 pkt procentowego większy niż bezrobotnych mężczyzn. Z kolei w wieku lat udział bezrobotnych mężczyzn przekracza odsetek bezrobotnych kobiet o 1,63 pkt procentowego. W Polsce relacje pomiędzy odsetkiem bezrobotnych kobiet i mężczyzn w poszczególnych przedziałach wiekowych są podobne do tych odnotowanych w całej UE. Największe różnice występują w przedziale wiekowym lat: bezrobotnych kobiet w tym wieku jest o 2,71 pkt procentowego więcej niż mężczyzn. Udział bezrobotnych mężczyzn w wieku lat przekracza o 2,63 pkt procentowego odsetek bezrobotnych kobiet (dla porównania w całej UE o 1,42 pkt procentowego). Trzecią największą różnicę w udziale bezrobotnych mężczyzn i kobiet obserwuje się w Polsce wśród osób w wieku lat. Odsetek bezrobotnych mężczyzn przekracza odsetek bezrobotnych kobiet w tym przedziale wiekowym o 2,42 pkt procentowego.

4 50 Tabela 1. Przeciętna struktura wiekowa bezrobotnych mężczyzn i kobiet we wszystkich krajach UE w latach Wiek (w latach) Odsetek bezrobotnych w UE Odsetek bezrobotnych w Polsce ogółem mężczyźni kobiety ogółem mężczyźni kobiety ,80 7,31 6,26 2,19 2,41 1, ,88 17,68 16,04 21,61 22,79 20, ,07 13,95 14,20 17,56 17,52 17, ,17 12,66 13,72 11,77 11,49 12, ,91 9,87 12,02 9,52 8,21 10, ,13 9,29 11,02 10,53 9,75 11, ,21 10,89 11,55 12,27 11,25 13, ,31 9,68 8,93 9,73 10,20 9, ,62 6,31 4,89 3,90 5,18 2, ,73 2,22 1,21 0,69 0,91 0,46 Powyżej 64 0,17 0,14 0,16 0,23 0,29 0,15 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z GMID. Aby wskazać, które kraje UE były najbardziej podobne pod względem struktury wiekowej bezrobotnych, przeprowadzono grupowanie metodą Warda (por. [Dobosz 2004, s. 343]). Wykorzystana metoda skupień cechuje się dużą efektywnością, potwierdzoną w wielu badaniach empirycznych (por. [Sokołowski 2002, s. 9]). Grupowanymi obiektami było 27 państw członkowskich UE, a cechami grupującymi przeciętny odsetek osób bezrobotnych w pięcioletnich przedziałach wiekowych obliczony w latach Wyniki tego grupowania przedstawiono na rys. 2. W celu wyodrębnienia grup państw jednorodnych pod względem struktury wiekowej bezrobotnych przycięto otrzymany dendrogram na wysokości wiązania 2,5. Dzięki temu można wskazać sześć grup krajów UE o podobnej strukturze wiekowej bezrobotnych: grupa pierwsza: Szwecja, Rumunia, Irlandia, Portugalia, Włochy, Hiszpania, Grecja, grupa druga: Wielka Brytania, Słowenia, Polska, Cypr, Węgry, Francja, Luksemburg, Belgia, grupa trzecia: Niemcy, Litwa, grupa czwarta: Łotwa, Estonia, Słowacja, Czechy, Bułgaria, grupa piąta: Malta, grupa szósta: Finlandia, Dania, Holandia, Austria. Składy utworzonych grup krajów można analizować pod względem ich położenia geograficznego, liczby ludności, potencjału gospodarczego i innych

5 Wybrane aspekty statystycznej analizy 51 zmiennych społeczno-ekonomicznych. Otrzymane składy skupień tylko częściowo odzwierciedlają geograficzne sąsiedztwo krajów, choć np. grupa czwarta obejmuje wyłącznie kraje Europy Środkowo-Wschodniej, a grupa szósta wyłącznie kraje Europy Zachodniej i Skandynawii. W pierwszej, drugiej i trzeciej grupie oprócz krajów Europy Środkowo-Wschodniej znajdują się państwa Europy Zachodniej. Odizolowana została Malta, znajdująca się w grupie piątej, co oznacza, że struktura wiekowa bezrobotnych Maltańczyków w latach wyraźnie różniła się od tej w pozostałych państwach UE. Kraje Półwyspu Iberyjskiego znalazły się w pierwszej grupie, a część krajów Beneluksu należy do grupy drugiej Odległość wiązania Szwecja Rumunia Irlandia Portugalia Włochy Hiszpania Grecja Wielka Brytania Słowenia Polska Cypr Węgry Francja Luksemburg Belgia Niemcy Litwa Łotwa Estonia Słowacja Czechy Bułgaria Malta Finlandia Dania Holandia Austria Rys. 2. Wyniki grupowania krajów UE metodą Warda ze względu na strukturę wiekową bezrobotnych w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GMID. Biorąc pod uwagę liczbę ludności i potencjał gospodarczy poszczególnych państw UE, trudno doszukiwać się prawidłowości w składzie utworzonych skupień. Zwykle w tej samej grupie obok małych pod względem liczby ludności krajów znajdują się kraje o dużej liczbie ludności. To samo dotyczy powierzchni i potencjału gospodarczego, mierzonego np. za pomocą PKB per capita w tej samej grupie obok państw o wysokiej wartości PKB na mieszkańca zwykle można wskazać

6 52 kraj o niskim wskaźniku PKB per capita. Zatem ani liczba ludności, ani potencjał gospodarczy poszczególnych państw nie są czynnikami, które w jednoznaczny sposób kształtują strukturę wiekową bezrobotnych. Różnice w tym zakresie należy tłumaczyć raczej odmienną strukturą demograficzną ludności poszczególnych krajów lub różnicami w strukturze zatrudnienia w działach gospodarki. Aby ustalić, które zmienne (grupy wiekowe) w istotny sposób przyczyniły się do zróżnicowania powstałych skupień, przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji ANOVA. Procedura ta jest oparta na źródłach zmienności wyników. Ogólna zmienność wyników jest dekomponowana na zmienność spowodowaną ewentualnym oddziaływaniem czynnika testowego oraz na zmienność wywołaną czynnikami losowymi. Jeżeli zmienność wyników spowodowana badanym czynnikiem jest istotnie większa niż zmienność spowodowana czynnikami losowymi, wpływ testowanego czynnika uznaje się za istotny (por. [Dobosz 2004, s. 83]). Wyniki jednoczynnikowej analizy wariancji zawarto w tabeli 2. Tabela 2. Wyniki jednoczynnikowej analizy wariancji efektu grupowania krajów UE metodą Warda ze względu na strukturę wiekową bezrobotnych Wiek (w latach) Średnia (w %) Wartość F grupa 1 grupa 2 grupa 3 grupa 4 grupa 5 grupa 6 p a ,8 5,6 3,7 5,9 27,8 13,9 53,045 0, ,8 18,9 11,8 15,4 20,3 13,9 9,737 0, ,7 16,6 10,2 13,0 10,0 11,6 12,633 0, ,6 12,7 11,1 11,4 8,0 10,6 4,340 0, ,6 11,6 12,1 10,5 7,0 11,0 2,461 0, ,5 10,7 13,4 11,8 7,4 10,7 8,044 0, ,0 10,1 12,2 11,5 9,1 9,0 8,174 0, ,1 8,4 12,1 11,6 6,6 8,8 21,276 0, ,4 4,3 10,0 7,2 3,2 8,6 5,895 0, ,3 1,0 3,1 1,3 0,6 1,9 1,364 0,278 Powyżej 64 0,2 0,1 0,2 0,6 0,0 0,0 1,371 0,275 a Prawdopodobieństwo testowe p < 0,05 zostało wyróżnione. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z GMID. W przedostatniej kolumnie tabeli 2 przedstawiono empiryczne wartości statystyki testowej F. Jest ona ilorazem wariancji międzygrupowej oraz wariancji wewnątrzgrupowej. Ma ona rozkład Fishera o k 1 oraz N k stopniach swobody, gdzie k jest liczbą grup, a N jest łączną liczbą obserwacji. Jeżeli empiryczna wartość statystyki F przekracza wartość krytyczną F α; k 1; N k, to odrzuca się hipotezę zerową o równości wariancji w k grupach. Na podstawie wyników zamieszczonych w tabeli 2 można wnioskować, że większość grup wiekowych bezrobotnych

7 Wybrane aspekty statystycznej analizy 53 statystycznie istotnie (na poziomie istotności α = 0,05) różnicowała powstałe skupienia krajów, z wyjątkiem trzech grup wiekowych: lat, lat i powyżej 64 lat. Wyniki grupowania krajów UE pod względem struktury wiekowej bezrobotnych kobiet okazały się podobne do opisanych wyników, dlatego zostaną pominięte. Nieco odmienne rezultaty uzyskano w wypadku grupowania krajów UE metodą Warda na podstawie struktury wiekowej bezrobotnych mężczyzn. Wyniki tego grupowania przedstawiono na rys. 3. Aby uzyskać porównywalność z grupowaniem przedstawionym na rys. 2, dendrogram został przycięty na wysokości wiązania 2,5. W tym przypadku można wyodrębnić cztery grupy skupiające kraje UE o podobnej strukturze wiekowej bezrobotnych mężczyzn: grupa pierwsza: Łotwa, Estonia, Niemcy, Litwa, Bułgaria, grupa druga: Słowenia, Wielka Brytania, Słowacja, Polska, Czechy, Szwecja, Cypr, grupa trzecia: Rumunia, Irlandia, Włochy, Hiszpania, Grecja, Portugalia, Węgry, Francja, Luksemburg, Belgia, grupa czwarta: Malta, Finlandia, Dania, Holandia, Austria Odległość wiązania Łotwa Estonia Niemcy Litwa Bułgaria Słowenia Wielka Brytania Słowacja Polska Czechy Szwecja Cypr Rumunia Irlandia Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Węgry Francja Luksemburg Belgia Malta Finlandia Dania Holandia Austria Rys. 3. Wyniki grupowania krajów UE metodą Warda ze względu na strukturę wiekową bezrobotnych mężczyzn w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GMID.

8 54 Liczba i skład powstałych skupień są nieco inne niż w przypadku grupowania krajów UE przedstawionego na rys. 2. Może to oznaczać, że różnice między strukturą wiekową bezrobotnych mężczyzn w niektórych państwach UE w latach a strukturą wiekową wszystkich bezrobotnych mogły być większe niż w przypadku bezrobotnych kobiet. Skład utworzonych grup również tylko częściowo odzwierciedla geograficzne sąsiedztwo tworzących je państw (rys. 4), np. trzy kraje nadbałtyckie znajdują się w pierwszej grupie, część krajów Europy Środkowo-Wschodniej jest w drugiej grupie, a kraje Półwyspu Iberyjskiego oraz część krajów Beneluksu w trzeciej grupie. Grupa I Grupa II Grupa III Grupa IV Rys. 4. Skupienia krajów UE na podstawie wyników uzyskanych metodą Warda Źródło: opracowanie własne. W celu ustalenia, które zmienne określające grupy wiekowe wykazały największą zdolność grupowania, przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji ANOVA, której wyniki zaprezentowano w tabeli 3. Prawie wszystkie

9 Wybrane aspekty statystycznej analizy 55 grupy wiekowe bezrobotnych mężczyzn w istotny sposób różnicowały powstałe skupienia krajów, z wyjątkiem grup wiekowych lat oraz powyżej 64 lat. Tabela 3. Wyniki jednoczynnikowej analizy wariancji efektu grupowania krajów UE metodą Warda ze względu na strukturę wiekową bezrobotnych mężczyzn Wiek (w latach) Średnia (w %) grupa 1 grupa 2 grupa 3 grupa 4 F Wartość p a ,0 5,2 6,7 16,6 15,375 0, ,2 18,5 18,8 15,2 10,500 0, ,6 15,7 17,4 11,3 16,669 0, ,9 11,6 13,9 10,1 14,589 0, ,9 10,3 12,4 10,2 4,425 0, ,9 10,3 10,0 10,0 7,783 0, ,9 10,2 8,8 9,1 6,679 0, ,9 9,3 6,8 8,4 15,215 0, ,9 5,4 3,9 7,5 7,702 0, ,1 2,0 1,2 1,6 0,769 0,523 Powyżej 64 0,6 0,2 0,2 0,0 1,890 0,160 a Prawdopodobieństwo testowe p < 0,05 zostało wyróżnione. Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z GMID. Aby ocenić stopień podobieństwa struktury wiekowej bezrobotnych w krajach UE, wykorzystano następującą miarę podobieństwa struktur (por. [Podolec 1995, s. 43]): r αij = min{ αik, α jk}, (1) k= 1 gdzie: i, j numery obiektów (krajów), k numer składnika struktury, α ik udział k-tego składnika w strukturze obiektu i, α jk udział k-tego składnika w strukturze obiektu j. Wyrażenie (1) może przyjmować wartości z przedziału [0, 1]. Jeśli struktury i oraz j są całkowicie różne, wówczas α ij = 0, a jeżeli są identyczne, to α ij = 1. Wartości wskaźnika (1) obliczono dla wszystkich par krajów UE. Krajami o najwyższej wartości wskaźnika podobieństwa struktury wiekowej bezrobotnych, równej 0,961, okazały się Włochy i Grecja, co oznacza zgodność badanych struktur w obu krajach w 96,1%. W dalszej kolejności pod tym względem

10 56 znalazły się Belgia i Irlandia (α ij = 0,906) oraz Portugalia i Hiszpania (α ij = 0,955). Państwami o najniższej wartości wskaźnika podobieństwa struktury wiekowej bezrobotnych, równej 66,6%, są Niemcy i Malta. Oznacza to, że struktura wiekowa bezrobotnych w obu krajach była zgodna w 66,6%. Podobne wartości wskaźnika podobieństwa struktur odnotowano również w przypadku następujących par krajów: Litwy i Malty (α ij = 0,681) oraz Malty i Łotwy (α ij = 0,707). Wartości wskaźnika (1) zostały również obliczone osobno dla struktury wiekowej bezrobotnych kobiet i mężczyzn wszystkich krajów UE. Najwyższy poziom zgodności struktury wiekowej bezrobotnych mężczyzn, równy 95,6%, wystąpił w Słowenii i na Słowacji, natomiast najniższy, równy 71,3%, w Niemczech i na Malcie. Najwyższy poziom zgodności struktury wiekowej bezrobotnych kobiet, równy 96,1%, wystąpił w Luksemburgu i w Belgii, natomiast najniższy, równy 58,5%, na Litwie i na Malcie. Wartości wskaźnika podobieństwa struktury wiekowej bezrobotnych obliczone dla Polski i pozostałych krajów UE przedstawiono na rys ,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy Razem Mężczyźni Kobiety Rys. 5. Wartości wskaźnika podobieństwa struktury wiekowej bezrobotnych w Polsce i pozostałych krajach UE Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GMID.

11 Wybrane aspekty statystycznej analizy 57 Pod względem struktury wiekowej bezrobotnych Polska okazała się najbardziej podobna do Słowenii, przy czym stopień zgodności porównywalnych struktur wyniósł 95,1%. Najmniej zbliżona do struktury wiekowej bezrobotnych w Polsce jest struktura wiekowa bezrobotnych na Malcie w tym przypadku obie struktury były podobne w 74,4%. Również do struktur wiekowych bezrobotnych mężczyzn i kobiet w Polsce najbardziej zbliżone okazały się struktury w Słowenii. Wskaźniki podobieństwa struktur wyniosły, odpowiednio, 94,2% oraz 92,8%. Najmniej zbliżona do struktury wiekowej bezrobotnych mężczyzn w Polsce jest struktura wiekowa bezrobotnych mężczyzn w Danii (α ij = 76,4%), a pod względem struktury wiekowej bezrobotnych kobiet Polska okazała się najmniej podobna do Malty (α ij = 66,4%). 3. Dynamika struktury wiekowej bezrobotnych W celu przeprowadzenia oceny stopnia dynamiki zmian w strukturze wiekowej bezrobotnych w krajach UE wykorzystano wskaźnik dynamiki struktur (2) (por. [Kukuła 2003, s. 41]), który umożliwia zbadanie różnicy w strukturze w dwóch okresach: υ t, t+ τ i k α i( t+ τ) = =1 2 α it, (2) gdzie: k liczba wyróżnionych grup, α i(t + τ), α it i-te wskaźniki struktury dla obiektów w okresach t + τ oraz t. Wskaźnik (2) przyjmuje unormowane wartości z przedziału [0, 1]. Jeśli porównywane struktury w okresach t + τ oraz t są podobne, czyli dynamika zmian składników struktury jest nieznaczna, to wskaźnik (2) ma wartość bliską zera. Im porównywane struktury są bardziej zróżnicowane w okresach t + τ oraz t, tym bliższa 1 jest wartość miernika (2). Na rys. 6 przedstawiono wartości miernika (2) obrazujące dynamikę zmian w strukturze wiekowej bezrobotnych w krajach UE w 2007 r. w stosunku do 2002 r. Największą dynamikę zmian w strukturze wiekowej bezrobotnych w 2007 r. w stosunku do 2002 r. zaobserwowano na Łotwie (υ 2002, 2007 = 0,156). Przesądziło o tym przede wszystkim zmniejszenie udziału bezrobotnych w przedziałach wiekowych lat i lat w badanym okresie o, odpowiednio, około 7 i 5 pkt procentowych. Najmniejszą dynamikę zmian w strukturze wiekowej bezrobotnych w 2007 r. w stosunku do 2002 r. odnotowano w Belgii (υ 2002, 2007 = 0,0347).

12 58 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 Austria Belgia Bułgaria Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Razem Mężczyźni Kobiety Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Włochy Wielka Brytania Rys. 6. Wartości miernika dynamiki struktur bezrobotnych w przekroju wiekowym w państwach UE obliczone na podstawie danych z lat Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GMID. W największym stopniu struktura wiekowa bezrobotnych mężczyzn w badanym okresie zmieniła się w Luksemburgu (υ 2002, 2007 = 0,244). Był to przede wszystkim skutek wzrostu udziału bezrobotnych mężczyzn w wieku lat o około 8 pkt procentowych przy jednoczesnym zmniejszeniu udziału bezrobotnych mężczyzn w wieku lat o prawie 8 pkt procentowych w 2007 r. w stosunku do 2002 r. W najmniejszym stopniu struktura wiekowa bezrobotnych mężczyzn w rozważanym okresie zmieniła się w Belgii (υ 2002, 2007 = 0,041). W strukturze wiekowej bezrobotnych kobiet w latach największe zmiany również zaobserwowano w Luksemburgu (υ 2002, 2007 = 0,2). Był to głównie skutek zmniejszenia się udziału bezrobotnych kobiet w wieku lat o około 10 pkt procentowych i jednocześnie zwiększenia udziału bezrobotnych kobiet w przedziale wiekowym lat o około 7,5 pkt procentowego w badanym okresie. Najniższą dynamiką zmian w 2007 r. w stosunku do 2002 r. cechowała się struktura wiekowa bezrobotnych kobiet w Holandii (υ 2002, 2007 = 0,475).

13 Wybrane aspekty statystycznej analizy 59 Polska pod względem dynamiki zmian w strukturze wiekowej bezrobotnych w porównaniu do innych krajów UE wypada przeciętnie (υ 2002, 2007 = 0,094). Największe zmiany w tej strukturze w 2007 r. w porównaniu do 2002 r. widoczne są przede wszystkim w wypadku bezrobotnych z grupy wiekowej lat (wzrost udziału o 3,5 pkt procentowego) oraz w grupie wiekowej lat (zmniejszenie się udziału o 3,2 pkt procentowego). Również za przeciętną należy uznać dynamikę zmian struktury wiekowej bezrobotnych mężczyzn w Polsce w porównaniu do innych państw UE (υ 2002, 2007 = 0,09). W wypadku mężczyzn największe zmiany w strukturze wiekowej w 2007 r. w porównaniu do 2002 r. zaobserwowano w grupie wiekowej lat (wzrost udziału o około 3,9 pkt procentowego) i w grupie wiekowej lat (spadek udziału o około 3,5 pkt procentowego). Wartość wskaźnika dynamiki struktury wiekowej bezrobotnych kobiet w Polsce w badanym okresie była podobna jak w wypadku bezrobotnych mężczyzn i wyniosła 0,104. Największe zmiany w strukturze wiekowej w 2007 r. w porównaniu do 2002 r. zaobserwowano w grupie wiekowej lat (wzrost udziału o około 4,3 pkt procentowego) i w grupie wiekowej lat (spadek udziału o około 4 pkt procentowe). 4. Zakończenie Z przeprowadzonej analizy wynika, że w krajach UE w latach największy odsetek bezrobotnych stanowiły osoby młode, które dopiero zakończyły edukację na poziomie średnim lub wyższym (z grup wiekowych lat i lat). Wiąże się to w pewnym stopniu ze strukturą wiekową ludności krajów UE. Osoby z rozpatrywanych grup wiekowych po zakończeniu procesu kształcenia przez pewien czas (niekiedy dość długi) szukają pierwszej pracy bądź też zmieniają pracę, dlatego odsetek bezrobotnych wśród tych osób jest szczególnie wysoki. Z pewnością pełniejszą charakterystykę zjawiska bezrobocia w krajach UE można uzyskać z uwzględnieniem danych na temat osób dotkniętych długotrwałym bezrobociem (pozostających bez pracy przez co najmniej rok). Wówczas proporcje udziału bezrobotnych w poszczególnych grupach wiekowych mogą być inne. Różnice w strukturach wiekowych bezrobotnych w niektórych państwach są spowodowane m.in. specyfiką rynków pracy, odmienną strukturą zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki, różnym odsetkiem ludności aktywnej zawodowo, odmienną sytuacją demograficzną oraz różnicami w poziomie rozwoju gospodarczego krajów i regionów UE. Z grupowania państw UE za pomocą metody Warda wynika, że geograficzna bliskość niektórych krajów do pewnego stopnia znajduje odzwierciedlenie w podobnej strukturze wiekowej bezrobotnych (przede wszystkim bezrobotnych ogó-

14 60 łem i bezrobotnych mężczyzn). Dotyczy to np. krajów Półwyspu Iberyjskiego, większości państw nadbałtyckich oraz krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W latach największe zmiany w strukturze wiekowej bezrobotnych ogółem zaobserwowano na Łotwie. Przeanalizowano osobno zbiorowość bezrobotnych mężczyzn i kobiet największą dynamikę zmian w strukturze wiekowej odnotowano w krajach Beneluksu. Interesujące jest to, że wśród państw Beneluksu znajdują się kraje o najmniejszej dynamice zmian w strukturze wiekowej bezrobotnych. Literatura Auer P., Cazes S. [2002], Employment Stability in an Age of Flexibility: Evidence from Industrialized Countries, ILO, Geneva. Begg D., Dornbusch R., Fischer S. [1997], Makroekonomia, PWE, Warszawa. Dobosz M. [2004], Wspomagana komputerowo statystyczna analiza wyników badań, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa. Glapiak E. [2008], Bezrobotna Europa, Rzeczpospolita, Holzer J. [2003], Demografia, PWE, Warszawa. Kukuła K. [2003], Elementy statystyki w zadaniach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Podolec B. [1995], Zachowania konsumpcyjne gospodarstw domowych. Analiza ekonometryczna, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Seria specjalna: Monografie, nr 124, Kraków. Sokołowski A. [2002], Metody stosowane w Data Minig, StatSoft Polska. Selected Aspects of the Statistical Analysis of the Age Structure of the Unemployed in the Countries of the European Union The article compares the age structure of the unemployed and how it changed in the 27 countries of the EU in the years To this end, indicators of structural similarity and structural dynamics were used. To determine the most similar and dissimilar countries in terms of the age structure of their unemployed, selected methods of analysing concentration were employed. The use of a single-factor analysis of variance determined those factors that essentially differentiate the created groups of countries. The results were used as the background for a comparison of the age structure of unemployed in Poland with the other countries of the EU. The data for calculation were taken from International Labour Organisation reports by way of the databases of the British firm Euromonitor: Global Market Information Database.