OPINIA KONSERWATORSKA Dot. zabytkowej stolarki okiennej w budynku Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim, ul. Kościuszki 30.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "OPINIA KONSERWATORSKA Dot. zabytkowej stolarki okiennej w budynku Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim, ul. Kościuszki 30."

Mieczysław Olejniczak
8 lat temu
Przeglądów:

1 dr Katarzyna Darecka Gdynia, ul. Falista 6/1 Konserwator zabytków - zabytkoznawca Nr dypl. UMK 865 OPINIA KONSERWATORSKA Dot. zabytkowej stolarki okiennej w budynku Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim, ul. Kościuszki 30. Dokonano przeglądu okien w budynku sądu z końca XIX w. pod kątem ich stanu zachowania oraz oryginalności substancji zabytkowej. Stwierdzono, że w większości zachowane są oryginalne okna podnosząc jednocześnie wartość zabytkową architektury. Stanowią one bardzo ważny detal kompozycji i rozczłonkowania elewacji. Na klatce schodowej stolarka ma konstrukcję krosnową z pojedynczymi skrzydłami. Pozostała - konstrukcję skrzynkową. W większości są to okna czterokwaterowe, zamknięte łękiem odcinkowym, ze ślemieniem w formie profilowanego gzymsu przesuniętym ku górze. Słupek w formie pilastra ze sfazowanymi krawędziami z dekoracyjnymi spływami. Dolne skrzydła podzielone zostały szczebliną poziomą. Duże okna holu i Sali rozpraw są sześciokwaterowe. Zewnętrzne skrzydła zamykane są na zakrętki dźwigniowe, które w oknach reprezentacyjnych holu mają mosiężne gałki. Wewnętrzne skrzydła zamyka się na zasuwnice wpuszczane i prostą w formie klamkę dwuskrzydełkową. Stolarkę wykonano z drewna sosnowego. W niektórych oknach klatki schodowej i holu zastosowano szyby wzorzyste. Są one niejednorodne bowiem częściowo wymieniane na inne. W większości jest to szkło z wicią roślinną i kwiatami, częściowo typu Floro 1

pod kątem ich stanu zachowania oraz oryginalności substancji zabytkowej. Stwierdzono, że w większości zachowane są oryginalne okna podnosząc jednocześnie wartość zabytkową architektury.

2 Morisco. Ponieważ szkła takie stosowano zarówno pod koniec XIX w. jak i w 2. poł. XX w. nie można stwierdzić czy są one oryginalne. Forma, konstrukcja i dekoracja okien jest charakterystyczna dla końca XIX w. Część okien w ostatnich latach została wymieniona na nowe jednoramowe, w niektórych wymieniono skrzydła zewnętrzne na nowe bez profilowanych krawędzi, bądź wymieniono tylko dolne ramiaki lub szczebliny na grubsze od oryginalnych. W pojedynczych oknach klatki schodowej w trakcie poprzedniej renowacji wstawiono szyby termoizolacyjne, które są już zmatowiałe - nieszczelne i w przestrzeń międzyszybową dostała się wilgoć. Okna prezentują różny stan zachowania. Niektóre są bardzo zniszczone: destrukcja drewna (zwłaszcza okapników i okapów w dolnym elemencie skrzynki), wypaczenia (także wypaczenia szczeblin i dolnych ramiaków skrzydeł), zwiśnięcia skrzydeł, ubytki drewna, pęknięcia konstrukcji, znaczne ubytki kitu szklarskiego, ubytki, złuszczenia i odspojenia farby pokrywającej drewno (na niektórych elementach całkowity brak powłoki zabezpieczającej), czasami niesprawne mechanizmy zamykające. Ponadto stwierdzono ubytki spoiny zewnętrznej między murem a stolarką. Z powodu bardzo ograniczonego zakresu powierzonych prac, wykonano tylko jedną odkrywkę konserwatorską. Na jej podstawie stwierdzono, że pierwotną warstwą malarską na skrzydłach od strony wnętrza była farba kryjąca w kolorze szarokremowym lub złamanej bieli. Od zewnątrz być może słupki malowane były w kolorze szarym. Konieczne jest uzupełnienie badań konserwatorskich w toku prac konserwatorskich. 2

Część okien w ostatnich latach została wymieniona na nowe jednoramowe, w niektórych wymieniono skrzydła zewnętrzne na nowe bez profilowanych krawędzi, bądź wymieniono tylko dolne ramiaki lub

3 WYTYCZNE KONSERWATORSKIE W celu zastosowania optymalnej metody łączącej poprawę warunków termicznych we wnętrzach oraz poszanowania substancji zabytkowej okien proponuje się następujące postępowanie: 1. Zachować i wykonać renowację wytypowanych zabytkowych okien (wykazanych na rysunkach). W celu poprawy warunków termicznych w wewnętrznych skrzydłach w konstrukcji skrzynkowej należy wykonać nafrezowanie i zastosować uszczelki wpuszczane. Zachować i wykonać renowację parapetów wewnętrznych. Bezwzględnie zachować i wykonać renowację zachowanych szufladek znajdujących się pod oknami. 2. Program prac konserwatorskich: a. Wykonać odkrywki sonażowe z celu stwierdzenia oryginalnej kolorystyki. b. Demontaż skrzydeł okiennych, wywiezienie ich do warsztatu wykonawcy, demontaż szyb i okuć. c. W razie konieczności zdemontować całe okno łącznie ze skrzynką, a otwór okienny zabezpieczyć na czas trwania prac. d. Usunięcie warstw farby (przemalowań) ze wszystkich powierzchni drewnianych i metalowych zarówno na skrzydłach jak i obokniach. Przy użyciu nagrzewnic (uwaga! nie dopuścić do przegrzania i przypalenia drewna) i szpachelek do skrobania. e. Impregnacja najbardziej zniszczonych okapników poprzez pędzlowanie Paraloidem B72. 3

W celu poprawy warunków termicznych w wewnętrznych skrzydłach w konstrukcji skrzynkowej należy wykonać nafrezowanie i zastosować uszczelki wpuszczane.

4 f. Uzupełnienie ubytków drewnianymi flekami, a mniejszych ubytków poprzez szpachlowanie kitem akrylowym oraz elastyczną szpachlowką akrylową przeznaczoną do drewna. g. Wymiana najbardziej zniszczonych okapników. h. Wymiana najbardziej zniszczonych skrzydeł. i. Szlifowanie powierzchni w celu wyrównania powierzchni do malowania. j. Nafrezowanie rowków po obwodzie wewnętrznych skrzydeł okiennych służących do zamontowania uszczelek wciskanych (polecany typ: biel-gładka QL 3078). k. Naprawa uszkodzonych mechanizmów zamykających skrzydła, ewentualnie przełożenie ich z okien przeznaczonych do wymiany. l. Gruntowanie powierzchni przy użyciu podkładu przeznaczonego do drewna do powierzchni zewnętrznych. m. Dwukrotne malowanie farbą przeznaczoną do drewna w ekspozycji zewnętrznej. n. Montaż nowych, grubszych szyb (4mm) przy użyciu sylikonu. o. Montaż klameczek. W przypadku braku oryginalnych klamek pozyskanie ich z okien przeznaczonych do wymiany. p. Montaż skrzydeł okiennych, regulacja zawiasów i zamknięć w celu likwidacji luzów i uzyskania szczelności okien. q. Konserwacja parapetów wewnętrznych wg powyższych zasad. r. Uzupełnienie spoiny zewnętrznej oraz izolacji między murem a stolarką. s. Konserwacja szufladek po wykonaniu prób, ostrożne usunięcie wtórnych warstw farby aby nie uszkodzić lica. t. Zaleca się zachowanie szkła fakturowego z wicią roślinną (il. 6). Można skompletować zachowane tafle w jednym lub dwóch oknach do decyzji konserwatorskiej w trakcie prac. 4

Nafrezowanie rowków po obwodzie wewnętrznych skrzydeł okiennych służących do zamontowania uszczelek wciskanych (polecany typ: biel-gładka QL 3078). k.

5 3. Nowe okna w miejscach gdzie oryginalnie występują okna skrzynkowe powtórzyć o konstrukcji skrzynkowej wykonane z drewna sosnowego klejonego warstwowo: a. Zewnętrzne skrzydła winny być zrekonstruowane dokładnie według istniejących zabytkowych wzorów (z powtórzeniem wszystkich profili, wymiarów, sposobu otwierania i zastosowanych materiałów. Okucia zamykające winny być przełożone z okien zabytkowych. b. W skrzydłach wewnętrznych natomiast można zastosować szyby termoizolacyjne oraz uszczelki. Takie rozwiązanie jest zalecane z powodów konserwatorskich - widok okien w elewacji pozostaje bez zmian. Jak i z powodu zasad fizyki - uszczelnione powinny być skrzydła wewnętrzne, które nie będą dopuszczały ciepłego, wilgotnego powietrza do przestrzeni międzyszybowej (konsultacji w tym zakresie udzielił: prof. dr hab. inż. arch. Jan Tajchman - specjalista i badacz zabytkowej stolarki okiennej, UMK Toruń). Szyba termoizolacyjna oraz ramiaki skrzydeł winny mieć zredukowaną szerokość, aby jak najmniej wpływały na zmianę historycznej estetykę okna. Z powodu zachowania oryginalnego wymiaru szprosu (szer. 25 mm) dopuszcza się wykonanie go w formie niekonstrukcyjnej (naklejany i czopowany do ramiaka skrzydła). W tym wypadku pomiędzy szybami zespolonymi powinna być przekładka, która będzie imitowała szpros konstrukcyjny. Wszystkie profile i kanciaste krawędzie należy powtórzyć (bez zaokrąglania). Zaleca się przełożyć klamki z oryginalnych okien. 4. Nowe okna w miejscach, gdzie oryginalnie występowały okna krosnowe (klatka schodowa) zastosować okna jednoramowe wykonane z drewna sosnowego klejonego warstwowo. Szerokość ramiaka skrzydeł powinna być zredukowana, w maksymalnym stopniu zbliżona do zabytkowego (ok. 70mm). Z powodu zachowania oryginalnego wymiaru szprosu (szer. 25 mm) dopuszcza się wykonanie go w formie niekonstrukcyjnej (naklejany i czopowany do ramiaka skrzydła). W tym wypadku pomiędzy szybami 5

Okucia zamykające winny być przełożone z okien zabytkowych. b. W skrzydłach wewnętrznych natomiast można zastosować szyby termoizolacyjne oraz uszczelki.

6 zespolonymi powinna być przekładka, która będzie imitowała szpros konstrukcyjny. Należy dokładnie odwzorować wszystkie profile, dekoracje słupka i ślemienia, wymiary, sposoby otwierania skrzydeł. Profile i kanciaste krawędzie należy powtórzyć (bez zaokrąglania). Zastosować drewniane okapniki na skrzydłach. Okucia zamykające winny być przełożone z okien zabytkowych. 5. Nowa stolarka okienna powinna być umieszczona w murze dokładnie tak jak zabytkowa nie może zmniejszać światła muru! 6. Jeśli nie zostanie ustalona oryginalna kolorystyka wszystkie okna winny być pomalowane w kolorze złamanej-starej bieli (zalecany S1002-Y50R wg. NCS). Przed docelowym malowaniem należy wykonać próbę. 7. Wykonawca winien: wszystkie profile i detale dekoracji dokładnie wzorować na oknie oryginalnym, wykonać okno wzorcowe wg propozycji rysunkowej (rys. 5 i 6) do zaakceptowania przez komisję konserwatorską, wykonać własne pomiary okien (UWAGA! Wymiary podane w zestawieniu odzwierciedlają wielkość światła muru, a nie rzeczywisty wymiar stolarki okiennej, która umieszczona jest za węgarkiem) mieć w swoim zespole konserwatora zabytków do wykonania badań konserwatorskich oraz do nadzoru przy renowacji. 6

Nowa stolarka okienna powinna być umieszczona w murze dokładnie tak jak zabytkowa nie może zmniejszać światła muru! 6.

7 1. Okno zabytkowe, czterokwaterowe, skrzynkowe 2. Okno zabytkowe sześciokwaterowe, pojedyncze. 3. Krzyż okienny. 4. Okno sześciokwaterowe od wnętrza. 7

8 5. Okno krosnowe z różnym oszkleniem. 6. Szkło wzorzyste z motywami wici roślinnej i kwiatami. 7. Szkło wzorzyste Floro Morsico. 8. Szufladka do zbieranie wody jaka przedostanie się do wnętrza. 8

9 Zakrętka i gałki do zamykania skrzydeł zewnętrznych. 11. Klamka z szyldzikiem do zamykania skrzydeł wewnętrznych. 12. Parapet i dekoracyjna listwa profilowa. 9

10 13. Zły stan zachowania okapnika i okapu przy oknie holu I piętra. 14. Zły stan zachowania okapnika i okapu przy oknie holu I piętra. 15. Zły stan zachowania skrzynki. 16. Zły stan zachowania okapnika. 10

11 17. Wypaczone po łuku skrzydło. 18. Ubytek w ramiaku skrzydła. 19. Wtórna szeroka szczeblina 20. Wymienione skrzydła zewnętrzne (brak profilowań) i brak szczebliny wewnętrznej. 11

12 21. Odkrywka od strony wnętrza. 12

Podobne dokumenty

Katarzyna Darecka Gdańsk, 22. 08. 2010 Gdynia, ul. Falista 6/1 Konserwator zabytków-zabytkoznawca Nr dypl. UMK 865 OPINIA KONSERWATORSKA

Katarzyna Darecka Gdańsk, 22. 08. 2010 Gdynia, ul. Falista 6/1 Konserwator zabytków-zabytkoznawca Nr dypl. UMK 865 OPINIA KONSERWATORSKA Dokonano przeglądu okien na Wydziale Elektrotechniki i Automatyki