Raport z badania rynku pracy powiatu łosickiego

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Raport z badania rynku pracy powiatu łosickiego"

Transkrypt

1 Analiza sytuacji na wybranych powiatowych rynkach pracy oraz stworzenie metodologii badania lokalnego rynku pracy w Polsce Raport z badania rynku pracy powiatu łosickiego projekt realizowany przez konsorcjum firm: agencję profile sp. z o.o., profile dialog sp. z o.o. oraz MillwardBrown SMG/KRC dla MPiPS Wersja 3 z dnia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Spis treści Wprowadzenie...3 Rozdział 1 Powiat łosicki: ogólna charakterystyka społeczno gospodarcza...10 Rozdział 2 Ludność powiatu łosickiego...26 Rozdział 3 Pracujący w powiecie łosickim...50 Rozdział 4 Bezrobotni w powiecie łosickim...96 Rozdział 5 Nieaktywni zawodowo w powiecie łosickim Rozdział 6 Charakterystyka osób pozostających w rejestrach urzędu pracy Rozdział 7 Popyt na pracę w powiecie łosickim Podsumowanie

3 Wprowadzenie Niniejsza publikacja stanowi raport z badania rynku pracy w powiecie łosickim, przeprowadzonego w okresie od kwietnia do sierpnia 2006 roku w ramach projektu badawczego zatytułowanego Analiza sytuacji na wybranych powiatowych rynkach pracy oraz stworzenie metodologii badania lokalnego rynku pracy w Polsce, zamawianego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, finansowanego przez Europejski Fundusz Społeczny i zrealizowanego przez zespół badawczy konsorcjum firm: agencję profile sp. z o.o., profile dialog sp. z o.o. oraz MillwardBrown SMG/KRC. Poznanie przyczyn problemów występujących na lokalnym rynku pracy oraz właściwy dobór narzędzi w celu kreowania zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu moŝliwe jest tylko w przypadku posiadania kompleksowej charakterystyki sytuacji na tym rynku. Co więcej skuteczność doboru narzędzi i grup docelowych wymaga regularnego monitorowania sytuacji na rynku. Choć istnieją takie powiaty, gdzie problemy rynku pracy i promocja zatrudnienia są waŝnym elementem polityki władz lokalnych (co znajduje wyraz m.in. w regularnym monitorowaniu sytuacji), w wielu wciąŝ wiedza na temat funkcjonowania rynku pracy, zwłaszcza tego najbliŝszego, jest niewystarczająca. Stąd celem projektu było nie tylko zbadanie konkretnych rynków, ale przede wszystkim stworzenie metodologii badania lokalnego rynku pracy, która będzie mogła znaleźć zastosowanie w róŝnych przypadkach. Przygotowanie metodologii poprzedzone zostało badaniem sześciu wybranych powiatowych rynków pracy. Celem tej analizy było zgromadzenie wiedzy o tych rynkach, ale przede wszystkim przetestowanie moŝliwości zbierania informacji i narzędzi ich analizy. Powiaty, w których przeprowadzono badanie, zostały dobrane w sposób zapewniający moŝliwie duŝą róŝnorodność charakterystyk lokalnych rynków pracy i jego problemów (np. duŝy udział zatrudnienia w rolnictwie, duŝa aglomeracja, wysokie bezrobocie itd.). Wybór zakładał takŝe rozproszenie przestrzenne badanych powiatów 1, stąd w losowaniu wybrano powiat olecki (województwo warmińsko-mazurskie), łosicki (województwo mazowieckie), nakielski (województwo kujawsko-pomorskie), łosicki (województwo dolnośląskie), miasto Jaworzno (województwo śląskie) oraz miasto Gdańsk (województwo pomorskie). Badanie było elementem jednej z czterech części projektu, z których pierwsza polegała na rozpoznaniu dostępnych publicznych źródeł informacji na temat lokalnego rynku pracy oraz sformułowaniu potrzeb informacyjnych władz lokalnych i lokalnych urzędów 1 KaŜdy powiat musiał być z innego województwa. 3

4 pracy. Potrzeby te określono przede wszytskim na podstawie teorii ekonomii oraz krajowych i międzynarodowych dokumentów dotyczących strategii zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich. W części drugiej zebrano informacje na temat rynków pracy wybranych powiatów i przygotowano analizę tych danych. W oparciu o raporty powiatowe przygotowano propozycję metodologii badania lokalnego rynku pracy, którą proponujemy władzom i słuŝbom zatrudnienia innych powiatów (część trzecia). Część czwarta projektu polega na działaniach słuŝących upowszechnieniu wyników projektu, zarówno w postaci podręcznika z opisem metodologii, jak i dwóch konferencji, podczas których zaprezentowane zostaną wyniki badań oraz proponowana metodologia. Celem etapu drugiego projektu było moŝliwie wszechstronne zbadanie sytuacji na rynku pracy powiatu, zarówno od strony podaŝowej, jak i popytowej. Zamiarem autorów było określenie słabych i mocnych stron lokalnego rynku pracy, wskazanie potencjalnych szans na poprawę sytuacji, ale takŝe zagroŝeń mogących spowodować pogorszenie wyników rynku pracy w przyszłości oraz ocena działań podjętych przez władze lokalne (w szczególności przez powiatowy urząd pracy) w celu poprawy efektywności rynku. Zgodnie z podejściem dominującym w literaturze przedmiotu, a takŝe w dokumentach europejskich, skupiano się przede wszystkim na ocenie sytuacji na rynku pracy od strony zatrudnienia i szans jego wzrostu. Jest to jedna z kluczowych róŝnic w perspektywie oceny sytuacji w porównaniu z podejściem stosowanym w większości lokalnych urzędów pracy, skupiających się na problemie bezrobocia, zwykle wyłącznie z perspektywy bezrobocia rejestrowanego. Drugą charakterystyczną cechą zastosowanego podejścia był porównawczy charakter analizy: sytuację na danym rynku lokalnym odnoszono do sytuacji przeciętnej w sześciu badanych powiatach. Pozwoliło to na lepsze wychwycenie cech charakterystycznych dla danego rynku lokalnego. W badaniu generalnie posługiwano się przede wszystkim opisem statystycznym oraz analizą regresji. Posługiwano się przy tym kilkoma źródłami informacji o sytuacji na lokalnym rynku pracy, a w szczególności: publicznymi statystykami dotyczącymi gmin i powiatów, statystykami powiatowego urzędu pracy, lokalnymi źródłami informacji statystycznej (dane starostwa i innych organów czy organizacji), 4

5 wywiadami przeprowadzonymi z pracownikami powiatowego urzędu pracy, starostwa, urzędów gminy, organizacji pozarządowych, pracodawców i innymi kluczowymi informatorami, informacjami uzyskanymi z badania sondaŝowego przeprowadzonego wśród ludności powiatu oraz w przedsiębiorstwach powiatu. Szczególnie waŝnym źródłem informacji było to ostatnie. Wstępna analiza informacji dotyczących rynku pracy dostępnych na poziomie powiatów w ramach statystki publicznej wykazała, Ŝe zbiór ten jest niezwykle skromny i skupia się w zasadzie na informacjach o bezrobociu rejestrowanym i szczątkowych informacjach dotyczących pracujących. Stąd konieczne okazało się przeprowadzenie dodatkowego badania dotyczącego zachowań siły roboczej oraz pracodawców. Osoby, z którymi ankieterzy firmy SMG przeprowadzili wywiady, zostały wybrane na jeden z trzech sposobów. Posługując się operatem PESEL wybrano spośród mieszkańców powiatu w sposób losowy około 350 osób, z którymi przeprowadzono wywiad dotyczący ich charakterystyki demograficznej, zasobu kapitału ludzkiego, przeszłości zawodowej, bieŝącego stanu na rynku pracy (czy jest osoba pracującą, poszukującą pracy czy nieaktywną ekonomicznie) oraz (obecnych lub przeszłych) kontaktów z powiatowym urzędem pracy. W czasie wywiadu zgromadzono teŝ podstawowe informacje dotyczące gospodarstwa domowego respondenta i jego członków (dane społeczno-demograficzne, dotyczące mobilności przestrzennej i edukacyjnej, statusu na rynku pracy i kontaktów z urzędem pracy). Choć w trakcie analizy szczególną uwagę zwrócono na zatrudnienie, waŝnym zadaniem stojącym przed analitykiem rynku pracy jest scharakteryzowanie osób bezrobotnych na tym rynku. PoniewaŜ w przypadku próby 350 osobowej spodziewaliśmy się, Ŝe grupa bezrobotnych moŝe być zbyt mało liczna dla poprawnego wnioskowania statystycznego o cechach tej populacji, do próby podstawowej (baza Ap) dolosowano dodatkowo: inne osoby bezrobotne (poza głównym respondentem) z gospodarstw domowych, do jakich trafił ankieter w badaniu podstawowym (baza Ad) 2, 2 W trakcie przeprowadzeniu wywiadu z głównym respondentem, ankieter ustalał, jaki jest status ekonomiczny innych członków danego gospodarstwa domowego. JeŜeli stwierdził, Ŝe w gospodarstwie występują osoby bezrobotne (poza głównym respondentem) takŝe przeprowadzał z nimi wywiad (z wyjątkiem części dotyczącej charakterystyki gospodarstwa domowego, jaka została juŝ opisana w wywiadzie z głównym respondentem). 5

6 osoby wylosowane z rejestrów powiatowego urzędu pracy, które choć jak pokazuje analiza w rozdziale 4 i 6 nie zawsze są bezrobotne w sensie ekonomicznym, w duŝej części wyczerpują definicję bezrobocia ekonomicznego (baza B) 3. Drugim ankietowym źródłem informacji był sondaŝ przeprowadzony wśród pracodawców, których wylosowano z bazy płatników składek ZUS. W kaŝdym powiecie przeprowadzono około 250 wywiadów dotyczących cech przedsiębiorstw, wielkości i struktury bieŝącego zatrudnienia, zmian liczby pracujących w przeszłości i (planowych) w przyszłości, szkoleń pracowników oraz kontraktów z powiatowym rzędem pracy. Informacje zebrane w wywiadach pozwoliły stworzyć bazę C podstawowe źródło danych dla opisu popytu na pracę od strony pracodawców. Sposób doboru firm do badania oraz konstrukcja bazy danych zostały opisane szczegółowo w rozdziale 7. Liczbę przeprowadzonych wywiadów w poszczególnymi grupach respondentów podsumowuje poniŝsza tabela. TABELA 1. BADANIA SONDAśOWE W ANALIZIE 6 POWIATÓW: LICZBA PRZEPROWADZONYCH WYWIADÓW Powiat Liczba respondentów w sondaŝu ludności (baza podstawowa) Liczba respondentów w sondaŝu ludności powiększona o liczbę członków ich gospodarstw domowych Liczba respondentów w dodatkowym sondaŝu bezrobotnych w gospodarstwach domowych (baza dodatkowa) Liczba respondentów w sondaŝu osób wylosowanych z PUP Łączna liczba respondentów w sondaŝu ludności Liczba firm, jakie odpowiedziały na ankietę przeprowadzoną wśród przedsiębiorstw Baza Ap Baza Apc Baza Ad Baza B Ap+Ad+B Baza C Lwówecki Nakielski Łosicki M. Gdańsk M. Jaworzno Olecki Ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań sondaŝowych. Raport składa się z ośmiu części. Pierwsza ma formę monografii powiatu i identyfikuje specyfikę powiatu oraz te jego kluczowe cechy, które w sposób bardziej lub mniej bezpośredni oddziałują na lokalny rynek pracy. Przedmiotem oceny jest profil społeczno-gospodarczy powiatu, ogólna charakterystyka kapitału ludzkiego, atuty i bariery 3 Ta grupa respondentów została wybrana takŝe ze względu na konieczność przeanalizowania zachowań klientów powiatowego urzędu pracy. 6

7 związane z rozwojem gospodarczym, a takŝe miejsce władz lokalnych PUP w kształtowaniu sytuacji na lokalnym rynku pracy. Część druga koncentruje się na potencjalnym zasobie siły roboczej powiatu, to jest ludności, przy czym skupia się na opisie cech ludności w wieku produkcyjnym (15-64 lata). Przedmiotem analizy jest struktura społeczno demograficzna ludności, jej aktywność ekonomiczna, mobilność edukacyjna i przestrzenna oraz podstawowe cechy gospodarstw domowych. W części tej posługiwaliśmy się przede wszystkim danymi dostępnymi w ramach statystyki publicznej oraz wynikami ankiety przeprowadzonej wśród ludności, przy czym za populację bazową przyjęto tu wszystkich respondentów ankiety podstawowej (Ap) wraz z członkami ich gospodarstw domowych (Apc) 4. W powiecie łosickim było to 1063 osoby. Celem rozdziałów od trzeciego do piątego jest identyfikacja charakterystycznych cech trzech kluczowych populacji na rynku pracy: pracujących, bezrobotnych i biernych (według standardowych definicji stosownych przez ILO, a w Polsce np. przez GUS w BAEL). Struktury tych grup opisane zostały na podstawie wyników badania sondaŝowego 5. PoniewaŜ chcąc określić specyfikę danego stanu ekonomicznego rozkład cech w tych grupach porównywano ze rozkładem w ludności ogółem, struktury populacji zasadniczo ustalane były na podstawie danych z badania podstawowego Ap (poniewaŝ tylko w tym przypadku próba jest reprezentatywna dla całej populacji). Analiza pracujących objęła ich strukturę demograficzną, zgromadzony kapitał ludzki (poziom i profil wykształcenia, staŝ pracy, dodatkowe kwalifikacje, wykonywany zawód), charakterystykę zatrudnienia ze względu na cechy pracodawcy, czas pracy, potencjał mobilności edukacyjnej, przestrzennej oraz zmiany miejsca pracy, formy zatrudnienia, poziom wynagrodzeń oraz satysfakcję z pracy. W przypadku bezrobotnych, ze względu na małą liczebność tej grupy, uwzględniono osoby, co do których ustalono, Ŝe są bezrobotne w badaniu podstawowym (Ap) oraz inne osoby bezrobotne w ankietowanych gospodarstwach domowych (baza Ad). Osoby bezrobotne zostały scharakteryzowane z punktu widzenia ich cech społeczno-demograficznych, czasu trwania bezrobocia i źródeł znalezienia się w bezrobociu, posiadanego kapitału ludzkiego oraz motywacji w poszukiwaniu pracy (w tym płacy progowej). Osobno scharakteryzowano 4 Dzięki temu udało się uzyskać większą liczebność interesujących populacji (np. osób kontynuujących naukę czy migrujących), co dało większą moŝliwość oceny cech tych populacji z punktu widzenia ich cech społecznodemograficznych czy zasobu kapitału ludzkiego. 5 Na temat osób biernych zawodowo nie ma innych kompleksowych źródeł informacji dostępnych na poziomie powiatu. Informacje o bezrobotnych dotyczą jedynie osób zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy (co jak pokazano w rozdziale 4 i 6 nie jest jednoznaczne z bezrobociem w znaczeniu ekonomicznym), zaś publikowane informacje o pracujących są niezwykle ubogie. 7

8 osoby poszukujące pracy powyŝej 12 miesięcy. W końcowej części rozdziału dotyczącego populacji bezrobotnych porównano cechy osób bezrobotnych ekonomicznie (z bazy Ap i Ad) oraz osób zarejestrowanych w momencie badania w urzędzie pracy bez względu na ich status ekonomiczny (baza B). W powiecie łosickim pierwsza grupa liczyła 48 osób, a druga 103 osoby. Pozwoliło to nie tylko ocenić, jaka część osób zarejestrowanych to rzeczywiście bezrobotni (ten problem był szczegółowo analizowany w rozdziale 6), ale przede wszystkim porównać strukturę populacji obserwowanej przez urząd pracy oraz strukturę bezrobotnych ekonomicznie. Opis populacji nieaktywnych poza elementami typowymi (cechy społeczno demograficzne, kapitał ludzki) zawiera analizę źródeł utrzymania osób biernych oraz przyczyn ich bierności i skłonności do aktywizacji w przyszłości. Rozdział szósty skupia się wyłącznie na populacji osób zarejestrowanych w momencie badania w powiatowym urzędzie pracy. Przedmiotem naszego zainteresowania były tu cechy społeczno-demograficzne osób zarejestrowanych, okres ich rejestracji, kontakty z urzędem oraz korzystanie z jego oferty. Grupą, której cechy analizowano w tej części są wszystkie osoby, które odpowiedziały twierdząco na pytanie o fakt rejestracji w powiatowym urzędzie pracy w momencie badania, bez względu na sposób doboru do próby, a więc osoby wylosowane z bazy PESEL oraz osoby wylosowane z rejestru PUP (które z definicji spełniają kryterium doboru do próby w tym rozdziale). W powiecie łosickim było to 155 osób. W pewnych obszarach odnoszono się tu takŝe do grupy osób, które choć obecnie nie są zarejestrowane, mają za sobą takie doświadczenie 6. Populacja ta była niewielka (w powiecie łosickim liczyła tylko 19 osób), co nie pozwoliło na bardzo szczegółową analizę jej cech. W części siódmej przedmiotem badania był popyt na pracę, postrzegany od strony przedsiębiorstw. Po pierwsze charakteryzowano przedsiębiorstwa w powiecie. W drugiej części analizowano bieŝące zatrudnienie i jego strukturę oraz jego zmiany przeszłe i planowane w przyszłości. Istotnym elementem tej części badania była kwestia trudności w przyjęciach do pracy, sygnalizowanych coraz częściej przez pracodawców w wielu regionach. WaŜnym aspektem analizy były takŝe kontakty pracodawców z urzędem pracy oraz korzystanie przez nich z rozmaitych programów oferowanych przez PUP. Raport kończy podsumowanie wskazujące na silne i słabe strony łosickiego rynku pracy oraz dyskutujące te jego cechy, które mogą prowadzić do poprawy i pogorszenia sytuacji na lokalnym rynku pracy. Przedmiotem oceny są takŝe działania urzędu pracy oraz władz lokalnych. 6 Były zarejestrowane w PUP w ciągu ostatnich 12 miesięcy, choć obecnie nie są. 8

9 W wielu powiatach jest to pierwsza tak szczegółowa analiza lokalnego rynku pracy. Mamy nadzieję, Ŝe badanie to wniesie wiele do wiedzy władz lokalnych na temat funkcjonowania rynku pracy i pomoŝe w lepszym doborze stosowanych narzędzi polityk rynku pracy. 9

10 1. Powiat łosicki ogólna charakterystyka społeczno-gospodarcza 1.1. Profil powiatu i jego spójność Powiat łosicki jest najbardziej wysuniętym na wschód obszarem województwa mazowieckiego. Od strony północnej graniczy z województwem podlaskim, natomiast od południa z województwem lubelskim. Od strony zachodniej powiat graniczy z innym powiatem województwa mazowieckiego powiatem siedleckim. Łosice jedyne miasto w powiecie, połoŝone jest w odległości 125 km od Warszawy, 35 km od Siedlec oraz ok. 40 km od Białej Podlaskiej. Powierzchnia powiatu wynosi 772 km 2, a łączna liczba mieszkańców powiatu wynosi 32,9 tys. W skład powiatu wchodzi sześć gmin jedna miejsko wiejska (gmina Łosice) oraz pięć wiejskich (Huszlew, Olszanka, Platerów, Stara Kornica, Sarnaki). Podział administracyjny znajduje wyraźne potwierdzenie we wskaźnikach zaludnienia, wynoszących dla gminy Łosice 97 os/km 2 przy średniej dla pozostałych gmin - 35 os/km Charakterystyka gospodarcza powiatu Dominującą gałęzią gospodarki powiatu łosickiego jest rolnictwo. Szereg czynników, takich jak dostępność środków UE, zmiana profilu produkcji na bardziej dochodowe (pieczarki, aronia, truskawki) oraz popularność polskiej Ŝywność na rynkach unijnych zapewniły względny sukces tej branŝy oraz perspektywy wzrostowe. Na terenie powiatu (w gminie Łosice) istnieje równieŝ kilka przedsiębiorstw produkcyjnych, z których największe zatrudniają do 300 pracowników. Część z tych przedsiębiorstw to zrestrukturyzowane firmy załoŝone w latach 70-tych, w których przeprowadzono duŝe redukcje zatrudnienia (w niektórych przypadkach obejmujące nawet 700 osób z 1000 zatrudnionych), a część to nowopowstałe firmy z sektora MŚP. Znaczącym pracodawcą są instytucje publiczne urzędy, szkoły, słuŝba zdrowia, policja, PKS, w których zatrudniona jest znaczna część pracujących powiatu. Istotnym czynnikiem wpływającym na rynek pracy powiatu jest bliskość granicy z Białorusią i związana z tym wymiana handlowa. Jej znaczne ograniczenie po 1998 r. w wyniku kryzysu rosyjskiego a później takŝe w wyniku przemian politycznych na Białorusi, spowodowało przejściowe kłopoty rolnictwa, negatywnie wpłynęło na sytuację materialną 10

11 osób zajmujących się drobnym handlem przygranicznym (benzyna, papierosy) a takŝe doprowadziło do upadku kilka firm krawieckich. Niewielką w skali powiatu, lecz znaczącą dla jednej z gmin powiatu gminy Sarnaki jest równieŝ branŝa turystyczna zlokalizowana na terenie Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu. W pozostałych gminach produkcja rolna stanowi dominujące i podstawowe źródło utrzymania mieszkańców. Wyraźnym centrum powiatu są Łosice miasto powiatowe. Na jego terenie lub w bliskiej okolicy zlokalizowane jest większość duŝych firm, urzędów, szkół, ośrodków zdrowia, placówek kulturalnych. Łosice notują bliskie zeru saldo migracji (przy saldzie ujemnym dla całego powiatu. Respondenci próbując określić subiektywnie odczuwany komfort Ŝycia w powiecie, wskazują na bezpieczeństwo oraz niezniszczone środowisko naturalne jako czynniki zdecydowanie pozytywne. Znaczącą dolegliwością jest jednak problem bezrobocia 7 niskie płace osób zatrudnionych Charakterystyka administracyjna powiatu Na historię powiatu oraz na toŝsamość jego mieszkańców wyraźne piętno odcisnęły kolejne reformy administracyjne. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Łosice włączono do powiatu konstantynowskiego, a następnie w 1932 roku siedleckiego. W 1956 roku z części powiatów: bialskiego, siedleckiego i sokołowskiego utworzono powiat łosicki, który do 1975 roku funkcjonował w województwie warszawskim, a następnie wszedł w skład województwa bialskopodlaskiego. Od 1999 roku w wyniku wprowadzenia reformy administracyjnej kraju ponownie powołano powiat łosicki i włączono go w skład województwa mazowieckiego. Administracyjne losy swojego miasta trafnie podsumował jeden z respondentów: Do szkoły chodziłem w województwie warszawskim, pracowałem w województwie bialskopodlaskim, a na emeryturę idę w województwie mazowieckim a nigdy nie wyjechałem ze swojej miejscowości. Kolejne zmiany przyporządkowania administracyjnego przyczyniają się do ogniskowania toŝsamości raczej na obszarze geograficznym (Podlasie) i administracyjnym w skali mikro (powiat) niŝ na administracyjnym w skali mezo (województwo). Województwo mazowieckie postrzegane jest raczej jak źródło środków na rozwój i działania powiatu. Niektórzy respondenci podkreślali zaangaŝowanie lokalnych działaczy na rzecz włączenia 7 Stopa bezrobocia w powiecie łosickim jest względnie niska (bezrobocie rejestrowane wynosi około16%), lecz problem odczuwanej dolegliwości związanej z bezrobociem polega przede wszystkim na długim przeciętnym czasie jego trwania oraz stosunkowo duŝych postrzeganych trudnościach w znalezieniu atrakcyjnej pracy. oraz 11

12 powiatu do województwa mazowieckiego, u którego podstaw leŝało przekonanie o wymiernych korzyściach, jakie z tego tytułu moŝe uzyskać powiat. Istotnym czynnikiem wpływającym na aktywność w tym zakresie mogły być doświadczenia z lat (tj. z czasu przynaleŝności do województwa bialskopodlaskiego). Okres ten postrzegany jest jako stracony dla powiatu, stagnacyjny. Podkreśla się zachłanność ówczesnej stolicy województwa Białej Podlaskiej, która z miasta wielkości Łosic (na początku poprzedniego podziału administracyjnego) stała się kosztem m.in. Łosic lokalną metropolią. Według respondentów znakomitą większość środków oraz planowanych inwestycji przeznaczonych dla całego województwa wykorzystywano/lokowano w Białej Podlaskiej. Motyw ten przewija się w kolejnych wywiadach np. zaangaŝowanie władz lokalnych powiatu w remonty i budowę nowych dróg przedstawiane jest często, jako odrabianie zapóźnień z czasów województwa bialskopodlaskiego środki na drogi konsumowane były w okolicach stolicy województwa. Respondenci nie są zgodni co do tego, czy nowy podział administracyjny spełnił pokładane w nim nadzieje. Z jednej strony podkreśla się, Ŝe nastąpił zauwaŝalny wzrost inwestycji wojewódzkich (np. rozbudowa szpitala i wyposaŝenie go w sprzęt wysokiej klasy), z drugiej jednak nie nastąpił oczekiwany wzrost zainteresowania inwestorów: inwestycje kończą się na Mińsku Mazowieckim. Zebrane dane pozwalają jednak zauwaŝyć znaczną i efektywną współpracę władz powiatu z władzami województwa. Oprócz wspomnianych sukcesów w pozyskiwaniu środków na inwestycje powiatowe naleŝy zauwaŝyć równieŝ, Ŝe realizowane są mniejsze projekty np. dofinansowanie największej lokalnej imprezy promocyjnej Festynu NadbuŜańskiego, dofinansowanie remontów odcinków dróg powiatowych dochodzących do dróg wojewódzkich. Wydaje się, Ŝe elementem wspomagającym dobre relacje są nieformalne kontakty wynikające z uwarunkowań politycznych Charakterystyka społeczna powiatu Zmiany struktury demograficznej w powiecie w ostatnich latach (w szczególności na tle danych ogólnopolskich) wskazuje na starzenie się ludności powiatu. Mieszkańcy powiatu w wieku przedprodukcyjnym stanowią obecnie 23,5% ogółu ludności (przy 26,3% w 2003 roku i przy 20,6% dla Polski). Osoby w wieku produkcyjnym to 57,3% mieszkańców (przy 54,8% w 2003 roku i przy 60% dla Polski). Nieco mniejszy jest wzrost odsetka osób w wieku poprodukcyjnym 18,9% w 2003 roku do 19,2% w 2005 (przy średniej dla Polski na poziomie 15,4%). 12

13 W opinii respondentów powiat łosicki ze względu na sytuację na rynku pracy jest mało atrakcyjnym miejscem do zamieszkania zwłaszcza dla młodych i wykształconych osób. Stąd zauwaŝalne ujemne saldo migracji. O ile jednak według dostępnych statystykach w 2004 r. wynosiło ono jedynie 114 osób, o tyle komentarze respondentów wskazują na znacznie szerszą skalę zjawiska. Zwracano uwagę na odpływ młodych po ukończeniu liceum na studia do duŝych miast, a następnie osiedlaniu się w miejscu ich ukończenia i znalezienia odpowiadającej kwalifikacjom pracy. W ostatnich latach narasta równieŝ zjawisko migracji wahadłowych głównie do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Niewykluczone, Ŝe wraz ze zdobyciem doświadczeń oraz kontaktów przez pierwszą falę migracji, na emigrację zdecydują się równieŝ ci mniej mobilni. Skala wykluczenia i problemów społecznych nękających lokalną społeczność stanowi istotny czynnik determinujący kondycję powiatu. Dla respondentów podstawową bolączką wydaje się być niezaradność niektórych grup mieszkańców powiatu zwłaszcza osób starszych, mieszkających na wsi i legitymujących się niskim wykształceniem. W niej dopatrują się podstawowego źródła ubóstwa. Mimo korzystnych warunków do prowadzenia upraw na własne potrzeby, respondenci zauwaŝyli, iŝ skala prosumpcji jest ograniczana ze względu na moŝliwość otrzymania pomocy rzeczowej z gminnych ośrodków pomocy społecznej mimo, iŝ skala tej pomocy jest niŝsza niŝ korzyści z tytułu np. prowadzenia upraw na własne potrzeby. Niskie wykształcenie skorelowane jest równieŝ z niską świadomością osób dotkniętych ubóstwem w zakresie moŝliwości uzyskania pomocy oferowanej przez państwo lub samorząd. Dominującym elementem społecznej charakterystyki powiatu jest bierność jego mieszkańców w zakresie działalności społecznej. Znajduje to odzwierciedlenie w niewielkiej liczbie organizacji pozarządowych działających na jego terenie. Spośród dwunastu organizacji cztery to filie organizacji ogólnopolskich: Polski Czerwony KrzyŜ, Polskie Towarzystwo Sportowe Sprawni Razem organizacja ogólnopolska zajmująca się sportem osób niepełnosprawnych, Polski Związek Katolicko-Społeczny, Koło Niewidomych w Łosicach. Istnieją równieŝ trzy organizacje obejmujące swym działaniem poszczególne wsie lub gminy: Stowarzyszenie Przyjaciół Serpelic, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Krzywośnity, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Próchenki, NadbuŜańskie Stowarzyszenie Oświatowo-Ekologiczne MęŜenin. Jedynie cztery organizacje obejmują cały powiat: Stowarzyszenie Klub Abstynenta Enklawa działające na rzecz profilaktyki uzaleŝnień oraz pomocy osobom uzaleŝnionym lub ich bliskim, Chrześcijańskie Stowarzyszenie Sportowe Bonum, Towarzystwo 13

14 Przyjaciół Ziemi Łosickiej przy UMiG Łosice oraz Łosickie Stowarzyszenie Rozwoju EQUUS. Z punktu widzenia niniejszego opracowania na szczególną uwagę zasługuje ostatnia z wymienionych organizacji. Jej powstanie i działania dają szansę na rozszerzenie aktywności społecznej poza wąską grupę urzędników i przedsiębiorców. Stowarzyszenie powstało w 2004 roku w wyniku spontanicznej decyzji uczestników warsztatów lokalnego oŝywienia gospodarczego pierwszego z działań wdraŝania Programu Partnerstwa Lokalnego. Organizacja ta stowarzysza lokalnych przedsiębiorców oraz przedstawicieli władz lokalnych. Stowarzyszenie stanowi w istocie odpowiednik Izby Gospodarczej. Jako główny cel swego działania, stowarzyszenie obrało pomoc prawną i doradztwo lokalnym przedsiębiorcom, a takŝe propagowanie przedsiębiorczości. Stowarzyszenie prowadzi róŝnego rodzaju działania mające na celu pomoc w rozpoczynaniu własnej działalności gospodarczej m.in. w oparciu o środki unijne przyznawane na ten cel. Stanowi ono równieŝ forum dyskusji i spotkań lokalnych przedsiębiorców. W ramach swojej działalności stowarzyszenie przeprowadziło szereg szkoleń dla przedsiębiorców m.in. z zakresu zarządzania oraz negocjacji handlowych. Dodatkowo na szkolenia zapraszani są przedstawiciele urzędów mających istotny wpływ na działanie przedsiębiorstw: ZUS-u, Urzędu Skarbowego, władz lokalnych. Dodatkowym efektem lokalnych warsztatów oŝywienia gospodarczego było powołanie spółdzielni Grzybek Łosicki skupiającej 16 producentów pieczarek obecnie największej w kraju zajmującej się skupem, sprzedaŝą oraz eksportem pieczarek do krajów UE i Rosji. Powołanie spółdzielni pozwoliło wyeliminować pośredników w handlu pieczarkami, a przez to powiększyć dochody producentów. Powołanie spółdzielni pozwoliło równieŝ na stworzenie ok. 10 miejsc pracy m.in. przy sztandarowej inwestycji spółdzielni jaką jest nowoczesna wielkopowierzchniowa chłodnia Kapitał ludzki stan i zmiany Wykorzystanie zasobów ludzkich Według danych za 2004 r. spośród pracujących, w sektorze rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo pracowało ponad 70% aktywnych zawodowo, tj osób. Drugim co do liczebności sektorem były usługi nierynkowe 14,5% 1516 osób. W usługach rynkowych zatrudnienie wynosiło 691 osób co stanowiło 6,6% pracujących, a w przemyśle i budownictwie 723 osoby, tj. 6,9%. Pasywni zawodowo stanowią ok. 30% ogółu osób w wieku produkcyjnym. 14

15 Stopa bezrobocia rejestrowanego w analizowanym okresie wynosiła 16,4% co stanowiło 2399 osób. Bezrobotni nie posiadający prawa do zasiłku stanowili 93,54 % ogółu. 75% bezrobotnych zamieszkiwało na wsi. Ponad 60% bezrobotnych pozostawało bez pracy ponad rok. RównieŜ ponad 60% zarejestrowanych bezrobotnych nie ukończyło 35 roku Ŝycia. Niemal jedna trzecia bezrobotnych legitymuje się wykształceniem podstawowym (gimnazjalnym) lub zasadniczym zawodowym. Znaczny jest równieŝ odsetek osób z wykształceniem średnim zawodowym i policealnym 24,4% Zdaniem respondentów zazwyczaj średni poziom płac oferowanych na rynku wynosi tyle ile ustawowe minimalne wynagrodzenie (tj. ok. 700 PLN netto). Według respondentów takie zarobki oferowane są większości zatrudnionych. Jednocześnie za wysokie uwaŝane są płace stanowiące równowartość przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (tj. wynoszące ok PLN netto) Trudności na rynku pracy wynikające z ukształtowania zasobów kapitału ludzkiego Niektórzy pracodawcy sygnalizują brak zainteresowania oferowanymi miejscami pracy niezaspokojony popyt na pracę w swoich firmach. Mimo tego, bezrobocie w powiecie utrzymuje się na stałym poziomie. Respondenci w trakcie wywiadów wskazali szereg przyczyn takiego stanu rzeczy. NajwaŜniejsze z nich to: Konieczność posiadania ubezpieczenia zdrowotnego osoby pracujące lub nieposzukujące pracy rejestrują się w Urzędzie Pracy jedynie w celu otrzymania ubezpieczenie zdrowotnego (według róŝnych szacunków rzeczywista stopa bezrobocia wynosi w powiecie 10%); Niski poziom płac powodujący zainteresowanie pracą w szarej strefie lub skutkujący nieaktywnością zawodową; Trudne warunki pracy oraz niskie płace na stanowiskach, na które istnieje niezrealizowany popyt; Popularność kierunków administracyjno ekonomicznych w szkołach średnich przy jednoczesnym braku finansowych moŝliwości kontynuowania nauki w szkołach wyŝszych i braku popytu na tego typu pracowników; Zapewnione utrzymanie przez świadczenia społeczne lub dochody innych członków gospodarstw domowych (problem dotykający w większej mierze wsie niŝ miasto); 15

16 Niezatrudnialność części bezrobotnych spowodowana długotrwałym przebywaniem w bezrobociu i związanymi z nim konsekwencjami (wyuczona bezradność, brak etyki pracy, nieumiejętność przestrzegania dyscypliny pracy, problemy motywacyjne, deprecjacja kapitału ludzkiego); Brak moŝliwości utrzymania stałej pracy, ze względu na częste wyjazdy zarobkowe za granicę Szkolnictwo Na terenie powiatu łosickiego funkcjonuje 7 przedszkoli (z tego 2 w mieście Łosice i 5 na wsi), 25 szkół podstawowych, oraz 8 gimnazjów. W związku z malejącą liczbą uczniów w szkołach podstawowych, w szkolnictwie podstawowym powiatu w ciągu ostatnich lat zlikwidowano 10 szkół. W powiecie istnieje stosunkowo bogata oferta szkolnictwa ponadgimnazjalnego. W ramach trzech zespołów szkół oraz ośrodka szkolno wychowawczego funkcjonują dwa licea ogólnokształcące, dwa licea profilowane, cztery technika oraz trzy szkoły zawodowe. Dodatkowo w Łosicach funkcjonują dwie szkoły niepubliczne: Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych prowadzone przez Zakład Doskonalenia Zawodowego w Białej Podlaskiej oraz Policealne Studium Informatyki prowadzone przez Towarzystwo Wiedzy Powszechnej w Siedlcach. Oferta szkolnictwa wyŝszego jest uboga i ogranicza się do Zamiejscowego Wydziału Akademii Podlaskiej w Siedlcach. Cechą charakterystyczną powiatowego szkolnictwa ponadgimnazjalnego jest jego koncentracja geograficzna wszystkie szkoły mieszczą się w Łosicach. Ocena jakości nauczania w szkołach oparta o wyniki egzaminów do gimnazjów oraz wyniki matur podlega tym samym prawidłowościom co w pozostałej części kraju najlepiej wypadają uczniowie liceów ogólnokształcących (od 85% do 98% zdanych egzaminów dojrzałości). Znacząco gorzej wypadają uczniowie techników i liceów profilowanych. W zaleŝności od szkoły i klasy wskaźnik zdawalności wynosi od 15% do 85%. Generalnie wyniki matur w 2006 roku uległy nieznacznej poprawie. Niewykluczone Ŝe wpływ na to miał fakt, iŝ w celu poprawienia wskaźników zdawalności starostwo powiatowe, jako płatnik wynagrodzeń, uzaleŝniło przyznanie części dodatku premiowego nauczycielom oraz dyrektorom od wyników matur. Wskaźnik zdawalności pozwala na syntetyczne, choć niepełne ujęcie jakości kształcenia. Większym problemem wydaje się jednak kwestia dostosowania profili kształcenia szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy. Z zebranych informacji 16

17 wynika, Ŝe starostwo podejmuje wysiłki zmierzające do urynkowienia kierunków kształcenia. Współpraca w tym zakresie obejmuje konsultacje z Powiatowym Urzędem Pracy oraz z dyrektorami szkół. Oferowane obecnie przez szkoły ponadgimnazjalne kierunki to: w liceach profilowanych: zarządzanie informacją, ekonomiczno administracyjny, usługowo gospodarczy, kształtowanie środowiska w technikach: budowlany, elektryczny, mechaniczny, samochodowy, technologia Ŝywności, agrobiznes, Ŝywienie i gospodarstwo domowego, rolniczy, ogrodniczy w szkołach zawodowych: mechanik pojazdów samochodowych, technolog robót wykończeniowych, wiejskie gospodarstwo domowe, mechanik operator maszyn rolniczych, kucharz małej gastronomii (w szkole specjalnej). Respondenci zwracają uwagę na dwa aspekty powiązania pomiędzy profilami kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych a wymogami rynku pracy. Z jednej strony przyznają, Ŝe część kierunków nadal produkuje bezrobotnych i wymaga szybkiej modyfikacji. Z drugiej strony akcentują brak chętnych na kierunki, które potencjalnie mogą zwiększać szanse na zatrudnienie np. brak zainteresowania kierunkami rolniczymi, budowlanymi zarówno w technikach, jak i w szkołach zawodowych. Oblegane są natomiast kierunki takie jak profil ekonomiczno-administracyjny w liceum profilowanym, kształtowanie środowiska czyli te, których ukończenie zwiększa aspiracje uczniów, ale bez kontynuowania nauki na studiach wyŝszych prowadzi do niemal pewnego bezrobocia. W efekcie, działania dostosowawcze podejmowane przez starostwo, urząd pracy i dyrektorów szkół napotykają na barierę jaką jest brak zainteresowania uczniów kierunkami zwiększającymi szanse na zatrudnienie. W celu zapobieŝenia temu zjawisku planowane jest podjęcie działań informacyjnych skierowanych do uczniów i rodziców. Problemem, z którym borykają się szkoły kształcące w zawodach technicznych jest brak moŝliwości zapewnienia uczniom kształcenia praktycznego w zawodzie. Nieliczni przedsiębiorcy, którzy mają warunki do prowadzenia staŝy nie są nimi zainteresowani, ze względu na konieczność ponoszenia kosztów, które przy jednoczesnym braku wolnych miejsc pracy i niskiej fluktuacji kadr, nie skutkują zatrudnieniem staŝystów. 17

18 Szkoły wyŝsze, w których podejmują naukę absolwenci szkół w powiecie łosickim to najczęściej Uniwersytet Warszawski oraz Akademia Podlaska w Siedlcach. Osobom dorosłym umoŝliwione zostało uzupełnianie wykształcenia, udoskonalanie kwalifikacji zawodowych lub zdobycie nowego zawodu w Centrum Kształcenia Ustawicznego Identyfikacja ośrodków i skali kształcenia z inicjatywy lub przy współudziale PUP Analiza danych dotyczących szkoleń organizowanych przez PUP w ciągu 2005 roku i pierwszej połowy 2006 roku pozwala na dokonanie szeregu spostrzeŝeń. W 2005 roku przeszkolono ok. 180 osób. Najbardziej popularnym typem kursów były kursy prawa jazdy kategorii C lub E (ok. 50 osób). Nieznacznie mniejszym zainteresowaniem cieszyły się kursy komputerowe uczestniczyło w nich ok. 45 osób. W kursach języków obcych uczestniczyło 24 bezrobotnych, co stawiało ten tym szkoleń na trzecim miejscu. W sumie wymienione typy kursów obejmowały ok. 2/3 wszystkich przeszkolonych. Pozostałe szkolenia obejmowały takie dziedziny jak: kurs operatora maszyn cięŝkich (17 osób), kurs magazynier/operator wózków widłowych (15 osób), kursy wykończeniowe w budownictwie (8 osób) oraz kurs z aktywnych metod poszukiwania pracy (12 osób). Pozostałe kursy były kształtowane pod indywidualne zapotrzebowanie pracodawców (m.in.: przewóz rzeczy, obsługa stacji paliw, stylizacja paznokci i wizerunku; jednak osoba uczestniczyła równieŝ w kursie kwalifikacyjnych z oligofrenopedagogiki). Efektywność szkoleń (liczona jako podjęcie zatrudnienia w okresie trzech miesięcy po ukończeniu wynosi ok. 30% zatrudnienie znalazło 49 bezrobotnych. NaleŜy zaznaczyć Ŝe dodatkowo bezpośrednio po szkoleniu 22 osoby podjęły staŝ a 11 przygotowanie zawodowe. W 2006 roku (dane do sierpnia) w szkoleniach uczestniczyło 64 bezrobotnych. Odsetek uczestników w trzech najpopularniejszych typów kursów był podobny i wynosił ok. 60%. Zmieniła się jednak hierarchia popularności poszczególnych kursów. Najwięcej uczestników zgromadziły kursy języka angielskiego (16 osób). W kursach prawa jazdy uczestniczyło 12 osób a w kursach komputerowych 10. W stosunku do roku poprzedniego bezrobotnym zaoferowano równieŝ kurs ABC przedsiębiorczości, w którym wzięło udział 12 osób. Dla 14 bezrobotnych zorganizowano kursy indywidualne, zgodne z zapotrzebowaniem pracodawców. Instytucje szkoleniowe zaangaŝowane w przygotowanie i prowadzenie kursów pochodzą zazwyczaj spoza Łosic są to m.in. ZDZ Lublin O/Biała Podlaska, Ośrodek Centralnego Kształcenia Maszynistów w Radomiu, Polsko Amerykańskie Centrum Kształcenia Budowlanych w Warszawie, Centrum Nauczania Języka Angielskiego w 18

19 Krakowie. Firmy lokalne odpowiadają na część zapotrzebowania jedynie w zakresie kursów języka angielskiego (Szkoła języków obcych UNIVERSITAS), oraz kursów prawa jazdy (Ośrodek Kształcenia Kierowców AUTOMOBIL). Istotnym faktem jest znaczący wzrost udziału firm łosickich w 2006 roku. Szkolą one ok. 50% wszystkich skierowanych na kursy. Finansowanie kursów odbywa się przy udziale środków EFS, stanowiących ok. 30% kwoty przeznaczonej na tę część działalności PUP Gospodarka atuty i bariery Wiodącą i dominującą gałęzią gospodarki powiatu jest rolnictwo według danych Urzędu Statystycznego w Warszawie w 2005 r. zarejestrowanych było 5500 producentów rolnych. W większości są to rodzinne gospodarstwa rolne, których powierzchnia nie przekracza 5 ha. Istnieje jednak szereg pręŝnie rozwijających się gospodarstw z działów specjalnych produkcji rolnej (uprawa pieczarek, aronii, truskawek) oraz gospodarstw sadowniczych. Istotną rolę w kształtowaniu profilu produkcji rolnej odgrywa produkcja trzody chlewnej oraz produkcja Ŝywca wołowego i mleka. Poza rolnictwem funkcjonuje szereg podmiotów innych działów gospodarki. Na koniec 2004 r. zarejestrowanych było 1936 podmiotów z czego 423 stanowiły osoby prawne i jednostki nie posiadające osobowości prawnej a reszta, tj stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Najwięksi pracodawcy funkcjonujący na lokalnym rynku pracy to zakłady produkcyjno usługowe. Są to: Zakład Podzespołów Indukcyjnych POLFER S.A. produkcja elementów do sprzętu elektrotechnicznego zatrudnienie ok. 284 osób; Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej zatrudnienie ok. 280 osób; Zakłady Mleczarskie LAKTOPOL-A Sp. z o.o. skup, przetwórstwo i handel produktami mlecznymi zatrudnienie ok. 200 osób; Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Łosicach zatrudnienie ok. 117 osób; WOKAS Kopalnie Torfu Sp. z o.o. zatrudnienie ok. 100 osób. Warszawska Fabryka Sprzętu Spawalniczego PERUN Sp. z o.o. produkcja sprzęt spawalniczego zatrudnienie ok. 100 osób; P.G.N.iG.S.A. Regionalny Oddział Przesyłu w Warszawie Terenowa Jednostka Obsługi Hołowczyce - dystrybucja paliw gazowych zatrudnienie ok. 100 osób; 19

20 Zespół Szkół Rolniczych zatrudnienie ok. 65 osób Zespół Szkół Zawodowych zatrudnienie ok. 60 osób Urząd Miasta i Gminy Łosice zatrudnienie ok. 50 osób Znaczącym pracodawcą są równieŝ prywatne firmy transportowe zatrudniające ok. 200 osób. Respondenci wskazując na czynniki stanowiące bariery rozwojowe powiatu wymieniają: odpływ młodych, wykształconych osób; utrzymujące się bezrobocie i związane z nim postępujące uboŝenie mieszkańców powiatu; zwiększająca się skala niezaspokojonego popytu na pracę zgłaszanego przez przedsiębiorców; ograniczone moŝliwości zbytu na produkty i usługi na rynku lokalnym; wysokie koszty utrzymania małych firm (wysokie koszty wynajmu powierzchni biurowych i handlowych); niski stopień aktywności społecznej; niedostateczna ilość kapitałów własnych oraz wysokie koszty kredytów inwestycyjnych; ograniczone zasoby mieszkaniowe; małe zainteresowanie inwestorów zewnętrznych. Jednocześnie szans powiatu na rozwój gospodarki powiatu upatrują m.in. w: atrakcyjności powiatu dla potencjalnych inwestorów (tanie grunty pod inwestycje; dobrze rozwinięta sieć dróg, dobra komunikacja z większymi ośrodkami miejskimi, bliskość granicy wschodniej, szybki rozwój telefonii przewodowej i bezprzewodowej oraz Internetu); zwiększaniu opłacalnej ekonomicznie produkcji rolnej (gotowość do zmiany profilu produkcji, wysoki poziom wiedzy rolników, dostępność unijnych rynków zbytu, dostępność finansowania inwestycji ze środków UE, integracja produkcji rolnej poprzez upowszechnienie grup producenckich); atrakcyjności turystycznej powiatu (niskie skaŝenie środowiska, liczne walory krajobrazowe i przyrodnicze, rosnąca popularność agroturystyki). Świadomość barier i szans rozwojowych pozwala respondentom na formułowanie propozycji sposobu obniŝenia poziomu bezrobocia w powiecie. Wymieniają m.in.: powiększanie skali produkcji rolnej 20

21 rozwój usług związanych z obsługą rolnictwa (usługi księgowe związane z obsługą kredytów oraz środków pozyskanych z funduszy UE); promocja powiatu pozwalająca na zwiększenie ruchu turystycznego; Dla respondentów istotna wydaje się równieŝ konieczność zmiany postaw pracodawców bezskutecznie poszukujących pracowników co do wysokości zarobków pozwalających na znalezienie i utrzymanie pracowników. Zdaniem niektórych respondentów pracodawcy są w stanie zaoferować wyŝsze wynagrodzenie bez zagroŝenia dla kondycji firmy. Wymagałoby to jednak z ich strony ograniczenia konsumpcji własnej lub teŝ zgody na wydłuŝenie czasu zwrotu inwestycji. Wydaje się jednak, Ŝe zwiększenie skali produkcji (dla niektórych obecnie niemoŝliwe ze względu na brak pracowników pozwoliłoby na znalezienie dodatkowych środków na podwyŝki bez konieczności ponoszenia wymienionych wyŝej kosztów. Inni respondenci zwracają jednak uwagę na fakt, iŝ dla niektórych przedsiębiorców (zwłaszcza tych, którzy konkurują ceną) margines zysku, który mógłby zostać przeznaczony na lepszą ofertę dla pracowników jest na tyle wąski, Ŝe nie będą oni w stanie znaleźć chętnych do pracy za zaoferowaną płacę Władza lokalna i strategie lokalne w rozwiązywaniu problemów rynku pracy Lokalne władze zarówno powiatowe jak i gminne odgrywają istotną rolę w kształtowaniu lokalnego rynku pracy. Z przeprowadzonych wywiadów wyłania się obraz władzy będącej pierwszoplanowym aktorem większości działań aktywizujących i wpływających na ten rynek. Podejmowane działania mają charakter zarówno doraźnych jak i strategiczny. Z jednej strony władze lokalne zarówno Starostwo Powiatowe jak i urzędy gmin oraz jednostki im podległe (szpital, szkoły, PUP) są pracodawcą dla istotnej części aktywnych zawodowo. Dodatkowo władze jako inwestor zatrudniają bezpośrednio lub poprzez wykonawców pracowników dla obsługi inwestycji powiatowych (remonty szkół, szpitala, tworzenie infrastruktury gospodarczej). Warto zauwaŝyć, Ŝe wartość inwestycji powiatu przekracza jego dochody własne. Stąd niezwykle istotna jest skuteczność władz w pozyskiwaniu środków ze źródeł zewnętrznych obecnie starostwo pozyskuje z zewnątrz ok. 90% swojego budŝetu. Dodatkowo, wyraźna jest równieŝ aktywność władz w inicjatywach społecznych aktywizujących i uelastyczniających rynek pracy wspomnianych wcześniej tj.: uczestnictwo 21

22 w pracach wspomnianego wyŝej Łosickiego Stowarzyszenia Rozwoju EQUUS, współpraca jednostek Starostwa odpowiedzialnych za edukację w kształtowaniu programów nauczania, działalność Powiatowej Rady Zatrudnienia. Władze lokalne poprzez koncesjonowanie niektórych rodzajów działalności gospodarczej pozwalają na utrzymanie istotnych ze względów społeczno gospodarczych przedsiębiorstw. Starostwo nie wydało pozwolenia na działalność firmy przewozowej, konkurencyjnej wobec łosickiego PKS. Przedsiębiorca planujący rozszerzenie działalności na powiat łosicki zwrócił się do samorządu o pozwolenie na taką działalność. Interesowały go przewozy osób na najbardziej uczęszczanych, a zatem dochodowych trasach. Trasy te jednocześnie stanowią główne źródło dochodów PKS, z których pokrywane są koszty ponoszone na obsługą tras deficytowych. Ewentualna zgoda oznaczałaby upadek lub ograniczenie działalności łosickiego przewoźnika (a tym samym zwolnienia pracowników) oraz likwidację niektórych połączeń (a tym samym ograniczenie moŝliwości przemieszczania się mieszkańców powiatu w konsekwencji równieŝ wzrost bezrobocia). Innym aspektem działań władz lokalnych poprawiających otoczenie administracyjne lokalnej przedsiębiorczości są zmiany dokonywane w pracy urzędów. Starostwo wprowadziło system premiowy dla pracowników oraz moŝliwość oceny ich pracy przez interesantów. W wyniku tych zmian poprawiła się jakość obsługi a takŝe przyjazność urzędów lub jednostek podległych starostwu. Plany strategiczne powiatu wyraŝone zostały w Planie Rozwoju Lokalnego opracowanym w 2004 r. Dodatkowo Starostwo opracowało Program Ochrony Środowiska dla powiatu łosickiego. PowyŜsze dokumenty, stanowiące podstawę działań władz lokalnych na lata przyszłe koncentrują się na koniecznych, priorytetowych działaniach które powinny zostać podjęte w przyszłości. Są to: poprawa jakości Ŝycia mieszkańców, głównie w zakresie zdrowia, sportu, kultury i edukacji oraz pomoc rodzinom wymagającym wsparcia; rozwój turystyki i rekreacji przy wykorzystaniu posiadanych walorów przyrodniczych i połoŝenia geograficznego; restrukturyzacja rolnictwa w kierunku rozwoju rolnictwa ekologicznego, przetwórstwa rolnospoŝywczego oraz drobnej wytwórczości; aktywizacja gospodarcza społeczeństwa (obejmująca wspieranie przedsiębiorczości lokalnej, tworzenie nowych miejsc pracy poza rolnictwem oraz tworzenie odpowiednich warunków dla napływu kapitału zewnętrznego); 22

23 ochrona i promocja dóbr środowiska naturalnego oraz dziedzictwa kulturowego. zwiększenie atrakcyjności zamieszkiwania na terenie powiatu PUP w strukturach lokalnych i jego rola w kształtowaniu rynku pracy Ocena działalności PUP przez aktorów zewnętrznych Podstawą oceny działalności PUP będą dane statystyczne uzyskane w badaniu kwestionariuszowym. Wywiady przeprowadzone z głównymi aktorami Ŝycia społeczno gospodarczego powiatu pozwalają stworzyć obraz częściowo alternatywny wobec uzyskanego w badaniach ankietowych, a częściowo uzupełniający. Działalność PUP zajmuje istotne miejsce w wypowiedziach respondentów na temat rynku pracy. Podczas wywiadów podkreślano aktywność PUP zarówno w statutowych działaniach urzędu jak i w zakresie pozyskiwania dodatkowych środków na walkę z bezrobociem (np. z EFS). Jednym ze wskaźników skuteczności w pozyskiwaniu środków jest uzyskanie jednej z najwyŝszych w województwie kwot na bezrobotnego (mimo stosunkowo niskiego bezrobocia). Respondenci wskazywali na elastyczność i szybkość reakcji PUP w sytuacjach istotnych niedoborów na rynku pracy osób o poszukiwanych kwalifikacjach. W sytuacji pojawiających się nagle niedoborów, związanych z pojawieniem się nowego inwestora lub ze zmianą/rozszerzeniem produkcji w istniejących zakładach, PUP organizuje odpowiednie szkolenia dla bezrobotnych. Respondenci akcentowali równieŝ zaangaŝowanie dyrektora PUP w pozastatutowe działania, mające istotny wpływ na aktywizowanie rynku pracy zarówno od strony popytowej, jak i podaŝowej. Zwracano uwagę, iŝ wychodzi ona poza działania typowe dla urzędów pracy i stara się wpływać na aktywizację lokalnej przedsiębiorczości. Jako przykład podano organizację targów pracy oraz jej działalność oraz wkład w powstanie Łosickiego Stowarzyszenia Rozwoju EQUUS, Autopercepcja PUP W wypowiedziach pracowników PUP moŝna zauwaŝyć elementy zarówno orientacji pionowej (na zwierzchników, władze itd.) jak i poziomej (na partnerów lokalnych). Z jednej strony pracownicy zdają sobie sprawę, Ŝe ich działalność zaleŝy od środków, które pozyskują z instytucji nadrzędnych, z drugiej jednak panuje przekonanie, iŝ ich 23

24 efektywne wykorzystanie oraz ewentualne pozyskanie środków dodatkowych zaleŝy w znacznej mierze od nich samych. NaleŜy przypomnieć, Ŝe PUP jest animatorem i współtwórcą działań z zakresu aktywizacji rynku pracy, takich jak wspomniane wyŝej targi pracy, warsztaty lokalnego oŝywienia gospodarczego, czy teŝ uczestnictwo w działalności Powiatowej Rady Zatrudnienia Ocena zasobów PUP Łosicki Powiatowy Urząd Pracy od przyjścia nowej dyrektor przechodzi stopniowe przekształcenia kadrowe. Po pierwsze nastąpiło odmłodzenie kadry poprzez ułatwienie odejścia na świadczenia emerytalne pracownikom starszym, nie podnoszącym kwalifikacji. Po drugie kierownictwo Urzędu rozpoczęło, a obecnie kontynuuje, zmiany polegające na zmniejszaniu stanu zatrudniania w komórkach zajmujących się pasywnymi politykami rynku pracy na rzecz zwiększenia zatrudnienia w politykach aktywnych. Paradoksalnie ograniczony popyt na pracę osób z wyŝszym wykształceniem, charakterystyczny dla łosickiego rynku pracy, jest gwarancją utrzymania kompetentnej kadry. Praca w PUP postrzegana jest jako bezpieczna, pewna oraz dająca moŝliwości rozwojowe (poprzez szkolenia i zdobywanie doświadczenia zawodowego). PowyŜsze zalety częściowo rekompensują poczucie nieadekwatnych do zakresu odpowiedzialności, obciąŝenia oraz wkładanego w pracę wysiłku, poziomów wynagrodzeń. Respondenci wskazywali dodatkowo na problem przeciąŝenia pracą spowodowany nie dość szybkim zwiększaniem się stanu zatrudnienia przy jednoczesnym, znacznie zwiększającym się obciąŝeniu pracą administracyjną. Wskazywane obciąŝenia wynikały z konieczności dostosowywania pracy urzędu do odgórnych zaleceń (nowe procedury, konieczność prowadzenia coraz bardziej szczegółowej dokumentacji) a takŝe prowadzenia dokumentacji na rzecz realizowanych projektów finansowanych ze środków UE Ocena efektywności instytucji rynku pracy oraz aktywizacji bezrobotnych Poza Powiatowym Urzędem Pracy wspomagającą instytucją rynku pracy jest Powiatowa Rada Zatrudnienia. Oprócz działań ustawowych tj.: oceny działalności Powiatowego Urzędu Pracy; 24

25 opiniowania i inicjowania zmian w zakresie kierunków kształcenia, szkolenia zawodowego oraz zatrudnienia w powiecie; inspirowania przedsięwzięć zmierzających do pełnego i racjonalnego zatrudnienia w powiecie; oceny racjonalności gospodarki środkami Funduszu Pracy w tym opiniowania kryteriów kosztów szkoleń bezrobotnych, oraz kryteriów przyznawania poŝyczek z Funduszu Pracy, prowadzone są równieŝ m.in. wizytacje lokalnych firm dające moŝliwość wyraŝenia przez przedsiębiorców podstawowych problemów związanych z funkcjonowaniem ich firm Podsumowanie Podsumowując powyŝszy opis sytuacji powiatu naleŝy stwierdzić, iŝ nastroje respondentów dotyczące przyszłości powiaty są umiarkowanie optymistyczne. ZauwaŜają, Ŝe jego mocne strony oraz stojące przed min szanse dają nadzieję na zniwelowanie słabych stron oraz uniknięcie istniejących zagroŝeń. Istotne wydaje się zatrzymanie młodych i wykształconych a zatem równieŝ potencjalnie bardziej aktywnych i przedsiębiorczych mieszkańców. Do tego jednak konieczne będzie powstanie trwałego popytu ich kwalifikacje, lub stymulowanie prywatnej przedsiębiorczości. Czynnikiem zewnętrznym dającym nadzieję na przyszłość są rosnące środki akcesyjne oraz zwiększający się krąg beneficjentów. Wobec braku kapitałów własnych to zjawisko moŝe okazać się kluczowe dla mieszkańców powiatu. 25

26 2. Ludność powiatu łosickiego 2.1. Podstawowa charakterystyka ludności powiatu łosickiego Struktura demograficzna W powiecie łosickim mieszkało na koniec 2005 r. 32,9 tys. osób. Rok wcześniej populacja liczyła 33,0 tys. osoby a w 1999 r. 35,0 tys. W powiecie łosickim odnotowuje się systematyczny, choć słaby spadek liczby ludności w okresie populacja powiatu zmniejszyła się o około 8%. W wieku budzącym największe zainteresowanie z punktu widzenia rynku pracy tj lata znajdowało się osób, czyli 64,7% całej populacji, podczas kiedy w kraju takich osób było 70,0%. Związek tej populacji z rynkiem pracy jest oczywisty znajdują się w niej osoby potencjalnie dziś mogące wykonywać pracę zarobkową (aktywność zawodowa osób w wieku powyŝej 65 roku Ŝycia jest w Polsce nieznaczna i najczęściej występuje na wsi wśród prowadzących własne gospodarstwo rolne) lub sposobiące się do niej (młodzieŝ). W porównaniu do średniej krajowej populacja ta jest relatywnie mniejsza, co oznacza, Ŝe powiat dysponuje relatywnie mniejszymi potencjalnymi zasobami pracy na tle średniej krajowej. TABELA 2.1. STRUKTURA POPULACJI POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG WIEKU Ogółem MęŜczyźni Kobiety Miasta Wieś Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ludność liczba osób Struktura ludności (ogółem = 100) ogółem ,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100, ,1 18,1 18,1 18,4 18,2 18, ,9 16,9 18,2 15,9 17,2 14, ,7 23,7 25,8 23,6 25,8 21, ,1 24,1 24,3 23,0 23,8 22, ,2 17,2 13,7 19,1 15,1 23, ,7 64,7 68,3 62,6 66,7 58,4 Źródło: BDR GUS, r. Struktura płci mieszkańców powiatu łosickiego odbiega od średniej krajowej w podanym przedziale wieku udział męŝczyzn sięga 50,1% podczas kiedy w Polsce ogółem 48,4%. Zdecydowanie bardziej róŝni się struktura wieku. Struktura wiekowa mieszkańców powiatu łosickiego jest nieco inna niŝ przeciętnie w kraju. Dzieci do 14 roku Ŝycia stanowią w powiecie 18,1%, podczas kiedy w Polsce 17,0%, osoby w wieku poprodukcyjnym (65+) w powiecie łosickim stanowią 17,2% populacji, a w kraju 13,1%. RóŜnice dostrzegalne są 26

27 równieŝ w porównaniu z miastami, gdzie starzenie się ludności jest ponadprzeciętnie wysokie w porównaniu z populacją Polski ogółem. Charakterystyczne dla powiatu łosickiego jest stopniowe wyludnianie się wsi. Nie dysponujemy porównywalnymi danymi o liczbie i strukturze ludności w powiatach sprzed roku 1995, ale nawet w okresie ostatnich 10 lat, w powiecie łosickim doszło do spadku liczby mieszkańców wsi o około 10%. Liczba ludności w jedynym mieście powiatu w Łosicach zmniejszyła się w tym okresie o około 4%. TABELA 2.2. STRUKTURA POPULACJI POWIATU ŁOSICKIEGO W WIEU NA TLE STRUKTURY LUDNOŚCI BADANYCH POWIATÓW I LUDNOSCI OGÓŁEM Miasta Wieś Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Relacja do średniej dla 6 powiatów ,185 1,181 1,185 1,322 1,361 1,278 0,971 0,987 0, ,921 0,925 0,913 0,835 0,845 0,823 0,968 0,979 0, ,976 0,972 0,985 0,994 0,957 1,029 1,057 1,034 1,084 Relacja do Polski ogółem ,100 1,099 1,098 1,233 1,260 1,201 1,009 1,022 0, ,919 0,929 0,905 0,854 0,870 0,836 0,913 0,925 0, ,024 1,013 1,039 1,011 0,973 1,048 1,100 1,078 1,127 Źródło: BDR GUS, r. Struktura wieku ludności powiatu na tle struktury dla 6 badanych powiatów jest nieco młodsza. ZauwaŜalna jest wyraźna nadreprezentacja osób z najmłodszej grupy wiekowej. Warto zauwaŝyć jednak, Ŝe taka charakterystyka jest osiągana głównie przez bardzo młodą strukturę populacji miasta Łosice. Ludność powiatu zamieszkująca obszary wiejskie jest relatywnie starsza. Na tle średniej ogólnopolskiej, struktura wieku ludności powiatu łosickiego wykazuje pewną polaryzację zauwaŝamy nadreprezentację osób najstarszych i najmłodszych, zaś niedoreprezentowanie osób w wieku najbardziej mobilnym. Taka polaryzacja struktury wieku charakterystyczna jest dla obu płci, z tym, Ŝe obserwujemy większą nadreprezentację osób w najstarszej grupie wiekowej wśród kobiet Struktura społeczno-demograficzna w badaniu podaŝy pracy W badanej próbie struktura demograficzna ludności jest nieco zniekształcona występuje w niej więcej męŝczyzn niŝ kobiet 51,3%, podobnie jak i w innych badanych powiatach. Najliczniejszą grupą są osoby starsze, w wieku powyŝej 45 lat. Jedna trzecia mieszkańców powiatu to osoby w wieku mobilnym (25-44) a pozostałe 30,8% to osoby młode. W strukturze wieku populacji zawartej w badaniu ankietowym w powiecie łosickim 27

28 podobnie jak to wynika z danych GUS, na tle 6 powiatów ujawnia się nadreprezentacja skrajnych grup wieku. TABELA 2.3. STRUKTURA POPULACJI POWIATU ŁOSICKIEGO W WIEKU W BADANIU WŁASNYM Płeć Wiek Wykształcenie Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) MęŜczyźni 51,3 51,7 0,993 Kobiety 48,7 48,3 1, ,8 29,0 1, ,5 35,8 0, ,7 35,2 1,015 WyŜsze 8,6 9,5 0,899 Średnie zawodowe i policealne 24,1 23,6 1,019 Miejsce zamieszkania Średnie ogólnokształcące 10,5 11,9 0,883 Zasadnicze zawodowe 31,7 31,9 0,993 Gimnazjalne i poniŝej 25,2 23,1 1,091 Wieś 75,9 40,0 1,897 Miasta do 10 tys. 24,1 15,8 1,526 Źródło: badanie własne Ludność biorąca udział w badaniu jest raczej słabo wykształcona wykształcenie co najwyŝej zasadnicze zawodowe posiada aŝ 56,9%. Udział ten nie odbiega jednak znacznie od średniej dla 6 powiatów, gdzie wynosi 55%. Ludność powiatu łosickiego nieznacznie częściej niŝ w 6 powiatach legitymuje się najniŝszym poziomem wykształcenia. Uwidacznia się takŝe niedoreprezentowanie osób z wykształceniem wyŝszym oraz średnim ogólnokształcącym. Raczej niewysoki przeciętnie poziom wykształcenia jest charakterystyczny dla obszarów wiejskich o rolniczej strukturze gospodarczej i powiat łosicki wpisuje się w tę prawidłowość Aktywności ekonomiczna i edukacyjna ludności Aktywność ekonomiczna W opracowaniu w tym miejscu posługujemy się pojęciami aktywności zawodowej, zatrudnienia i bezrobocia zgodnie z definicjami Międzynawowej Organizacji Pracy, stosowanymi w Polsce m.in. w Badaniach aktywności Ekonomicznej Ludności. To znaczy, ze pracującymi są osoby wykonujące pracę, przekraczającą 1 godz. tygodniowo, przynoszącą zarobek lub dochód, bezrobotnymi osoby nie posiadające pracy zarobkowej powyŝszym rozumieniu, poszukujące pracy i mogące ją podjąć w bieŝącym lub następnym tygodniu, a 28

29 biernymi pozostali. Szczególnie waŝne jest zrozumienie, Ŝe populacja bezrobotnych widniejących w rejestrach w urzędzie pracy jest zarejestrowana na podstawie kryteriów ustawowych i Ŝe nie kaŝdy zarejestrowany jest bezrobotnym w sensie ekonomicznym a zarazem nie kaŝdy bezrobotny ekonomicznie chce lub moŝe być zarejestrowany. Populacja w badaniu została dobrana tak, Ŝeby uzyskać dodatkową liczbę obserwacji osób bezrobotnych (tych statystycznie jest mniej), zatem sztucznie zawyŝono ich liczbę. Jednak do policzenia takich miar jak stopa bezrobocia, stosowano bazę danych bez uwzględnienia tej nadreprezentacji, co powinno zapewnić porównywalność wyników z danymi GUS. Kiedy popatrzymy na aktywność ekonomiczną, moŝna zauwaŝyć, Ŝe jest ona praktycznie identyczna jak średnia dla 6 powiatów i wynosi 65,7%. Współczynnik aktywności jest wyŝszy dla męŝczyzn i róŝnica ta jest tu bardziej widoczna niŝ w 6 powiatach. Warto teŝ zwrócić uwagę, Ŝe wskaźnik zatrudnienia dla kobiet w powiecie łosickim (48,5%) jest wyŝszy niŝ przeciętny dla 6 powiatów (44,6%). Najaktywniejszą na rynku pracy grupą wiekową jest grupa osób w wieku lata, podobnie jak to ma miejsce w 6 powiatach. Współczynnik aktywności w tej grupie wynosi 87,4%, i jest tylko o 0,2 pkt. procentowych niŝszy niŝ w 6 powiatach. Aktywność rośnie takŝe wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia. Wyjątkiem są osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym, które najczęściej kontynuują naukę i stąd duŝy udział w tej grupie bierności zawodowej. W powiecie łosickim obserwujemy relatywnie większą aktywność osób z niŝszymi poziomami wykształcenia, zaś relatywnie mniejszą, im poziom wykształcenia wyŝszy. Prawdopodobnie wiąŝe się to z faktem rolniczego charakteru gospodarki powiatu, gdzie praca w rolnictwie często nie wymaga zbyt duŝych kwalifikacji. Obserwacja ta moŝe znajdować częściowe uzasadnienie w tym, Ŝe współczynnik aktywności w powiecie łosickim jest zdecydowanie wyŝszy wśród mieszkańców wsi. Mieszkańcy wsi mają takŝe zdecydowanie większy udział w pracujących (55,8% wobec 48%). Stopa bezrobocia w naszym badaniu dla powiatu łosickiego sięga 17,9%, podczas kiedy w tym czasie średnia stopa bezrobocia w kraju spadła do 16,5%. W powiecie łosickim stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec kwietnia 2006 r. wyniosła 16,2%, a więc w naszym badaniu obserwujemy nieznaczne jej zawyŝenie. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe bezrobocie w sensie ekonomicznym nie jest toŝsame z bezrobociem rejestrowanym. Stopa bezrobocia jest wyŝsza dla kobiet, tak samo dzieje się w badanych 6 powiatach. Tradycyjnie, stopa bezrobocia jest najwyŝsza wśród młodych i osiąga 39%, lecz jest to i tak nieco mniej niŝ średnia dla 6 powiatów, która wynosi 39,9%. Warto zwrócić uwagę na bardzo niską stopę 29

30 bezrobocia wśród najstarszej grupy wiekowej. Jest ona ponad czterokrotnie niŝsza niŝ dla 6 badanych powiatów. Co ciekawe nie odbywa się to jednak kosztem zwiększonej dezaktywizacji, gdyŝ udział pracujących w tej grupie wiekowej jest równieŝ imponujący 65,3%. Stopa bezrobocia jest mocno zróŝnicowana względem poziomu wykształcenia. W 6 badanych powiatach stopa bezrobocia maleje wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia. W powiecie łosickim trudno wychwycić taką zaleŝność. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, Ŝe jedyną grupą, dla której stopa bezrobocia przewyŝsza średnią dla 6 powiatów, jest grupa osób z wyŝszym wykształceniem. Oznacza to, Ŝe w powiecie nie są tworzone miejsca pracy dla osób o najwyŝszych kwalifikacjach. Prawdopodobnie osoby te będą zmuszone do podejmowania pracy poza powiatem. Grupą osób, której sytuacja jest jednak relatywnie najlepsza, jest grupa o najniŝszym poziomie wykształcenia, dla której stopa bezrobocia wynosi zaledwie 16,7% wobec 39,4% w 6 powiatach łącznie. Osoby te takŝe relatywnie rzadziej trafiają do bierności zawodowej, o czym moŝe świadczyć wskaźnik zatrudnienia równy 36%, wobec 22,9% średnio w 6 powiatach. TABELA 2.4. CHARAKTERYSTYKA RYNKU PRACY POWIATU ŁOSICKIEGO W BADANIU WŁASNYM PODSTAWOWE WSKAŹNIKI Wyszczególnienie Powiat łosicki 6 powiatów relacja powiat łosicki/6 powiatów Współczynnik Współczyn- Współczyn- stopa Wskaźnik nik stopa Wskaźnik nik stopa Wskaźnik aktywności bezrobocinienia zatrud- aktywności bezro- zatrud- aktywności bezro- zatrudnienia zawodowej zawodowej bocia nienia zawodowej bocia Ogółem 65,7 17,9 53,9 66,1 23,8 50,3 0,993 0,749 1,071 Płeć Wiek Wykształcenie MęŜczyźni 71,0 16,7 59,1 69,4 19,6 55,8 1,023 0,851 1,060 Kobiety 60,0 19,1 48,5 62,7 28,8 44,6 0,957 0,662 1, ,5 39,0 22,3 38,8 39,9 23,3 0,942 0,978 0, ,4 19,3 70,5 87,6 20,5 69,7 0,998 0,943 1, ,1 6,8 65,3 66,4 20,8 52,6 1,055 0,327 1,242 WyŜsze 76,6 15,3 64,9 83,9 10,3 75,2 0,913 1,477 0,863 Średnie zawodowe i policealne 75,1 19,5 60,5 75,6 20,8 59,9 0,993 0,937 1,009 Średnie ogólnokształcące 49,1 16,7 40,9 60,0 21,8 46,9 0,819 0,766 0,872 Zasadnicze zawodowe 78,6 18,2 64,3 76,1 25,7 56,6 1,032 0,708 1,137 Gimnazjalne i poniŝej 43,2 16,7 36,0 37,8 39,4 22,9 1,141 0,423 1,570 Miejsce zamieszkania Wieś 67,9 17,8 55,8 67,3 24,8 50,6 1,010 0,719 1,103 Miasta do 10 tys. 58,6 18,0 48,0 63,5 28,4 45,4 0,923 0,633 1,058 Źródło: badanie własne Powiat łosicki na tle 6 badanych powiatów charakteryzuje się ponadprzeciętnym udziałem pracujących w populacji osób w wieku produkcyjnym. Prawdopodobnie znowu jest 30

31 to wynik rolniczego charakteru tego powiatu i wysokiego udziału rolnictwa w zatrudnieniu. Wyraźnie niedoreprezentowana na tle 6 powiatów jest grupa bezrobotnych, zaś udział biernych nie odbiega od średniej. Pracujących jest więcej wśród męŝczyzn. W relacji do 6 powiatów jednak więcej jest pracujących zarówno wśród kobiet jak i męŝczyzn. Pracujących jest duŝo takŝe wśród osób z wyŝszym wykształceniem oraz mieszkańców wsi. Relatywnie więcej pracujących odnotowujemy takŝe wśród osób z najniŝszym poziomem wykształcenia. Jest to specyfika wynikająca z rolniczego charakteru powiatu. Z kolei bierność jest w znacznej mierze udziałem kobiet (ponadprzeciętna równieŝ na tle 6 powiatów), osób młodych (kontynuacja nauki), starszych (dezaktywizacja zawodowa, przechodzenie na emeryturę) oraz dysponujących wykształceniem średnim ogólnym (najczęściej kontynuacja nauki na poziomie studiów wyŝszych). Niepokoić moŝe relatywnie bardzo wysoki udział biernych wśród osób z wyŝszym wykształceniem w powiecie łosickim. Na tle 6 powiatów udział bierności w tej grupie osób jest o 45,4% większy. TABELA 2.5. STRUKTURA POPULACJI ZE WZGLEDU NA AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNĄ Powiat łosicki relacja powiat łosicki/6 powiatów Wyszczególnienie Pracujący Bezrobotny Bierny Pracujący Bezrobotny Bierny Ogółem 53,9 11,7 34,3 1,071 0,744 1,013 Płeć Wiek MęŜczyźni 59,1 11,8 29,0 1,060 0,871 0,947 Kobiety 48,5 11,5 40,0 1,087 0,634 1, ,3 14,2 63,5 0,956 0,921 1, ,5 16,9 12,6 1,012 0,941 1, ,3 4,8 29,9 1,242 0,345 0,891 Wykształcenie WyŜsze 64,9 11,7 23,4 0,863 1,348 1,454 Średnie zawodowe i policealne 60,5 14,6 24,9 1,009 0,930 1,022 Średnie ogólnokształcące 40,9 8,2 50,9 0,872 0,627 1,272 Zasadnicze zawodowe 64,3 14,3 21,4 1,137 0,731 0,897 Gimnazjalne i poniŝej 36,0 7,2 56,8 1,570 0,482 0,914 Miejsce zamieszkania Wieś 55,8 12,1 32,1 1,103 0,726 0,980 Miasta do 10 tys. 48,0 10,5 41,4 1,058 0,584 1,133 Źródło: badanie własne Nieco ponad trzy czwarte mieszkańców powiatu łosickiego mieszka na wsi, zatem moŝna powiedzieć, Ŝe z natury rzeczy powiat ma cechy rolniczego rynku pracy: właśnie na wsi udział pracujących w populacji jest większy niŝ w mieście, a udział biernych mniejszy. Wiązać się to moŝe z faktem, Ŝe w powiecie łosickim zamieszkiwanie na wsi wiąŝe się w znacznym stopniu z posiadaniem gospodarstwa rolnego. Spośród osób mieszkających 31

32 na wsi, w powiecie łosickim 72,6% osób pochodzi z gospodarstwa domowego z uŝytkownikiem gospodarstwa rolnego (przeciętnie w badanych powiatach odsetek ten wynosi 45,6%). Jak wynika z dodatkowych analiz, to jednak fakt posiadania gospodarstwa rolnego bardziej wpływa na aktywność niŝ samo zamieszkiwanie na wsi. Ilustruje to tabela 1.6. Wynika z niej po pierwsze, Ŝe bez względu na to, gdzie mieszkają, osoby z gospodarstw domowych z uŝytkownikiem gospodarstwa rolnego mają wyŝszy niŝ przeciętnie wskaźnik zatrudnienia. RóŜnica ta jest jednak zdecydowanie większa w przypadku mieszkańców wsi. TABELA 2.6. AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE ZAMIESZKANIA I POSIADANIE GOSPDOARSTWA ROLNEGO 1 Ogółem Wieś Wyszczególnienie Udział w ludności Powiat łosicki 6 powiatów Pracujący Bezrobotny Bierny Pracujący Bezrobotny Bierny 53,9 11,7 34,3 49,1 17,1 33,8 2 Z gospodarstwem rolnym 55,1 63,5 8,6 27,9 60,9 10,3 28,8 3 Relacja 2 :1 1,177 0,735 0,813 1,240 0,605 0,850 4 Bez gospodarstwa rolnego 20,8 35,8 21,3 43,0 41,9 22,0 36,1 5 Relacja 4:1 0,663 1,813 1,252 0,853 1,289 1,067 6 Relacja 2:4 1,775 0,405 0,650 1,453 0,469 0,797 Miasto do 10 tys. osób 7 Z gospodarstwem rolnym 5,7 57,4 4,9 37,7 58,3 5,2 36,5 8 Relacja 7:1 1,064 0,419 1,098 1,188 0,305 1,078 9 Bez gospodarstwa rolnego 18,3 45,1 12,3 42,6 43,8 19,6 36,6 10 Relacja 9:1 0,837 1,049 1,239 0,893 1,148 1, Relacja 7:9 1,271 0,400 0,886 1,331 0,266 0,997 Po drugie, osoby nie posiadające w rodzinie rolnika mieszkające na wsi charakteryzują się bardzo niskim wskaźnikiem zatrudnienia i bardzo wysokim udziałem nieaktywnych. Udział pracujących w takiej grupie osób to zaledwie 35,8% a nieaktywnych aŝ 43%. Stopa bezrobocia wśród takich osób wynosi aŝ 37,3%. Wydaje się, Ŝe skala nieaktywności wśród ludności z obszarów wiejskich, która nie posiada Ŝadnych związków z rolnictwem jest nieco większa niŝ w 6 powiatach razem. Problem ten dotyka 20,8% ludności powiatu łosickiego. Natomiast ci, którzy mieszkają w mieście mają mniejszy udział w pracujących, większy w bezrobociu i bierności, ale róŝnice te nie są aŝ tak duŝe jak w przypadku mieszkańców wsi. Nie jest to zjawisko typowe tylko dla powiatu łosickiego obserwujemy je takŝe w innych badanych powiatach. 32

33 Po trzecie, w grupie osób z gospodarstw domowych z rolnikiem zdecydowanie niŝszy jest udział osób bezrobotnych, zwłaszcza w mieście, gdzie wynosi jedynie 4,9%. Po czwarte, bierność determinowana jest raczej przez fakt posiadania gospodarstwa rolnego, a dopiero potem przez miejsce zamieszkania. Stopa aktywności mieszkańców wsi i miast róŝni się tylko o 9,3 pkt. procentowego. Stopa aktywności osób, które w ramach gospodarstwa domowego posiadają gospodarstwo rolne wynosi aŝ 71,1% i jest wyŝsza niŝ dla osób nie posiadających związku z gospodarstwem rolnym o 13,9 pkt. procentowych. Na tle innych powiatów wyraźnie charakterystyczna jest względnie większa bierność mieszkańców miast i wsi, którzy nie posiadają gospodarstwa rolnego Aktywność edukacyjna Zjawisko nieaktywności ekonomicznej w powiecie łosickim występuje w stopniu porównywalnym do średniej dla 6 powiatów. Warto jednak zauwaŝyć, Ŝe znacznie częściej niŝ przeciętnie, są to bierni uczący się. Udział biernych, którzy się uczą, jest w powiecie łosickim o około 19,3% wyŝszy niŝ w 6 powiatach. Szczególnie widoczne jest to w grupie osób w wieku lata (udział większy o 35,3% niŝ przeciętnie). Oprócz ogólnej nadreprezentacji pracujących, takŝe pracujących, którzy uczą się jest w powiecie łosickim nieco więcej niŝ przeciętnie (4,5%), ale dotyczy to tylko najmłodszej grupy wiekowej. Wydaje się zatem, Ŝe młodzi pracujący nieco usilniej inwestują w swoje kwalifikacje lub są to pomagający członkowie rodzin 8. Takich osób jest w ogólnej populacji 10,3%. Kobiety częściej łączą naukę i nieaktywność zawodową, podczas gdy męŝczyźni częściej łączą kontynuację nauki z pracą zawodową lub poszukiwaniem pracy. Nie są to jednak róŝnice znaczące. Łączący pracę z kontynuacją nauki zamieszkują głównie obszary miasta, w mieście takŝe więcej jest osób, które ucząc się pozostają nieaktywne zawodowo. TABELA 2.7. STRUKTURA POPULACJI POWIATU ŁOSICKIEGO ZE WZGLĘDU NA AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNĄ I EDUKACYJNĄ Wyszczególnienie Pracuje i uczy się Pracuje, nie uczy się Bezrobotny i uczy się Bezrobotny, nie uczy się Bierny i uczy się Bierny, nie uczy się Struktura ludności w powicie łosickim Ogółem 4,5 49,57 2,1 9,6 18,8 15,5 Płeć MęŜczyźni 4,6 54,6 2,0 9,7 18,2 11,0 Kobiety 4,3 44,4 2,1 9,4 19,5 20,3 8 Wśród osób, które łączą pracę zawodową z kontynuacją nauki, w powiecie łosickim jest 80,4% takich, którzy zamieszkują gospodarstwo domowe posiadające gospodarstwo rolne. W najmłodszej grupie wiekowej (15-24 lata) odsetek osób łączących pracę z nauką i posiadających w ramach gospodarstwa domowego gospodarstwo rolne wynosi 81,8%. 33

34 Wiek ,3 12,2 5,9 8,4 58,3 5, ,0 66,7 0,9 15,8 2,3 10, ,0 65,3 0,0 4,8 0,8 29,1 Wykształcenie WyŜsze 12,1 53,9 7,7 4,4 17,6 4,4 Średnie zawodowe i policealne 3,6 56,9 3,6 11,1 9,5 15,4 Średnie ogólnokształcące 9,3 31,5 2,8 5,6 38,9 12,0 Zasadnicze zawodowe 0,3 64,2 0,6 13,4 2,4 19,1 Gimnazjalne i poniŝej 6,1 30,0 0,4 6,8 40,3 16,4 Miejsce zamieszkania Wieś 4,1 51,8 2,1 9,9 17,8 14,2 Miasta do 10 tys. 5,5 42,6 2,0 8,6 21,9 19,5 Relacja udziałów danej grupy w powiecie łosickim do średniego udziału tej grupy w 6 powiatach Ogółem 1,037 1,076 1,148 0,687 1,193 0,854 Płeć MęŜczyźni 1,102 1,058 1,325 0,803 1,195 0,709 Kobiety 0,984 1,102 1,005 0,586 1,211 0,960 Wiek ,064 0,889 1,189 0,799 1,106 0, ,008 1,014 0,914 0,932 1,353 0, ,000 1,249 0,000 0,348 5,267 0,872 Wykształcenie WyŜsze 1,077 0,838 2,197 0,824 2,511 0,508 Średnie zawodowe i policealne 0,673 1,042 1,364 0,844 1,225 0,928 Średnie ogólnokształcące 1,160 0,807 0,659 0,625 1,484 0,879 Zasadnicze zawodowe 0,417 1,149 1,200 0,705 1,138 0,876 Gimnazjalne i poniŝej 1,752 1,548 0,413 0,488 0,976 0,783 Miejsce zamieszkania Wieś 1,104 1,107 1,340 0,656 1,162 0,815 Miasta do 10 tys. 1,436 1,024 1,021 0,532 1,337 0,968 Źródło: badanie własne Warto zauwaŝyć, Ŝe w powiecie łosickim uczenie się jest zjawiskiem częstszym niŝ w 6 badanych powiatach. Odsetek populacji w wieku produkcyjnym osób uczących się wynosi 25,5%, co przewyŝsza analogiczny odsetek dla 6 powiatów o 15,6%. Ogólna tendencja, Ŝe odsetek uczących się wśród kobiet jest wyŝszy niŝ wśród męŝczyzn zachodzi takŝe w powiecie łosickim, choć nie są to duŝe róŝnice. Co oczywiste, największy odsetek uczących się odnotowujemy w najmłodszej grupie wiekowej, ale warto podkreślić, Ŝe i w tej grupie udział uczących się jest o 10,7% większy niŝ w 6 powiatach. Bardzo duŝy udział uczących się odnotowujemy wśród osób dysponujących wykształceniem średnim ogólnokształcącym, który nie daje Ŝadnego konkretnego zawodu, a zatem niejako wymusza kontynuację nauki w celu zdobycia konkretnych kwalifikacji. Kontynuacja nauki w tej grupie osób jest udziałem aŝ 50,9% osób wobec zaledwie 38,5% w 6 powiatach. Zarówno mieszkańcy wsi, jak i miasta w 34

35 powiecie łosickim uczą się częściej niŝ ich koledzy z 6 powiatów. Wydaje się, Ŝe w powiecie łosickim moŝemy mieć do czynienia z sytuacją taką, Ŝe istnienie trudności ze skutecznym wejściem na rynek pracy powoduje wydłuŝanie się okresu zdobywania wykształcenia. TABELA 2.8. STRUKTURA POPULACJI ZE WZGLĘDU NA AKTYWNOŚĆ EDUKACYJNĄ Relacja powiatu Wyszczególnienie Powiat łosicki 6 powiatów łosickiego do 6 powiatów uczą się nie uczą się uczą się nie uczą się uczą się nie uczą się Ogółem 25,5 74,5 22,1 77,9 1,156 0,956 Płeć MęŜczyźni 25,2 74,8 21,2 78,9 1,193 0,948 Kobiety 25,9 74,1 22,8 77,2 1,136 0,960 Wiek ,8 25,2 67,5 32,5 1,107 0, ,8 93,2 6,5 93,5 1,041 0, ,8 99,2 0,7 99,4 1,215 0,999 Wykształcenie WyŜsze 37,4 62,6 21,7 78,3 1,719 0,800 Średnie zawodowe i policealne 16,9 83,1 15,7 84,3 1,074 0,986 Średnie ogólnokształcące 50,9 49,1 38,5 61,5 1,323 0,798 Zasadnicze zawodowe 3,3 96,7 3,3 96,7 0,997 1,000 Gimnazjalne i poniŝej 47,0 53,0 46,0 54,0 1,021 0,982 Miejsce zamieszkania Wieś 24,3 75,7 20,8 79,2 1,168 0,956 Miasta do 10 tys. 29,3 70,7 22,4 77,6 1,306 0,912 Źródło: badanie własne Kształcący się mieszkańcy powiatu łosickiego, częściej niŝ mieszkańcy innych powiatów, uczą się bezpłatnie. Z jednej strony moŝe to świadczyć o większej dostępności bezpłatnych miejsc w szkołach i na uczelniach, a z drugiej o tym, Ŝe nauka płatna jest jeszcze ciągle luksusem, na który stać osoby z najzamoŝniejszych rodzin. Rozwój tych placówek ułatwia dostęp do edukacji na stosunkowo wyŝszym poziomie, to pozwala z kolei częściej uzyskać bezpłatne kształcenie a prywatne inwestycje w edukację mogą być mniejsze. Dzięki temu osoby pochodzące z uboŝszych gospodarstw domowych mogą częściej kontynuować kształcenie przez wiele lat po zakończeniu obowiązku szkolnego. W dalszym ciągu, wyŝsze kwalifikacje powinny skutkować wyŝszym zatrudnieniem i płacami, co znów dodatnio jest sprzęŝone z kształceniem. Warto tutaj dodać, Ŝe zwrot z edukacji w przypadku osób o najwyŝszych kwalifikacjach będzie prawdopodobnie coraz częściej realizowany poza rynkiem pracy powiatu, który raczej nie zapewni wystarczającego popytu na takie kwalifikacje. 35

36 Częściej w płatnych szkołach bądź uczelniach kształcą się kobiety, osoby w wieku lata oraz mieszkańcy wsi. Osoby bierne zawodowo najczęściej spośród innych stanów na rynku pracy, są osobami, które kontynuują naukę bezpłatnie. DuŜy udział uczących się płatnie wśród bezrobotnych moŝe oznaczać, Ŝe osoby te są bardziej zdeterminowane do poszukiwania pracy, poniewaŝ nauka jest dla nich kosztowna. Wśród osób z wyŝszym wykształceniem edukację w systemie płatnym kontynuuje 44,1% osób uczących się, ale jest to odsetek niŝszy niŝ przeciętny dla 6 powiatów o około 27%. Ponad 78% absolwentów liceów ogólnokształcących uczy się bezpłatnie. Wynika to prawdopodobnie z lepszego przygotowania do studiów, które oferuje im szkoła w porównaniu do przygotowania uzyskiwanego w szkołach zawodowych. Jest to istotnie więcej niŝ w pozostałych regionach. Przeciętny udział licealistów kształcących się bezpłatnie jest dla 6 powiatów niŝszy o ok. 14%. Warto zauwaŝyć, Ŝe to, iŝ mieszkańcy powiatu łosickiego częściej się uczą i to w kaŝdej grupie wieku, współgra z większym udziałem kształcenia bez ponoszenia opłat. TABELA 2.9. ODPŁATNOŚĆ ZA NAUKĘ Wyszczególnienie Uczy się/studiuje w szkole płatnej Powiat łosicki Uczy się/studiuje bezpłatnie Relacja: powiat łosicki/6powiatów Uczy się/studiuje w szkole płatnej Uczy się/studiuje bezpłatnie Ogółem 20,4 79,6 0,739 1,099 Płeć MęŜczyźni 17,5 82,5 0,646 1,131 Kobiety 23,3 76,7 0,822 1,071 Wiek ,3 82,7 0,786 1, ,2 45,8 0,775 1, ,0 100,0 0,000 3,250 Wykształcenie WyŜsze 44,1 55,9 0,723 1,434 Średnie zawodowe i policealne 39,5 60,5 0,765 1,251 Średnie ogólnokształcące 21,8 78,2 0,695 1,140 Zasadnicze zawodowe 27,3 72,7 0,682 1,212 Gimnazjalne i poniŝej 6,4 93,6 0,645 1,039 Miejsce zamieszkania Wieś 15,4 84,6 0,596 1,140 Miasto do 10 tys. 33,3 66,7 0,976 1,013 Stan aktywności Pracujący Bezrobotny Bierny Dochód na głowę w gospodarstwie domowym ,6 78,4 0,953 1, ,9 84,1 0,524 1,207 36

37 Źródło: badanie własne ,1 79,0 0,653 1, ,5 37,5 1,317 0, Mobilność przestrzenna Mobilność przestrzenna Polaków nie była do ostatnich lat wysoka. Po przystąpieniu do UE, zaczęły się bardziej masowe zjawiska migracyjne. W naszym badaniu nie jesteśmy w stanie ustalić zakresu migracji, nie mamy bowiem w ogóle danych o osobach przebywających stale poza miejscem zamieszkania, wiemy tylko, czy ktoś w okresie ostatniego roku przebywał poza stałym miejscem zamieszkania przez co najmniej miesiąc w związku z pracą lub nauką. Nasza wiedza jest przy tym ograniczona do tych osób, których gospodarstwo domowe mieści się pod krajowym adresem i którego nie wszyscy członkowie wyjechali, gdyŝ tylko wówczas powstać mógł z nimi wywiad. Badanie zatem chwyta przemieszczanie się Polaków w ostatnim roku, jeśli pozostają na stałe mieszkańcami badanego powiatu, w naszym przypadku powiatu łosickiego. Skala migracji w celach kształceniowych i zarobkowych okazuje się niezbyt wielka tego rodzaju migracje objęły tylko 4,1% populacji (42 osoby na 1025) i jest to zjawisko relatywnie rzadsze na tle 6 powiatów. Z punktu widzenia ludności ogółem w wieku moŝna to uznać za mało, lecz w stosunku do niektórych subpopulacji, liczba ta okazuje się nieco bardziej znacząca, szczególnie dotyczy to osób w wieku lata (6,4%), z wykształceniem wyŝszym (13,6%, zwłaszcza w związku z nauką), z gospodarstw domowych o dochodzie na głowę wynoszącym 1000 zł lub więcej (6,8%). Osoby z wykształceniem wyŝszym migrują ponad dwukrotnie częściej niŝ mieszkańcy 6 powiatów, zaś osoby starsze (powyŝej 45 roku Ŝycia) oraz mieszkańcy wsi dwukrotnie rzadziej. Zwiększone migracje wśród osób z wyŝszym wykształceniem będą się prawdopodobnie utrzymywać, z powodu relatywnie wysokiej stopy bezrobocia wśród tej grupy osób w powiecie łosickim. Dopóki powiat nie zacznie stwarzać większej liczby miejsc pracy dla osób z wyŝszymi kwalifikacjami, naleŝy się więc spodziewać stałego odpływu takich osób poza powiat (na czas pracy lub na stałe). MoŜe to w przyszłości powodować pewne luki w podaŝy pracy. Częściej niŝ pozostali migrują bezrobotni, mimo, Ŝe stopa bezrobocia w powiecie nie jest wysoka w relacji do średniej krajowej, czy 6 badanych powiatów. Być moŝe oznacza to zatem, Ŝe łosicki rynek pracy jest rynkiem o małej skali przepływów i nie tworzy w dostatecznym tempie nowych miejsc pracy. Pokazuje to po raz kolejny, Ŝe same miary statyczne kondycji rynku pracy mogą nie wystarczyć do właściwej oceny jego funkcjonowania i potencjalnych problemów. 37

38 Zaskakuje, Ŝe gospodarstwa domowe, z których emigrują zagranicę osoby poszukujące pracy (nie zaskakuje to w odniesieniu do kształcenia się) naleŝą do najzamoŝniejszych. MoŜliwe jednak, Ŝe wysoka zamoŝność lepiej odzwierciedla cechy kapitału ludzkiego, pozwalające na adaptację w środowisku pracy zagranicą, moŝliwe teŝ, Ŝe wyŝsza zamoŝność jest rezultatem pracy zagranicą członków tych gospodarstw. TABELA STRUKTURA POPULACJI POWIATU ŁOSICKIEGO Z PUNKTU WIDZENIA WYJAZDÓW ZWIĄZANYCH Z PRACĄ LUB NAUKĄ Powiat łosicki w w związku związku z pracą z nauką w kraju wyjeŝdŝali Relacja: powiat łosicki/6 powiatów w w związku związku z pracą z nauką w kraju Wyszczególnienie zagranicę zagra- razem nicę razem Ogółem 2,8 1,3 2,5 1,6 4,1 0,862 0,799 1,107 0,605 0,841 Płeć MęŜczyźni 3,8 1,3 3,1 2,1 5,2 0,924 0,908 1,163 0,705 0,920 Kobiety 1,8 1,2 2,0 1,0 3,0 0,750 0,711 1,046 0,460 0,734 Wiek ,3 3,3 4,6 1,0 5,5 0,767 0,687 0,819 0,454 0, ,5 0,9 3,2 3,2 6,4 1,054 1,442 1,866 0,774 1, ,8 0,0 0,3 0,5 0,8 0,512 0,000 1,058 0,392 0,496 Wykształcenie WyŜsze 5,7 8,0 9,1 4,5 13,6 1,871 2,620 2,818 1,597 2,246 Średnie zawodowe i policealne 4,9 0,4 3,3 2,0 5,3 0,970 0,213 0,970 0,567 0,762 Średnie ogólnokształcące 1,9 3,8 5,7 0,0 5,7 0,724 0,911 1,273 0,000 0,839 Zasadnicze zawodowe 2,1 0,0 0,3 1,8 2,1 0,583 0,000 0,301 0,624 0,541 Gimnazjalne i poniŝej 1,2 0,0 0,8 0,4 1,2 0,834 0,000 0,556 0,357 0,469 Miejsce zamieszkania Wieś 2,8 0,6 2,3 1,2 3,5 0,658 0,316 0,710 0,376 0,548 Miasta do 10 tys. 2,8 3,2 3,2 2,8 6,0 0,572 1,445 1,248 0,616 0,844 Stan aktywności Pracujący 3,4 0,2 1,4 2,2 3,6 0,714 0,295 0,894 0,570 0,667 Bezrobotny 5,0 0,8 5,0 0,8 5,8 1,493 1,431 2,890 0,377 1,483 Bierny 0,9 3,2 3,2 0,9 4,1 0,906 0,907 0,907 0,906 0,907 Dochód na głowę w gospodarstwie domowym ,1 0,4 1,8 1,8 3,6 0,803 0,220 0,555 0,659 0, ,1 0,0 0,0 1,1 1,1 0,291 0,000 0,000 0,351 0, ,0 2,9 2,9 1,0 3,8 0,416 1,644 1,391 0,482 0, ,4 3,4 3,4 3,4 6,8 0,859 1,328 1,124 0,974 1,044 Źródło: badanie własne Nie wydaje się, Ŝeby tak niewielka skala migracji zagranicznych mogła być źródłem problemów podaŝowych na lokalnym rynku pracy, sygnalizowanych w wywiadach, chyba Ŝe wyjazdy są silnie skoncentrowane w określonych zawodach. Ze względu na małą liczebność populacji migrantów nie sposób jednak bliŝej określić ich struktury zawodowej. Migracje 38

39 ponad 2 krotnie częściej wynikały z wyjazdów związanych z pracą niŝ z kształceniem się. Podobnie układała się proporcja między migracjami krajowymi i migracjami zagranicznymi Gospodarstwa domowe Aktywność ekonomiczna Liczba zbadanych gospodarstw domowych była wprawdzie niska, zatem trudno w sposób statystycznie poprawny analizować uzyskane dane ale przynajmniej moŝna zauwaŝyć, Ŝe aktywność członków tych gospodarstw wykazuje pewne współzaleŝności z ich demograficzną charakterystyką. Po pierwsze, niezaleŝnie od liczby dorosłych członków gospodarstwa domowego wykonywanie pracy zawodowej było częstsze, jeśli posiadali oni dzieci. DuŜo rzadsze było takŝe zjawisko braku osoby pracującej w gospodarstwie domowym, w którym były dzieci. Po drugie, choć bezrobotni stosunkowo rzadziej wywodzą się z gospodarstw domowych z dziećmi, to jednak nawet wśród gospodarstw z dziećmi spotykamy takie, gdzie liczba bezrobotnych jest większa od 1. Niepokoi to szczególnie w przypadku gospodarstw, w których liczba dorosłych wynosi 2, a zatem nie ma innych dorosłych osób niŝ bezrobotne. Takich gospodarstw domowych jest aŝ 10,7%. Warto teŝ odnotować fakt, Ŝe tym częściej bezrobocie dotyczy większej liczby osób w danym gospodarstwie, im więcej członków liczy sobie to gospodarstwo. Nieodzownym elementem polityki rynku pracy powinno być wypracowanie środków kompleksowego podejścia do usuwania bezrobocia z rodzin, gdzie bezrobocie nie ma charakteru jednostkowego. Po trzecie, nieaktywność zawodowa jest zjawiskiem częstszym w gospodarstwach domowych z więcej niŝ dwoma osobami dorosłymi. MoŜe pod tym się kryć zjawisko dwupokoleniowości w gospodarstwie przebywają wówczas osoby starsze pobierające emerytury lub renty, albo są w nich dzieci, tylko w wieku od 15 lat wzwyŝ, które kontynuują naukę. 39

40 TABELA AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA CZŁONKÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH Nie ma osoby pracującej Jest osoba bezrobotna Nie ma osoby bezrobotnej Jest osoba nieaktywna Nie ma osoby nieaktywnej 2 osoby bezrobotne Typ gospodarstwa domowego* N Jest osoba pracująca 1 dorosła, z dziećmi** 1 100,0 0,0 0,0 100,0 0,0 100,0 0,0 1 dorosła, bez dzieci 13 30,8 69,2 7,7 92,3 61,5 38,5 0,0 2dorosłe, z dziećmi 56 87,5 12,5 23,2 76,8 35,7 64,3 10,7 2 dorosłe, bez dzieci 32 59,4 40,6 15,6 84,4 56,3 43,8 3,1 3 dorosłe, z dziećmi 42 92,9 7,1 21,4 78,6 81,0 19,0 7,1 3 dorosłe, bez dzieci 45 88,9 11,1 13,3 86,7 64,4 35,6 6,7 4 i więcej dorosłe, z dziećmi 47 93,6 6,4 36,2 63,8 78,7 21,3 6,4 4 i więcej dorosłe, bez dzieci 90 93,3 6,7 40,0 60,0 70,0 30,0 4,4 Razem ,9 14,1 26,7 73,3 64,1 35,9 6,1 * za osobe dorosłą uznajemy osobę w wieku 15-64, za dziecko ** z minimum jednym dzieckiem Źródło: badanie własne Źródła utrzymania W zakresie źródeł utrzymania gospodarstw domowych równieŝ daje się wychwycić pewne prawidłowości. Gospodarstwa domowe bez dzieci w największym stopniu utrzymują się z emerytur i rent. Obecność dzieci w gospodarstwie domowym skłania jego członków do częstszego angaŝowania się w pracę. Odsetek takich gospodarstw, w których nie ma ani jednej osoby otrzymującej dochody z pracy wynosi tylko 10,3% wobec 23,9% w gospodarstwach bez dzieci. TABELA ŹRÓDŁA UTRZYMANIA GOSPODARSTW DOMOWYCH Jest osoba, która nie ma własnego źródła utrzymania Jest osoba, która osiąga dochody z pracy Jest osoba, która ma dochody emerytalno -rentowe Jest osoba, która ma inne dochody socjalne Jest osoba, która ma inne źródła dochodów Typ gospodarstwa domowego* N 1 dorosła, z dziećmi** 1 0,0 100,0 0,0 0,0 0,0 1 dorosła, bez dzieci 13 15,4 30,8 53,8 0,0 0,0 2dorosła, z dziećmi 56 39,3 87,5 5,4 3,6 7,1 2 dorosła, bez dzieci 32 18,8 50,0 43,8 12,5 9,4 3 dorosła, z dziećmi 42 73,8 88,1 21,4 0,0 9,5 3 dorosła, bez dzieci 45 53,3 82,2 46,7 11,1 4,4 4 i więcej dorosła, z dziećmi 47 74,5 93,6 36,2 4,3 6,4 4 i więcej dorosła, bez dzieci 90 74,4 88,9 36,7 2,2 7,8 N ,4 82,2 31,9 4,6 7,1 * za osobę dorosłą uznajemy osobę w wieku 15-64, za dziecko ** z minimum jednym dzieckiem Źródło: badanie własne 40

41 Biorąc pod uwagę ludność powiatu łosickiego bez kontekstu gospodarstwa domowego, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe nieco częściej niŝ w 6 badanych powiatach utrzymuje się ona z pracy. Nieco bardziej popularnymi źródłami utrzymania są dochody z rent i emerytur, a nieco mniej inne dochody socjalne (zasiłki dla bezrobotnych, świadczenia przedemerytalne, dochody z pomocy społecznej lub renty strukturalne). Odsetek osób utrzymujących się z pracy jest szczególnie wyŝszy w grupie osób powyŝej 45 roku Ŝycia i jest silnie zogniskowany w grupie mieszkańców wsi posiadających gospodarstwo rolne. Mieszkańcy miasta rzadziej niŝ w 6 powiatach utrzymują się z pracy, zwłaszcza ci, nieposiadający gospodarstwa rolnego. Osoby o najniŝszym poziomie wykształcenia wykazują najczęściej brak własnych źródeł dochodu są to jednak osoby w przewaŝającej masie kontynuujące naukę. Nieposiadanie gospodarstwa rolnego wśród mieszkańców wsi częściej sprzyja osiąganiu dochodów z emerytur i rent i jest odzwierciedleniem przekazywania gospodarstw młodszym członkom gospodarstwa domowego. Większy niŝ w 6 powiatach odsetek męŝczyzn i mniejszy kobiet, deklaruje brak własnego źródła dochodu. Jeśli zaś chodzi o dochody z pracy, to odsetki osób, dla których jest to główne źródło dochodu są podobne w powiecie łosickim i 6 powiatach. Odsetki te są ogólnie większe wśród męŝczyzn, zaś róŝnica między kobietami i męŝczyznami wszędzie podobna. 41

42 TABELA INDYWIDUALNE ŹRÓDŁA UTRZYMANIA LUDNOŚCI POWIATU ŁOSICKIEGO Brak Dochód z własnych pracy dochodów Powiat łosicki Emerytura lub renta Inny socjalny Pozostałe Brak Dochód z własnych pracy dochodów 6 powiatów Emerytura lub renta Inny socjalny Ogółem 31,7 48,3 15,6 1,8 2,7 31,3 47,6 13,2 3,8 4,0 Płeć MęŜczyźni 29,4 53,1 13,3 1,7 2,6 26,9 52,7 12,9 3,7 3,7 Kobiety 33,9 43,4 18,0 1,9 2,7 35,9 42,3 13,6 4,0 4,3 Wiek ,4 18,8 7,1 0,3 4,3 67,2 21,0 4,7 1,9 5, ,6 68,6 4,5 1,4 2,8 19,4 67,8 4,8 3,4 4, ,9 54,5 33,2 3,4 1,1 14,3 48,8 28,7 5,8 2,3 Wykształcenie Pozostałe WyŜsze 33,3 55,6 4,4 1,1 5,6 13,9 71,7 7,0 1,9 5,6 Średnie zawodowe i policealne 25,9 56,1 14,1 1,6 2,4 24,0 57,5 12,1 2,8 3,7 Średnie ogólnokształcące 53,2 36,7 6,4 0,0 3,7 41,2 44,8 7,2 1,4 5,4 Zasadnicze zawodowe 17,6 58,6 19,9 2,7 1,2 20,6 53,8 16,1 6,0 3,6 Gimnazjalne i poniŝej 45,3 30,2 19,3 1,9 3,4 55,9 20,5 16,0 4,1 3,5 Miejsce zamieszkania i fakt posiadania gospodarstwa Wieś i ma gospodarstwo Wieś i nie ma gospodarstwa Miasto do 10 tys. i ma gospodarstwo Miasto do 10 tys. i nie ma gospodarstwa 26,7 57,2 12,2 1,9 2,1 28,1 57,5 9,9 2,5 2,0 41,6 33,9 20,8 1,8 1,8 36,7 40,4 15,4 4,7 2,8 31,2 41,0 18,0 1,6 8,2 28,1 50,0 15,6 1,0 5,2 35,4 40,1 19,3 1,6 3,7 32,8 40,6 14,6 6,7 5, Analiza determinant aktywności ekonomicznej Opisane do tej pory rozkłady ludności według podstawowych cech podaŝy pracy pozwalają na stwierdzenie jaką część danej grupy osób, np. kobiet, stanowią pracujący, jaką bezrobotni a jaką bierni. Nie moŝna jednak na tej podstawie powiedzieć jakie czynniki wpływają na prawdopodobieństwo bycia w jednym w tych trzech stanów, bo poszczególne cechy osób mogą być ze sobą skorelowane. Zostało to juŝ zasygnalizowane w opisie powyŝszych rozkładów. Na przykład, wśród osób posiadających komputer jest relatywnie duŝy odsetek stanowią pracujący. Nie musi to jednak wcale oznaczać, Ŝe posiadanie komputera pomaga w znalezieniu pracy, lecz moŝe wynikać z faktu, iŝ pracujących stać na komputer, a tym samym posiadanie komputera jest skorelowane z dochodem. Aby moŝna było określić, czy omawiane wcześniej cechy ludności mają niezaleŝny wpływ na przynaleŝność do poszczególnych stanów na rynku pracy, przeprowadzone zostało 42

43 ekonometryczne badanie współzaleŝności tych cech ze stanem na rynku pracy. Konkretnie, oszacowana została wielomianowa regresja logitowa (ang. multinominal logit regression), w której zmienną zaleŝną (wyjaśnianą) jest stan na rynku pracy, zaś zmiennymi niezaleŝnymi (wyjaśniającymi) cechy osób oraz gospodarstw domowych, do których te osoby naleŝą. W oszacowanej regresji pominięte zostały dwie zmienne, w związku z silną korelacją ze stanem na rynku pracy. Zmiennymi tymi są: źródło dochodu uzyskiwanie dochodu z pracy jest silnie skorelowane z faktem wykonywania pracy (współczynnik korelacji Pearsona = 0,900), fakt rejestracji w PUP jest silnie skorelowany z faktem bycia bezrobotnym (współczynnik korelacji Pearsona = 0,755). W wyniku oszacowania regresji logitowej metodą największej wiarygodności (ML) uzyskane zostały dwa wektory estymatorów obrazujących wpływ cech indywidualnych na prawdopodobieństwo przebywania w jednym z trzech stanów. W związku z tym, Ŝe interpretacja tych estymatorów jest skomplikowana, wyliczone zostały łatwe w interpretacji efekty krańcowe, które dla powiatu łosickiego zostały zamieszczone w tabeli 2.14, zaś dla wszystkich 6 powiatów ogółem w tabeli Wyniki zawarte w tabeli 1.14 moŝna zinterpretować następująco. Przeciętne prawdopodobieństwo, Ŝe osoba mieszkająca w powiecie łosickim pracuje wynosi 64,2%, prawdopodobieństwo, Ŝe jest bezrobotna 7,5%, zaś prawdopodobieństwo, Ŝe jest bierna zawodowo 28,3%. PoniŜej tych prawdopodobieństw w tabeli 2.14 przedstawione jest o ile punktów procentowych prawdopodobieństwo bycia w danym stanie róŝni się dla osoby o danej cesze w stosunku do tzw. kategorii bazowej. Przykładowo, prawdopodobieństwo, Ŝe kobieta z powiatu łosickiego pracuje 9 jest o 13,2 punktu procentowego niŝsze niŝ w przypadku męŝczyzny (męŝczyzna jest tu kategorią bazową). 10 Ta róŝnica zakłada, Ŝe porównywane osoby nie róŝnią się pod względem Ŝadnej innej włączonej do regresji zmiennej zaleŝnej z wyjątkiem płci (przyjmuje się, Ŝe wszystkie pozostałe zmienne (cechy) są na poziomie średnim w badanej próbie). Zidentyfikowana róŝnica wynika więc wyłącznie z róŝnic pomiędzy kobietami i męŝczyznami pod względem takich cech, które nie zostały uwzględnione w modelu regresji, np. praca w gospodarstwie domowym. W kolejnej kolumnie znajduje się informacja o istotności oszacowanego parametru tj. prawdopodobieństwo, Ŝe 9 Prawdopodobieństwo, Ŝe kobieta pracuje jest liczone w stosunku do pozostawania bez pracy, tj. bycia bezrobotnym lub biernym. 10 Nie oznacza to, Ŝe prawdopodobieństwo, iŝ męŝczyzna pracuje wynosi 64,2%, zaś, Ŝe kobieta pracuje 51,0%. Nie jesteśmy w stanie określić dokładnie, ile wynosi. WaŜne jest jednak, Ŝe wiemy, ile wynosi róŝnica prawdopodobieństw. 43

44 wynosi on W przypadku analizowanej zmiennej prawdopodobieństwo to jest zerowe, co oznacza, Ŝe kobiety z całą pewnością mają mniejsze prawdopodobieństwo pracy niŝ męŝczyźni o identycznych analizowanych cechach. Znając metodę interpretacji wyników moŝna przejść do podstawowych wniosków płynących z regresji oszacowanej dla powiatu łosickiego (tabela 1.14) oraz dla badanych 6 powiatów ogółem (tabela 2.15). Po pierwsze, kobiety rzadziej niŝ męŝczyźni (przy pozostałych cechach na poziomie średnim) pracują, zaś częściej są bezrobotne lub bierne zawodowo. Oznacza to, Ŝe na tamten wynik nie miała istotnego wpływu współzaleŝność płci i pozostałych zmiennych. Gdyby tak bowiem było, np. gdyby kobiety rzadziej pracowały tylko dlatego, Ŝe, załóŝmy, są one duŝo gorzej wykształcone od męŝczyzn, to wyniku oszacowania regresji zmienna kobieta okazałaby się nieistotna. Uzyskane wyniki wskazują jednak, Ŝe bez względu na róŝnice w pozostałych cechach kobiety rzadziej pracują, a częściej są bierne lub bezrobotne. Wynik ten moŝna więc próbować wyjaśniać tylko przy pomocy cech spoza modelu. Na przykład, przy pomocy przypuszczenia, Ŝe kobiety więcej czasu poświęcają na pracę w gospodarstwie domowym i opiekę nad dziećmi, albo teŝ tym, Ŝe kobietom trudno jest powrócić do pracy po przerwie spowodowanej macierzyństwem i opieką nad dziećmi. W 6 powiatach ogółem wyniki są jakościowo identyczne, ale zróŝnicowanie prawdopodobieństw pomiędzy kobietami i męŝczyznami jest nieco większe (zob. tabela 2.15). Po drugie, osoby w wieku lata oraz lata duŝo rzadziej pracują niŝ osoby w wieku lata, a jednocześnie duŝo, duŝo częściej są bierne zawodowo. Osoby najmłodsze w stosunku do osób w wieku lata są równieŝ częściej biernymi (ale róŝnica jest mniejsza), zaś osoby najstarsze w stosunku do tej samej kategorii bazowej są takŝe rzadziej bezrobotnymi. Interpretacja tego wyniku wydaje się oczywista. Osoby w wieku lata w duŝej części jeszcze się uczą, natomiast spośród osób w wieku lata zapewne część jest na rencie lub wcześniejszej emeryturze. MoŜliwe teŝ, Ŝe w tej ostatniej grupie wiekowej niemałą część biernych stanowią zniechęceni bezrobotni tj. ci, którzy po długim okresie poszukiwania pracy utracili nadzieję na znalezienie jej. W 6 powiatach ogółem występują podobne prawidłowości. RóŜnica polega tylko na tym, Ŝe w 6 badanych powiatach skala dezaktywizacji osób w wieku lata jest nieco większa niŝ w powiecie łosickim. 11 Wszystkie parametry w modelu ekonometrycznym są szacowane. Oznacza to, Ŝe w oszacowana wartość parametru (tzw. estymator) moŝe się róŝnić od wartości faktycznej. Wyliczane jest więc prawdopodobieństwo tego, Ŝe wartość parametru jest równa zeru. Standardowo przyjmuje się, Ŝe jeśli przekracza ono 10%, zmienna niezaleŝna uznawana jest za nieistotną, tj. nie mającą wpływu na zmienną zaleŝną. 44

45 Po trzecie, prawdopodobieństwo pracy jest dodatnio związane z poziomem wykształcenia. Prawdopodobieństwo bycia biernym zawodowo jest niŝsze w przypadku osób z wykształceniem wyŝszym od podstawowego w porównaniu z osobami z wykształceniem podstawowym. Wynika to niewątpliwie z faktu, Ŝe wszyscy absolwenci szkół podstawowych kontynuują naukę, podczas gdy jedynie część absolwentów szkół ponadpodstawowych decyduje się na studia. Warto zwrócić uwagę, Ŝe spośród absolwentów szkół ponadpodstawowych największe prawdopodobieństwo bierności mają absolwenci liceów ogólnokształcących, spośród których zapewne większość uczy się albo na studiach, albo teŝ w szkołach policealnych. Z kolei, prawdopodobieństwo bycia bezrobotnym jest w powiecie łosickim w sposób istotny statystycznie mniejsze, im wyŝszy jest poziom wykształcenia danej osoby. Wyjątkową grupą jest grupa osób z wykształceniem średnim zawodowym, dla której relatywne prawdopodobieństwo pracy jest znacznie niŝsze w powiecie łosickim niŝ w 6 badanych powiatach. Podobne zaleŝności występują na poziomie badania 6 powiatów łącznie. Nie udaje się natomiast wychwycić statystycznie istotnej zaleŝności między poziomem wykształcenia i prawdopodobieństwem trafienia do bezrobocia. Po czwarte, zamieszkiwanie w Łosicach (miasto o liczbie mieszkańców do 10 tysięcy), w przeciwieństwie do mieszkania na wsi, nie zmniejsza istotnie prawdopodobieństwa pracy ani bycia bezrobotnym, ale jednocześnie zwiększa prawdopodobieństwo bierności zawodowej. We wszystkich badanych powiatach ogółem, zamieszkiwanie w mieście o liczbie mieszkańców do 10 tys. w stosunku do mieszkania na wsi istotnie wpływa na mniejsze prawdopodobieństwo bycia pracującym oraz większe prawdopodobieństwo bycia biernym. Po piąte, pozostali członkowie gospodarstwa domowego, poza jego głową oraz współmałŝonkiem, mają mniejsze prawdopodobieństwo pracy oraz większe bierności. Nie ma tu jednak istotnego wpływu na fakt bycia bezrobotnym. Interpretacja tego wyniku wydaje się prosta. Pozostali członkowie gospodarstwa domowego to zapewne na ogół dzieci lub osoby starsze, a te właśnie grupy są w większości bierne. W 6 badanych powiatach ogółem występuje identyczna zaleŝność, jak w powiecie łosickim. Po szóste, jeśli w gospodarstwie domowym przebywają dzieci w wieku do 14 lat, to członkowie takiego gospodarstwa mają mniejsze prawdopodobieństwo bycia bezrobotnymi i większe bycia pracującymi. Prawidłowość ta występuje w 6 badanych powiatach razem. W powiecie łosickim nie udaje się wychwycić istotnej statystycznie zaleŝności, wydaje się zatem, Ŝe fakt posiadania dzieci nie wpływa istotnie na aktywność. 45

46 Po siódme, jeśli w gospodarstwie domowym w powiecie łosickim jest właściciel gospodarstwa rolnego o powierzchni do 5 ha, to fakt ten ma bardzo istotny statystycznie wpływ na przynaleŝność członków tego gospodarstwa domowego do poszczególnych stanów na rynku pracy. Osoby takie znacznie częściej pracują (o 21,4 punktów procentowych), znacznie rzadziej zaś są bezrobotne (o 7,5 punktów) lub bierne (o 13,9 punktów). Jeszcze silniejszy jest wpływ na aktywność faktu posiadania gospodarstwa rolnego o powierzchni powyŝej 5 ha. WiąŜe się to z duŝo większym prawdopodobieństwem pracy (aŝ o 29,1 punktów) oraz mniejszym w przypadku bezrobocia (o 8,5 punktów) oraz bierności (aŝ o 20,6 punktów). Podobna zaleŝność występuje równieŝ w 6 badanych powiatach ogółem, lecz nigdzie wpływ posiadania gospodarstwa rolnego na aktywność nie jest tak silny jak w powiecie łosickim. Po ósme, w powiecie łosickim dochód gospodarstwa domowego per capita nie wpływa istotnie na prawdopodobieństwo pracy, wpływa zaś ujemnie na prawdopodobieństwo bezrobocia, lecz dodatnio (choć w niewielkim stopniu) na bierność zawodową. W 6 badanych powiatach dochód dodatnio wpływa na prawdopodobieństwo pracy (efekt substytucyjny duŝy dochód powoduje, Ŝe alternatywny koszt czasu wolnego staje się duŝy), ujemnie na prawdopodobieństwo bezrobocia i dodatnio na bierność, choć w bardzo niewielkim stopniu (efekt dochodowy wysoki dochód skłania do ograniczenia podaŝy pracy). W końcu, po dziewiąte, z tabeli 2.15 wynika, Ŝe niezaleŝnie od uwzględnionych w modelu cech osób oraz gospodarstw domowych, w powiecie łosickim prawdopodobieństwo bycia pracującym jest wyŝsze niŝ w 6 badanych powiatach o 8 punktów procentowych, bycia bezrobotnym jest niŝsze o 6,9 punktów procentowych, zaś prawdopodobieństwo bierności nie jest statystycznie istotnie róŝne. 46

47 TABELA EFEKTY KRAŃCOWE DETERMINANT STANU NA RYNKU PRACY W POWIECIE ŁOSICKIM Zmienna E U N Parametr P > z Parametr P > z Parametr P > z Przeciętne prawdopodobieństwo bycia w danym stanie 0,642 0,075 0,283 Kobieta -0,132 0,005 0,019 0,385 0,113 0,010 Wiek lata -0,478 0,000 0,029 0,407 0, lata -0,179 0,009-0,054 0,053 0, Wykształcenie WyŜsze 0,243 0,000 0,044 0,454-0, Średnie zawodowe 0,173 0,005 0,040 0,336-0, Średnie ogólne 0,220 0,000-0,048 0,106-0, Zasadnicze zawodowe 0,146 0,021 0,061 0,149-0, Klasa Do 10 tys, -0,087 0,197-0,029 0,260 0, miejscowości tys, tys, tys, Inni członkowie poza głową gospodarstwa oraz jej/jego współmałŝonkiem -0,229 0,001 0,056 0,133 0,173 0,014 Dzieci w wieku do 14 lat -0,040 0,483 0,047 0,107-0,007 0,896 Posiadanie Tak, ze stałym łączem 0,062 0,381-0,019 0,527-0, komputera Tak, bez stałego łącza 0,102 0,052-0,031 0,194-0, Gospodarstwo do 5 ha 0,214 0,000-0,075 0,000-0, rolne PowyŜej 5 ha 0,291 0,000-0,085 0,001-0, Dochód per capita -0,033 0,256-0,037 0,006 0,070 0,011 Uwaga: Kategorię bazową stanowią osoby o następującym zestawie cech: męŝczyźni, w wieku lata, z wykształceniem podstawowym, mieszkający na wsi, będący głową gospodarstwa domowego lub męŝem/ŝoną głowy gospodarstwa domowego, w których gospodarstwie domowym nie ma dzieci do lat 14, nie posiadające komputera, nie posiadające gospodarstwa rolnego. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych indywidualnych z badania podaŝowego. TABELA EFEKTY KRAŃCOWE DETERMINANT STANU NA RYNKU PRACY WE WSZYSTKICH SZEŚCIU POWIATACH Zmienna E U N Parametr P > z Parametr P > z Parametr P > z Przeciętne prawdopodobieństwo bycia w danym stanie 0,521 0,155 0,324 Kobieta -0,168 0,000 0,068 0,000 0, Wiek lata -0,360 0,000-0,025 0,134 0, lata -0,276 0,000-0,041 0,005 0, Wykształcenie WyŜsze 0,310 0,000-0,028 0,281-0, Średnie zawodowe 0,264 0,000-0,004 0,846-0, Średnie ogólne 0,223 0,000-0,014 0,539-0, Zasadnicze zawodowe 0,224 0,000 0,006 0,718-0, Klasa Do 10 tys, -0,083 0,005 0,013 0,481 0, miejscowości tys, -0,013 0,682 0,004 0,827 0, tys, -0,077 0,012 0,020 0,336 0, tys, 0,007 0,848-0,012 0,631 0, Inni członkowie poza głową gospodarstwa oraz jej/jego współmałŝonkiem -0,193 0,000 0,008 0,637 0,184 0,000 Dzieci w wieku do 14 lat 0,061 0,006-0,031 0,021-0,029 0,145 Posiadanie Tak, ze stałym łączem 0,098 0,000-0,069 0,000-0, komputera Tak, bez stałego łącza 0,071 0,004-0,017 0,258-0, Gospodarstwo do 5 ha 0,032 0,397-0,033 0,127 0, rolne PowyŜej 5 ha 0,252 0,000-0,125 0,000-0, Dochód per capita 0,129 0,129 0,000-0,136 0,000 0,006 Łosice 0,080 0,008-0,069 0,000-0,011 0,692 Uwaga: Kategorię bazową stanowią osoby o następującym zestawie cech: męŝczyźni, w wieku lata, z wykształceniem podstawowym, mieszkający na wsi, będący głową gospodarstwa domowego lub męŝem/ŝoną głowy gospodarstwa domowego, w których gospodarstwie domowym nie ma dzieci do lat 14, nie posiadające komputera, nie posiadające gospodarstwa rolnego, zamieszkałe poza powiatem łosickim (tj. w jednym z pozostałych 5 powiatów). Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych indywidualnych z badania podaŝowego. 47

48 2.5. Podsumowanie Ludność powiatu łosickiego na tle 6 badanych powiatów jest nieco młodsza. Widać to takŝe na tle średniej ogólnopolskiej. Warto zauwaŝyć jednak, Ŝe taka charakterystyka jest osiągana głównie przez bardzo młodą strukturę populacji miasta Łosice. Ludność powiatu zamieszkująca obszary wiejskie jest relatywnie starsza. Ludność biorąca udział w badaniu jest raczej słabo wykształcona wykształcenie co najwyŝej zasadnicze zawodowe posiada więcej niŝ połowa populacji. Udział ten nie odbiega jednak znacznie od średniej dla 6 powiatów. Ludność powiatu łosickiego jednak nieznacznie częściej niŝ w 6 powiatach legitymuje się najniŝszym poziomem wykształcenia. Raczej niewysoki przeciętnie poziom wykształcenia jest charakterystyczny dla obszarów wiejskich o rolniczej strukturze gospodarczej i powiat łosicki wpisuje się w tę prawidłowość. Aktywność ekonomiczna jest na podobnym poziomie do średniej dla 6 powiatów. Współczynnik aktywności zawodowej wynosi 65,7%. Jest nieco wyŝszy dla męŝczyzn i róŝnica ta jest tu bardziej widoczna niŝ w 6 powiatach. Aktywność osób dysponujących najniŝszym poziomem wykształcenia jest w powiecie łosickim większa niŝ w 6 powiatach. Prawdopodobnie wiąŝe się to z faktem rolniczego charakteru gospodarki powiatu, gdzie praca w rolnictwie często nie wymaga zbyt duŝych kwalifikacji. Współczynnik aktywności w powiecie łosickim jest zdecydowanie wyŝszy wśród mieszkańców wsi. Stopa bezrobocia w naszym badaniu dla powiatu łosickiego sięga 17,9% i jest to wartość na tle Polski przeciętna. Szczególną cechą powiatu łosickiego jest bardzo niska na tle 6 powiatów stopa bezrobocia osób o najniŝszym poziomie wykształcenia. Powiat łosicki na tle 6 badanych powiatów charakteryzuje się ponadprzeciętnym udziałem pracujących w populacji osób w wieku produkcyjnym. Prawdopodobnie znowu jest to wynik rolniczego charakteru tego powiatu i wysokiego udziału rolnictwa w zatrudnieniu. Pracujących jest więcej wśród męŝczyzn, osób z wyŝszym wykształceniem oraz mieszkańców wsi. Z kolei bierność jest w znacznej mierze udziałem kobiet, osób młodych (kontynuacja nauki), starszych (dezaktywizacja zawodowa, przechodzenie na emeryturę) oraz dysponujących wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Relatywnie więcej pracujących odnotowujemy takŝe wśród osób z najniŝszym poziomem wykształcenia. Jest to specyfika wynikająca z rolniczego i wiejskiego charakteru powiatu. Właśnie na wsi udział pracujących w populacji jest większy niŝ w mieście, a udział biernych mniejszy. W powiecie łosickim zamieszkiwanie na wsi wiąŝe się w znacznym stopniu z posiadaniem gospodarstwa rolnego. Spośród osób mieszkających na wsi, w powiecie łosickim 72,6% osób pochodzi z 48

49 gospodarstwa domowego z uŝytkownikiem gospodarstwa. Fakt posiadania gospodarstwa rolnego bardzo silnie wpływa na aktywność. Odsetek osób utrzymujących się z pracy jest szczególnie wysoki w grupie mieszkańców wsi posiadających gospodarstwo rolne. Warto zauwaŝyć, Ŝe w powiecie łosickim uczenie się jest zjawiskiem częstszym niŝ w 6 badanych powiatach. Odsetek populacji w wieku produkcyjnym osób uczących się wynosi 25,5%, co przewyŝsza analogiczny odsetek dla 6 powiatów o 15,6%. Ludność powiatu łosickiego nie jest takŝe zbytnio mobilna przestrzennie, niewielkie są odsetki osób mających doświadczenie z pracy za granicą, bądź migrujących w celu poszukiwania pracy czy zdobywania wiedzy. 49

50 3. Pracujący w powiecie łosickim 3.1. Wprowadzenie W powiecie łosickim pracujący stanowią 52,8% ludności w wieku lata. Wskaźnik zatrudnienia w tym powiecie jest najwyŝszy spośród wszystkich badanych powiatów (i jest o nieco ponad 10 punktów procentowych wyŝszy niŝ średnio w 6 powiatach). Jest on nieco niŝszy od średniej w kraju (który w pierwszym kwartale 2006 wynosił 53,4% 12 ). Charakterystyczne dla powiatu jest duŝa róŝnica stóp zatrudnienia męŝczyzn i kobiet (wynika to raczej ze względnie wysokiego poziomu tej pierwszej). Bardzo wysoka (w ujęciu względnym i bezwzględnym) jest stopa zatrudnienia osób powyŝej 45. roku Ŝycia, co wydaje się jest silnie związane z rolniczym charakterem tego zatrudnienia. Jest ona wyŝsza o 32,1% niŝ średnia dla 6 powiatów. TABELA 3.1. WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA W POWIECIE ŁOSICKIM Powiat łosicki 6 powiatów Relacja Ogółem 52,8 47,9 1,102 Wiek lata 26,5 25,2 1, lata 64,4 65,2 0, lata 57,7 43,7 1,321 Płeć MęŜczyźni 60,1 54,1 1,111 Kobiety 44,3 41,2 1, Struktura demograficzna W populacji pracujących powiatu łosickiego, podobnie jak w ludności ogółem, dominują męŝczyźni. Stanowią bowiem 61,1% pracujących (53,7% w ludności w wieku lata). Jest to cecha typowa dla wszystkich badanych powiatów, z tym, Ŝe w powiecie łosickim nadreprezentacja męŝczyzn w populacji pracujących jest nieco głębsza (i wynosi 13,9% wobec 13% w całej badanej grupie). Być moŝe znowu wiąŝe się to z względnie duŝym udziałem rolnictwa w zatrudnieniu (patrz: dalej), które tradycyjnie stanowią miejsce zatrudnienia przede wszystkim dla męŝczyzn. 12 Wskaźnik zatrudnienia dla ludności w wieku lata, na podstawie danych BAEL za I kwartał 2006 (Kwartalna informacja o rynku pracy, GUS). 50

51 Największą liczebnie grupą wieku wśród pracujących jest grupa osób w wieku mobilnym (25-44 lata): stanowią oni 48,3% pracujących. Osoby w wieku powyŝej 45 roku Ŝycia stanowią 39,4% pracujących, zaś jedynie 12,2% to osoby poniŝej 25 roku Ŝycia. TABELA 3.2. STRUKTURA DEMOGRAFICZNA PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE LUDNOŚCI OGÓŁEM I 6 POWIATÓW Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) Płeć Miejsce zamieszkania ,2 24,3 0,502 12,9 24,4 0, ,3 39,6 1,221 54,9 40,3 1, ,4 36,1 1,093 32,2 35,3 0,913 MęŜczyźni 61,1 53,7 1,139 58,6 51,8 1,130 Kobiety 38,9 46,3 0,839 41,4 48,2 0,860 Wieś 80,6 75,4 1,069 39,4 36,9 1,067 Miasta do 10 tys, 19,4 24,6 0,789 14,2 16,6 0,857 Miasta tys, 0,0 11,9 11,9 0,992 Miasta tys, 0,0 16,8 17,1 0,985 Miasta tys, 0,0 17,7 17,5 1,012 W powiecie łosickim, podobnie jak w pozostałych powiatach, mamy do czynienia z nadreprezentacją w pracujących (w stosunku do ludności ogółem) osób w wieku lata, i niedoreprezentowaniem najmłodszej grupy wiekowej. O ile jednak głębokie niedoreprezentowanie osób młodszych (wśród pracujących jest ich prawie o połowę mniej niŝ w ludności ogółem w wieku produkcyjnym) jest podobne do innych powiatów, to w powiecie łosickim widoczna jest nadreprezentacja wśród pracujących osób w wieku powyŝej 45 lat (9,3%). Nadreprezentacja ta szczególnie uwidacznia się wśród kobiet. Ponownie zatem dostrzegamy charakter rolniczy tego powiatu, takŝe w tym wymiarze. Specyficzny jest takŝe większy udział najmłodszej grupy wiekowej w grupie pracujących męŝczyzn oraz względnie wysoka relacja udziału tej grupy wiekowej w pracujących do udziału w ludności ogółem w przypadku tej płci moŝe to oznaczać ich mniejszą skłonność do kontynuacji nauki lub potencjalnie łączenie nauki z pracą zawodową (niewielkie rozmiary próby nie pozwalają na jednoznaczną odpowiedź na to pytanie). 51

52 TABELA 3.3. STRUKTURA PRACUJĄCYCH WEDŁUG PŁCI (M MĘśCZYŹNI, K - KOBIETY) I WIEKU NA TLE STRUKTURY LUDNOŚCI W WIEKU LATA Grupy wieku Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja pracujących do ludności Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja pracujących do ludności M K M K M K M K M K M K lata 13,6 10,0 23,0 26,0 0,594 0,385 13,0 12,7 23,7 25,2 0,548 0, lata 48,2 48,6 39,9 39,2 1,208 1,238 55,2 54,5 40,4 40,3 1,367 1, lata 38,2 41,4 37,2 34,8 1,027 1,190 31,8 32,8 36,0 34,5 0,885 0,948 Powiat łosicki jest typowym powiatem miejsko-wiejskim. Cecha ta znajduje odzwierciedlenie w strukturze pracujących: aŝ 80,6% z nich mieszka na wsi, a 19,4% - w jedynym mieście powiatu Łosicach. Struktura ta dość wiernie oddaje strukturę zamieszkiwania ludności w wieku ogółem, choć warto zauwaŝyć, Ŝe częściej osobami pracującymi są mieszkańcy wsi (nadreprezentacja ok. 7%). Cechą wyróŝniającą ten powiat spośród innych badanych jest wysoki odsetek osób mieszkających i pracujących na wsi. Specyfika ta ma istotne konsekwencje dla rynku pracy (wysoki udział rolnictwa i niŝsze niŝ przeciętnie udziały usług nierynkowych, usług rynkowych i przemysłu oraz niewielki lokalny rynek zbytu). Około połowa pracujących powiatu łosickiego pochodzi z dwóch gmin: Łosice i Sarnaki. Są to jednocześnie największe gminy pod względem ludności w wieku produkcyjnym (zamieszkuje je łącznie 53,3% osób w wieku lata). Z pozostałych czterech gmin, dwie (Olszanka i Stara Kornica) wydają się sprzyjać aktywności zawodowej i mamy w nich do czynienia z nadreprezentacją ich mieszkańców w liczbie pracujących. Pracujący w gminie Platerów stanowią jedynie 6,7% pracujących ogółem, choć ludność w wieku lata w tej gminie to 13,2% ludności powiatu ogółem. TABELA 3.4. STRUKTURA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG GMIN Miasta/gminy Pracujący Ludność ogółem Relacja udziału w pracujących do udziału w ludności ogółem Huszlew 7,8 8,5 0,915 Olszanka 16,1 10,3 1,570 Platerów 6,7 13,2 0,505 Sarnaki 20,0 15,8 1,263 Stara Kornica 17,8 14,7 1,213 Łosice 31,7 37,5 0,844 52

53 3.3. Kapitał ludzki Kluczowym aspektem opisu struktury populacji pracujących (czy szerzej siły roboczej) jest analiza zgromadzonego przez nią kapitału ludzkiego, a więc przede wszystkim wykształcenia i innych kwalifikacji. PoniŜej opisano poziom i profil wykształcenia pracujących powiatu łosickiego, wykonywany przez nich zawód, dodatkowe kwalifikacje oraz ogólny staŝ w zatrudnieniu, będący miarą kapitału ludzkiego nabywanego w drodze gromadzenia doświadczenia zawodowego Poziom i profil wykształcenia Poziom wykształcenia pracujących powiatu łosickiego jest względnie niski: połowa ma wykształcenie zasadnicze zawodowe lub poniŝej. Jednocześnie jednak, podobnie jak średnio w 6 powiatach, osoby pracujące w powiecie łosickim mają przeciętnie wyŝszy poziom wykształcenia niŝ cała populacja w wieku produkcyjnym. W populacji pracujących nadreprezentowane są osoby z wykształceniem wyŝszym (o 42,4%), średnim zawodowym, policealnym (o 10,4%) i zasadniczym zawodowym (o 5,5%). Zjawisko to jest jednak typowe dla całego kraju, a w powiecie łosickim występuje z mniejszym nasileniem niŝ w innych badanych powiatach (wyŝsze wykształcenie nie zwiększa prawdopodobieństwa zatrudnienia w takim stopniu jak w innych powiatach). W najtrudniejszej sytuacji są osoby z wykształceniem ogólnokształcącym. Ich niedoreprezentowanie w populacji pracujących jest największe i wynosi około 51%. Częściej od nich pracującymi są osoby dysponujące bardzo niskim wykształceniem gimnazjalnym lub niŝej co po raz kolejny pokazuje specyfikę powiatu rolniczego. TABELA 3.5. STRUKTURA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG POZIOMU WYKSZTAŁCENIA Wykształcenie Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) WyŜsze 15,1 10,6 1,424 14,8 9,5 1,557 Średnie zawodowe i policealne 27,9 25,3 1,104 30,6 25,6 1,196 Średnie ogólnokształcące 4,5 9,1 0,490 8,7 10,7 0,817 Zasadnicze zawodowe 36,3 34,4 1,055 35,0 33,8 1,037 Gimnazjalne i poniŝej 16,2 20,3 0,798 10,9 20,5 0,531 53

54 Podobnie jak w innych badanych powiatach, takŝe w powiecie łosickim kobiety są lepiej wykształcone od męŝczyzn. Wśród pracujących kobiet 52,8% ma wykształcenie średnie zawodowe, policealne lub wyŝsze. Wśród męŝczyzn, analogiczny odsetek wynosi jedynie 36,7%. RóŜnica ta jest w pewnym stopniu odzwierciedleniem róŝnic w strukturze edukacji kobiet i męŝczyzn w wieku produkcyjnym. Dla pracujących jest to jednak znacznie głębsza (róŝnica 16,1 punktów procentowych wobec 9,8 w ludności ogółem). A zatem w powiecie łosickim, podobnie, jak w całej Polsce, silniejszym warunkiem zatrudnienia kobiet jest odpowiednio wyŝszy (niŝ u męŝczyzn) poziom wykształcenia. Z drugiej jednak strony, o ile struktura edukacji kobiet powiatu łosickiego wydaje się korzystna na tle populacji męŝczyzn, nie jest juŝ tak korzystna, jeśli porównany ją z innymi powiatami (Tabela 2.6.). TABELA 3.6. STRUKTURA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG PŁCI M MĘśCZYŹNI, K - KOBIETY) I POZIOMU WYKSZTAŁCENIA Grupy wieku Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja pracujących do ludności Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja pracujących do ludności M K M K M K M K M K M K WyŜsze 13,8 17,1 9,3 12,0 1,473 1,425 11,3 19,8 8,2 11,0 1,381 1,803 Średnie zawodowe i policealne Średnie ogólnokształcące 22,9 35,7 22,0 29,1 1,044 1,227 29,2 32,5 24,5 26,7 1,190 1,218 2,8 7,1 5,5 13,3 0,501 0,537 5,9 12,7 7,4 14,2 0,795 0,895 Zasadnicze zawodowe 46,8 20,0 42,3 25,3 1,106 0,790 42,5 24,5 39,8 27,3 1,068 0,896 Gimnazjalne i poniŝej 13,8 20,0 20,9 20,3 0,659 0,988 11,1 10,5 20,1 20,9 0,553 0,504 Dziedziną, w jakiej najczęściej pracujący posiadają wykształcenie są dziedziny usługowe, typu mechanika, ślusarstwo, gastronomia (25,6%). Następnie 20% deklaruje wykształcenie w dziedzinie rolnictwa i weterynarii, 18,9% w programach ogólnych, 15,6% w dziedzinach związanych z inŝynierią i procesami produkcyjnymi. Te 4 dziedziny opisują profil wykształcenia 80% pracujących. Znaczne rozproszenie wskazań respondentów nie pozwala na w pełni wiarygodne odniesienie tej struktury do innych powiatów. MoŜna jednak zauwaŝyć, iŝ w powicie łosickim mamy do czynienia z względnie wysokim udziałem osób z wykształceniem rolniczym, co jest spójne ze strukturą gospodarczą tego powiatu. W sytuacji szybkich zmian technologicznych, jakie charakteryzują dzisiejszą gospodarkę, waŝny jest nie tylko profil wykształcenia, ale takŝe jego aktualność. Dotychczasowe badania wskazują, iŝ często mamy do czynienia z niedopasowaniami 54

55 strukturalnymi nawet w obrębie jednego z punktu widzenia formalnego - zawodu 13. Około 17,9% pracujących w powiecie łosickim posiada najświeŝsze kwalifikacje uzyskane na drodze edukacji szkolnej: uzyskała obecny poziom wykształcenia szkolnego w okresie ostatnich 4 lat (lata ). Jest to odsetek nieznacznie mniejszy niŝ średnio w badanych powiatach. Więcej osób posiada kwalifikacje starsze: więcej niŝ połowa pracujących (53,6%) uzyskało obecny poziom wykształcenia ponad 20 lat temu. Względnie wysoka relacja udziału osób tej ostatniej grupy w populacji pracujących do populacji ogółem (1,13 wobec 0,95 średnio w 6 powiatach) wydaje się wskazywać na to, Ŝe aktualność kwalifikacji nie stanowi bariery w zatrudnieniu. Powiat łosicki odbiega w tym zakresie od innych powiatów. TABELA 3.7. STRUKTURA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG CZASU UZYSKANIA OBECNEGO POZIOMU WYKSZTAŁCENIA Lata Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) 0 1 4,5 10,7 0,420 6,2 10,0 0, ,4 17,5 0,768 12,3 16,2 0, ,3 9,2 1,340 15,0 11,4 1, ,2 15,1 1,074 23,5 17,2 1, i więcej 53,6 47,6 1,126 43,1 45,2 0, Zawód wykonywany przez osoby pracujące Struktura zawodowa pracujących w powiecie łosickim jest odzwierciedleniem ich względnie niskiego poziomu wykształcenia. Prawie 60% z nich wykonuje zawód z dwóch grup zawodowych: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy oraz pracownicy przy pracach prostych. Łączny udział tych dwóch grup zawodowych w 6 badanych powiatach wynosi zaledwie 26,5% i jest aŝ o 31,2 punktów procentowych niŝszy niŝ w przypadku powiatu łosickiego. Wskazuje to wyraźnie na charakter rolniczej struktury gospodarczej w powiecie łosickim. W powiecie znajduje się tylko jedno miasto Łosice, stąd prawdopodobnie niskie zapotrzebowanie na prace biurowe (zaledwie 2,8% pracujących wobec 6,2 w 6 powiatach łącznie). Niska zamoŝność społeczeństwa powoduje teŝ, Ŝe nie istnieje jeszcze duŝy popyt na 13 Klasycznym przykładem jest tutaj przypadek szwaczek w Łodzi. Pracodawcy systematycznie zgłaszają problemy z obsadzeniem wakatów przy jednoczesnym wysokim bezrobociu w tym zawodzie. Związane jest to z nieaktualnym wykształceniem pracowników w tym zawodzie. 55

56 usługi, stąd udział w zatrudnieniu zawodów z grupy usługi osobiste i sprzedaŝ wynosi zaledwie 6,8% wobec 14,7% w 6 powiatach razem. W powiecie łosickim mamy do czynienia z niewielkim, lecz zauwaŝalnym zróŝnicowaniem struktury zawodowej kobiet i męŝczyzn. Kobiety najczęściej wykonują zawody z grupy szóstej (rolnicy), dziewiątej (pracownicy przy pracach prostych) i piątej (pracownicy usług osobistych i sprzedawcy). Jednocześnie 9% kobiet pracuje jako technicy i inny średni personel (ten wyŝszy niŝ w przypadku męŝczyzn udział jest odzwierciedleniem wyŝszego poziomu wykształcenia kobiet), a 10,5% - jako specjaliści (mniej niŝ średnio w 6 powiatach, ale i tak więcej niŝ w przypadku męŝczyzn). TABELA 3.8. STRUKTURA PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG WYKONYWANEGO ZAWODU Lp, Opis grupy zawodowej 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyŝsi urzędnicy i kierownicy Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) 1,7 2,5 0,671 2 Specjaliści 9,0 8,7 1,036 3 Technicy i inny średni personel 6,8 13,4 0,508 4 Pracownicy biurowi 2,8 6,2 0,455 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 6,8 14,7 0,461 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 42,4 14,6 2,898 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 7,3 20,2 0,364 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 7,9 7,8 1,017 9 Pracownicy przy pracach prostych 15,3 11,9 1,284 Najczęściej wykonywane zawody w powiecie łosickim to rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz robotnicy pomocniczy w rolnictwie i pokrewni. Osoby wykonujące te zawody stanowią ponad 50% pracujących w powiecie łosickim Dodatkowe kwalifikacje Większość pracodawców wymaga od pracowników nie tylko wykształcenia szkolnego oraz doświadczenia, ale takŝe dodatkowych kwalifikacji. Tabela 2.9. pokazuje strukturę pracujących w powicie łosickim według trzech podstawowych kwalifikacji: posiadania prawa jazdy, znajomości języka obcego oraz umiejętności obsługi komputera. NaleŜy nadmienić, Ŝe informacja o dwóch z nich (język obcy i obsługa komputera) mają charakter deklaratywny ze 56

57 strony respondenta. Choć pytanie zawierało doprecyzowanie, co rozumiemy pod tymi pojęciami, mamy wątpliwości, czy właściwie zostało ono odczytane przez respondentów. TABELA 3.9. DODATKOWE KWALIFIKACJI PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO Dodatkowe kwalifikacje Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) Prawo jazdy kategorii B 66,7 56,2 1,187 62,9 49,7 1,266 Znajomość przynajmniej jednego języka obcego 37,8 42,8 0,883 49,5 48,0 1,031 Obsługa komputera 50,6 51,0 0,991 63,2 56,5 1,119 DuŜa część pracujących posiada dodatkowe kwalifikacje często wymagane przez pracodawców: około 25,6% posiada wszystkie trzy umiejętności. Najmniej, bo 37,8% osób pracujących deklaruje znajomość przynajmniej jednego języka obcego w stopniu umoŝliwiającym swobodną komunikację lub pracę, ponad 66% posiada prawo jazdy kategorii B, zaś około połowa potrafi posługiwać się komputerem w stopniu umoŝliwiającym pisanie, dokonywanie obliczeń, korzystanie z internetu. Jedynie w przypadku prawa jazdy, wśród pracujących spotykamy tę umiejętność częściej niŝ w całej populacji osób w wieku produkcyjnym (o około 19% częściej). Wydaje się, Ŝe pracujący powiatu łosickiego istotnie odbiegają w zakresie badanych umiejętności od pracujących w innych powiatach: nieco rzadziej posiadają prawo jazdy, zdecydowanie rzadziej umieją obsługiwać komputer oraz znają język obcy. TABELA DODATKOWE KWALIFIKACJI PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG PŁCI (M MĘśCZYŹNI, K - KOBIETY) Dodatkowe kwalifikacje Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja pracujących do ludności Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja pracujących do ludności M K M K M K M K M K M K Prawo jazdy kategorii B 78,2 48,6 68,9 41,4 1,136 1,173 74,6 46,3 65,1 33,1 1,146 1,399 Znajomość przynajmniej jednego języka obcego 36,4 40,0 38,8 47,4 0,937 0,843 48,6 50,7 46,9 49,2 1,038 1,032 Obsługa komputera 48,2 54,3 45,9 57,0 1,050 0,953 62,1 64,8 55,6 57,4 1,116 1,129 W powiecie łosickim podobnie jak w sześciu badanych powiatach pracujący męŝczyźni częściej niŝ kobiety posiadają prawo jazdy, rzadziej znają języki (niewielka 57

58 róŝnica) i rzadziej umieją obsługiwać komputer. Mniejsza niŝ w innych powiatach jest róŝnica w zakresie posiadania prawa jazy, większa w zakresie umiejętności uŝywania komputera. Większe róŝnice obserwujemy natomiast jeśli chodzi o przekrój wiekowy: wśród najmłodszych pracujących znajomość języków obcych oraz umiejętność obsługi komputera jest istotnie częstsza niŝ wśród starszych osób. ChociaŜ znajomość języków obcych w powiecie łosickim w populacji osób najmłodszych jest podobna do średniej dla 6 powiatów, to udział pracujących posiadających tę umiejętność jest istotnie mniejszy, co oznacza, Ŝe w powiecie nie ma popytu na takie dodatkowe kwalifikacje. Podobnie ma się sprawa z umiejętnością obsługi komputera. Nie jest ona duŝym atutem dla osób młodych, staje się takim natomiast w przypadku osób starszych. TABELA DODATKOWE KWALIFIKACJI PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG WIEKU Dodatkowe kwalifikacje Powiat łosicki 6 powiatów Pracujący Ludność ogółem Pracujący Ludność ogółem Prawo jazdy kategorii B 31,8 79,3 62,0 34,2 72,6 52,9 46,5 65,8 64,5 31,5 58,3 52,4 Znajomość przynajmniej jednego języka obcego 59,1 36,8 32,4 71,1 36,6 30,3 71,7 48,4 42,5 70,0 44,4 36,8 Obsługa komputera 77,3 59,8 31,0 88,0 51,9 25,2 85,0 69,0 44,5 86,3 61,7 38, Ogólny staŝ pracy Drugim obok wykształcenia i kwalifikacji kluczowym elementem oceny kapitału ludzkiego jest doświadczenie zawodowe. Pracodawcy podkreślają, iŝ obecny system edukacji szkolnej daje przede wszystkim wiedzę ogólną, często nieprzydatną w codziennej pracy zawodowej. Praktyczne umiejętności i kwalifikacje zdobywane są najczęściej w drodze doświadczenia zawodowego. Podstawową, dostępną miarą ogólnego kapitału ludzkiego jest ogólny staŝ pracy danej osoby. Choć zazwyczaj zmienna ta jest dość wysoko skorelowana z wiekiem badanych (w powiecie łosickim współczynnik korelacji wynosi 0,87), dostarcza wielu interesujących informacji o sile roboczej. Średni staŝ pracy pracującego w powiecie łosickim wynosi 18,9 lat. Większość pracowników legitymuje się staŝem między 6,4 a 31,4 lat. Rozkład jest prawie symetryczny (nieznacznie skośny w prawo: wartość mediany wynosi 20 lat). Charakterystyczna jest takŝe mała koncentracja (wartość kurtozy poniŝej 3 wskazuje na mniejszą koncentrację niŝ w rozkładzie normalnym). 58

59 TABELA OGÓLNY STAś PRACY PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM (W LATACH) Ogółem Powiat łosicki 6 powiatów Relacja MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Średnia 18,85 19,31 18,12 16,29 17,11 15,11 1,157 1,129 1,199 Odchylenie standardowe Współczynnik zmienności 12,49 13,03 11,64 11,42 11,8 10,76 1,094 1,104 1,082 0,66 0,67 0,64 0,70 0,69 0,71 0,945 0,978 0,902 Skośność 0,11 0,15-0,03 0,40 0,37 0,4 0,275 0,405-0,075 Kurtoza 1,94 1,85 2,00 2,10 2,06 2,06 0,924 0,898 0,971 Kwartyl ,167 1,167 1,400 Mediana ,333 1,333 1,429 Kwartyl ,160 1,154 1,167 Średni staŝ pracy kobiet jest o około 1,2 roku krótszy niŝ męŝczyzn (mediana taka sama), co wskazuje na to, Ŝe kobiety średnio mają za sobą krótszy okres doświadczenia zawodowego. Miary pozycyjne rozkładu nie wskazują na istotne róŝnice między kobietami i męŝczyznami. Jedynie trzeci kwartyl dla kobiet jest o 1 rok mniejszy niŝ dla męŝczyzn, co oznacza, Ŝe kobiety wcześniej się dezaktywizują. RYSUNEK 3.1. HISTOGRAM OGÓLNEGO STAśU PRACY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI (LEWY PANEL) ORAZ FUNCKJA GĘSTOŚCI OGÓLNEGO STAśU PRACY DLA 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Rozkład ogólnego czasu pracy w powiecie łosickim odbiega istotnie od średniej dla 6 powiatów: charakteryzuje się nieco wyŝszą średnią i medianą (o niecałe 16-17%) oraz pozostałymi miarami pozycyjnymi. Rozkład jest bardziej przesunięty w prawo, co oznacza, Ŝe pracujący w powiecie łosickim mają większe niŝ przeciętnie w 6 powiatach doświadczenie zawodowe. Jest to znowu wynik rolniczego charakteru tego powiatu. 59

60 3.4. Charakterystyka zatrudnienia ze względu na cechy pracodawcy Podstawowa analiza zatrudnienia od strony przedsiębiorstw obejmuje sektor własności, sekcje gospodarki oraz wielkość firm. W istotny osób cechy te wpływają na trwałość zatrudnienia, jego wraŝliwość na zmiany koniunktury gospodarczej oraz determinują strukturę popytu na pracę. Spośród pracowników najemnych, nieco ponad połowa (51,3%) pracuje w przedsiębiorstwach prywatnych. Jest to jednak udział istotnie niŝszy niŝ średnio w badanych powiatach i średnio w Polsce. Uprawniona wydaje się zatem teza o niedorozwoju sektora prywatnego w powiecie łosickim. Odwrotnie, niŝ to ma miejsce w innych powiatach, w powiecie łosickim udział pracujących w sektorze prywatnym jest wyŝszy niŝ średnio wśród kobiet (o 48,5%). Jeśli weźmiemy pod uwagę ogół pracujących, uwidacznia się nadreprezentacja zatrudnienia w sektorze prywatnym względem średniej dla 6 powiatów wynosi ona 11%. Wynik ten jest ściśle związany z wysokim udziałem pracujących w rolnictwie. Sektor publiczny dla pracowników najemnych stanowi szczególnie atrakcyjne miejsce pracy dla kobiet. Choć oznacza to przeciętnie większe bezpieczeństwo dla pracujących, a w mniejszych miastach (jak w powiecie łosickim) często takŝe wyŝsze płace 14, nie stanowi elementu sprzyjającego długofalowej budowie efektywnego rynku pracy. TABELA PRACUJĄCY W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG SEKTORA WŁASNOŚCI PRACODAWCY Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Pracownicy najemni Sektor prywatny 51,3 62,8 36,4 61,5 64,8 57,1 0,835 0,970 0,636 Sektor publiczny 48,7 37,2 63,6 38,5 35,2 42,9 1,263 1,056 1,485 Pracujący ogółem Sektor prywatny 79,2 85,3 69,6 71,3 74,7 66,5 1,110 1,142 1,046 Sektor publiczny 20,8 14,7 30,4 28,7 25,3 33,5 0,725 0,581 0,908 Ponad połowa pracujących powiatu łosickiego pracuje w rolnictwie. Nieco ponad 1/5 wszystkich pracujących jest zatrudniona w usługach rynkowych. Udział rolnictwa jest w powiecie łosickim prawie trzykrotnie wyŝszy niŝ średnio w badanych powiatach. Udział zatrudnienia w rolnictwie jest szczególnie wysoki w przypadku męŝczyzn, gdzie osiąga 14 Szerzej o płacach w dalszej części opracowania. 60

61 niemal 60%. Co do pozostałych działów, zgodnie z ogólnym trendem, sektor przemysłowy jest najwaŝniejszym działem zatrudnienia dla męŝczyzn, zaś sektor usług (w tym zwłaszcza nierynkowych) dla kobiet. TABELA PRACUJĄCY W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG SEKCJI PKD I PŁCI (M MĘśCZYŹNI, K KOBIETY) Sekcje PKD pracujący ogółem Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem M K Ogółem M K Ogółem M K Rolnictwo 54,2 59,1 46,4 18,4 20,0 16,8 2,942 2,960 2,761 Przemysł z budownictwem 10,6 13,6 5,8 32,2 41,4 18,8 0,330 0,330 0,308 Usługi rynkowe 20,7 20,0 21,7 31,2 28,4 35,3 0,663 0,704 0,616 Usługi nierynkowe 14,5 7,3 26,1 18,2 10,3 29,7 0,798 0,709 0,878 Zgodnie z tendencja ogólnokrajową w powicie łosickim dominuje zatrudnienie w małych firmach. W prawie 60% są to firmy zatrudniające mniej niŝ 10 osób, a wśród nich z kolei jedno- lub dwuosobowe (spośród osób pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób, ponad 56% pracuje w takich firmach). Jednocześnie jedynie 17,9% pracujących znajduje zatrudnienie firmach zatrudniających powyŝej 100 osób. Dokładniejsza analiza struktury zatrudnienia względem cech firm zostanie dokonana w części raportu poświęconej popytowi na pracę. Na tle innych badanych powiatów, dla powiatu łosickiego charakterystyczny jest względnie wysoki udział w zatrudnieniu osób pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób. W pozostałych klasach wielkości firm występuje silne niedoreprezentowanie. Wiązać się to moŝe po raz kolejny z rolniczym charakterem tego powiatu, przy jednoczesnym niedorozwoju mikro przedsiębiorczości, w tym drobnych usług, w sektorze pozarolniczym. Kobiety nieco częściej niŝ męŝczyźni w powiecie łosickim pracują zwykle w większych przedsiębiorstwach (24,8% kobiet pracuje w firmach zatrudniających więcej niŝ 50 osób, analogiczny odsetek dla męŝczyzn wynosi 20%). TABELA PRACUJĄCY W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG WIELKOŚCI FIRMY Wielkość firmy Ogółem Powiat łosicki MęŜczyźni Kobiety Ogółem 6 powiatów MęŜczyźni Kobiety Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem MęŜczyźni Kobiety 1-9 osób 58,7 61,8 53,6 36,0 35,4 36,8 1,630 1,744 1, osób 19,6 18,2 21,7 22,3 21,2 23,9 0,875 0,856 0, osób 3,9 3,6 4,4 11,0 10,2 12,1 0,357 0,358 0,360 61

62 osób 4,5 3,6 5,8 8,5 9,3 7,3 0,527 0,391 0, i więcej 6,7 6,4 7,3 14,6 16,5 11,8 0,460 0,386 0,612 Nie wiem 6,7 6,4 7,3 7,7 7,4 8,1 0,876 0,863 0, Czas pracy Dla oceny wykorzystania zasobów pracy na danym rynku pracy konieczna jest nie tylko ocena podejmowania pracy przez ludność w wieku produkcyjnym, ale takŝe uwzględnienie czasu pracy. Najwięcej respondentów deklaruje pracę w wymiarze 40 godzin tygodniowo (26%), Obserwujemy jednak częste odchylenia od tej najbardziej typowej wielkości. Tabela 2.16 przedstawia podstawowe statystyki opisowe tygodniowego czasu pracy pracujących w powiecie łosickim. TABELA CZAS PRACY W POWIECIE ŁOSICKIM MIARY ROZKŁADU Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem M K Ogółem M K Ogółem M K Średnia 42,99 43,05 42,9 44, ,27 0,967 0,936 1,015 Odchylenie standardowe Współczynnik zmienności 27,07 27,55 26,49 18,44 18,15 18,66 1,468 1,518 1,420 0,63 0,64 0,62 0,41 0,39 0,44 1,518 1,622 1,399 Skośność 2,15 1,71 2,95 1,67 1,07 2,54 1,287 1,598 1,161 Kurtoza 12,61 9,06 19,32 14,33 10,31 20,69 0,880 0,879 0,934 Kwartyl ,700 0,625 0,750 Mediana ,000 0,889 1,000 Kwartyl ,080 0,909 1,167 Połowa respondentów pracuje powyŝej 40 godzin, a 25% powyŝej 54 godzin w tygodniu. Choć mediana jest niŝsza od średniej, to moŝna zauwaŝyć, Ŝe około 31% osób pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy (jeśli zdefiniujemy to jako czas poniŝej 40 godzin w tygodniu). Wiązać się to moŝe z sygnalizowanym wcześniej niskim poziomem płac, uniemoŝliwiającym utrzymanie się przy otrzymywaniu jedynie części pełnoetatowego wynagrodzenia. Wydaje się, iŝ zjawisko to moŝe być istotnym problemem w aktywizacji zawodowej i w kształtowaniu podaŝy pracy na rynku lokalnym. Z drugiej strony, aŝ 20,3% pracujących pracuje 60 godzin i więcej, a zatem w wymiarze przekraczającym o 50% (i więcej) standardowy etat. Teoretycznie wiązać się to moŝe z bardzo wysokimi płacami (rzadkie kwalifikacje i wysokie płace z nimi związane mogą skłaniać do pracy w ponadstandardowym wymiarze; efekt substytucyjny) lub przeciwnie z niskimi 62

63 kwalifikacjami, niską produktywnością oraz niskimi płacami, co powoduje, Ŝe pracownicy pracują w większym wymiarze w celu uzyskania dochodów gwarantujących utrzymanie im i ich rodzinom. W powiecie łosickim mamy do czynienia z pewną kombinacją obu tych przyczyn 15. RYSUNEK 3.2. HISTOGRAM TYGODNIOWEGO CZASU PRACY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI (LEWY PANEL) ORAZ FUNKCJA GĘSTOŚCI CZASU PRACY DLA 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Choć średni czas pracy jest nieznacznie niŝszy dla kobiet, to okazuje się, Ŝe miara ta jest silnie zaburzona przez obserwacje skrajne, które pojawiają się u męŝczyzn. Gdy popatrzymy na miary pozycyjne rozkładu, okaŝe się, Ŝe kobiety pracują przeciętnie dłuŝej (pierwszy i trzeci kwartyl rozkładu wyraźnie wyŝszy dla kobiet). RYSUNEK 3.3. HISTOGRAM TYGODNIOWEGO CZASU PRACY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI DLA MĘśCZYZN I KOBIET 15 Ok. 50% osób pracujących 60 godzin tygodniowo i więcej ma wykształcenie średnie zawodowe lub wyŝsze. Średnia płaca netto w tej grupie wynosi 1715 zł wobec 1374,7 zł w grupie osób pracujących do 60 godzin w tygodniu, zaś wynagrodzenie netto za godzinę pracy wynosi w tej pierwszej grupie 9,80 zł wobec 5,51 zł. 63

64 Czas pracy róŝni się takŝe istotnie w zaleŝności od klasy miejscowości zamieszkania pracownika. Czas pracy na wsi jest średnio o 13 godzin w tygodniu krótszy niŝ w mieście i wynosi 40,6 godziny. Istotnie róŝnią się miary pozycyjne: o ile mediana w obu wpadkach wynosi 40, to i pierwszy i trzeci kwartyl rozkładu jest większy w przypadku pracujących w mieście. Największa róŝnica zachodzi jeśli chodzi o trzeci kwartyl: na wsi, 25% osób o najdłuŝszym czasie pracy, pracuje 50 godzin i więcej. W mieście analogiczna miara wynosi 60 godzin. ZróŜnicowanie to pokazuje poniŝszy wykres. Wyjaśnieniem analizowanych zjawisk w obrębie czasu pracy są wartości skrajne, które koncentrują się wśród męŝczyzn, pracujących w Łosicach, głównie w sekcji 74 (pozostała działalność gospodarcza) i 60 (transport lądowy) według PKD. RYSUNEK 3.4. HISTOGRAM TYGODNIOWEGO CZASU PRACY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI WEDŁUG KLASY MIEJSCOWOŚCI Niski przeciętnie poziom płac (wysokie płace są zarezerwowane dla bardzo nielicznych i istotnie zawyŝają średnią), długi czas pracy, a takŝe rolniczy charakter powiatu mogą wskazywać, iŝ mieszkańcy powiatu łosickiego są stosunkowo skłonni do podejmowania dodatkowego zatrudnienia. Spośród osób pracujących, 12,5% deklaruje posiadanie pracy dodatkowej (jednej lub więcej). Rzeczywiście jest to udział znacząco wyŝszy niŝ średnio w 6 badanych powiatach, gdzie wynosi 7,5%. Niestety mała liczebność tej grupy w próbie (16 osób) powoduje, iŝ nie są tu moŝliwe analizy dotyczące cech tej populacji. Jedynie 18,5% pracujących deklaruje, Ŝe osiąga dochody z drobnych prac, handlu, zbiorki grzybów czy złomu i surowców. Pracujący w powiecie łosickim nie przyznają się zatem takŝe do takiej nieoficjalnej aktywności ekonomicznej. 64

65 Dość zaskakujące są wyniki dotyczące organizacji pracy. Trudno stwierdzić, na ile są one dowodem znacznej elastyczności pracowników, a na ile świadectwem duŝych wymagań pracodawców w sytuacji silnej presji konkurencyjnej i wysokiego bezrobocia, a na ile wynikają z nie wystarczającej precyzji pytania ankietowego. Okazuje się bowiem, Ŝe w powiecie łosickim jedynie 19,7% osób deklaruje, Ŝe nie pracuje w weekendy, zaś około 1/4 robi to zwykle. Ponad 1/4 pracowników pracuje takŝe w nocy (zwykle lub czasami), zaś aŝ 66,7% wieczorami. Prawie co czwarty pracujący świadczy pracę w systemie zmianowym, choć jednocześnie aŝ 55% pracuje w domu zawsze lub czasem i nie są to tylko (czy nawet przede wszystkim) osoby samozatrudnione. TABELA NIETYPOWA ORGANIZACJA CZASU PRACY W POWIECIE ŁOSICKIM Organizacja czasu pracy Praca w domu - zwykle Praca w domu - czasami Praca na zmiany - zwykle Praca na zmiany - czasami Praca wieczorem - zwykle Praca wieczorem - czasami Praca w nocy zwykle Praca w nocy - czasami Ogółem Powiat łosicki MęŜczyźni Kobiety Ogółem 6 powiatów MęŜczyźni Kobiety Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem MęŜczyźni Kobiety 37,6 39,5 34,8 19,4 18,0 21,3 1,945 2,192 1,635 17,4 17,4 17,4 14,9 13,9 16,2 1,173 1,254 1,073 12,4 11,0 14,5 32,3 34,5 29,1 0,383 0,320 0,498 11,8 11,9 11,6 13,1 13,4 12,7 0,900 0,888 0,915 20,9 20,4 21,7 21,3 23,1 18,7 0,984 0,884 1,163 45,8 49,1 40,6 27,0 41,5 30,6 1,696 1,183 1,328 5,1 3,7 7,3 10,8 13,3 7,3 0,469 0,278 0,988 20,3 25,0 13,0 22,0 27,5 14,2 0,925 0,910 0,920 Praca w weekendy - zwykle 24,9 25,9 23,2 24,8 24,3 25,6 1,003 1,069 0,907 Praca w weekendy - czasami 55,4 59,3 49,3 47,7 54,7 37,7 1,161 1,084 1, Potencjał mobilności wśród pracujących powiatu łosickiego Większość badań rynku pracy w Polsce wskazuje na duŝą skalę niedostosowań strukturalnych popytu i podaŝy pracy. Stąd niezbędnym elementem analizy jest ocena potencjału mobilności w wymierzy edukacji i kwalifikacji, w mierze przestrzennym oraz mobilność między miejscami pracy. 65

66 Mobilność edukacyjna Mobilność edukacyjną pracującym moŝemy scharakteryzować w dwóch aspektach. Pierwszy z nich przede wszystkim waŝny jest dla pracujących z najmłodszych grup wiekowych i dotyczy kontynuacji nauki w trybie szkolnym. Drugi chyba waŝniejszy dla ogółu pracujących dotyczy kształcenia ustawicznego, jakie moŝe prowadzić do zdobywania nowych kwalifikacji, zmiany tych kwalifikacji czy ich podnoszenia. O ile w całej populacji w wieku w powicie łosickim, naukę w systemie szkolnym kontynuuje 20%, wśród pracujących jest to 8,3% (średnio w badanych powiatach 9,2%). Większość z nich uczy się w szkole. Trudno z powodu małych liczebności ocenić kierunki kształcenia. Odsetek kontynuujących naukę jest w powiecie łosickim niŝszy niŝ średnio w 6 powiatów zarówno wśród pracujących, jak i w ludności ogółem. TABELA KONTYNUACJA NAUKI W SYSTEMIE SZKOLNYM WŚRÓD PRACUJACYCH POWIATU ŁOSICKIEGO Kontynuacja nauki Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) Tak, na uczelni 3,3 7,1 0,472 6,0 8,1 0,742 Tak, w szkole 5,0 12,9 0,388 3,3 10,0 0,327 Nie 91,7 80,1 1,145 90,8 82,0 1,107 Ogółem tak 8,3 20,0 0,417 9,2 18,0 0,512 Spośród badanych pracujących, 21,7% uczestniczyło w ciągu ostatnich 12 miesięcy w szkoleniach, kursach czy warsztatach, z czego 38,5% osób brało udział w jednym tego typu szkoleniu, a reszta w dwóch lub więcej. Pracujący są tą populacją na rynku pracy, która szkoli się najczęściej: w całej populacji 84,4% osób zadeklarowało, Ŝe nie brało udziału w Ŝadnym szkoleniu, a 76,5% wszystkich szkolących się to pracujący. Powiat łosicki nie odbiega w tym zakresie od średniej dla badanych powiatów. Generalnie naleŝy ten odsetek określić jako niski: w sytuacji tak wysokiego bezrobocia, przy jednoczesnym sygnalizowaniu przez pracodawców braków w podaŝy pracy o określonych kwalifikacjach szkolenia są jedną z najskuteczniejszych form poprawy sytuacji. Wyraźnie dominują szkolenia krótkookresowe. Większość szkoleń trwa do 7 dni (64,1% zadeklarowało, Ŝe łączny czas trwania szkoleń w jakich wzięły udział wynosił 7 dni lub mniej, zaś jedna trzecia badanych stwierdziła, Ŝe trwały one nie więcej jak 3 dni). Nie są to zatem szkolenia, które rzeczywiście mogą zasadniczo poprawić kwalifikacje pracowników. 66

67 W populacji osób pracujących większość szkoleń finansowana jest przez pracodawcę (42,7%). Sami pracownicy sfinansowali szkolenia w 18,7% przypadków, zaś w zaledwie 1,3% uczynił to urząd pracy. W 37,3% przypadków szkolenie było finansowane przez inną instytucję. Rozkład ten róŝni się istotnie od rozkładu finansowania szkoleń wśród pracujących od rozkładu w całej populacji osób w wieku produkcyjnym: zdecydowanie więcej szkoleń finansują sami zainteresowani w populacji ogółem. Ciekawe jest takŝe to, Ŝe tylko 1,3% szkoleń osób pracujących w powiecie łosickim (w porównaniu z 7% średnio w badanych powiatach) zostało sfinansowane przez urząd pracy. MoŜe to wskazywać na niską skuteczność tych szkoleń (skoro osób, jakie wzięły w nich udział i obecnie pracują jest tak mało). Z drugiej strony niska liczebność badanej grupy nakazuje daleko posuniętą ostroŝność w wysnuwaniu takich wniosków: w powiecie łosickim udział w szkoleniach zadeklarowało 39 pracujących, którzy w sumie wzięli udział w 88 szkoleniach, z tego 1 zostało sfinansowane przez urząd pracy. TABELA STRUKTURA SZKOLEŃ PODEJMOWANYCH PRZEZ PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG PODMIOTU FINANSUJĄCEGO SZKOLENIE* Osoba finansująca szkolenie Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Pracujący do ludności ogółem Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Pracujący do ludności ogółem Szkolący się lub rodzina 18,7 33,7 0,554 17,9 25,6 0,700 Pracodawca 42,7 32,7 1,307 53,2 42,1 1,265 Urząd pracy 1,3 4,1 0,327 7,1 10,9 0,648 Inna instytucja 37,3 29,6 1,262 21,8 21,4 1,019 * Rozkład na podstawie deklaracji dotyczących 3 ostatnich szkoleń Ponad 90% szkoleń, jakie przeszli pracujący w powiecie łosickim miało na celu uzupełnienie kwalifikacji lub uzyskanie dodatkowych kwalifikacji. Struktura ta nie odbiega w tym względzie od całej ludności w wieku produkcyjnym, lecz liczba szkolących się jest istotnie większa niŝ średnio w 6 powiatach. Pracujący rzadziej niŝ średnio szkolą się w celu zdobycia pierwszych kwalifikacji, częściej takŝe szkolą się z powodów nie mających związków z pracą zawodową. Wiązać się to moŝe z ich relatywnie lepszą pozycją materialną, pozwalającą na realizowanie własnych ambicji pozazawodowych. Zdecydowanie częściej uzupełniają kwalifikacje, takŝe częściej niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Na tle średniej dla wszystkich badanych powiatów charakterystyczne jest dla powiatu łosickiego rzadsze podejmowanie szkoleń w celu zdobycia pierwszych kwalifikacji oraz częstsze uzupełnianie kwalifikacji. 67

68 TABELA STRUKTURA SZKOLEŃ PODEJMOWANYCH PRZEZ PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG CELÓW SZKOLENIA* Osoba finansująca szkolenie Pracujący Powiat łosicki Ludność ogółem Pracujący do ludności ogółem Pracujący 6 powiatów Ludność ogółem Pracujący do ludności ogółem śeby zdobyć pierwsze kwalifikacje 1,3 5,9 0,224 3,5 5,3 0,648 śeby zmienić kwalifikacje (zawód) 4,0 4,0 1,010 4,6 6,8 0,680 śeby uzupełnić kwalifikacje zawodowe 52,0 41,6 1,250 48,7 40,9 1,192 śeby uzyskać dodatkowe umiejętności, które być moŝe uda się 56,0 56,4 0,992 55,6 55,6 1,000 wykorzystać zawodowo Z powodów nie mających związku z aktywnością zawodową, 4,0 5,9 0,673 4,6 6,2 0,749 zainteresowania własne * Rozkład na podstawie deklaracji dotyczących 3 ostatnich szkoleń Spośród szkolących się osób pracujących, najwięcej zadeklarowało udział w szkoleniach z dziedziny rolnictwa ponad 36%. Około 12,5% szkoleń dotyczyło biznesu, marketingu i rachunkowości. Na tle 6 powiatów charakterystyczny jest względnie wysoki udział szkoleń w dziedzinie rolnictwa, jest ona ponad 2,5 krotnie większy. Wydaje się to spójne z charakterem gospodarczym powiatu i wykorzystywaniem naturalnych przewag komparatywnych regionu. Jeśli szkolenia pójdą w parze z efektywnym wykorzystywaniem środków unijnych i budową wyspecjalizowanego, towarowego rolnictwa, to wydaje się, Ŝe taki kierunek moŝe zapewnić powiatowi łosickiemu dobre perspektywy rozwoju Mobilność przestrzenna Istotne wydają się dwa aspekty takiej mobilności przenoszenie się na stałe lub na dłuŝsze okresy w celu podjęcia pracy (w kraju lub za granicą) oraz chęć pracowników do dojazdów do pracy, czas poświęcany tym dojazdom i ponoszone w związku z nimi koszty (które to elementy obniŝają efektywne wynagrodzenie uzyskiwane z pracy). Szersza analiza mobilności długookresowej (zwłaszcza zagranicznej, szczególnie istotnej w przypadku mieszkańców powiatu łosickiego) zawarta jest w rozdziale o ludności. Ponad 97% respondentów zakwalifikowanych obecnie jako pracujący nie opuszczało w ciągu ostatnich 12 miesięcy swojego gospodarstwa domowego na okres miesiąca lub dłuŝej w związku z praca lub nauką. Pracujący w powiecie łosickim podejmowali w tym zakresie mniejszą aktywność niŝ w innych badanych powiatach: w całej badanej populacji pracujących jedynie 4,6% osób deklaruje opuszczanie gospodarstwa domowego. 68

69 Jeśli jednak spojrzymy na całą przeszłość zawodową pracujących powiatu łosickiego, to okaŝe się, Ŝe 8,8% z nich ma doświadczenie w pracy zagranicą. Jest to prawie dwukrotnie mniej niŝ w 6 powiatach (17,3%). W pracy za granicą doświadczenie mają przede wszystkim męŝczyźni (80%), osoby z wyŝszymi poziomami wykształcenia (wyŝsze i średnie zawodowe razem 73,3%). TABELA DOŚWIADCZENIE PRACUJĄCYCH W POWICIE ŁOSICKIM W PRACY ZA GRANICĄ Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ludność ogółem Pracujący Ludność ogółem Pracujący Ludność ogółem Pracujący Ogółem 8,6 MęŜczyźni 10,5 Kobiety 6,1 Ogółem 8,8 MęŜczyźni 11,4 Kobiety 4,6 Ogółem 15,6 MęŜczyźni 21,0 Kobiety 9,6 Ogółem 17,3 MęŜczyźni 23,0 Kobiety 9,3 Ogółem 0,551 MęŜczyźni 0,497 Kobiety 0,641 Ogółem 0,510 MęŜczyźni 0,498 Kobiety 0,496 Drugim aspektem mobilność przestrzennej są dojazdy do pracy. Względnie niski poziom płac w powiecie łosickim (patrz: dalej) powoduje, iŝ kwestia ta jest szczególnie waŝna. Długie czasy dojazdu przy niskich płacach działałyby istotnie demotywująco dla podejmowania aktywności zawodowej. 16 Około 77,1% pracujących w powiecie łosickim pracuje w firmie mieszczącej się w miejscowości ich zamieszczania. Jest to wyraźnie wyŝszy odsetek niŝ w pozostałych 6 powiatach (69,6%). MoŜe się to wiązać ze względnie niewielkimi rozmiarami miast powiatu i niewielką skalą rozwoju przemysłu i usług. Jedynie 18% pracujących dojeŝdŝa do pracy w innej miejscowości w powiecie, a tylko 4,5% poza powiat. Spośród miejscowości tego powiatu najczęściej mieszkańcy dojeŝdŝają do Łosic (prawie połowa), pozostałe miejscowości są bardzo rozproszone i mają niewielkie udziały. 16 Długie dojazdy obniŝają realną korzyść z pracy. Mogą więc one zniechęcić do pracy w szczególności te osoby, których płaca progowa jest niewiele wyŝsza od płacy minimalnej. 69

70 Zastanawia więc znikomy udział Siedlec, mimo dość niewielkiej odległości od Łosic (27 km). Z kolei z miast połoŝonych poza powiatem, najczęściej wskazywano Warszawę (37,5%, lecz bardzo małe liczebności). TABELA PRACUJĄCY POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG MIEJSCA PRACY Miejsce pracy w stosunku do miejsca zamieszkania Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) W tej samej miejscowości 77,1 69,6 1,107 W tym samym powiecie, ale innej miejscowości 18,4 18,2 1,013 Poza powiatem 4,5 11,2 0,398 Poza krajem 0,0 0,9 0,000 DuŜy odsetek pracujących w tej samej miejscowości, co miejsce zamieszkania, przekłada się na krótki czas dojazdu do pracy. Powiat łosicki jest na tyle mały, iŝ większość dojeŝdŝających nie traci duŝo czasu na przemieszczenie się do miejsca pracy (Tabela 2.23). AŜ 22,1% respondentów deklaruje, Ŝe w ogóle nie poświęca czasu na dojazd do pracy. Średni czas dojazdu w obie strony wynosi 20,6 minut (i jest o około 23% krótszy niŝ średnio w 6 powiatach). Rozkład czasu pracy ma wyraźnie wydłuŝone prawe ramię (jest to cecha typowa dla wszystkich badanych rozkładów czasu dojazdu, w powiecie łosickim współczynnik skośności jest jednak o 24,1% wyŝszy niŝ średnio; patrz: Rysunek 2.5): ponad 50% pracujących nie traci na dojazdy więcej niŝ 10 minut (średnio w 6 powiatach jest to 20 minut). Jednocześnie aŝ 75% nie przeznacza na przemieszczanie się do pracy więcej niŝ pół godziny. A zatem tylko bardzo nieliczni dojeŝdŝają na dłuŝsze odległości. TABELA PRACUJĄCY POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG CZASU DOJAZDU DO PRACY Czas dojazdu do pracy Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) 1-5 minut 15,8 10,6 1, minut 41,1 29,2 1, minut 26,3 35,4 0, minut 14,7 20,2 0,730 Ponad godzinę 2,1 4,7 0,450 70

71 RYSUNEK 3.5. HISTOGRAM ROZKŁADU CZASU DOJAZDU DO PRACY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI (LEWY PANEL) ORAZ FUNCKJA GĘSTOŚCI CZASU DOJAZDU DLA 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Mobilność między miejscami pracy W ocenie mobilności między miejscami pracy, naleŝy zwrócić uwagę na dwa aspekty. Z jednej strony, im ta mobilność jest większa, tym bardziej płynny jest rynek pracy. Wówczas nawet przy wyŝszym poziomie bezrobocia, bezrobotni nie poszukują pracy długo, nie wpadają w pułapkę bezrobocia długookresowego, nie tracą zgromadzonego kapitału ludzkiego. Z drugiej jednak strony, zbyt duŝa mobilność, której przejawem moŝe być krótki staŝ pracy u danego pracodawcy, czy duŝa liczba miejsc pracy w okresie kariery zawodowej, jest dowodem na niski poziom bezpieczeństwa zatrudnienia (w skrajnych przypadkach moŝemy mieć do czynienia z wytworzeniem się dualnego rynku pracy) oraz niski poziom specyficznego kapitału ludzkiego nabywanego w firmach. Prawie 38% pracujących powiatu łosickiego pracuje od początku swojej kariery zawodowej w jednym miejscu pracy, a ponad 70% w co najwyŝej dwóch. Kobiety zmieniają pracę rzadziej niŝ męŝczyźni: 73,9% kobiet pracowało co najwyŝej w dwóch miejscach (w przypadku męŝczyzn analogiczny wskaźnik wynosi 68,3%), jedynie 9,2% kobiet pracowało w więcej niŝ 4 miejscach (wśród męŝczyzn było to 22,1% pracujących). WiąŜe się to zapewne z częstszym niŝ przeciętnie podejmowaniem przez kobiety zatrudnienia w sektorze publicznym. Powiat łosicki róŝni się istotnie od innych powiatów: istotnie wyŝszy (o 43,1%) jest odsetek osób deklarujących 1 miejsce pracy w karierze, oraz 2 miejsca pracy (o 24%). Świadczy to o dość zastojowym rynku pracy, gdzie osoba trafiająca do zatrudnienia ma szansę pozostać w tej samej pracy do końca swojej kariery zawodowej. Jak zostało to wspomniane wcześniej, moŝe to sprzyjać nagromadzeniu kapitału specyficznego, ale z drugiej strony wiąŝe się z niebezpieczeństwem powstania problemu bezrobocia strukturalnego w sytuacji likwidacji określonych branŝ i przeobraŝeń gospodarczych powiatu. 71

72 TABELA LICZBA MIEJSC PRACY W CZASIE KARIERY ZAWODOWEJ PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM Ogółem Powiat łosicki 6 powiatów Relacja MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety 1 miejsce 37,9 40,4 33,9 26,5 24,3 29,5 1,431 1,660 1,149 2 miejsce 32,5 27,9 40,0 26,3 23,3 30,5 1,240 1,198 1,312 3 miejsca 12,4 9,6 16,9 20,2 17,9 23,4 0,615 0,536 0, miejsc 16,0 20,2 9,2 24,4 30,2 16,1 0,655 0,669 0, miejsc i 1,2 1,9 0,0 2,7 4,3 0,5 0,435 0,451 0,000 więcej Mniejsza niŝ średnio przeciętna liczba miejsc pracy pracujących powiatu łosickiego (2,33 wobec 2,99 średnio w 6 powiatach) znajduje takŝe swoje odzwierciedlanie we względnie niskim odsetku osób pracujących, które w ciągu ostatnich 3 lat miały przerwy w pracy zawodowej (Tabela 2.25). Jedynie 37,8% z tych osób, jako przyczynę przerwy wskazało bezrobocie (średnio w 6 powiatach 53,2%), zaś 17,8% szkolenie lub naukę (średnio 13,6%). TABELA PRZERWY W PRACY ZAWODOWEJ W POWIECIE ŁOSICKIM Czy w okresie ostatnich 3 lat były przerwy w Powiat łosicki 6 powiatów Relacja pracy trwające min, 6 miesięcy? (1) (2) 1 : 2 Tak 24,3 28,8 0,841 Nie 75,7 71,2 1,064 Przeciętnie, pracujący w powiecie łosickim pracuje u swojego obecnego pracodawcy 13,5 lat. Jednocześnie jednak 50% pracujących pracuje krócej niŝ 11,5 roku, a 25% powyŝej 21,8 lat, a zatem pracujący w powiecie łosickim pracują u swego bieŝącego pracodawcy zdecydowanie dłuŝej, niŝ przeciętnie pracujący w 6 powiatach (ponad dwukrotnie większa wartość mediany i o połowę wyŝsza średnia). Nie występują istotne róŝnice w średnim staŝu kobiet i męŝczyzn: przeciętny staŝ pracy kobiet jest krótszy i wynosi 13,3 lat (u męŝczyzn 13,6 lat). Widać zatem wyraźnie spójny obraz liczby miejsc pracy i staŝu u bieŝącego pracodawcy, co potwierdza tezę o małej mobilności pracujących w obrębie miejsc pracy. 72

73 TABELA STAś PRACY U BIEśACEGO PRACODAWCY (W LATACH) MIARY ROZKŁADU Ogółem Powiat łosicki 6 powiatów Relacja MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Ogółem MęŜczyźni Kobiety Średnia 13,46 13,59 13,27 8,6 8,77 8,37 1,565 1,550 1,585 Odchylenie standardowe 11,89 12,81 10,52 9,27 9,69 8,65 1,283 1,322 1,216 Współczynnik zmienności 0,88 0,94 0,79 1,08 1,10 1,03 0,820 0,853 0,767 Skośność 0,77 0,88 0,41 1,36 1,42 1,21 0,566 0,620 0,339 Kurtoza 2,73 2,76 2,18 4,34 4,47 3,8 0,629 0,617 0,574 Kwartyl 1 2,75 2,92 2,17 1,42 1,29 1,42 1,937 2,264 1,528 Mediana 11,46 10,08 12,67 4,75 4,58 5,13 2,413 2,201 2,470 Kwartyl 3 21,83 21,92 21,75 12,92 12,92 12,83 1,690 1,697 1,695 Wydaje się, Ŝe długie staŝe pracy u bieŝącego pracodawcy mogą być wyjaśnione w przypadku kobiet przez podejmowanie pracy przez nie głównie w sektorze publicznym, zaś w przypadku męŝczyzn dotyczy to oczywiście samozatrudnienia w rolnictwie. RYSUNEK 3.6. HISTOGRAM STAśU PRACY U DANEGO PRACODAWCY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI (LEWY PANEL) ORAZ FUNCKJA GĘSTOŚCI STAśU PRACY U DANEGO PRACODAWCY DLA 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Podobnie jak w innych badanych powiatach, takŝe w powiecie łosickim staŝ u danego pracodawcy istotnie zaleŝy od sektora własności przedsiębiorstwa: w przypadku pracodawców publicznych jest 2,3 razy dłuŝszy niŝ w przypadku firm prywatnych (średnio w 6 powiatach analogiczna relacja wynosi równieŝ około 2,3). ZróŜnicowanie to widoczne jest takŝe w przypadku miar pozycyjnych: mediana jest prawie pięciokrotnie wyŝsza w sektorze publicznym niŝ w prywatnym, zaś trzeci kwartyl ponad 3 razy wyŝszy. StaŜ pracy u bieŝącego pracodawcy w powiecie łosickim jest istotnie dłuŝszy zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym w porównaniu do średniej dla 6 powiatów. 73

74 TABELA STAś PRACY U BIEśĄCEGO PRACODAWCY (W LATACH) WEDŁUG WŁASNOŚCI FIRMY MIARY ROZKŁADU Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny Relacja: publiczny/ prywatny Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny Relacja: publiczny/ prywatny Średnia 10, ,08 2,347 7,22 4,78 11,00 2,301 Odchylenie standardowe 9,66 7,22 10,1 1,399 8,07 6,04 9,30 1,540 Współczynnik zmienności 0,95 1,20 0,72 0,596 1,12 1,26 0,85 0,669 Skośność 0,63 1,96-0,15-0,077 1,45 2,53 0,60 0,237 Kurtoza 1,94 6,13 1,6 0,261 4,48 10,77 2,40 0,223 Kwartyl 1 1,75 1,42 2,17 1,528 1,125 0,92 2,21 2,402 Mediana 6,04 3,63 16,92 4,661 4,08 2,67 9,67 3,622 Kwartyl 3 19,75 6,79 21,75 3,203 10,46 6,42 18,00 2,804 RYSUNEK 3.7. HISTOGRAM STAśU PRACY U DANEGO PRACODAWCY PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI DLA OSÓB PRACUJĄCYCH W PRZEDSIĘBIORSTWACH PRYWATNYCH I PUBLICZNYCH 3.7. Przedsiębiorczość W warunkach barier dla rozwoju zatrudnienia najemnego w sektorze prywatnym, sytuację na rynku pracy mogłaby poprawić większa aktywność ludności w zakresie samozatrudnienia, zwłaszcza poza rolnictwem. Wydaje się, Ŝe pracujący w powiecie łosickim odbiegają nieco od innych powiatów w zakresie skłonności do przedsiębiorczości: 12,8% z nich deklaruje posiadanie w przeszłości lub obecnie firmy (średnio w 6 powiatach odsetek ten wynosi 17,3%). W populacji pracujących z doświadczeniem w przedsiębiorczości, dominują męŝczyźni. W powiecie łosickim, zaledwie 6,5% pracujących kobiet miało w przeszłości doświadczenie z prowadzenia własnej działalności gospodarczej, co w stosunku do średniej z 74

75 6 powiatów, wynoszącej 14,2% wydaje się szczególnie niskim wskaźnikiem. Najczęściej doświadczenie w zakresie prowadzenia firmy mają osoby z wykształceniem zawodowym średnim i zasadniczym. W populacji tej nadreprezentowane są takŝe osoby z wykształceniem średnim ogólnym. Wywiady przeprowadzane na terenie powiatu potwierdzają te spostrzeŝenia o dość niskiej aktywności ludności powiatu. Zwłaszcza organizacje pozarządowe, skupiające w swoich szeregach prywatnych przedsiębiorców podkreślają niską skłonność mieszkańców powiatu do przejawiania własnych inicjatyw gospodarczych. TABELA DOŚWIADCZENIE PRACUJĄCYCH W POWICIE ŁOSICKIM W PROWADZENIU WŁASNEJ FIRMY Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ludność ogółem Pracujący Ludność ogółem Pracujący Ludność ogółem Pracujący Ogółem 9,9 MęŜczyźni 14,7 Kobiety 3,6 Ogółem 12,8 MęŜczyźni 16,7 Kobiety 6,5 Ogółem 13,5 MęŜczyźni 16,7 Kobiety 9,9 Ogółem 17,3 MęŜczyźni 19,5 Kobiety 14,2 Ogółem 0,738 MęŜczyźni 0,880 Kobiety 0,362 Ogółem 0,739 MęŜczyźni 0,855 Kobiety 0, Pośrednictwo pracy Spośród instytucji rynku pracy (w wąskim rozumieniu), analiza populacji pracujących pozwala na ocenę funkcjonowania pośrednictwa pracy w powiecie kluczowego elementu dla sprawnego i skutecznego łączenia osób poszukujących pracy i ofert pracy. W powiecie łosickim ponad 30% pracujących znalazła obecne miejsce pracy przez przejęcie firmy bądź gospodarstwa rolnego od rodziny. Spora część populacji pracujących zgłosiła się do pracodawcy, u którego wcześniej nie pracowała (14,6%). Podobnie liczna grupa skorzystała w tym zakresie z pomocy krewnych, osobistych znajomych lub znajomych 75

76 z pracy. Zaledwie 1,7% osób pracuje u wcześniejszego pracodawcy. Tylko 7,3% pracujących samodzielnie zorganizowało sobie miejsce pracy. Jedynie 4,5% osób znalazło miejsce pracy korzystając z urzędu pracy. Mało popularne jest takŝe korzystanie z ofert zamieszczanych w prasie, Internecie itp. Wydaje się zatem, Ŝe stosunkowo słabo działa w powiecie łosickim zinstytucjonalizowane pośrednictwo pracy, czy to publiczne czy prywatne. TABELA PRACUJĄCY W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG SPOSOBU ZNALEZIENIA PRACY Jak znaleźli tę pracę? Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Przez urząd pracy 4,5 4,3 1,056 Przez prywatne biuro pośrednictwa pracy 1,1 0,9 1,204 Zgłosiłem się na ogłoszenie umieszczone w prasie, Internecie, w innym miejscu 1,1 5,0 0,225 Dałe(a)m ogłoszenie do prasy, Internetu, w innym miejscu 0,6 0,5 1,077 Zgłosiłem się do swojego dawnego pracodawcy 1,7 4,0 0,418 Sam(a) zgłosiłe(a)m się do pracodawcy, u którego nie pracowałem przedtem 14,6 21,4 0,684 Przez krewnych lub osobistych znajomych 14,0 26,6 0,527 Przez kontakty zawodowe (znajomych z pracy) 6,2 6,9 0,890 Sam sobie zorganizowałem własne miejsce pracy 7,3 10,8 0,677 Przejąłem od rodziny firmę/ gospodarstwo rolne 35,4 11,6 3,048 W inny sposób 13,5 8,0 1, Formy pracy Ponad 42% pracujących powiatu łosickiego pracuje najemnie (umowa o pracę, umowa zlecenie itp,), oraz aŝ 41,2% pracuje na własny rachunek. Świadczenie pracy jako pomagający członek rodziny ma takŝe duŝe znaczenie (16,4%). Odwrotnie niŝ średnio w Polsce, praca najemna jest mniej popularną formą stosunku pracy w powiecie łosickim. Wyraźnie większy jest tu odsetek pracujących na własny rachunek (prawie dwukrotnie) względem średniej dla 6 powiatów, lecz nie wynika to ze szczególnie duŝej przedsiębiorczości pracujących, lecz pracy w rolnictwie (patrz tab. 2.31). 76

77 TABELA STATUS ZATRUDNIENIA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO Forma pracy Ogółem Powiat łosicki MęŜczyźni Kobiety Ogółem 6 powiatów MęŜczyźni Kobiety Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem MęŜczyźni Kobiety Pracujący na własny rachunek 41,2 47,7 30,9 20,9 23,9 16,5 1,971 1,993 1,867 Pomagający członek rodziny 16,4 12,8 22,1 4,6 4,1 5,3 3,576 3,170 4,131 Pracownik najemny 42,4 39,5 47,1 74,5 72,0 78,1 0,569 0,548 0,602 W porównaniu ze średnią dla 6 powiatów, w powiecie łosickim mamy takŝe znacznie częściej do czynienia z pracą w charakterze pomagającego członka rodziny (szczególnie popularne wśród kobiet). WiąŜe się to takŝe z większym niŝ średnio udziałem rolnictwa w zatrudnieniu. Jeśli bowiem spojrzymy na formy zatrudnienia w sektorze pozarolniczym, powiat łosicki nie odbiega od średniej 85% pracujących to pracownicy najemni, a udział pracujących na własny rachunek jest nawet nieco wyŝszy niŝ średnio. WyŜszy ogółem udział pracujących na własny rachunek jest osiągnięty dzięki temu, Ŝe waga tego sektora w zatrudnieniu jest duŝo wyŝsza w powiecie łosickim, niŝ gdzie indziej. TABELA STATUS ZATRUDNIENIA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO W SEKTORZE ROLNICZYM I POZA POLNICTWEM Forma pracy Ogółem Powiat łosicki Sektor rolniczy Sektor pozarolniczy Ogółem 6 powiatów Sektor rolniczy Sektor pozarolniczy Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Sektor Sektor Ogółem rolniczy pozarolniczy Pracujący na własny rachunek 41,2 67,4 11,0 20,9 70,8 9,1 1,969 0,951 1,209 Pomagający członek rodziny 16,4 27,4 3,7 4,6 18,5 1,7 3,581 1,483 2,103 Pracownik najemny 42,4 5,3 85,4 74,5 10,7 89,2 0,569 0,491 0,957 Praktyka ogólnopolska pokazuje, Ŝe rejestracja własnej firmy nie musi koniecznie oznaczać prowadzania działalności gospodarczej. Choć dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą obowiązkowe są ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe), ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne i co więcej wszystkie opłacane są od dochodu deklarowanego, a nie rzeczywiście osiąganego. Jednak zadeklarowana suma nie moŝe być niŝsza niŝ 60% średniego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Praktyka pokazuje, iŝ często pracodawcy szukają oszczędności, skłaniając pracowników do zakładania własnej działalności gospodarczej i rozliczają się z nimi za pomocą faktur. ObniŜa to koszty pracy. Zmniejsza takŝe pośrednie koszty pracy ze strony pracownika. Jest zatem (w krótkim 77

78 okresie) atrakcyjne takŝe dla niego (zwłaszcza, Ŝe często odrzucenie takiej propozycji moŝe wiązać się z utratą zatrudnienia). Co więcej, w 2005 wprowadzono waŝną regulację pozwalającą na czasowe opłacanie składek od 30% minimalnej płacy pod warunkiem, iŝ jest to pierwsza działalność danej osoby, co uczyniło tę formę zmniejszania klina podatkowego jeszcze bardziej atrakcyjną. Nie jest łatwo w praktyce odróŝnić rzeczywiste podjęcie działalności gospodarczej od ucieczki od wysokich kosztów pracy. Jedną z moŝliwości jest zbadanie, dla ilu podmiotów dana firma świadczy usługi. Jeśli jest to tylko jeden podmiot, moŝe to oznaczać, ale nie musi, Ŝe mamy do czynienia de facto z pracą najemną, jedynie inaczej nazwaną. Spośród osób pracujących na własny rachunek, ponad 71,2% świadczy usługi na rzecz wielu firm czy instytucji. Jednocześnie jednak 17,8% świadczy pracę wyłącznie na rzecz jednego klienta, a kolejne 11% na rzecz głównie jednego klienta (okazjonalnie dla innych). MoŜemy zatem domniemywać, iŝ w przypadku prawie 30% osób pracujących na własny rachunek mamy do czynienia z pracą mającą cechy zatrudnienia najemnego, zorganizowanego jednak w bardziej atrakcyjnej dla pracodawcy formie samozatrudnienia. Porównanie tych wyników z wynikami dla całej badanej próby, nie wskazuje, aby zjawisko to występowało z większym niŝ przeciętnie nasileniu w powiecie łosickim. Wręcz przeciwnie, odsetek podmiotów świadczących usługi dla wyłącznie jednego podmiotu jest nawet mniejszy o około 10% niŝ gdzie indziej. TABELA PRACUJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG LICZBY KLIENTÓW Pracujący na własny rachunek Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Świadczą pracę tylko dla jednej firmy 17,8 19,8 0,899 Świadczą pracę głównie dla jednej firmy 11,0 9,1 1,199 Świadczą usługi na rzecz wielu firm 71,2 71,1 1,002 Choć prowadzenie działalności gospodarczej jest średnio w powiecie łosickim mniej częste niŝ średnio w badanych powiatach, względnie więcej osób prowadzących taką działalność zatrudnia pracowników najemnych zwłaszcza z rodziny. Po raz kolejny znajdujemy tu odzwierciedlenie rolniczego charakteru powiatu, gdyŝ praca w rolnictwie ma częściej niŝ inna charakter rodzinny. 78

79 TABELA PRACUJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG STOSUNKU DO ZATRUDNIANIA PRACOWNIKÓW NAJEMNYCH Pracujący na własny rachunek Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Nie zatrudniający pracowników 39,4 47,2 0,836 Zatrudniający, ale wyłącznie z rodziny 53,5 35,4 1,513 Zatrudniającym takŝe spoza rodziny 7,0 17,4 0,404 W grupie pracowników najemnych dominuje zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (59,7%). W powiecie łosickim widoczne są skutki ogólnokrajowych zmian w zakresie form zatrudnienia: spośród pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę 23,6% pracuje na podstawie umowy na czas określony, co jest jednak mniejszym odsetkiem niŝ średnio w 6 powiatach. Jednak aŝ 16,7% pracujących deklaruje zatrudnienie na podstawie umowy-zlecenia czy umowy o dzieło, co przewyŝsza średnią dla 6 powiatów o 70%. W zakresie najczęstszych form zatrudnienia pracowników najemnych (umowa na czas określony i nieokreślony), powiat łosicki nie odbiega istotnie od innych. Wyraźna róŝnica dotyczy kobiet i męŝczyzn, gdzie sytuacja w powiecie łosickim dość znacznie róŝni się od średniej. Kobiety znacznie częściej bywają zatrudniane na czas nieokreślony, podczas gdy męŝczyźni ponad trzykrotnie częściej od kobiet bywają zatrudniani na umowę na czas określony. TABELA STATUS ZATRUDNIENIA PRACOWNIKÓW NAJEMNYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG PŁCI (M- MĘśCZYŹNI, K KOBIETY) Pracownicy najemni Ogółem Powiat łosicki M K Ogółem 6 powiatów M K Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem M K Umowa na czas nieokreślony 59,7 48,8 74,2 59,0 58,1 60,3 1,012 0,840 1,231 Umowa na czas określony 23,6 34,2 9,7 27,8 30,0 24,8 0,849 1,138 0,390 Umowa-zlecenie lub umowa o dzieło 16,7 17,1 16,1 9,8 8,4 11,6 1,703 2,023 1,392 Inna 0,0 0,0 0,0 3,4 3,5 3,3 0,000 0,000 0,000 W powiecie łosickim, podobnie jak w całym kraju, mamy do czynienia z zaleŝnością między strukturą statusu zatrudnienia a wiekiem pracujących: im starsi pracujący, tym większy udział umów na czas nieokreślony, a mniejszy form elastycznych (umów na czas określony, umów cywilnoprawnych czy innych form). MoŜna postawić tezę, iŝ elastyczne formy są obecnie juŝ standardowym sposobem na wchodzenie na rynek pacy osób młodych, i 79

80 w powiecie łosickim, zjawisko to ma miejsce na nieco większą skalę niŝ w innych powiatach (udział osób pracujących na umowę na czas nieokreślony w wieku lata jest o 14,6 punktów procentowych niŝszy niŝ średnio). TABELA 3.35A. STATUS ZATRUDNIENIA PRACUJĄCYCH POWIATU ŁOSICKIEGO WEDŁUG GRUP WIEKU Umowa na czas nieokreślony Umowa na czas określony Umowa-zlecenie lub umowa o dzieło Inna Suma lata 9,1 54,6 36,4 0,0 100, lata 52,6 26,3 15,8 5,3 100, lata 60,0 25,0 15,0 0,0 100, lata 87,0 4,4 8,7 0,0 100,0 TABELA 3.35B. STATUS ZATRUDNIENIA PRACUJĄCYCH 6 POWIATÓW WEDŁUG GRUP WIEKU Umowa na czas Umowa na czas Umowa-zlecenie lub Inna Suma nieokreślony określony umowa o dzieło lata 23,7 42,3 24,7 9,3 100, lata 54,3 34,5 8,5 2,7 100, lata 64,3 23,6 9,3 2,8 100, lata 58,9 17,3 4,2 2,9 100,0 Obserwujemy teŝ róŝnicę statusu zatrudnienia w zaleŝności o sektora własności w przedsiębiorstwach: umowy na czas określony oraz inne formy zatrudnienia występują częściej w przedsiębiorstwach prywatnych. Na tle innych powiatów, firmy prywatne powiatu łosickiego charakteryzują się nieco mniej tradycyjną strukturą form zatrudnienia podobny jest udział umów na czas określony, lecz znacznie większy umów-zlecenia i umów o dzieło. Co ciekawe, równieŝ sektor publiczny oferuje umowy o pracę na czas nieokreślony względnie rzadziej niŝ średnio w 6 powiatach, a znacznie częściej są to umowy-zlecenie i umowy o dzieło. TABELA STATUS ZATRUDNIENIA PRACOWNIKÓW NAJEMNCYH POWIATU ŁOSICKIEGO Pracownicy najemni Ogółem Powiat łosicki Prywatne Publiczne Ogółem 6 powiatów Prywatne Publiczne Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Ogółem Prywatne Publiczne Umowa na czas nieokreślony 59,7 47,4 73,5 59,0 46,4 79,1 1,012 1,021 0,930 Umowa na czas określony 23,6 31,6 14,7 27,8 35,9 14,9 0,849 0,880 0,985 Umowa-zlecenie lub umowa o dzieło 16,7 21,1 11,8 9,8 12,8 4,9 1,703 1,642 2,425 Inna 0,0 0,0 0,0 3,4 4,9 1,1 0,000 0,000 0,000 80

81 3.10. Płaca i satysfakcja z pracy Wynagrodzenie za pracę Spośród 180 osób, które w powiecie łosickim odpowiedziały na moduł E ankiety podaŝowej, zaledwie 114 (63,3%) udzieliło odpowiedzi na pytanie dotyczące bieŝącego wynagrodzenia netto. Średnie miesięczne wynagrodzenie netto z okresu ostatnich 12 miesięcy w powiecie łosickim wyniosło w maju 2006 roku 1426 zł. AŜ 50% osób otrzymywało jednak z pracy dochód poniŝej 800 zł (aŝ 41% z nich pracuje w tygodniu więcej niŝ 40 godzin). Rozkład wynagrodzeń był zatem wyraźnie przesunięty w lewo (współczynnik skośności 4,78) i dość wysmukły (bardzo wysoka kurtoza). Średnia ta jednak jest istotnie zaburzona przez 3 najwyŝsze odpowiedzi: bez nich średnie wynagrodzenie netto obniŝa się istotnie. TakŜe inne miary kwantylowe (poza medianą) ilustrują fakt, iŝ dochody przewaŝającej części osób pracujących zawodowo w powiecie łosickim są niskie: 25% osób zarabia mniej niŝ 500 zł, zaś 75% mniej niŝ 1200 zł. Wobec moŝliwości uzyskiwania róŝnorakich form pomocy (zasiłki i inne świadczenia) niski poziom płac moŝe istotnie wpływać na ograniczanie podaŝy pracy. TABELA PŁACE NETTO W POWIECIE ŁOSICKIM: MIARY ROZKŁADU Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu do 6 powiatów Płaca bieŝąca Ogółem, bez 3 Ogółem najwyŝszych M K Ogółem M K Ogółem M K odpowiedzi Średnia 1426, , , ,6 1457, ,85 1,091 0,962 1,332 Odchylenie standardowe 2819, , , , , , ,91 1,898 1,704 2,234 Współczynnik zmienności 1,98 1,26 1,82 2,21 1,14 1,03 1,32 1,739 1,771 1,677 Skośność 4,78 6,14 5,11 4,33 6,57 5,81 8,06 0,728 0,880 0,537 Kurtoza 25,92 50,15 30,87 20,53 61,09 50,72 82,59 0,424 0,609 0,249 Kwartyl ,714 0,625 0,833 Mediana ,800 0,727 0,875 Kwartyl ,800 0,750 0,833 W powiecie łosickim obserwujemy niewielką róŝnicę między płacami męŝczyzn i kobiet. Wprawdzie średnia płaca kobiet jest nieco wyŝsza niŝ w przypadku męŝczyzn (zaburzenia przez obserwacje skrajne), lecz miary pozycyjne rozkładu pokazują, Ŝe przeciętnie kobiety zarabiają mniej od męŝczyzn. 81

82 RYSUNEK 3.8. HISTOGRAM WYNAGRODZEŃ NETTO PRACUJACYCH W POWIECIE ŁOSICKIM I JEGO FUNKCJA GĘSTOŚCI (LEWY PANEL) ORAZ FUNCKJA GĘSTOŚCI WYNAGRODZEŃ NETTO DLA 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL), PŁACE<=5000ZŁ Średnia płaca w powiecie łosickim jest o 9% wyŝsza niŝ średnio w badanych powiatach, lecz lepszą informację o relacji wynagrodzeń dają miary pozycyjne rozkładu. RóŜnica w poziomie wynagrodzeń jest szczególnie widoczna dla osób z niskimi płacami: pierwszy kwartyl jest o 28,6% niŝszy, pozostałe miary pozycyjne takŝe są wyraźnie niŝsze. RóŜnica jest szczególnie widoczna w przypadku wynagrodzeń męŝczyzn. W powiecie łosickim, podobnie jak w innych powiatach i w całej Polsce, średnia płaca netto w sektorze publicznym (2273,7 zł) jest wyŝsza niŝ w sektorze prywatnym (1065,8 zł). Jest to zjawisko co najmniej zaskakujące: większej niepewności zatrudnienia oraz większej wartości dodanej na zatrudnionego w sektorze prywatnym towarzyszą niŝsze płace (jest to cecha ogólnokrajowa). TABELA PŁACE NETTO W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG SEKTORA WŁASNOŚCI*: MIARY ROZKŁADU Płaca bieŝąca Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu do 6 powiatów Ogółem Prywatny Publiczny Ogółem Prywatny Publiczny Ogółem Prywatny Publiczny Średnia 1426, , , , , ,46 1,091 0,857 1,575 Odchylenie standardowe Współczynnik zmienności 2819, , , , , ,39 1,888 1,501 2,301 1,98 1,90 1,78 1,14 1,08 1,22 1,731 1,751 1,461 Skośność 4,78 7,18 2,95 6,54 6,11 6,62 0,731 1,175 0,445 Kurioza 25,92 58,73 10,41 60,50 59,07 54,17 0,428 0,994 0,192 Kwartyl ,714 0,711 0,813 Mediana ,800 0,707 0,795 Kwartyl ,800 0,667 0,813 * Sektor prywatny obejmuje zarówno pracujących najemnie w firmach prywatnych, jak i samozatrudnionych. 82

83 W powiecie łosickim płace w sektorze publicznym są ponad dwukrotnie wyŝsze niŝ w prywatnym (średnio w 6 powiatach róŝnica wynosi zaledwie 16%). Większa róŝnica wiąŝe się ze względnie niŝszymi płacami w sektorze prywatnym (w powiecie łosickim są one o około 14% niŝsze niŝ średnio w 6 powiatach). Kolejny raz struktura płac wydaje się być jednak zaburzona przez obserwacje skrajne, lepiej zatem posługiwać się miarami pozycyjnymi rozkładu. Struktura płac w sektorze prywatnym i publicznym róŝni się przede wszystkim w zakresie niŝszych poziomów wynagrodzeń: w sektorze prywatnym 25% osób o najniŝszych płacach zarabia nie więcej niŝ 475 zł. W sektorze prywatnym pierwszy kwartyl wynosi 650 zł. Na poziomie mediany róŝnica między sektorami utrzymuje się, a uwidacznia się zwłaszcza w przypadku trzeciego kwartyla rozkładu, który dla płac w sektorze publicznym jest o 300 zł większy (w 6 badanych powiatach róŝnica ta wynosi tylko 100 zł). RYSUNEK 3.9. WYESTYMOWANE FUNCJE GĘSTOŚCI ROZKŁADÓW WYNAGRODZEŃ NETTO PRACOWNIKÓW W POWIEICIE ŁOSICKIM WEDŁUG SEKTORÓW WŁASNOŚCI Ponad 77% pracujących powiatu łosickiego uwaŝa, Ŝe zasługuje na inne wynagrodzenie niŝ to, jakie otrzymuje, a 8,4% osób stwierdziło, Ŝe nie umie odpowiedzieć na tak zadane pytanie, ale teŝ prawie 14,5% stwierdziło, Ŝe zarabia tyle, na ile zasługuje, wziąwszy pod uwagę kwalifikacje, wysiłek i swoje inne cechy. Są to jak moŝna by się spodziewać osoby o najwyŝszych zarobkach (średnia płaca w tej grupie wynosi 3093 zł, a mediana 950 zł). Wszystkie osoby, które uwaŝają, Ŝe zasługują na inne zarobki, twierdzą, Ŝe obecna płaca jest zbyt niska w stosunku do ich kwalifikacji i wysiłku. Istotna jest róŝnica w tym zakresie między płacami: męŝczyźni są wyraźnie bardziej zadowoleni ze swoich zarobków (16,4%, wobec 11,6% wśród kobiet). Powiat łosicki wyraźnie róŝni się od średniej dla wszystkich powiatów zadowolonych ze swoich zarobków jest o ponad 31% mniej, zaś 83

84 niezadowolonych o 6,3% więcej. Szczególna róŝnica dotyczy kobiet są one prawie dwukrotnie rzadziej zadowolone ze swoich wynagrodzeń niŝ średnio w 6 powiatach. Gdyby osoby, które deklarują, iŝ zarabiają mniej niŝ to, na co zasługują, otrzymały wskazane przez siebie wynagrodzenia, średnia płaca w powiecie łosickim wynosiłaby 1852 zł, zaś połowa osób zarabiałaby powyŝej 1500 zł. MęŜczyźni w powiecie łosickim mają istotnie wyŝsze oczekiwania płacowe, gdyŝ mediana ich rozkładu płac poŝądanych wynosi aŝ 2000 zł, w porównaniu do 1200 zł w przypadku kobiet. RóŜnica ta jest równieŝ widoczna na tle średniej dla 6 powiatów, gdzie oczekiwania męŝczyzn są podobne, natomiast oczekiwania kobiet zdecydowanie wyŝsze. Poziom aspiracji płacowych ogółem jest jednak nieco niŝszy w powiecie łosickim niŝ w 6 badanych powiatach, gdzie mediana takiej poŝądanej płacy wynosi aŝ 2000 zł. W powiecie łosickim przeciętna płaca deklarowana jako poŝądana przez respondenta jest o 87,5% wyŝsza od płacy bieŝącej (mierzona jako relacja median). W przypadku męŝczyzn o 250% wyŝsza, zaś kobiet o 71,4%. W porównaniu ze średnią dla wszystkich powiatów róŝnica ta jest zdecydowanie wyŝsza w przypadku męŝczyzn i nieco niŝsza w przypadku kobiet. RYSUNEK WYESTYMOWANE FUNCJE GĘSTOŚCI ROZKŁADÓW BIEśĄCYCH WYNAGRODZEŃ NETTO ORAZ WYNAGRODZEŃ, NA JAKIE WŁASNYM ZDANIEM ZASŁUGUJĄ RESPONDENCI W POWIECIE ŁOSICKIM, PŁACE<=5000ZŁ Zadowolenie z pracy Choć większość respondentów uwaŝa, Ŝe zarabia za mało, większość z nich jest zadowolona ze swojej obecnej pracy (66,4% deklaruje, Ŝe jest bardzo zadowolona lub raczej zadowolona). Jest to jednak odsetek istotnie mniejszy niŝ średnio w badanych powiatach, gdzie wynosi prawie 79%. Wydaje się, Ŝe to ogólne zadowolenie osób pracujących wiązać się moŝe z 84

85 samym faktem posiadania zatrudnienia, a nie otrzymywanym wynagrodzeniem, odnoszoną satysfakcją czy samorealizacją. Jest to zjawisko znane z innych badań społecznych: respondenci często deklarują zadowolenie ze stanu, którego nie są w stanie zmienić (np. osoby chore deklarują zadowolenie ze swojego stanu zdrowia). TABELA ZADOWOLENIE Z PRACUJĄCYCH W POWIECIE ŁOSICKIM Czy jest zadowolony z tej pracy? Powiat łosicki 6 powiatów Relacja powiatu łosickiego do 6 powiatów Bardzo zadowolony 18,4 23,9 0,772 Raczej zadowolony 48,0 54,9 0,875 Raczej niezadowolony 24,6 13,2 1,856 Bardzo niezadowolony 7,8 3,7 2,102 Nie wiem 1,1 4,2 0,264 Jak bardzo prawdopodobne jest, Ŝe w ciągu najbliŝszych 12 miesięcy straci pracę? Bardzo prawdopodobne 5,6 6,6 0,844 Raczej prawdopodobne 14,0 15,2 0,919 Niezbyt prawdopodobne 23,5 33,5 0,700 W ogóle nieprawdopodobne 48,0 33,4 1,438 Nie wiem 8,9 11,3 0,793 Jak łatwo byłoby znaleźć inną pracę? Bardzo łatwo 5,0 6,4 0,785 Raczej łatwo 20,7 18,5 1,117 Raczej trudno 21,2 26,9 0,790 Bardzo trudno 43,0 36,9 1,165 Nie wiem 10,1 11,3 0,893 NaleŜy takŝe zauwaŝyć, prawie co trzeci pracujący w powiecie łosickim narzeka na swoje obecne miejsce pracy (raczej niezadowolony lub bardzo niezadowolony), co jest odsetkiem prawie dwukrotnie większym niŝ średnio w 6 badanych powiatach. Jednocześnie 19,6% pracujących powiatu łosickiego stwierdza, iŝ jest prawdopodobnie, Ŝe w ciągu najbliŝszych 12 miesięcy stracą pracę. Odsetek ten jest nieco niŝszy od średniej dla sześciu powiatów i ogólnie moŝemy ocenić go jako względnie niski. Wiązać się to moŝe z faktem, Ŝe w wielu przedsiębiorstwach ograniczono zatrudnienie do minimum, tak Ŝe dalsze redukcje są mało prawdopodobne, a osoby zatrudnione względnie bezpieczne na swoich posadach. Świadczyć moŝe o tym względnie duŝy odsetek osób oceniających moŝliwość utraty pracy jako w ogóle nieprawdopodobną. Prawie ¼ pracujących we wszystkich 6 powiatach stwierdza, Ŝe względnie łatwo byłoby im znaleźć inną pracę zapewniająca podobny dochód i świadczenia. W powiecie łosickim, odsetek ten wynosi 25,7%. Z drugiej jednak strony, 85

86 bardzo duŝy jest odsetek osób, które uwaŝają, Ŝe znalezienie innej, podobnej pracy, byłoby zadaniem bardzo trudnym. Twierdzi tak 43% pracujących Bezrobocie ukryte w rolnictwie Wysoki udział rolnictwa w zatrudnieniu (54,2%), wysoki odsetek osób mieszkających na wsi (75,9%), wysoki odsetek mieszkających w gospodarstwie domowym z uŝytkownikiem gospodarstwa rolnego (60,9%) oraz wysoki odsetek gospodarstw posiadających gospodarstwo rolne (56,2%), nasuwa przypuszczenie, Ŝe być moŝe nie wszyscy związani z pracą w rolnictwie są pracującymi w pełnym tego słowa znaczeniu. Być moŝe część osób mogłaby bez uszczerbku dla produkcji tego gospodarstwa przestać w nim pracować i zacząć poszukiwać pracy gdzie indziej. Zjawisko nadmiarowego zatrudnienia często określa się mianem ukrytego bezrobocia, gdyŝ osoby deklarujące się jako pracujący są w rzeczywistości potencjalnymi bezrobotnymi. Traktowanie pracujących jako ukrytych bezrobotnych zasadza się na załoŝeniu, Ŝe ich zatrudnienie nie jest niezbędne, by w danym czasie cała zamierzona praca została wykonana, a w konsekwencji wytworzony pełen produkt. Powstaje oczywiście problem jak mierzyć skalę takiego nadmiarowego zatrudnienia bez informacji o wartości produkcji, czasie pracy dla wszystkich członków gospodarstwa domowego deklarujących swój stan jako pracujący, a takŝe bez znajomości sekcji działalności gospodarczej miejsca pracy pozostałych osób w gospodarstwie domowym 17. Tak szczegółowe informacje mamy tylko dla głównych respondentów. Aby ocenić skalę nadmiarowego zatrudnienia w rolnictwie w ramach danego gospodarstwa domowego posiadającego gospodarstwo rolne, postanowiliśmy oprzeć się na informacji o powierzchni tego gospodarstwa i liczbie osób deklarujących się jako otrzymujący dochód z pracy w gospodarstwie rolnym (wszyscy ankietowani w ramach danego gospodarstwa domowego podawali informację o źródle dochodu). Przyjęliśmy arbitralnie załoŝenie, Ŝe gospodarstwo rolne o powierzchni 5 ha, odpowiada pracy jednej osoby w tym gospodarstwie, deklarującej się jako otrzymująca dochód z pracy w nim. Zatem, jeśli w ramach danego gospodarstwa domowego było więcej osób, które deklarowały osiąganie dochodu z pracy w gospodarstwie rolnym, niŝ wynikałoby to z jego obszaru (obszar podzielony przez 5), to wszystkie takie 17 Metody szacowania bezrobocia ukrytego w rolnictwie, patrz: J. Liwiński, Bezrobocie ukryte w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz na działkach rolnych, w: Zasoby pracy w rolnictwie indywidualnym, red. Urszula Sztanderska, GUS, grudzień

87 nadmiarowe osoby kwalifikowaliśmy jako ukrycie bezrobotne. Zdajemy sobie sprawę z ułomności takiej miary. Przy zastosowaniu takiej miary bezrobocia ukrytego okazuje się, Ŝe powiat łosicki na tle pozostałych powiatów wyróŝnia się najwyŝszym odsetkiem ukrycie bezrobotnych w rolnictwie 18. Odsetek ten wynosi 13,2%, przy średniej dla 6 powiatów wynoszącej 10,6%. TABELA BEZROBOCIE UKRYTE W ROLNICTWIE W POSZCZEGÓLNYCH POWIATACH Odsetek ukrycie Powiat bezrobotnych w rolnictwie Gdańsk 0,0 Jaworzno 0,0 Powiat lwówecki 12,4 Powiat łosicki 13,2 Powiat nakielski 7,0 Powiat olecki 5,2 6 powiatów razem 10,6 Gminami powiatu łosickiego, które niechlubnie wyróŝniają się udziałem ukrycie bezrobotnych w rolnictwie są Łosice i Olszanka i Stara Kornica. Trudno jednak interpretować te wyniki ze względu na niskie liczebności poszczególnych klas. TABELA BEZROBOCIE UKRYTE W ROLNICTWIE W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŁOSICKIEGO Odsetek ukrycie Gmina bezrobotnych w rolnictwie Huszlew 11,9 Olszanka 15,2 Platerów 6,7 Sarnaki 11,9 Stara Kornica 14,5 Łosice 15,2 Razem 13,2 Okazuje się teŝ, Ŝe bezrobocie ukryte jest przede wszystkim problemem wsi, gdzie odsetek osób uznanych ukrycie bezrobotne wynosi 13,7%. Bezrobocie ukryte nie występuje w 18 Odsetek ten liczony jest jako udział liczby ukrycie bezrobotnych do wszystkich deklarujących utrzymywanie się z pracy w gospodarstwie rolnym. 87

88 mieście. Wynika to raczej z faktu, Ŝe więcej osób osiągających dochody z pracy w małych gospodarstwach rolnych (do 10 ha) mieszka na wsi 19, a wśród osób z tych gospodarstw jest najwięcej ukrycie bezrobotnych. Zastosowanie takiej definicji bezrobocia ukrytego musiało spowodować, Ŝe odsetek ukrycie bezrobotnych jest największy w klasie gospodarstw o powierzchni do 5 ha. Z kolei było praktycznie niemoŝliwe uchwycenie tego zjawiska w gospodarstwach o bardzo duŝej powierzchni. Nie moŝemy zatem w miarodajny sposób interpretować tych odsetków, moŝemy jednak porównać je do 6 powiatów. Okazuje się, Ŝe powiat łosicki charakteryzuje się nadreprezentacją ukrycie bezrobotnych w tej klasie gospodarstw (o 4,7%), jeszcze większą w klasie gospodarstw o powierzchni od 10 do 20 ha (o 31,1%). Odsetek ukrycie bezrobotnych jest takŝe związany z dochodem per capita w ramach gospodarstwa domowego. Trudno jednak powiedzieć, czy niskie dochody są przyczyną duŝej skali bezrobocia ukrytego, czy jest odwrotnie to duŝa skala nadmiarowego zatrudnienia, przez zmniejszanie wydajności pracy powoduje niskie dochody per capita gospodarstwa domowego. TABELA BEZROBOCIE UKRYTE W ROLNICTWIE W POWIECIE ŁOSICKIM Odsetek ukrycie bezrobotnych w rolnictwie Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Klasa miejsca zamieszkania Wieś 13,7 10,8 1,269 Miasto do 10 tys. 0,0 13,7 0,000 Powierzchnia gospodarstwa rolnego [ha] ,6 34,0 1,047 5, ,3 18,5 1,043 10,1-20 5,9 4,5 1,311 20, ,0 Więcej niŝ ,0 Dochód per capita w gospodarstwie domowym [zł] ,9 16,4 1, ,5 13,4 1, ,0 0, ,0 0,0 Razem 13,2 10,6 1, Takich osób mieszkających na wsi, posiadających gospodarstwo rolne i utrzymujących się z pracy w tym gospodarstwie jest w klasie gospodarstw o powierzchni do 10 ha aŝ 94,9%. 88

89 W opracowaniu pod red. Prof. Urszuli Sztanderskiej 20, w którym szacowano skalę bezrobocia ukrytego w rolnictwie na podstawie danych Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r., stosowano następujące kryteria ukrytego bezrobocia: 1. Kryterium GUS Zgodnie z tym kryterium za ukrycie bezrobotną uznaje się osobę pracującą wyłącznie lub głównie w indywidualnym gospodarstwie rolnym (na działce rolnej), która spełnia jeden z dwóch warunków: pracowała w ciągu badanego roku przez mniej niŝ 4 miesiące lub pracowała przeciętnie w badanym roku w wymiarze mniejszym niŝ 4 godziny dziennie, bez względu na liczbę przepracowanych miesięcy. NaleŜy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe dzienna liczba godzin pracy jest średnią z 12 miesięcy, niezaleŝnie od tego przez ile miesięcy dana osoba faktycznie pracowała. 2. Kryterium rygorystyczne Zgodnie z nim za ukrycie bezrobotną uznaje się osobę pracującą wyłącznie lub głównie w indywidualnym gospodarstwie rolnym (na działce rolnej), która w badanym roku pracowała przeciętnie do 1 godziny dziennie, niezaleŝnie od liczby przepracowanych miesięcy. Podobnie jak w kryterium GUS, przeciętna liczba godzin pracy jest średnią z 12 miesięcy. 3. Kryterium pełnoetatowości W przeciwieństwie do wcześniejszych dwóch, zgodnie z kryterium pełnoetatowości nie dzieli się pracowników na ukrycie bezrobotnych (całkowicie zbędnych) oraz pracujących (niezbędnych), lecz kaŝdego pracownika uznaje się za ukrycie bezrobotnego w takim stopniu, w jakim nie wykorzystuje swoich moŝliwości pracy. Za względną miarę stopnia wykorzystania moŝliwości pracy przyjęto relację przeciętnej dziennej liczby godzin przepracowanych przez daną osobę w badanym roku do pełnoetatowego dziennego wymiaru czasu pracy, zdefiniowanego jako przeciętny dzienny czas pracy obliczony dla danej kategorii pracujących na podstawie Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności. Relacja ta wskazując jakiej części etatu odpowiada czas pracy danej osoby pozwala jednocześnie na stwierdzenie, w jakim 20 Rozdział 10: J. Liwiński, Bezrobocie ukryte w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz na działkach rolnych, w: Zasoby pracy w rolnictwie indywidualnym, red. Urszula Sztanderska, GUS, grudzień

90 stopniu pracownik jest nie w pełni wykorzystany, a tym samym w gruncie rzeczy bezrobotny, w obecnym miejscu zatrudnienia. Porównując wyniki naszego mocno uproszczonego szacunku skali bezrobocia ukrytego w rolnictwie z wynikami bardziej zaawansowanych analiz, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe wyniki nie róŝnią się jakościowo od uzyskanych na danych z PSR W tamtych szacunkach, około 21,4% pracujących (wyłącznie lub głównie) w gospodarstwie rolnym uznano według kryterium GUS za ukrycie bezrobotnych. Przy stosowaniu bardziej restrykcyjnych kryteriów, odsetki te były mniejsze. Wśród osób luźniej związanych z pracą w gospodarstwie rolnym, mniej było osób ukrycie bezrobotnych. DuŜa skala ukrytego bezrobocia ujawniła się przede wszystkim w gospodarstwach o małej powierzchni. Największe rozmiary osiągnęła dla gospodarstw o powierzchni 1-2 ha. TABELA UDZIAŁ UKRYCIE BEZROBOTNYCH W PRACUJĄCYCH W GOSPODARSTWIE ROLNYM Stopień zaangaŝowania w pracę w gospodarstwie Kryterium GUS Kryterium rygorystyczne Kryterium pełnoetatowości rolnym Pracujący w gospodarstwie rolnym=100 Ogółem Ogółem 21,4 8,6 9,2 Wyłącznie 21,5 8,7 9,2 Głównie 18,3 6,2 9,1 Źródło: J. Liwiński, Bezrobocie ukryte w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz na działkach rolnych, w: Zasoby pracy w rolnictwie indywidualnym, red. Urszula Sztanderska, GUS, grudzień 2003, s TABELA UDZIAŁ UKRYCIE BEZROBOTNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE PRACUJĄCYCH WEDŁUG WIELKOŚCI GOSPODARSTWA ROLNEGO Obszar uŝytków rolnych Kryterium GUS Kryterium rygorystyczne Kryterium pełnoetatowości Ogółem 21,4 8,6 9,2 0-1 ha 36,6 14,5 29,8 1-2 ha 49,5 24,2 44,4 2-5 ha 29,4 11,8 23, ha 16,6 6,0 4, ha 11,5 4,0-6, ha 9,7 3,4-10,4 50 ha i więcej 10,6 3,8-10,2 Źródło: J. Liwiński, Bezrobocie ukryte w indywidualnych gospodarstwach rolnych oraz na działkach rolnych, w: Zasoby pracy w rolnictwie indywidualnym, red. Urszula Sztanderska, GUS, grudzień 2003, s

91 3.12. Podsumowanie W powiecie łosickim pracujący stanowią 52,8% ludności w wieku lata. Wskaźnik zatrudnienia w tym powiecie jest najwyŝszy spośród wszystkich badanych powiatów. Jest on nieco niŝszy od średniej w kraju (który w pierwszym kwartale 2006 wynosił 53,4%). Charakterystyczne dla powiatu jest duŝa róŝnica stóp zatrudnienia męŝczyzn i kobiet, wynika to ze względnie wysokiego poziomu tej pierwszej i duŝej nieaktywności kobiet. Bardzo wysoka (w ujęciu względnym i bezwzględnym) jest stopa zatrudnienia osób powyŝej 45. roku Ŝycia, co wydaje się silnie związane z rolniczym charakterem tego zatrudnienia. Jest ona wyŝsza o 32,1% niŝ średnia dla 6 powiatów. Ponad połowa pracujących powiatu łosickiego pracuje w rolnictwie. Nieco ponad 1/5 wszystkich pracujących jest zatrudniona w usługach rynkowych. Udział rolnictwa jest w powiecie łosickim prawie trzykrotnie wyŝszy niŝ średnio w badanych powiatach (szczególnie w przypadku męŝczyzn). W populacji pracujących powiatu łosickiego, podobnie jak w ludności ogółem, dominują męŝczyźni (61,1% pracujących przy 53,7% w ludności w wieku lata). Największą liczebnie grupą wieku wśród pracujących jest grupa osób w wieku lata (48,3%). Powiat łosicki jest typowym powiatem miejsko-wiejskim: aŝ 80,6% z nich mieszka na wsi, a 19,4% w jedynym mieście powiatu Łosicach. Cechą wyróŝniającą ten powiat spośród innych badanych jest wysoki odsetek osób mieszkających i pracujących na wsi. Poziom wykształcenia pracujących powiatu łosickiego jest względnie niski: połowa ma wykształcenie zasadnicze zawodowe lub poniŝej. Jednocześnie jednak, podobnie jak średnio w 6 powiatach, osoby pracujące w powiecie łosickim mają przeciętnie wyŝszy poziom wykształcenia niŝ cała populacja w wieku produkcyjnym. Częściej pracującymi są osoby dysponujące bardzo niskim wykształceniem gimnazjalnym lub niŝej co po raz kolejny pokazuje specyfikę powiatu rolniczego. Dziedziną, w jakiej najczęściej pracujący posiadają wykształcenie są dziedziny usługowe, typu mechanika, ślusarstwo, gastronomia (25,6%). Następnie 20% deklaruje wykształcenie w dziedzinie rolnictwa i weterynarii, 18,9% w programach ogólnych, 15,6% w dziedzinach związanych z inŝynierią i procesami produkcyjnymi. Te 4 dziedziny opisują profil wykształcenia 80% pracujących. MoŜna zauwaŝyć, iŝ w powicie łosickim mamy do czynienia z względnie wysokim udziałem osób z wykształceniem rolniczym, co jest spójne ze strukturą gospodarczą tego powiatu. Struktura zawodowa pracujących w powiecie łosickim jest odzwierciedleniem ich względnie niskiego poziomu wykształcenia. Prawie 60% z nich wykonuje zawód z dwóch grup zawodowych: rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy oraz 91

92 pracownicy przy pracach prostych. Łączny udział tych dwóch grup zawodowych w 6 badanych powiatach wynosi zaledwie 26,5% i jest aŝ o 31,2 punktów procentowych niŝszy niŝ w przypadku powiatu łosickiego. Wskazuje to wyraźnie na charakter rolniczej struktury gospodarczej w powiecie łosickim. W powiecie znajduje się tylko jedno miasto Łosice, stąd prawdopodobnie niskie zapotrzebowanie na prace biurowe (zaledwie 2,8% pracujących wobec 6,2 w 6 powiatach łącznie). Niska zamoŝność społeczeństwa powoduje teŝ, Ŝe nie istnieje jeszcze duŝy popyt na usługi, stąd udział w zatrudnieniu zawodów z grupy usługi osobiste i sprzedaŝ wynosi zaledwie 6,8% wobec 14,7% w 6 powiatach razem. Większość pracujących legitymuje się staŝem między 6,4 a 31,4 lat. Średni staŝ pracy kobiet jest nieco krótszy niŝ męŝczyzn. Pracujący w powiecie łosickim mają większe niŝ przeciętnie w 6 powiatach doświadczenie zawodowe (dłuŝej pracują). Jest to znowu wynik rolniczego charakteru tego powiatu. Prawie 38% pracujących powiatu łosickiego pracuje od początku swojej kariery zawodowej w jednym miejscu pracy, a ponad 70% w co najwyŝej dwóch. Kobiety zmieniają pracę rzadziej niŝ męŝczyźni. WiąŜe się to zapewne z częstszym niŝ przeciętnie podejmowaniem przez kobiety zatrudnienia w sektorze publicznym. Powiat łosicki róŝni się istotnie od innych powiatów: istotnie wyŝszy jest odsetek osób deklarujących 1 miejsce pracy w karierze, oraz 2 miejsca pracy. Świadczy to o dość zastojowym rynku pracy, gdzie osoba trafiająca do zatrudnienia ma szansę pozostać w tej samej pracy do końca swojej kariery zawodowej. MoŜe to sprzyjać nagromadzeniu kapitału specyficznego, ale z drugiej strony wiąŝe się z niebezpieczeństwem powstania problemu bezrobocia strukturalnego w sytuacji likwidacji określonych branŝ i przeobraŝeń gospodarczych powiatu. Spośród pracowników najemnych, nieco ponad połowa (51,3%) pracuje w przedsiębiorstwach prywatnych. Jest to jednak udział istotnie niŝszy niŝ średnio w badanych powiatach i średnio w Polsce. Uprawniona wydaje się zatem teza o niedorozwoju sektora prywatnego w powiecie łosickim. Sektor publiczny dla pracowników najemnych stanowi szczególnie atrakcyjne miejsce pracy dla kobiet i osób z wyŝszym wykształceniem. Choć oznacza to przeciętnie większe bezpieczeństwo dla pracujących, a w mniejszych miastach (jak w powiecie łosickim) często takŝe wyŝsze płace, nie stanowi elementu sprzyjającego długofalowej budowie efektywnego rynku pracy. W powicie łosickim dominuje zatrudnienie w małych firmach. W prawie 60% są to firmy zatrudniające do 9 osób, a wśród nich z kolei jedno- lub dwuosobowe. Jednocześnie jedynie 17,9% pracujących znajduje zatrudnienie firmach zatrudniających powyŝej 100 osób. Na tle innych badanych powiatów, dla powiatu łosickiego charakterystyczny jest względnie 92

93 wysoki udział w zatrudnieniu osób pracujących w przedsiębiorstwach zatrudniających do 9 osób. W pozostałych klasach wielkości firm występuje silne niedoreprezentowanie. Wiązać się to moŝe po raz kolejny z rolniczym charakterem tego powiatu, przy jednoczesnym niedorozwoju mikro przedsiębiorczości, w tym drobnych usług, w sektorze pozarolniczym. Najwięcej respondentów deklaruje pracę w wymiarze 40 godzin tygodniowo (26%). Połowa respondentów pracuje powyŝej 40 godzin, a 25% powyŝej 54 godzin w tygodniu. Około 31% osób pracuje w niepełnym wymiarze czasu. Z drugiej strony, aŝ 20,3% pracujących pracuje 60 godzin i więcej, a zatem w wymiarze przekraczającym o 50% (i więcej) standardowy etat. Spośród badanych pracujących, 21,7% uczestniczyło w ciągu ostatnich 12 miesięcy w szkoleniach, kursach czy warsztatach, z czego 38,5% osób brało udział w jednym tego typu szkoleniu, a reszta w dwóch lub więcej. Pracujący są tą populacją na rynku pracy, która szkoli się najczęściej: w całej populacji 84,4% osób zadeklarowało, Ŝe nie brało udziału w Ŝadnym szkoleniu, a 76,5% wszystkich szkolących się to pracujący. Ponad 90% szkoleń, jakie przeszli pracujący w powiecie łosickim miało na celu uzupełnienie kwalifikacji lub uzyskanie dodatkowych kwalifikacji. Na tle średniej dla wszystkich badanych powiatów charakterystyczne jest dla powiatu łosickiego rzadsze podejmowanie szkoleń w celu zdobycia pierwszych kwalifikacji oraz częstsze uzupełnianie kwalifikacji. Spośród szkolących się pracujących, najwięcej zadeklarowało udział w szkoleniach z dziedziny rolnictwa ponad 36%, jest to ponad 2,5 krotnie większy udział niŝ średnio dla 6 powiatów. Wydaje się, Ŝe pracujący w powiecie łosickim odbiegają nieco od innych powiatów w zakresie skłonności do przedsiębiorczości: tylko 12,8% z nich deklaruje posiadanie w przeszłości lub obecnie firmy (średnio w 6 powiatach odsetek ten wynosi 17,3%). W populacji pracujących z doświadczeniem w przedsiębiorczości, dominują męŝczyźni. Wywiady przeprowadzane na terenie powiatu potwierdzają te spostrzeŝenia o dość niskiej aktywności ludności powiatu. Zwłaszcza organizacje pozarządowe, skupiające w swoich szeregach prywatnych przedsiębiorców podkreślają niską skłonność mieszkańców powiatu do przejawiania własnych inicjatyw gospodarczych. Ponad 42% pracujących powiatu łosickiego pracuje najemnie (umowa o pracę, umowa zlecenie itp,), oraz aŝ 41,2% pracuje na własny rachunek. Świadczenie pracy jako pomagający członek rodziny ma takŝe duŝe znaczenie (16,4%). Odwrotnie niŝ średnio w Polsce, praca najemna jest mniej popularną formą stosunku pracy w powiecie łosickim, lecz nie wynika to ze szczególnie duŝej przedsiębiorczości pracujących, lecz specyfiki pracy w 93

94 rolnictwie. Spośród osób pracujących na własny rachunek, ponad 71,2% świadczy usługi na rzecz wielu firm czy instytucji. Jednocześnie jednak w przypadku prawie 30% osób pracujących na własny rachunek mamy do czynienia z pracą na rzecz jednego lub głównie jednego podmiotu. Odsetek pracujących, świadczących usługi dla wyłącznie jednego podmiotu jest jednak mniejszy o około 10% niŝ gdzie indziej. Średnie miesięczne wynagrodzenie netto z okresu ostatnich 12 miesięcy w powiecie łosickim wyniosło w maju 2006 roku 1426 zł. AŜ 50% osób otrzymywało jednak z pracy dochód poniŝej 800 zł (aŝ 41% z nich pracuje w tygodniu więcej niŝ 40 godzin). Dochody przewaŝającej części osób pracujących zawodowo w powiecie łosickim są niskie: 25% osób zarabia mniej niŝ 500 zł netto, zaś 75% mniej niŝ 1200 zł. Wobec moŝliwości uzyskiwania róŝnorakich form pomocy (zasiłki i inne świadczenia) niski poziom płac moŝe istotnie wpływać na ograniczanie podaŝy pracy. RóŜnica w poziomie wynagrodzeń między powiatem łosickim i 6 powiatami razem jest szczególnie widoczna dla osób z niskimi płacami: pierwszy kwartyl jest o 28,6% niŝszy, pozostałe miary pozycyjne takŝe są wyraźnie niŝsze. RóŜnica jest szczególnie widoczna w przypadku wynagrodzeń męŝczyzn. W powiecie łosickim, podobnie jak w innych powiatach i w całej Polsce, średnia płaca netto w sektorze publicznym jest wyŝsza niŝ w sektorze prywatnym. Jest to zjawisko co najmniej zaskakujące: większej niepewności zatrudnienia oraz większej wartości dodanej na zatrudnionego w sektorze prywatnym towarzyszą niŝsze płace. Zdecydowana większość pracujących powiatu łosickiego uwaŝa, Ŝe zasługuje na inne (wyŝsze) wynagrodzenie niŝ to, jakie otrzymuje, a prawie co siódmy twierdzi, Ŝe zarabia tyle, na ile zasługuje, wziąwszy pod uwagę kwalifikacje, wysiłek i swoje inne cechy. MęŜczyźni są wyraźnie bardziej zadowoleni ze swoich zarobków niŝ kobiety. Powiat łosicki wyraźnie róŝni się od średniej dla wszystkich powiatów wyraźnie mniej jest zadowolonych ze swoich zarobków, zaś więcej niezadowolonych. Kobiety są prawie dwukrotnie rzadziej zadowolone ze swoich wynagrodzeń niŝ średnio w 6 powiatach. Gdyby osoby, które deklarują, iŝ zarabiają mniej niŝ to, na co zasługują, otrzymały wskazane przez siebie wynagrodzenia, średnia płaca netto w powiecie łosickim wynosiłaby 1852 zł, zaś połowa osób zarabiałaby powyŝej 1500 zł. Choć większość respondentów uwaŝa, Ŝe zarabia za mało, większość jest zadowolona ze swojej obecnej pracy. Jest to jednak odsetek istotnie mniejszy niŝ średnio w badanych powiatach. Wydaje się, Ŝe to ogólne zadowolenie osób pracujących wiązać się moŝe z samym faktem posiadania zatrudnienia, a nie otrzymywanym wynagrodzeniem, odnoszoną satysfakcją czy samorealizacją. NaleŜy takŝe zauwaŝyć, Ŝe prawie co trzeci 94

95 pracujący w powiecie łosickim narzeka na swoje obecne miejsce pracy, co jest odsetkiem prawie dwukrotnie większym niŝ średnio w 6 badanych powiatach. Wysoki udział rolnictwa w zatrudnieniu, wysoki odsetek osób mieszkających na wsi, a takŝe w gospodarstwie domowym z uŝytkownikiem gospodarstwa rolnego oraz wysoki odsetek gospodarstw posiadających gospodarstwo rolne, nasuwa przypuszczenie, Ŝe być moŝe nie wszyscy związani z pracą w rolnictwie są pracującymi w pełnym tego słowa znaczeniu. Powiat łosicki na tle pozostałych powiatów wyróŝnia się najwyŝszym odsetkiem ukrycie bezrobotnych w rolnictwie. Odsetek ten wynosi 13,2%, przy średniej dla 6 powiatów wynoszącej 10,6%. Bezrobocie ukryte jest przede wszystkim problemem wsi i najmniejszych gospodarstw. Jest związany takŝe z niskimi dochodami per capita gospodarstw domowych. 95

96 4. Bezrobotni w powiecie łosickim Podstawowa charakterystyka Struktura społeczno-demograficzna Wśród bezrobotnych w powiecie łosickim nieznacznie przewaŝają męŝczyźni, jest ich 52,1%. PoniewaŜ w całej ankietowanej populacji jest ich 53,7%, moŝna więc stwierdzić relatywnie mniejszy udział męŝczyzn wśród bezrobotnych (w porównaniu do kobiet). Dominującą grupą bezrobotnych są osoby w średnim wieku, czyli w przedziale od 25 do 44 roku Ŝycia, stanowią oni 47,9%, podczas kiedy osoby w wieku do 24 roku Ŝycia 39,6% tej populacji, natomiast osoby powyŝej 45 roku Ŝycia to zaledwie 12,5% tej populacji. W stosunku do całej badanej populacji, zauwaŝalna jest wyraźna nadreprezentacja osób w średnim wieku (w badanej populacji takich osób jest zaledwie 39,6%). Co więcej skala tej nadreprezentacji jest równieŝ wyraźna na tle średniej dla badanych 6 powiatów. Co ciekawe, na tle 6 powiatów, zdecydowanie mniej jest bezrobotnych w grupie wiekowej powyŝej 45 lat. TABELA 4.1. STRUKTURA BEZROBOTNYCH W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Bezrobotni Powiat łosicki Ludność ogółem 6 powiatów Relacja 1:2 Bezrobotni Ludność ogółem Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) Płeć Miejsce zamieszkania ,6 24,3 1,630 32,6 24,4 1, ,9 39,6 1,210 42,0 40,3 1, ,5 36,1 0,346 25,4 35,3 0,720 MęŜczyźni 52,1 53,7 0,970 40,3 51,8 0,778 Kobiety 47,9 46,3 1,035 59,7 48,2 1,239 Wieś 72,9 75,4 0,967 38,0 36,9 1,030 Miasta do 10 tys. 27,1 24,6 1,102 14,7 16,6 0,886 Miasta tys. 0,0 0,0 13,5 11,9 1,134 Miasta tys. 0,0 0,0 21,0 17,1 1,228 Miasta tys. 0,0 0,0 12,8 17,5 0,731 75,4% ludności powiatu łosickiego zamieszkuje wsie, a jedynie 24,6% miasto, czyli Łosice. Struktura bezrobotnych względem miejsca zamieszkania odzwierciedla dość dokładnie strukturę ludności ogółem w badanym powiecie, choć warto zauwaŝyć nieco mniejszy udział mieszkańców wsi w populacji bezrobotnych niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach. 96

97 TABELA 4.2. BEZROBOTNI W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŁOSICKIEGO Miasta/gminy Bezrobotni Ludność ogółem Relacja udziału w bezrobotnych do udziału w ludności powiatu Huszlew 10,3 8,5 1,212 Olszanka 2,1 10,3 0,204 Platerów 22,9 13,2 1,735 Sarnaki 6,3 15,8 0,399 Stara Kornica 29,2 14,7 1,986 Łosice 29,2 37,5 0,779 Ciekawie wygląda dystrybucja bezrobotnych w podziale na poszczególne gminy powiatu łosickiego. Szczególnie duŝy udział w bezrobociu mają mieszkańcy gminy Stara Kornica. Z tej gminy pochodzi dwukrotnie większa liczba bezrobotnych niŝ wynikałoby to z udziału tej gminy w ludności powiatu ogółem. Podobny problem, choć na nieco mniejszą skalę uwidacznia się w gminie Platerów. Relatywnie dobra sytuacja natomiast występuje w gminach Olszanka i Sarnaki, których udział w populacji bezrobotnych jest od 2,5 do prawie 5 razy mniejszy niŝ w ludności ogółem Źródła bezrobocia Z punktu widzenia problemu doboru narzędzi zwalczania bezrobocia niezwykle istotna jest nie tylko wiedza o charakterystyce społeczno-demograficznej bezrobotnych, ale takŝe o źródłach ich napływu do bezrobocia. Informacja taka razem z wiedzą na temat posiadanego przez nich kapitału ludzkiego moŝe być wykorzystywana przy doborze narzędzi polityki rynku pracy. Zgodnie z podstawową klasyfikacją stosowną przez Międzynarodową Organizację Pracy (a w Polsce GUS), wyróŝnia się cztery kategorie bezrobotnych: a. bezrobotnych, którzy stracili pracę, tzn. osoby, które odeszły z ostatniego miejsca pracy nie z własnej inicjatywy i natychmiast (tzn. w ciągu 3 miesięcy) rozpoczęły poszukiwanie pracy, b. bezrobotnych, którzy zrezygnowali z pracy, tzn. osoby, które odeszły z pracy z własnej inicjatywy i natychmiast rozpoczęły poszukiwanie pracy, c. bezrobotnych, którzy powracają do pracy po przerwie trwającej minimum 3 miesiące, d. bezrobotnych, którzy nigdy nie pracowali i poszukują pierwszej w Ŝyciu pracy Najnowsze dane ogólnopolskie (BAEL, I kwartał 2006) wskazują na dominację w bezrobociu osób reaktywizujących się po przerwie (42%). Więcej niŝ co piąty bezrobotny to osoba, która po raz pierwszy weszła na rynek pracy i od razu znalazła się w bezrobociu (22%). Niecała 1/3 bezrobotnych (32,4%) to osoby, które 97

98 TABELA 4.3. BEZROBOTNI W POWIECIE ŁOSICKIM WEDŁUG PRZYCZYNY ZNALEZIENIA SIĘ W BEZROBOCIU* Relacja powiatu Źródło bezrobocia Powiat łosicki 6 powiatów łosickiego do 6 powiatów Bezrobotni, którzy wchodzą na rynek pracy po raz pierwszy 46,4 25,3 1,833 Bezrobotni, którzy wchodzą na rynek pracy po przerwie 21,4 41,6 0,515 Bezrobotni, którzy odeszli z pracy 10,7 9,1 1,182 Bezrobotni, którzy stracili pracę 21,4 24,0 0,893 * Dane w tabeli oparte są o podział stosowany przez GUS. Niestety braki precyzyjnych odpowiedzi na pytanie kiedy, bezrobotny zakończył pracę (dot. bezrobotnych, którzy pracowali) powoduje, Ŝe w całej próbie dla 6 powiatów liczebność grupy bezrobotnych zmniejsza się z 476 do 375 osób, a w powiecie łosickim z 48 do 28 osób. AŜ 46,4% bezrobotnych powiatu łosickiego to osoby, które wchodzą na rynek pracy po raz pierwszy 22. Jest to aŝ o 83% więcej niŝ średnio w badanych powiatach. Oznacza to ogromny udział osób o świeŝo zdobytych kwalifikacjach, ale równieŝ jednocześnie znaczy, Ŝe bardzo wielu bezrobotnych nie dysponuje Ŝadnym doświadczeniem zawodowym. Jest to bardzo niepokojący sygnał z punktu widzenia zapobiegania zniechęceniu młodych do aktywności ekonomicznej (jeśli absolwent szkoły rozpoczyna karierę zawodową od kontaktu z urzędem pracy i organizacji Ŝycia w oparciu o pomoc publiczną moŝe to wpływać demotywująco i prowadzić do wpadania w pułapkę nieaktywności). Spośród osób, które bezskutecznie aktywizują się po przerwie, połowa ma przerwę w zatrudnieniu nie dłuŝszą niŝ 43,5 miesięcy. Wiele osób ma jednak przerwy dłuŝsze, co przekłada się na średnią wynoszącą 50 miesięcy. Obie te miary są w przypadku powiatu łosickiego niŝsze niŝ średnio w badanych powiatach, gdzie wynoszą odpowiednio 59 i 75,1 miesiąca. Powiat łosicki charakteryzuje się teŝ niŝszym pierwszym i trzecim kwartylem rozkładu okresów przerw w pracy. Pierwszy kwartyl wynosi 19 miesięcy wobec 27 przeciętnie w badanych powiatach. Oznacza to, Ŝe względnie duŝa część osób bezrobotnych wchodzących ponownie na rynek pracy ma za sobą przerwę krótszą niŝ 2 lata. Z kolei trzeci kwartyl dla powiatu łosickiego wynosi 54 miesiące, przy 95 dla 6 powiatów. znalazły się w bezrobociu po okresie zatrudnienia, przy czym odejście z zatrudnienia miało miejsce z inicjatywy pracodawcy. Jedynie 3,3% bezrobotnych to osoby, które odeszły z pracy z własnej inicjatywy. Niezwykle interesujące jest prześledzenie zmian, jakie zaszły w tej strukturze w ostatnich latach. W roku 1998 (ostatnim roku przed załamaniem gospodarczym końca poprzedniej dekady), ponad 60% bezrobotnych to były osoby, które odeszły z pracy (6,6% - z własnej inicjatywy, a 54% - z inicjatywy pracodawcy). Osoby wchodzące na rynek pracy po raz pierwszy i po przerwie stanowiły odpowiednio 19% i 20% bezrobotnych. 22 Jeśli uwzględnimy całą próbę bezrobotnych badanych w gospodarstwach domowych, okaŝe się, Ŝe 27,7% bezrobotnych powiatu łosickiego to osoby, które nie mają za sobą Ŝadnego doświadczenia zawodowego (wobec 20,3% średnio w badanych powiatach). Z kolei około 40,4% ankietowanych bezrobotnych w powiecie łosickim nie pracowało po 15 roku Ŝycia łącznie dłuŝej niŝ 12 miesięcy. Jest to zdecydowanie więcej niŝ w 6 badanych powiatach, gdzie przeciętnie odsetek ten wynosi 29,2%. 98

99 Największa liczba bezrobotnych rekrutuje się z sektora przetwórstwa przemysłowego (37,9%). Prawie wszyscy bezrobotni byli w ostatnim miejscu pracy pracownikami najemnymi. Bezrobotnych, którzy prowadzili wcześniej własną działalność gospodarczą jest zaledwie 3,6% (W 6 badanych powiatach jest to 7,6%). Jeśli zaś chodzi o sektor własności poprzedniego miejsca pracy dla bezrobotnych, którzy byli wcześniej pracownikami najemnymi, to zdecydowanie więcej bezrobotnych pochodzi z sektora prywatnego 55,6%. W 6 badanych powiatach z sektora prywatnego rekrutuje się zdecydowanie większa część bezrobotnych, bo aŝ 68,4%. W sektorze publicznym w powiecie łosickim zatrudnienie wydaje się mieć nieco większą trwałość, lecz mniejszą niŝ przeciętnie w 6 powiatach. RYSUNEK 4.1. STRUKTURA BEZROBOTNYCH WZGLĘDEM SEKCJI OSTATNIEGO MIEJSCA PRACY (N=29) Usługi nierynkowe 20.7% (N=6) Rolnictwo 17.3% (N=5) Usługi rynkowe 24.1% (N=7) Przemysł 37.9% (N=11) Analizując przyczyny zaprzestania pracy naleŝy zauwaŝyć, Ŝe najwaŝniejszą z nich, jest zakończenie pracy na czas określony lub dorywczej (39,3% bezrobotnych). Drugą w kolejności przyczyną jest utrata pracy wskutek bankructwa pracodawcy, likwidacji stanowiska pracy lub zwolnień grupowych (14,3%) i wreszcie trzecią w kolejności przyczyną jest zaprzestanie pracy ze względów rodzinnych i osobistych (10,7%). Zupełnie inaczej wygląda rozkład przyczyn średnio w 6 powiatach. NajwaŜniejszą przyczyną jest bankructwo pracodawcy, likwidacja stanowiska pracy lub zwolnienie grupowe (28,7%), dalej zakończenie pracy na czas określony lub dorywczej (19,0%) oraz względy osobiste lub rodzinne (13,0%). Około 40,4% ankietowanych bezrobotnych w powiecie łosickim nie pracowało po 15 roku Ŝycia łącznie dłuŝej niŝ 12 miesięcy. Jest to zdecydowanie więcej niŝ w 6 badanych 99

100 powiatach, gdzie przeciętnie odsetek ten wynosi 29,2%. Prawdopodobnie świadczy to o względnie trudnej sytuacji absolwentów, o których będzie nieco więcej dalej Czas trwania bezrobocia Około 56,8% ankietowanych poszukuje pracy przez okres 12 miesięcy lub mniej. Oznacza to, Ŝe mniej niŝ połowa bezrobotnych pozostaje w bezrobociu długookresowo (43,2%). Udział ten dla powiatu łosickiego jest większy niŝ przeciętny w 6 powiatach (37,2%), co moŝe wskazywać na szczególny problem bezrobocia długookresowego właśnie w tym powiecie. Około 66,0% badanych osób, które obecnie są bezrobotne, 12 miesięcy temu było równieŝ bezrobotnymi. Stan nieaktywności zawodowej przed rokiem deklaruje 19,2% obecnie bezrobotnych, natomiast zaledwie 14,9% obecnie bezrobotnych to osoby, które 12 miesięcy temu pracowały. Utrata pracy dziś w małym stopniu powoduje wzrost bezrobocia, problemem jest jego długie trwanie. Średni czas poszukiwania pracy w powiecie łosickim na tle 6 badanych powiatów jest wyraźnie dłuŝszy, choć obie średnie są być moŝe obciąŝone przez obserwacje skrajne. Patrząc zatem na medianę, moŝemy stwierdzić, Ŝe jest ona równieŝ większa dla powiatu łosickiego, niŝ dla 6 badanych powiatów. Połowa bezrobotnych poszukuje pracy przynajmniej przez 12 miesięcy. Pierwszy kwartyl rozkładu czasu poszukiwania pracy jest nieco wyŝszy dla powiatu łosickiego, co świadczy o tym, Ŝe jedna czwarta populacji pozostaje bez pracy średnio o pół miesiąca dłuŝej niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Co czwarty bezrobotny w powiecie łosickim szuka pracy przez 4,5 miesiąca lub mniej, podczas gdy przeciętnie w badanych 6 powiatach jest to 4 miesiące. Wartość trzeciego kwartyla rozkładu czasu poszukiwania pracy w powiecie łosickim najbardziej odbiega od przeciętnej dla 6 badanych powiatów i moŝe świadczyć o trudniejszej sytuacji bezrobotnych w powiecie łosickim z punktu widzenia czasu poszukiwania pracy. Oznacza ona bowiem, Ŝe 25% lokalnej populacji bezrobotnych poszukuje pracy przez co najmniej 31,5 miesięcy, podczas gdy przeciętnie dla 6 powiatów jest to o 7,5 miesięcy mniej. TABELA 4.4. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU CZASU POSZUKIWANIA PRACY Powiat łosicki 6 powiatów Średnia 17,75 14,94 Odchylenie standardowe 14,71 13,56 Współczynnik zmienności 0,83 0,91 Skośność 0,53 0,92 Kurtoza 1,92 2,72 Kwartyl 1 4,5 4 Mediana Kwartyl 3 31,

101 RYSUNEK 4.2. HISTOGRAM ROZKŁADU CZASU POSZUKIWANIA PRACY (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Kapitał ludzki Poziom i profil wykształcenia Dominującym typem wykształcenia wśród ankietowanych bezrobotnych jest zasadnicze zawodowe (45,8%), w dalszej kolejności znajdują się średnie zawodowe i policealne (22,9%) oraz gimnazjalne i poniŝej (16,7%). W stosunku do całej ankietowanej populacji, obserwujemy wyraźną nadreprezentację wykształcenia zasadniczego zawodowego (o 33,1%) wśród bezrobotnych. Z drugiej strony udział osób z wyŝszym wykształceniem w populacji bezrobotnych jest prawie 2,5 razy mniejszy niŝ w całej badanej populacji i wynosi zaledwie 4,2%. Dość trudny obraz rynku pracy wyłania się z tych statystyk aŝ 84,4% bezrobotnych dysponowało wykształceniem poniŝej średniego. Najczęściej występującą dziedziną uzyskanego wykształcenia są programy ogólne, które deklaruje 31,3% respondentów, w dalszej kolejności są to: inne usługi (20,8%), rolnictwo i weterynaria (16,7%) oraz inŝynieria, procesy produkcyjne i budownictwo (10,4%). Ukończenie kształcenia w zakresie ogólnym (niemal 1/3 bezrobotnych) oznacza brak przygotowania do wykonywania jakiegokolwiek zawodu. Przytłaczająca większość bezrobotnych respondentów (87,2%) deklaruje, Ŝe w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie brała udziału w Ŝadnym szkoleniu. Odsetek ten jest bardzo zbliŝony do średniej dla 6 powiatów, gdzie wynosi 87,1%. 101

102 TABELA 4.5. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Powiat łosicki 6 powiatów Bezrobotni Ludność ogółem Relacja 1:2 Bezrobotni Ludność ogółem Relacja 4:5 Wykształcenie (1) (2) (3) (4) (5) (6) WyŜsze 4,2 10,6 0,397 5,7 9,5 0,599 Średnie zawodowe i policealne 22,9 25,3 0,905 25,6 25,6 1,002 Średnie ogólnokształcące 10,4 9,1 1,141 10,9 10,7 1,020 Zasadnicze zawodowe 45,8 34,4 1,331 36,6 33,8 1,084 Gimnazjalne i poniŝej 16,7 20,6 0,811 21,2 20,5 1,034 Razem 100,0 100,0 1, ,0 100,0 1,000 Na tle 6 badanych powiatów, sytuacja osób z wyŝszym wykształceniem w powiecie łosickim jest relatywnie lepsza, ich udział w populacji bezrobotnych jest stosunkowo mały. Nieznacznie większy względny udział wśród bezrobotnych mają osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, natomiast osoby z najniŝszym typem wykształcenia trafiają do bezrobocia relatywnie rzadziej niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach. Z danych dotyczących czasu, jaki upłynął od momentu zakończenia edukacji wynika, Ŝe w powiecie łosickim mamy do czynienia z relatywnie trudniejszą sytuacją absolwentów na rynku pracy. Osoby, które ukończyły szkołę nie później niŝ rok temu, są naraŝone duŝo częściej na znalezienie się w bezrobociu niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach. Nadreprezentacja absolwentów w populacji bezrobotnych wynosi w powiecie łosickim około 94,4%. Analogiczny wskaźnik dla 6 badanych powiatów to tylko 36%. Rynek pracy w powiecie łosickim jest szczególnie trudny dla osób, które usiłują podjąć pracę po raz pierwszy. Osoby, które zakończyły edukację od 2 do 4 lat temu mają większe szanse nie znaleźć się w bezrobociu w powiecie łosickim niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach. Warto zauwaŝyć takŝe, Ŝe w populacji bezrobotnych w powiecie łosickim występuje duŝo większe niedoreprezentowanie osób, które zakończyły edukację 20 i więcej lat temu. Co trzecia taka osoba pozostaje jednak nieaktywna zawodowo (udział osób nieaktywnych w tej grupie w 6 badanych powiatach jest jeszcze większy i wynosi 38,5%). 102

103 TABELA 4.6. STRUKTURA CZASU OD UKOŃCZENIA SZKOŁY W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Powiat łosicki 6 powiatów Bezrobotni Ludność ogółem Relacja 1:2 Bezrobotni Ludność ogółem Relacja 4:5 Czas od ukończenia szkoły (lata) (1) (2) (3) (4) (5) (6) ,8 10,7 1,944 13,6 10,0 1, ,7 17,5 0,954 18,3 16,2 1, ,5 9,2 1,359 11,6 11,4 1, ,9 15,1 1,517 18,1 17,2 1, i więcej 27,1 47,6 0,569 38,4 45,2 0,850 Razem 100,0 100,0 1, ,0 100,0 1, Ostatnio wykonywany zawód Analiza populacji bezrobotnych w powiecie łosickim według ostatnio wykonywanego zawodu pozwoli w połączeniu z analizą popytu na pracę określić skalę niedopasowań strukturalnych. Na tle 6 powiatów występuje wyraźna nadreprezentacja wśród osób z grupy zawodowej Specjaliści, Pracownicy biurowi oraz niewielka nadreprezentacja osób z grupy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy. W tym tradycyjnie rolniczym powiecie nie występuje wśród bezrobotnych reprezentacja osób z grupy zawodowej Rolnicy. TABELA 4.7. STRUKTURA BEZROBOTNYCH W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW WEDŁUG OSTATNIO WYKONYWANEGO ZAWODU Powiat łosicki 6 powiatów Lp. Opis grupy zawodowej Relacja 1:2 (1) (2) (3) 1 Przedstawiciele władz publicznych, wyŝsi urzędnicy i kierownicy 0,0 1,2 0,000 2 Specjaliści 3,9 1,2 3,130 3 Technicy i inny średni personel 0,0 4,6 0,000 4 Pracownicy biurowi 15,4 7,4 2,090 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 26,9 28,2 0,954 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 0,0 0,6 0,000 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 34,6 26,1 1,328 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 7,7 9,5 0,809 9 Pracownicy przy pracach prostych 11,5 21,2 0, Dodatkowe kwalifikacje Nieco ponad połowa (54,2%) badanych bezrobotnych w powiecie łosickim deklaruje, Ŝe nie posiada prawa jazdy kategorii B. Udział tych osób jest mniejszy niŝ przeciętnie dla 6 badanych powiatów, gdzie wynosi 60,7%. W powiecie łosickim 57,5% badanych bezrobotnych nie posiada znajomości choćby jednego języka obcego w stopniu 103

104 umoŝliwiającym swobodną komunikację i pracę. Jest to zbliŝony odsetek do średniej dla 6 powiatów, która wynosi 56,8%. I wreszcie 50% ankietowanych nie posiada umiejętności podstawowej obsługi komputera w zakresie pisania, wykonywania prostych obliczeń lub wyszukiwania informacji w Internecie. Analogiczny odsetek dla 6 badanych powiatów jest nieco mniejszy i wynosi 46,6%. Do tych wyników naleŝy podchodzić z duŝą ostroŝnością. Wyniki pogłębionych badań dotyczących tych umiejętności wskazują na znacznie gorszą umiejętność pracy z komputerem i mniejszą znajomość języków obcych Doświadczenie zawodowe W powiecie łosickim, 72,3% bezrobotnych miało wcześniejsze doświadczenie pracy zarobkowej. Zaledwie 29,2% spośród nich zadeklarowało, zadeklarowało, Ŝe w ciągu ostatnich 12 miesięcy okazjonalnie lub dorywczo osiągało dochody ze zbierania grzybów, owoców i runa leśnego, drobnych prac remontowo-budowlanych lub rolnych, handlu przygranicznego, usług agroturystycznych bądź zbierania złomu. Najpopularniejszą formą aktywności spośród wyŝej wymienionych były drobne prace rolne (20,8%). Zaledwie 5,9% spośród bezrobotnych, którzy mieli za sobą doświadczenie pracy, pracowało poza granicami Polski. Jest to zdecydowanie mniej niŝ przeciętnie dla 6 badanych powiatów, gdzie odsetek takich osób wynosi 17,2. Jeszcze mniej, bo 2,9% posiada doświadczenie z prowadzenia własnej firmy, co równieŝ jest znacznie niŝszym odsetkiem niŝ przeciętny dla 6 powiatów, który wynosi 8,7%. Pewnym przybliŝeniem zgromadzonego doświadczenia zawodowego moŝe być takŝe liczba miejsc pracy oraz liczba lat przepracowanych powyŝej 15. roku Ŝycia. Bezrobotni w powiecie łosickim w przeszłości pracowali przeciętnie w 3 miejscach pracy męŝczyźni przeciętnie w jednym więcej niŝ kobiety (mediana rozkładu). Osoby, które są długookresowo bezrobotne posiadały w przeszłości przeciętnie o jedno miejsce pracy więcej, czyli polegali większej rotacji zatrudnienia. 104

105 TABELA 4.8. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU LICZBY MIEJSC PRACY Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem M Płeć K Czas poszukiwania pracy Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Ogółem M Płeć K Czas poszukiwania pracy Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Średnia 3,06 3,69 2,47 2,93 3,33 3,05 4,22 2,25 3,10 2,96 Odchylenie standardowe 2,19 2,44 1,81 2,09 2,38 5,02 7,61 1,34 6,16 2,57 Współczynnik zmienności 0,72 0,66 0,73 0,71 0,71 1,65 1,8 0,6 1,99 0,87 Skośność 1,15 1,06 0,9 0,68 1,46 14,04 9,63 1,19 12,60 3,20 Kurtoza 4,16 3,8 2,46 1,98 5,14 239,91 108,05 4,29 177,25 17,77 Kwartyl Mediana Kwartyl , Bezrobotni w powiecie łosickim charakteryzują się przeciętnie o 2,5 roku krótszym ogólnym okresem pracy powyŝej 15. roku Ŝycia niŝ przeciętnie w 6 powiatach. MęŜczyźni mają za sobą przeciętnie o 1,5 roku dłuŝszy czas pracy niŝ kobiety. Osoby długotrwale bezrobotne mają równieŝ przeciętnie dłuŝsze doświadczenie z pracy, co moŝe być skorelowane z faktem, Ŝe są to osoby przeciętnie starsze i częściej płci męskiej. Osoby z duŝym doświadczeniem z pracy zawodowej przebywające długotrwale w bezrobociu są bardziej naraŝone na deprecjację nagromadzonego w wyniku tego doświadczenia kapitału ludzkiego. TABELA 4.9. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU LICZBY LAT PRACY POWYśEJ 15. ROKU śycia Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem M Płeć K Czas poszukiwania pracy Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Ogółem M Płeć K Czas poszukiwania pracy Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Średnia 8,38 9,36 7,51 6,31 10,27 10,71 11,36 10,28 9,66 12,47 Odchylenie standardowe 8,7 10,24 7,24 7,63 9,73 9,94 10,86 9,26 9,62 10,32 Współczynnik zmienności 1,04 1,09 0,96 1,21 0,95 0,93 0,96 0,9 1,00 0,83 Skośność 0,93 0,86 0,65 1,25 0,75 0,9 0,89 0,86 1,08 0,65 Kurtoza 2,78 2,26 2,44 3,52 2,33 2,98 2,89 2,82 3,50 2,41 Kwartyl , Mediana 5,5 5 6,5 2, Kwartyl Zdecydowana większość (82,9%) obecnych bezrobotnych, którzy posiadają doświadczenie z wcześniejszej pracy, deklaruje, Ŝe nie był to ciągły okres pracy. Na tle 105

106 średniej dla 6 powiatów jest to sytuacja i tak nieco lepsza, gdzie przerwy w ciągłości pracy deklaruje aŝ 90% badanych bezrobotnych. Do najczęściej wymienianych przyczyn przerw w pracy naleŝą: bezrobocie (55,2%), nauka i szkolenie (20,7%) oraz wychowywanie i opieka nad dziećmi (17,2%). Z tego wniosek, Ŝe co drugi bezrobotny, który w przeszłości pracował juŝ chociaŝ raz trafiał do bezrobocia. Ta cecha sugeruje, Ŝe mamy być moŝe do czynienia z zasobem bezrobotnych niezdolnych do trwałego zatrudnienia, funkcjonujących na rynku prac okresowych, czy wręcz doraźnych. Na tej podstawie moŝna wysnuć hipotezę o ich przynaleŝności do tzw. wtórnego segmentu rynku pracy Motywacje do poszukiwania pracy Poszukiwanie pracy i udział w zachowaniach mobilnych zawodowo 21,3% badanych bezrobotnych zadeklarowało, Ŝe w ostatnim miesiącu nie podjęło Ŝadnych aktywnych kroków w celu znalezienia pracy. 36,2% badanych bezrobotnych odwiedzało Powiatowy Urząd Pracy w celu znalezienia oferty pracy. Nikt z badanych nie zadeklarował dokształcania się w celu znalezienia pracy, zamieszczania ogłoszeń w prasie czy Internecie (co byłoby zaskakujące, gdyby uwierzyć w dość powszechną znajomość pracy z komputerem) ani zgłaszania się do swojego byłego pracodawcy. 10,6% bezrobotnych poszukiwało pracy przez kontakty zawodowe, natomiast 8,5% zgłaszało się na ogłoszenia umieszczane w prasie, czy Internecie. Znikoma część bezrobotnych poszukiwała pracy przez prywatne biuro pośrednictwa pracy (2,1%). Zdecydowanie najpopularniejszą formą aktywności było poszukiwanie pracy wśród znajomych i krewnych. Taką formę aktywności deklaruje aŝ 44,7% badanych bezrobotnych. MoŜe to świadczyć o postrzeganiu tej formy aktywności jako najskuteczniejszej w znalezieniu zatrudnienia ale teŝ o braku umiejętności korzystania z innych dróg zdobycia pracy. Zdecydowana większość, bo 59,6% ankietowanych bezrobotnych deklaruje poszukiwanie pracy stałej. Liczną grupę stanowią równieŝ bezrobotni poszukujący jakiejkolwiek pracy 31,9%. Rzadkim zjawiskiem jest według respondentów odrzucanie ofert pracy. Dotyczy to przeciętnie tylko co piątego bezrobotnego (19,2%), lecz na tle 6 powiatów zdarza się nieco częściej (16,4%). Najczęstszą przyczyną odrzucenia oferty pracy jest za niska oferowana płaca. Tę przyczynę wskazało 8,5% bezrobotnych. W dalszej kolejności jest to zbyt duŝy koszt związany z dojazdem do pracy (4,3%), szkodliwe warunki pracy i brak zabezpieczenia emerytalnego (po 2,1%). Z tego wniosek, Ŝe pojawiające się zbyt mało liczne oferty pracy w części są ofertami nieatrakcyjnymi (niskie zarobki, uciąŝliwe warunki a nawet praca na czarno). 106

107 Płaca progowa Połowa respondentów deklaruje, Ŝe byłaby gotowa podjąć pracę przy minimalnym wynagrodzeniu netto równym 1000 złotych lub mniej. Zdecydowanie najliczniejszą grupą jest populacja bezrobotnych deklarująca 1000 zł netto jako płacę progową (31,8%). Typowe płace progowe mieszczą się w przedziale zł netto. Jednocześnie 78,6% badanych bezrobotnych deklaruje, Ŝe podjęłoby jakąkolwiek pracę dostępną natychmiast, lecz za płacę o 10% niŝszą od deklarowanej płacy progowej. W 6 badanych powiatach skłonność do podjęcia jakiejkolwiek pracy za wynagrodzenie o 10% niŝsze od oczekiwanego wyraŝa 87,9% bezrobotnych. Mogłoby to świadczyć o względnie niŝszej skłonności do podjęcia jakiejkolwiek pracy w powiecie łosickim niŝ przeciętnie, gdyby nie to, Ŝe średnia płaca progowa netto jest nieco niŝsza w powiecie łosickim niŝ w 6 badanych powiatach. TakŜe miary pozycyjne pokazują, Ŝe rozkład płac progowych dla powiatu łosickiego jest przesunięty w lewo względem rozkładu dla 6 powiatów. 75% bezrobotnych w powiecie deklaruje, Ŝe podjęłoby pracę za wynagrodzenie równe 1000 zł netto lub mniej. W badanych 6 powiatach analogiczna część populacji bezrobotnych podjęłaby pracę za 1200 zł netto lub mniej. TakŜe porównanie pierwszego kwartyla rozkładu pozwala stwierdzić, Ŝe bezrobotni w powiecie łosickim mają nieco mniejsze oczekiwania płacowe niŝ przeciętnie ich koledzy w 6 badanych powiatach. Patrząc jednak na relacje miar pozycyjnych płac oczekiwanych do faktycznych takiego wniosku nie moŝna juŝ podtrzymać. Okazuje się, Ŝe w relacji do oferowanych płac przez miejscowy rynek pracy, bezrobotni w powiecie łosickim mają oczekiwania płacowe wyŝsze niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Zwłaszcza w zakresie najniŝszych wynagrodzeń. Pierwszy kwartyl oczekiwań jest aŝ o 40% wyŝszy niŝ pierwszy kwartyl płac faktycznych, gdy tymczasem analogiczna relacja dla 6 powiatów to jedynie 1,14. Podobna prawidłowość dotyczy mediany i trzeciego kwartyla, lecz tu rozpiętości się zmniejszają. Wydaje się zatem, Ŝe to duŝa rozbieŝność między wymaganiami bezrobotnych a oferowanymi wynagrodzeniami moŝe być po części odpowiedzialna za brak zatrudnienia. Taki wniosek jest spójny z tym, co prezentuje wykres funkcji gęstości płac progowych i faktycznych (Rys. 4.3). TABELA PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU PŁAC PROGOWYCH I PŁAC FAKTYCZNYCH Płace progowe Płace faktyczne (bieŝące) Relacja płac progowych do faktycznych Powiat łosicki 6 powiatów Powiat łosicki 6 powiatów Powiat łosicki 6 powiatów Średnia 933, , , ,60 0,654 0,815 Odchylenie standardowe 375,81 620, , ,14 Współczynnik zmienności 0,40 0,58 1,98 1,14 Skośność 0,27 7,03 4,78 6,57 107

108 Kurtoza 3,78 80,11 25,92 61,09 Kwartyl ,400 1,143 Mediana ,250 1,000 Kwartyl ,833 0,800 RYSUNEK 4.3. WYESTYMOWANE FUNKCJE GĘSTOŚCI DLA ROZKŁADU PŁAC PROGOWYCH (LINIA CIĄGŁA NIEBIESKA) ORAZ DLA PŁAC FAKTYCZNYCH (LINIA PRZERYWANA CZERWONA) DLA POWIATU ŁOSICKIEGO W powiecie łosickim oczekiwane przeciętne wynagrodzenie netto wynosi zaledwie 65,4% przeciętnej płacy w tym powiecie, podczas gdy w 6 badanych powiatach ta relacja wynosi 81,5%. Oczekiwania płacowe są zdecydowanie niŝsze wśród osób młodych (niŝsza średnia, mediana i wartości obu kwartyli). Zaskakujące okazuje się jednak, Ŝe bezrobotni w powiecie łosickim, którzy pozostają bez pracy przez okres ponad 12 miesięcy mają wyŝsze oczekiwania płacowe niŝ osoby krótkookresowo bezrobotne. Potwierdzają to wszystkie miary rozkładu. Być moŝe odzwierciedla to fakt, Ŝe osoby długotrwale bezrobotne korzystające z programów pomocy społecznej mają wyŝsze pozapłacowe źródła dochodów, niŝ osoby krótkotrwale bezrobotne. Aby były skłonne wyjść na rynek pracy i intensywnie poszukiwać zatrudnienia, muszą zostać do tego zmotywowane odpowiednio wysokimi wynagrodzeniami. W świetle danych o płacach dostępnych na tym terenie, znalezienie odpowiednio płatnego zatrudnienia wydaje się mało prawdopodobne. TABELA 4.11A. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU PŁAC PROGOWYCH: POWIAT ŁOSICKI Czas poszukiwania Płeć Wiek pracy Powiat łosicki Ogółem Do 12 Więcej niŝ M K mies. 12 mies. Średnia 933, ,17 818,00 785, ,00 900, Odchylenie standardowe 375,81 413,08 295,77 276,57 378,31 533, Współczynnik zmienności 0,40 0,40 0,36 0,35 0,36 0, Skośność 0,27 0,08 0,13 0,68 0,21 0, Kurtoza 3,78 3,43 3,88 3,88 4,42 2,

109 Kwartyl Mediana Kwartyl TABELA 4.11B. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU PŁAC PROGOWYCH: 6 POWIATÓW Czas poszukiwania Płeć Wiek pracy 6 powiatów Ogółem Do 12 Więcej niŝ M K mies. 12 mies. Średnia 1064, , , , , , Odchylenie standardowe 620,55 490,55 694,83 750,32 599,59 426, Współczynnik zmienności 0,58 0,43 0,68 0,75 0,52 0, Skośność 7,03 1,38 8,33 8,66 5,27 1, Kurtoza 80,11 5,65 88,36 90,93 49,34 6, Kwartyl Mediana Kwartyl RYSUNEK 4.4. HISTOGRAM ROZKŁADU PŁAC PROGOWYCH (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Źródła utrzymania Bezrobotni ankietowani w powiecie łosickim zadeklarowali w przygniatającej większości, Ŝe nie posiadają Ŝadnych własnych źródeł utrzymania. Odsetek ten wynosi 79,2% i jest istotnie wyŝszy niŝ przeciętnie dla 6 powiatów, gdzie wynosi 63,8%. Być moŝe charakter rolniczy tego powiatu skutkuje taką specyfiką. Statystyki pokazują, Ŝe 39,6% bezrobotnych posiada gospodarstwo rolne lub działkę rolną, z czego zdecydowana większość gospodarstwo o powierzchni powyŝej 5 ha (ponad 63%). W 6 badanych powiatach odsetek bezrobotnych posiadających gospodarstwo rolne lub działkę rolną wynosi zaledwie 13,5%. Wysoki odsetek bezrobotnych, którzy wskazali brak źródeł indywidualnych dochodów, moŝe być zatem wyjaśniony przez duŝy odsetek posiadających gospodarstwa rolne, które prawdopodobnie zapewniają niezbędne środki do przetrwania. 109

110 Długookresowo bezrobotni Wcześniejsze analizy dotyczące czasu poszukiwania pracy wykazały, Ŝe długookresowe bezrobocie jest waŝnym problemem w powiecie łosickim. Bardziej zaawansowane analizy tego typu bezrobocia są bardzo utrudnione ze względu na niewielkie liczebności próby. Porównując populację długookresowo bezrobotnych z pozostałymi bezrobotnymi w powiecie łosickim na tle przeciętnej dla 6 badanych powiatów trzeba podkreślić, Ŝe do długookresowego bezrobocia rzadziej trafiają osoby młode. Niestety wiek jest skorelowany z czasem poszukiwania pracy osoby młode mają mniejsze szanse pozostawać w bezrobociu długookresowym niŝ starsze z samego faktu krótszej historii na rynku pracy. Niemniej jednak na tle 6 badanych powiatów, zjawisko trafiania osób młodych do bezrobocia jest relatywnie rzadsze. DuŜo częstsze jest natomiast zjawisko wpadania do bezrobocia długookresowego wśród osób w wieku średnim. Osoby w tym wieku stanowią w powiecie łosickim aŝ 52,6% długookresowo bezrobotnych, podczas gdy w populacji pozostałych bezrobotnych ich udział wynosi jedynie 40%. W porównaniu do przeciętnej dla 6 badanych powiatów relacja tych udziałów jest równieŝ istotnie większa. Płeć róŝnicuje w sposób zdecydowany populację bezrobotnych w analizowanym przekroju. MęŜczyźni częściej trafiają do długotrwałego bezrobocia, być moŝe dlatego, Ŝe kobiety częściej się dezaktywizują i rezygnują z aktywnego poszukiwania pracy oraz kobiety częściej są pomagającymi członkami gospodarstw domowych. Powiat łosicki jest pod tym względem zupełnie inny niŝ 6 badanych powiatów ogółem, gdzie częściej długotrwale bezrobotnymi są kobiety. Okazuje się takŝe, Ŝe częściej długookresowo bezrobotnymi stają się mieszkańcy wsi, lecz na tle 6 badanych powiatów jest to zjawisko relatywnie rzadsze. Analizując dane zawarte w tabelach 4.8, 4.9, 4.11a oraz 4.11b, moŝemy takŝe zauwaŝyć, Ŝe długotrwale bezrobotni to osoby mające przeciętnie wyŝsze oczekiwania płacowe oraz większe doświadczenie z pracy zawodowej mierzone zarówno liczbą lat pracy, jak i liczbą miejsc pracy. TABELA STRUKTURA DŁUGOOKRESOWO BEZROBOTNYCH W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Powiat łosicki 6 powiatów LTU Pozostali Relacja 1:2 LTU Pozostali Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) Płeć ,3 52,0 0,506 19,4 39,7 0, ,6 40,0 1,316 41,8 42,2 0, ,1 8,0 2,631 38,8 18,1 2,142 MęŜczyźni 57,9 48,0 1,206 38,2 41,1 0,

111 Kobiety 42,1 52,0 0,810 61,8 58,9 1,049 Miejsce zamieszkania Wieś 73,7 72,0 1,023 41,8 35,2 1,187 Miasta do 10 tys. 26,3 28,0 0,940 14,1 15,0 0,943 Miasta tys. 10,6 15,0 0,707 Miasta tys. 22,4 20,9 1,069 Miasta tys. 11,2 13,9 0, Bezrobocie rejestrowane a bezrobocie ekonomiczne Niniejszy rozdział rozpatrywał do tej pory bezrobocie jako kategorię ekonomiczną. Analizowano zatem cechy osób niepracujących, poszukujących pracy oraz będących w stanie podjąć pracę w krótkim czasie. Jest to jednak definicja odmienna od tej, jaka stosuje ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i odmienna od tej, według jakiej najczęściej definiowany jest bezrobotny w języku potocznym (gdzie bezrobotny to osoba zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy). Teoretycznie bezrobotni w znaczeniu ekonomicznym i bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy to toŝsame grupy. Zgodnie z intencją ustawodawcy, system publicznych słuŝb zatrudnienia ma za zadanie przede wszystkim przeciwdziałać zjawisku pozostawania bez pracy osób chcących tę prace podjąć. Jest zatem skierowany do osób bezrobotnych w sensie ekonomicznym. To problemy z weryfikacją definicji ekonomicznej spowodowały wprowadzenie definicji ustawowej. W praktyce jednak okazuje się, Ŝe populacja osób zarejestrowanych w urzędzie i posiadających status bezrobotnego oraz populacja bezrobotnych ekonomicznie róŝnią się od siebie. Część osób bezrobotnych w znaczeniu ekonomicznym nie rejestruje się (korzyści jakie mogą odnieść oceniają niŝej niŝ koszty z nią związane). Część zaś osób zarejestrowanych w urzędzie, w rzeczywistości albo pracuje, albo pracy nie szuka, albo nie jest gotowa do jej podjęcia. Niniejszy podrozdział opisuje strukturę respondentów wylosowanych z bazy osób zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Łosicach (103 osoby). Jego celem jest: - zbadanie przyczyn zarejestrowania się tych osób w urzędzie pracy, - zbadanie faktycznego status na rynku pracy osób zarejestrowanych w urzędzie pracy (a zatem odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu osoby zarejestrowane rzeczywiście są bezrobotne) oraz odpowiedź na pytanie w jaki sposób cechy społecznodemograficzne warunkują ten status, - porównanie cech bezrobotnych w sensie ekonomicznym (opisanych wcześniej, a pochodzących z losowania mieszkańców powiatu) i osób zarejestrowanych (bez względu na faktyczny status) 111

112 Przyczyny rejestracji w PUP i faktyczny stan ekonomiczny bezrobotnych zarejestrowanych w PUP Dominującą przyczyną, dla której bezrobotni rejestrują się w Powiatowym Urzędzie Pracy jest chęć znalezienia pracy. Jako tę przyczynę rejestracji wskazało 64,6% bezrobotnych w powiecie łosickim, i jest to o 26% więcej niŝ przeciętnie dla 6 powiatów (wśród przyczyn moŝna było wskazać dowolne z przedstawionych do wyboru). Drugim co do waŝności powodem była potrzeba posiadania ubezpieczenia zdrowotnego. Powód ten równieŝ występował częściej w powiecie łosickim, niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Stosunkowo mało osób ankietowanych w powiecie łosickim (zwłaszcza na tle 6 powiatów) wskazało posiadanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych jako przyczynę rejestracji w PUP. Jeszcze mniej osób wskazywało moŝliwość skorzystania ze szkoleń oferowanych przez PUP jako przyczynę rejestracji, takŝe wyraźnie mniej w powiecie łosickim niŝ w 6 powiatach. Zaskakujący moŝe być fakt, Ŝe nikt z ankietowanych bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Łosicach nie wskazał potrzeby zaświadczenia do pomocy społecznej jako przyczyny rejestracji w PUP. TABELA BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI W PUP PRZYCZYNY REJESTRACJI Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) miałem prawo do zasiłku 30,1 43,2 0,697 nie miałem prawa do zasiłku, ale potrzebne mi było ubezpieczenie zdrowotne 39,8 40,1 0,994 nie miałem prawa do zasiłku, ale potrzebne mi było zaświadczenie do pomocy społecznej 1,0 2,9 0,331 chciałem znaleźć pracę 63,1 45,1 1,399 chciałem skorzystać ze szkoleń, kursów, staŝy, które moŝna dostać w PUP 3,9 9,9 0,391 chciałem skorzystać ze stypendium związanego z podjęciem nauki w szkole (dla bezrobotnych do 25 1,0 0,3 2,939 roku Ŝycia) inne 4,9 4,4 1,102 Zgodnie z intuicją pracowników Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach, spośród osób zarejestrowanych jako bezrobotne, jedynie 60,2% to osoby bezrobotne w sensie ekonomicznym. Ponad 34% z nich faktycznie jest bierna zawodowo (a zatem, choć nie ma pracy, faktycznie jej nie szuka, bądź nie jest gotowa ją podjąć), zaś około 4,9% osiąga dochody z pracy zarobkowej. Na tle innych powiatów, powiat łosicki wyróŝnia się nieco mniejszym udziałem osób bezrobotnych i pracujących, a większym udziałem biernych w grupie zarejestrowanych jako bezrobotni. 112

113 Dystrybucja zarejestrowanych jako bezrobotni między faktyczne stany na rynku pracy róŝni się w zaleŝności od cech społeczno demograficznych. I tak w powiecie łosickim, młodzi zarejestrowani częściej pracują i częściej są bezrobotnymi, osoby najstarsze zaś częściej niŝ przeciętnie są nieaktywni. Jest to w zasadzie zgodne z tendencją obserwowaną we wszystkich powiatach, z tym, Ŝe w powiecie łosickim mamy do czynienia z większą dezaktywizacją wśród osób najstarszych i ogólnie mniejszymi odsetkami pracujących wśród zarejestrowanych jako bezrobotni. Wyraźna jest takŝe zaleŝność statusu osób zarejestrowanych i ich płci: męŝczyźni częściej pracują, kobiety częściej niŝ przeciętnie są nieaktywnie (w powiecie łosickim prawie 39% kobiet zarejestrowanych jako bezrobotne w rzeczywistości pracy nie szuka lub nie jest gotowa do jej podjęcia). Ponownie na tle innych badanych powiatów, specyfika stanu na rynku pracy kobiet i męŝczyzn zarejestrowanych w powiatowym ujawnia się z ponad przeciętną siłą. Cechą, która istotnie wpływa na status jest takŝe wykształcenie. Najmniej osób faktycznie bezrobotnych jest wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (tylko 46,2%), udziałem tej grupy jest takŝe ponadprzeciętnie częsta nieaktywność (48,7%). Najwięcej faktycznie bezrobotnych znajduje się wśród grupy osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym i wyŝszym, odpowiednio po 88,9% i 85,7%. Opisane zaleŝności istotnie odróŝniają powiat łosicki od przeciętnej w badanych powiatach. Wydaje się, Ŝe za przeciętnie wyŝszy udział nieaktywności odpowiadają grupy osób z najniŝszymi poziomami wykształcenia zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poniŝej. W pozostałych grupach wykształcenia zjawisko bierności w bezrobociu rejestrowanym występuje relatywnie rzadziej niŝ w 6 badanych powiatach. TABELA BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI W PUP WEDŁUG STANU NA RYNKU PRACY Wiek Płeć Wykształcenie Powiat łosicki Status na rynku pracy Razem Pracujący 6 powiatów Status na rynku pracy Razem Pracujący Bezrobotny Bierny Bezrobotny Bierny ,4 78,1 12,5 100,0 11,4 77,2 11,4 100, ,2 57,8 40,0 100,0 10,5 65,0 24,5 100, ,9 42,3 53,9 100,0 6,6 56,6 36,8 100,0 MęŜczyźni 8,2 61,2 30,6 100,0 14,6 65,4 20,0 100,0 Kobiety 1,9 59,3 38,9 100,0 5,4 63,8 30,8 100,0 WyŜsze 0,0 85,7 14,3 100,0 2,6 79,0 18,4 100,0 Średnie zawodowe 10,7 71,4 17,9 100,0 13,3 67,3 19,3 100,0 Średnie ogólnokształcące 0,0 88,9 11,1 100,0 3,2 77,8 19,1 100,0 Zasadnicze zawodowe 5,1 46,2 48,7 100,0 9,5 59,9 30,6 100,0 113

114 Gimnazjalne i poniŝej 0,0 50,0 50,0 100,0 9,2 58,8 32,1 100,0 Wielkość miejscowości Wieś 6,6 63,2 30,3 100,0 9,5 57,7 32,9 100,0 Miasta do 10 tys. 0,0 51,9 48,2 100,0 14,9 62,4 22,8 100,0 Miasta tys. 10,2 56,8 33,0 100,0 Miasta tys. 6,7 76,9 16,4 100,0 Miasta tys. 5,1 75,8 19,2 100,0 Razem 4,9 60,2 34,9 100,0 9,3 64,5 26,2 100, Struktura społeczno-demograficzna bezrobotnych zarejestrowanych w PUP na tle bezrobotnych ekonomicznie W strukturze demograficznej bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w Łosicach przewaŝają kobiety, jest ich 52,4%. W populacji ankietowanych bezrobotnych, kobiet jest jednak 47,9%, a zatem w populacji bezrobotnych zarejestrowanych, męŝczyzn jest relatywnie mniej. Dominującą grupą wśród bezrobotnych zarejestrowanych w PUP są osoby w średnim wieku, czyli w przedziale wiekowym od 25 do 44 roku Ŝycia. Ich udział w populacji bezrobotnych zarejestrowanych to 43,7%. W stosunku do badanej populacji ekonomicznie bezrobotnych, zauwaŝalna jest wyraźna nadreprezentacja osób starszych, udział takich osób w populacji zarejestrowanych bezrobotnych jest ponad dwukrotnie większy niŝ w populacji ekonomicznie bezrobotnych, co więcej skala tej nadreprezentacji jest równieŝ wyraźna na tle średniej dla badanych 6 powiatów. TABELA STRUKTURA BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W POWIATOWYM URZĘDZIE PRACY NA TLE BEZROBOTNYCH EKONOMICZNIE Bezrobotni zarejestrowani Powiat łosicki Bezrobotni ekonomicznie Relacja 1:2 Bezrobotni zarejestrowani 6 powiatów Bezrobotni ekonomicznie Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) Płeć Miejsce zamieszkania ,1 39,6 0,785 18,6 32,6 0, ,7 47,9 0,912 46,7 42,0 1, ,2 12,5 2,019 34,6 25,4 1,364 MęŜczyźni 47,6 52,1 0,913 42,4 40,3 1,051 Kobiety 52,4 47,9 1,095 57,6 59,7 0,965 Wieś 73,8 72,9 1,012 36,2 38,0 0,952 Miasta do 10 tys. 26,2 27,1 0,967 16,5 14,7 1,119 Miasta tys. 0,0 0,0 14,3 13,5 1,061 Miasta tys. 0,0 0,0 16,9 21,0 0,807 Miasta tys. 0,0 0,0 16,1 12,8 1,

115 Struktura bezrobotnych zarejestrowanych w PUP względem miejsca zamieszkania odzwierciedla dość dokładnie strukturę ludności ogółem w badanym powiecie, choć warto zauwaŝyć nieco większy udział mieszkańców wsi w populacji bezrobotnych zarejestrowanych w PUP niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach. TABELA BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI W PUP W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŁOSICKIEGO Miasta/gminy Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni ekonomicznie Relacja udziału w bezrobotnych do udziału w ludności powiatu Huszlew 9,7 10,3 0,943 Olszanka 11,7 2,1 5,548 Platerów 16,5 22,9 0,721 Sarnaki 15,5 6,3 2,465 Stara Kornica 12,6 29,2 0,432 Łosice 34,0 29,2 1,164 Razem 100,0 100,0 1,000 Dystrybucja bezrobotnych zarejestrowanych w PUP w podziale na poszczególne gminy powiatu łosickiego róŝni się od struktury bezrobotnych ekonomicznie. Szczególnie duŝy względny udział w bezrobociu rejestrowanym mają mieszkańcy gminy Olszanka oraz Sarnaki. Być moŝe świadczy to o niedoreprezentowaniu tych osób w badaniu ankietowym. TABELA STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W PUP W ŁOSICACH NA TLE BEZROBOTNYCH EKONOMICZNIE Bezrobotni Zarejestrowani Powiat łosicki Bezrobotni ekonomicznie Relacja 1:2 Bezrobotni Zarejestrowani 6 powiatów Bezrobotni ekonomicznie Relacja 4:5 Wykształcenie (1) (2) (3) (4) (5) (6) WyŜsze 6,8 4,2 1,619 6,2 5,7 1,086 Średnie zawodowe i policealne 27,2 22,9 1,187 24,4 25,6 0,954 Średnie ogólnokształcące 8,7 10,4 0,840 10,3 10,9 0,941 Zasadnicze zawodowe 37,9 45,8 0,827 37,8 36,6 1,033 Gimnazjalne i poniŝej 19,4 16,7 1,163 21,3 21,2 1,007 Razem 100,0 100,0 1, ,0 100,0 1,000 Struktura wykształcenia zarejestrowanych bezrobotnych na tle bezrobotnych ekonomicznie wykazuje ciekawą własność, a mianowicie nadreprezentowane są osoby z brzegów rozkładu, zaś wyraźnie niedoreprezentowane są osoby ze średnimi poziomami wykształcenia. Oznacza to, Ŝe rejestrują się w PUP osoby ze skrajnych przedziałów zaradności społecznej, tzn. takie, które albo względnie łatwo mogłyby sobie poradzić na 115

116 rynku pracy bez pomocy PUP, ale ogólnie wysoki poziom wiedzy skłania te osoby do rejestrowania się w PUP i korzystania z jego oferty. Drugi kraniec zaradności społecznej reprezentują osoby, które bez pomocy PUP mogłyby napotykać na znaczne trudności ze znalezieniem zatrudnienia. Bez korzystania z programów pomocy, ofert pracy subsydiowanej, szkoleń czy staŝy, prawdopodobnie nie byłyby w stanie same znaleźć zatrudnienia. Skala polaryzacji rozkładu bezrobotnych zarejestrowanych w PUP względem poziomu wykształcenia jest znacznie większa w powiecie łosickim niŝ przeciętnie dla 6 badanych powiatów Podsumowanie Wśród bezrobotnych w powiecie łosickim nieznacznie przewaŝają męŝczyźni, jest ich 52,1%. Dominującą grupą bezrobotnych są osoby w średnim wieku, czyli w przedziale od 25 do 44 roku Ŝycia. Na tle 6 powiatów, zdecydowanie mniej jest bezrobotnych w grupie wiekowej powyŝej 45 lat. Prawie połowa bezrobotnych powiatu łosickiego to osoby, które wchodzą na rynek pracy po raz pierwszy. Jest to duŝo więcej niŝ średnio w badanych powiatach. Oznacza to ogromny udział osób o świeŝo zdobytych kwalifikacjach, ale równieŝ bez doświadczenia zawodowego. Jest to bardzo niepokojący sygnał z punktu widzenia zapobiegania zniechęceniu młodych do aktywności ekonomicznej. Około 40,4% ankietowanych bezrobotnych w powiecie łosickim nie pracowało po 15 roku Ŝycia łącznie dłuŝej niŝ 12 miesięcy. Jest to zdecydowanie więcej niŝ w 6 badanych powiatach, gdzie przeciętnie odsetek ten wynosi 29,2%. NajwaŜniejszą z przyczyn zaprzestania pracy jest zakończenie pracy na czas określony lub dorywczej (39,3% bezrobotnych). Drugą w kolejności przyczyną jest utrata pracy wskutek bankructwa pracodawcy, likwidacji stanowiska pracy lub zwolnień grupowych (14,3%) i wreszcie trzecią w kolejności przyczyną jest zaprzestanie pracy ze względów rodzinnych i osobistych (10,7%). Około 43,2% ankietowanych poszukuje pracy przez okres 12 miesięcy lub więcej, czyli pozostaje w bezrobociu długookresowo. Udział ten dla powiatu łosickiego jest większy niŝ przeciętny w 6 powiatach (37,2%), co moŝe wskazywać na szczególny problem bezrobocia długookresowego. TakŜe średni czas poszukiwania pracy w powiecie łosickim na tle 6 badanych powiatów jest wyraźnie dłuŝszy, choć obie średnie są być moŝe obciąŝone przez obserwacje skrajne. Patrząc zatem na medianę, moŝemy stwierdzić, Ŝe jest ona równieŝ 116

117 większa dla powiatu łosickiego, niŝ dla 6 badanych powiatów. Połowa bezrobotnych poszukuje pracy przynajmniej przez 12 miesięcy, jedna czwarta populacji pozostaje bez pracy średnio o pół miesiąca dłuŝej niŝ przeciętnie w 6 powiatach oraz kolejne 25% bezrobotnych poszukuje pracy przez co najmniej 31,5 miesięcy, podczas gdy przeciętnie dla 6 powiatów jest to o 7,5 miesięcy mniej. MęŜczyźni częściej trafiają do długotrwałego bezrobocia niŝ kobiety (odwrotnie niŝ w 6 powiatach razem). Długotrwale bezrobotni to osoby mające przeciętnie wyŝsze oczekiwania płacowe oraz większe doświadczenie z pracy zawodowej mierzone zarówno liczbą lat pracy, jak i liczbą miejsc pracy. Częściej niŝ przeciętnie do bezrobocia trafiają osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, średnim zawodowym i policealnym oraz gimnazjalnym i poniŝej. AŜ 84,4% bezrobotnych dysponowało wykształceniem poniŝej średniego. W powiecie łosickim, 72,3% bezrobotnych miało wcześniejsze doświadczenie pracy zarobkowej. Bardzo niewielu bezrobotnych pracowało poza granicami Polski (5,9%), jeszcze mniej (2,9%) posiada doświadczenie z prowadzenia własnej firmy. Zdecydowana większość (82,9%) obecnych bezrobotnych, którzy posiadają doświadczenie z wcześniejszej pracy, deklaruje, Ŝe nie był to ciągły okres pracy. Na tle średniej dla 6 powiatów jest to sytuacja i tak nieco lepsza, gdzie przerwy w ciągłości pracy deklaruje aŝ 90% badanych bezrobotnych. Najczęściej wymienianą przyczyną przerw w pracy jest bezrobocie (55,2%), z tego wniosek, Ŝe co drugi bezrobotny, który w przeszłości pracował, juŝ chociaŝ raz trafiał do bezrobocia. Być moŝe zatem mamy do czynienia z zasobem bezrobotnych niezdolnych do trwałego zatrudnienia, funkcjonujących na rynku prac okresowych, czy wręcz doraźnych. Na tej podstawie moŝna wysnuć hipotezę o ich przynaleŝności do tzw. wtórnego segmentu rynku pracy. 21,3% badanych bezrobotnych zadeklarowało, Ŝe w ostatnim miesiącu nie podjęło Ŝadnych aktywnych kroków w celu znalezienia pracy. Zdecydowanie najpopularniejszą formą aktywności było poszukiwanie pracy wśród znajomych i krewnych. MoŜe to świadczyć o postrzeganiu tej formy aktywności jako najskuteczniejszej w znalezieniu zatrudnienia ale teŝ o braku umiejętności korzystania z innych dróg zdobycia pracy. Zdecydowana większość ankietowanych bezrobotnych deklaruje poszukiwanie pracy stałej, ale liczną grupę stanowią równieŝ bezrobotni poszukujący jakiejkolwiek pracy 31,9%. Rzadkim zjawiskiem jest według respondentów odrzucanie ofert pracy (deklaruje je 19,2% bezrobotnych), lecz na tle 6 powiatów zdarza się nieco częściej. Najczęstszą przyczyną odrzucenia oferty pracy jest za niska oferowana płaca. Z tego wniosek, Ŝe pojawiające się zbyt mało liczne oferty pracy w części są ofertami nieatrakcyjnymi (niskie zarobki, uciąŝliwe warunki itp.). 117

118 Połowa respondentów deklaruje, Ŝe byłaby gotowa podjąć pracę przy minimalnym wynagrodzeniu netto równym 1000 złotych lub mniej. Zdecydowanie najliczniejszą grupą jest populacja bezrobotnych deklarująca 1000 zł netto jako płacę progową. Typowe płace progowe mieszczą się w przedziale zł netto. Jednocześnie trzy czwarte badanych bezrobotnych deklaruje, Ŝe podjęłoby jakąkolwiek pracę dostępną natychmiast, lecz za płacę o 10% niŝszą od deklarowanej płacy progowej. Okazuje się, Ŝe w relacji do oferowanych płac przez miejscowy rynek pracy, bezrobotni w powiecie łosickim mają oczekiwania płacowe wyŝsze niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Zwłaszcza w zakresie najniŝszych wynagrodzeń. Wydaje się zatem, Ŝe to duŝa rozbieŝność między wymaganiami bezrobotnych a oferowanymi wynagrodzeniami moŝe być po części odpowiedzialna za brak zatrudnienia. Bezrobotni ankietowani w powiecie łosickim zadeklarowali w przygniatającej większości, Ŝe nie posiadają Ŝadnych własnych źródeł utrzymania. Odsetek ten wynosi 79,2% i jest istotnie wyŝszy niŝ przeciętnie dla 6 powiatów, gdzie wynosi 63,8%. Być moŝe charakter rolniczy tego powiatu skutkuje taką specyfiką. Statystyki pokazują, Ŝe 39,6% bezrobotnych posiada gospodarstwo rolne lub działkę rolną, z czego zdecydowana większość gospodarstwo o powierzchni powyŝej 5 ha. Wysoki odsetek bezrobotnych, którzy wskazali brak źródeł indywidualnych dochodów, moŝe być zatem wyjaśniony przez duŝy odsetek posiadających gospodarstwa rolne, które prawdopodobnie zapewniają niezbędne środki do przetrwania. Bezrobocie w sensie ekonomicznym i bezrobocie rejestrowane to często dwa odmienne światy. Dominującą przyczyną, dla której bezrobotni rejestrują się w PUP w Łosicach jest chęć znalezienia pracy. Jako tę przyczynę rejestracji wskazało 64,6% bezrobotnych w powiecie łosickim, i jest to o 26% więcej niŝ przeciętnie dla 6 powiatów. Czyli być moŝe tylko 64,6% zarejestrowanych, to osoby faktycznie bezrobotne. Dalsze analizy wykazują, Ŝe zgodnie z intuicją pracowników Powiatowego Urzędu Pracy w Łosicach, spośród osób zarejestrowanych jako bezrobotne, jedynie 60,2% to osoby bezrobotne w sensie ekonomicznym. Ponad 34% z nich jest faktycznie bierna zawodowo (a zatem, choć nie ma pracy, wcale jej nie szuka, bądź nie jest gotowa ją podjąć). Na tle innych powiatów, powiat łosicki wyróŝnia się większym udziałem biernych w grupie zarejestrowanych bezrobotnych. Częściej w PUP rejestrują się kobiety, osoby w średnim wieku, oraz osoby z najwyŝszym i najniŝszym poziomem wykształcenia. Skala polaryzacji rozkładu bezrobotnych 118

119 zarejestrowanych w PUP względem poziomu wykształcenia jest znacznie większa w powiecie łosickim niŝ przeciętnie dla 6 badanych powiatów. 119

120 5. Nieaktywni zawodowo w powiecie łosickim 5.1. Struktura społeczno-demograficzna Powiat łosicki jest miejscem, w którym osoby bierne zawodowo stanowią 37,2% 23 ogółu populacji w wieku lata. Jest to odsetek, który nieco przewyŝsza przeciętny udział biernych w 6 badanych powiatach. Niniejszy rozdział zajmuje się analizą samej populacji biernych zawodowo. Analizy stanu na rynku pracy i cech społeczno-demograficznych zostały przeprowadzone w rozdziale 2 poświęconym ludności powiatu. W powiecie łosickim, podobnie jak w innych powiatach, w populacji nieaktywnych zawodowo przewaŝają kobiety. MoŜna sądzić, iŝ w powiecie łosickim tradycyjnie związanym z rolnictwem, gdzie przewaŝa tradycyjny model rodziny, powinna wystąpić znaczna nadreprezentacja kobiet wśród nieaktywnych zawodowo. I rzeczywiście, stanowią one 57,5% tej grupy osób, podczas gdy w całym powiecie udział kobiet wynosi 53,3%. TABELA 5.1. STRUKTURA BIERNYCH W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Powiat łosicki 6 powiatów Nieaktywni Ludność ogółem Relacja 1:2 Nieaktywni Ludność ogółem Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) ,4 24,3 1,620 36,3 24,4 1, ,8 39,6 0,577 20,4 40,3 0, ,8 36,1 1,047 43,3 35,3 1,228 Płeć MęŜczyźni 42,5 53,7 0,792 46,7 51,8 0,902 Kobiety 57,5 46,3 1,241 53,3 48,2 1,105 Miejsce zamieszkania Wieś 70,9 75,4 0,940 35,6 36,9 0,965 Miasta do 10 tys. 29,1 24,6 1,184 19,2 16,6 1,154 Kiedy spojrzymy na dane zawarte w tabeli 5.1, to moŝemy zauwaŝyć, Ŝe zjawisko bierności jest relatywnie rzadsze w powiecie łosickim wśród mieszkańców wsi oraz osób z dwóch skrajnych grup wiekowych. Przyczyną bierności grupy najmłodszej jest kształcenie się w systemie szkolnym, zaś najstarszej w znacznej mierze odchodzenie na wcześniejszą emeryturę. Warto jednak podkreślić, Ŝe osoby najstarsze dezaktywizują się w powiecie łosickim relatywnie rzadziej, niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Ich nadreprezentacja względem 23 Liczba ta uwzględnia tylko głównych respondentów. Jeśli uwzględnić całą populację, nie tylko respondentów, którzy odpowiadali na naszą ankietę, wówczas odsetek biernych zawodowo w wieku produkcyjnym wyniesie 36,9%. 120

121 ludności ogółem wynosi w powiecie łosickim zaledwie 4,7%, wobec 22,8% średnio w 6 powiatach. Warto zauwaŝyć, iŝ wśród nieaktywnych zawodowo kobiet znacznie więcej jest osób w wieku lata niŝ ma to miejsce w przypadku męŝczyzn (takŝe w relacji do 6 powiatów). Podobnie wygląda jednak sytuacja we wszystkich badanych powiatach, co wydaje się naturalną konsekwencją faktu, iŝ w przypadku kobiet ich bierność w znacznej mierze związana jest z funkcjami opiekuńczo-wychowawczymi w rodzinie (opieka nad dziećmi lub starszymi, jeśli tacy w gospodarstwie domowym są). TABELA 5.2. UDZIAŁ BIERNYCH ZAWODOWO W LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM WEDŁUG WIEKU I PŁCI W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Wiek Powiat łosicki 6 powiatów MęŜczyźni Kobiety Relacja 1:2 MęŜczyźni Kobiety Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) ,9 39,7 0,979 37,2 35,5 1, ,5 26,0 0,711 14,8 25,3 0, ,6 34,3 1,244 48,0 39,3 1,221 Razem , ,000 Gdy spojrzymy na tabelę 5.3, prezentującą przeciętny wiek nieaktywnych zawodowo w podziale ze względu na płeć, to zauwaŝymy, Ŝe męŝczyźni są przeciętnie starsi niŝ kobiety, ale na tle 6 powiatów, zarówno nieaktywni męŝczyźni jak i kobiety w powiecie łosickim są przeciętnie młodsi. Być moŝe zatem to nieaktywność zawodowa jest większym problemem rynku pracy powiatu łosickiego niŝ bezrobocie. TABELA 5.3. PRZECIĘTNY WIEK NIEAKTYWNYCH ZAWODOWO* Powiat łosicki 6 powiatów Relacja Średnia Mediana Średnia Mediana Średnia Mediana MęŜczyźni 46,8 49,5 48,9 53 0,957 0,934 Kobiety 42, ,4 46 0,972 0,935 * Przeciętny wiek policzono dla osób powyŝej 23 roku Ŝycia, aby nie zaniŝać wyniku przez osoby uczące się Przeszłość zawodowa Ponad 62% biernych w powiecie łosickim posiada doświadczenie zawodowe i jest to odsetek o około 4% niŝszy niŝ średnia dla 6 badanych powiatów. Istotnie większy jest odsetek biernych posiadających doświadczenie zawodowe wśród męŝczyzn, takŝe na tle 6 powiatów. 121

122 TABELA 5.4. BIERNI Z DOŚWIADCZENIEM JAKO % OGÓŁU NIEAKTYWNYCH Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 Razem (1) (2) (3) Wiek 62,7 65,3 0, ,0 23,2 1, ,9 75,0 0, ,6 96,5 0,928 Płeć MęŜczyźni 69,8 66,0 1,058 Kobiety 57,5 64,8 0,888 W powiecie łosickim osoby, które pracowały łącznie przynajmniej przez 12 miesięcy po ukończeniu 15 roku Ŝycia stanowią 54,4% grupy nieaktywnych zawodowo. Pod tym względem sytuacja powiatu jest gorsza niŝ w innych badanych powiatach, gdzie odsetek ten sięga 59,6%. Przeciętny nieaktywny zawodowo, który ma za sobą jakieś doświadczenie zawodowe, zakończył ostatnią pracę w połowie 1997 r. Około połowy ankietowanych przestało pracować zarobkowo przed 1999 r., są zatem nieaktywni od 7 lat. Widać wyraźnie, Ŝe czas, jaki upłynął od zakończenia ostatniej pracy jest zróŝnicowany względem płci respondenta. Średnio rzecz biorąc, kobiety pozostają dłuŝej nieaktywne niŝ męŝczyźni połowa kobiet pozostaje nieaktywna przez okres 9,5 lat, dla męŝczyzn czas ten skraca się do 6 lat. Na tle innych powiatów okres nieaktywności kobiet w powiecie łosickim jest zdecydowanie dłuŝszy. Wskazują na to miary połoŝenia (średnia, mediana, pierwszy i trzeci kwartyl). Natomiast męŝczyźni w powiecie łosickim relatywnie później przestali pracować niŝ męŝczyźni w innych powiatach (średnia, pierwszy i trzeci kwartyl). Czas pozostawania w nieaktywności ma prawdopodobnie decydujące znacznie dla szans ponownego wejścia na rynek pracy. Osoby, które długą tkwią w bierności zawodowej, a nie osiągnęły jeszcze wieku emerytalnego, wskutek starzenia się kwalifikacji oraz utraty zwykłej zdolności do pracowania (utraty kapitału ludzkiego), mają bardzo małe szanse na skuteczną aktywizację. Dlatego bardzo waŝne jest przede wszystkim zapobieganie długotrwałemu przebywaniu w nieaktywności zawodowej, zwłaszcza dotyczy to kobiet w wieku lata. O ile zatem sytuacja męŝczyzn w powiecie łosickim wydaje się nieco lepsza niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach, o tyle skala nieaktywności kobiet musi budzić powaŝny niepokój. Być moŝe warto rozwaŝyć zmiany w polityce edukacyjnej i rodzinnej (zapewnienie opieki dzieciom na czas nieobecności rodziców w domu). 122

123 TABELA 5.5. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU ROKU ZAKOŃCZENIA OSTATNIEJ PRACY Powiat łosicki 6 powiatów rok odejścia z pracy Razem MęŜczyźni Kobiety Razem MęŜczyźni Kobiety Średnia 1997,5 1998,5 1996,2 1997,7 1998,2 1997,3 Odchylenie standardowe 6,75 6,55 6,86 6,31 6,41 6,21 Współczynnik zmienności 0,0034 0,0033 0,0034 0,0032 0,0032 0,0031 Skośność -1,06-1,52-0,63-1,86-2,70-1,11 Kurtoza 4,02 6,03 2,63 11,58 19,09 4,88 Kwartyl ,0 1996,0 1992,0 1994,5 1995,5 1993,5 Mediana 1999,0 2000,0 1996,5 1999,0 1999,0 1999,0 Kwartyl ,0 2004,0 2001,0 2002,0 2002,5 2002,0 RYSUNEK 5.1. HISTOGRAM ROZKŁADU ROKU ODEJŚCIA Z OSTATNIEJ PRACY (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) W powiecie łosickim większy odsetek nieaktywnych zawodowo ma za sobą doświadczenie ostatniej pracy w firmie wywodzącej się z sektora publicznego (52,4%). Na tle 6 powiatów jest to jednak odsetek wyraźnie niŝszy. Być moŝe jest to konsekwencja redukcji zatrudnienia w duŝych przedsiębiorstwach sektora publicznego, po których część osób nieskutecznie poszukiwała pracy i ostatecznie postanowiła się zdezaktywizować, lub skorzystać z moŝliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, jeśli taka moŝliwość istniała. TABELA 5.6. SEKTOR WŁASNOŚCI OSTATNIEGO MIEJSCA PRACY NIEAKTYWNYCH ZAWODOWO Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 w % (1) (2) (3) Firma prywatna 47,6 41,4 1,150 Firma publiczna 52,4 58,6 0,894 StaŜ w ostatnim miejscu pracy osób, które obecnie są nieaktywne wynosi w powiecie łosickim średnio około 12,5 roku i jest o ponad rok dłuŝszy niŝ przeciętnie w 6 powiatach. MęŜczyźni pracowali w ostatnim miejscu pracy przeciętnie 4 lata dłuŝej niŝ kobiety i róŝnica ta jest wyraźna równieŝ na tle 6 powiatów, gdzie wynosi 1 rok (róŝnica median). Jeśli 123

124 porównamy to z ogólnym staŝem pracy osób pracujących, to okaŝe się, Ŝe pracujący męŝczyźni mają za sobą średnio 19,3 lat pracy, kobiety zaś niewiele mniej, bo 18,1. Jeśli dodamy do tego jeszcze, Ŝe to męŝczyźni częściej zmieniają miejsca pracy, to potwierdza to wcześniejszą obserwację, Ŝe męŝczyźni dezaktywizują się przeciętnie później niŝ kobiety. TABELA 5.7. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU STAśU W OSTATNIM MIEJSCU PRACY Powiat łosicki 6 powiatów w latach Razem MęŜczyźni Kobiety Razem MęŜczyźni Kobiety Średnia 12,5 14,6 10,3 11,1 12,4 9,9 Odchylenie standardowe 11,10 12,67 8,80 9,97 10,87 9,03 Współczynnik zmienności 0,89 0,87 0,86 0,90 0,88 0,91 Skośność 0,78 0,53 0,80 0,96 0,83 1,01 Kurtoza 2,46 1,91 2,52 2,86 2,48 3,01 Kwartyl 1 3,0 3,0 2,0 3,0 3,0 2,0 Mediana 9,0 11,0 7,0 8,0 8,0 7,0 Kwartyl 3 21,0 28,0 18,0 18,0 20,0 15,0 RYSUNEK 5.3. HISTOGRAM ROZKŁADU STAśU W OSTATNIM MIEJSCU PRACY (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Największa liczba nieaktywnych zawodowo rekrutuje się z rolnictwa. Nie jest to rzecz zaskakująca, biorąc pod uwagę, Ŝe właśnie rolnictwo jest sektorem, który posiada największy udział w zatrudnieniu. Zaskakująco duŝy jest odsetek biernych, którzy w przeszłości pracowali w sektorze usług rynkowych. 124

125 RYSUNEK 5.2. STRUKTURA BIERNYCH ZAWODOWO WZGLĘDEM SEKCJI OSTATNIEGO MIEJSCA PRACY uslugi nierynkow e; 11.5% rolnictw o; 37.7% uslugi rynkow e; 31.2% przemysł; 19.7% PrzewaŜającą część biernych zawodowo stanowią pracownicy najemni 66,7%. W powiecie łosickim ten udział jest jednak zdecydowanie mniejszy niŝ przeciętny dla 6 powiatów, a to z racji bardzo silnej nadreprezentacji pracujących na własny rachunek oraz pomagających członków rodziny. Jest to oczywiście związane z charakterem powiatu, gdzie duŝa część zatrudnienia w rolnictwie ma charakter właśnie pracy jako pomagający członek rodziny, w przewaŝające zaś mierze jest to praca na własny rachunek. Przy bardzo duŝym udziale rolnictwa w zatrudnieniu nie jest to wynik niespodziewany. TABELA 5.8. CHARAKTER OSTATNIO WYKONYWANEJ PRACY NIEAKTYWNYCH ZAWODOWO Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 w % (1) (2) (3) Pracujący na własny rachunek 22,2 9,6 2,322 Pomagający członek rodziny 11,1 3,1 3,572 Pracownik najemny 66,7 87,3 0, Kapitał ludzki W grupie nieaktywnych zawodowo w powiecie łosickim przewaŝają następujące typy wykształcenia: zasadnicze zawodowe (27,6%), gimnazjalne i poniŝej (27,6%) oraz średnie zawodowe i policealne (22,8%). Struktura wykształcenia biernych zawodowo róŝni się zdecydowanie od struktury ludności ogółem powiatu łosickiego. Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym oraz gimnazjalnym i poniŝej trafiają do nieaktywności relatywnie częściej. Taka sama tendencja występuje średnio w 6 powiatach, z tym, Ŝe powiat łosicki charakteryzuje się silniejszą nadreprezentacją osób z wykształceniem średnim ogólnym, zaś w 125

126 6 powiatach ogółem silniejsza jest nadreprezentacja osób z najniŝszym poziomem wykształcenia. TABELA 5.9. POZIOM WYKSZTAŁCENIA BIERNYCH W PORÓWNANIU DO CAŁOŚCI POPULACJI Nieaktywni Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Nieaktywni 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 Wykształcenie (1) (2) (3) (4) (5) (6) WyŜsze 5,5 10,6 0,520 4,2 9,5 0,442 Średnie zawodowe i policealne 22,8 25,3 0,902 20,3 25,6 0,793 Średnie ogólnokształcące 16,5 9,1 1,818 13,1 10,7 1,224 Zasadnicze zawodowe 27,6 34,4 0,801 29,1 33,8 0,861 Gimnazjalne i poniŝej 27,6 20,6 1,338 33,3 20,5 1,624 Razem 100,0 100,0 1, ,0 100,0 1,000 Wśród nieaktywnych zawodowo tradycyjnie najmniej jest osób z wykształceniem wyŝszym w powiecie łosickim tylko 5,5%, wobec 4,2% w 6 powiatach. Jeśli ograniczymy populację nieaktywnych do osób powyŝej 23 roku Ŝycia, to okaŝe się, Ŝe udział osób z wyŝszym wykształceniem w powiecie łosickim wynosi zaledwie 3,7%, wobec 5,3% w 6 powiatach. Nieaktywność zawodowa ludności w wieku produkcyjnym wynika często z faktu kontynuacji nauki. Około 37% nieaktywnych to kontynuujący naukę. Dla porównania w 6 powiatach jest to zdecydowanie mniej, bo 31,9%. TABELA ODSETEK OSÓB UCZĄCYCH SIĘ WŚRÓD BIERNYCH I W CAŁOŚCI POPULACJI Czy się uczy Powiat łosicki 6 powiatów Nieaktywni Ludność ogółem Relacja 1:2 Nieaktywni Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) Tak, na uczelni 11,8 7,0 1,678 9,9 8,1 1,231 Tak, w szkole 25,2 12,9 1,953 22,0 10,0 2,212 Nie 63,0 80,1 0,787 68,1 82,0 0,830 Razem , ,000 Kontynuacja nauki oczywiście koncentruje się głównie w najmłodszej grupie wiekowej, dlatego warto sprawdzić, jak duŝy odsetek nieaktywnych w tym wieku, to osoby uczące się. W powiecie łosickim jest to 90%. Dla 6 powiatów ogółem udział ten wynosi 82,4% i jest znacząco niŝszy. Oznacza to, Ŝe młodzi w powiecie łosickim uczą się dłuŝej i dłuŝej pozostają poza rynkiem pracy. Jeśli przekłada się to na zdobywanie solidnych kwalifikacji, to moŝna spodziewać się, Ŝe w najbliŝszych latach jakoś siły roboczej powiatu łosickiego powinna ulegać stałej poprawie. 126

127 TABELA ODSETEK OSÓB UCZĄCYCH SIĘ WŚRÓD BIERNYCH I W WIEKU LATA Czy się uczy Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Tak, na uczelni 26,0 22,5 1,157 Tak, w szkole 64,0 59,9 1,068 Nie 10,0 17,6 0,568 Razem 100,0 100,0 1,000 Grupa nieaktywnych zawodowo jest jednak zdominowana przez osoby, które dawno temu zakończyły naukę. W powiecie łosickim 44% tej grupy stanowią osoby, które uczyniły to ponad 20 lat temu. Odsetek ten jest mniejszy w przypadku powiatu łosickiego niŝ dla 6 badanych powiatów ogółem. Około 16,8% biernych, to osoby, które zakończyły edukację nie później niŝ rok temu oraz aŝ 41,6% ukończyło szkołę nie później niŝ 4 lata temu. Analogiczny odsetek dla 6 powiatów ogółem wynosi 13,7% (34,5% w przypadku tych drugich). Jednak, gdy zawęzimy populację do osób, które nie kontynuują nauki, wówczas jedynie 7,7% biernych zawodowo stanowią osoby, które ukończyły szkołę nie później niŝ 4 lata temu (grupa ta jednak stanowi aŝ 17,9% bezrobotnych i tylko 12,8% pracujących). TABELA CZAS OD UKOŃCZENIA SZKOŁY (W LATACH) Czas od ukończenia szkoły Powiat łosicki 6 powiatów Nieaktywni Ludność ogółem Relacja 1:2 Nieaktywni Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) ,8 10,7 1,944 13,7 10,0 1, ,8 17,5 0,954 20,8 16,2 1, ,2 9,2 1,359 6,9 11,4 0, ,2 15,1 1,517 7,8 17,2 0, i więcej 44,0 47,6 0,569 50,7 45,2 1,122 Razem 100,0 100,0 1, ,0 100,0 1, Przyczyny bierności i skłonność do poszukiwania pracy Wśród biernych zawodowo w powiecie łosickim, którzy mieli w przeszłości doświadczenie pracy zawodowej, jedynie 20% zdezaktywizowało się w wyniku przejścia na emeryturę, (7,3% przeszło na wcześniejszą emeryturę), 27,3% przeszło na rentę, dla 9,1% nieaktywność wiąŝe się z zakończeniem pracy na czas określony lub dorywczej i brakiem decyzji i poszukiwaniu kolejnej. Dla 15,5% nieaktywnych, powodem bierności są względy osobiste lub rodzinne powód ten podały jedynie kobiety (czyli 30,8% kobiet podało to jako powód swojej bierności). Nieco ponad 25% biernych, jako powód nieposzukiwania pracy mimo jej braku, deklaruje niepełnosprawność lub chorobę. Kontynuacja nauki jest powodem 127

128 bierności jedynie dla 5,5% biernych (oczywiście naleŝy cały czas pamiętać, Ŝe mówimy tylko o tych biernych, którzy mają doświadczenie z pracy zawodowej). W porównaniu do przeciętnej dla 6 powiatów, mieszkańcy powiatu łosickiego rzadziej dezaktywizują się w wyniku przejścia na emeryturę, jako wynik bankructwa pracodawcy lub likwidacji miejsca pracy, częściej zaś w wyniku przejścia na rentę, zakończenia pracy dorywczej lub na czas określony, względów rodzinnych lub osobistych oraz znacznie częściej z powodu niepełnosprawności lub choroby. Prawie połowa nieaktywnych zawodowo w ogóle nie wykazuje gotowości do poszukiwania pracy, w nawet bliŝej niezdefiniowanej przyszłości 24. Na tle 6 powiatów, odsetek takich osób w powiecie łosickim jest nieco większy. Wśród osób, które dopuszczają taką ewentualność przewaŝają osoby, które sytuują poszukiwanie pracy w dalszej przyszłości ( ewentualnie w ciągu następnych kilku lat ). Pierwsza grupa stanowi 23,3% nieaktywnych zawodowo, a druga 31%. Ogólnie rzecz biorąc, gotowość do poszukiwania pracy wypada w powiecie łosickim mniej optymistycznie niŝ w innych powiatach. TABELA GOTOWOŚĆ POSZUKIWANIA PRACY W PRZYSZŁOŚCI Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 w % (1) (2) (3) Tak, w ciągu najbliŝszego roku 23,3 25,8 0,901 Tak, ewentualnie w ciągu następnych kilku lat 31,0 33,0 0,940 Nie 45,7 41,2 1,110 Razem 100,0 100,0 1,000 Wśród przyczyn nie zainteresowania poszukiwaniem pracy, respondenci wymieniają na pierwszym miejscu naukę aŝ 42% 25. Zaledwie 4,9% ankietowanych przyznaje, Ŝe ma wystarczające dochody własne, co jest relatywnie rzadsze niŝ w 6 powiatach. Gdy dołoŝymy do tego grupę osób, które deklarują, Ŝe rodzina dysponuje odpowiednimi dochodami, aby nie pracować, to grupa ta powiększy nam się do 9,8% nieaktywnych. AŜ 29,4% respondentów wymieniło niepełnosprawność, chorobę lub zbyt zaawansowany wiek, jako przyczynę braku gotowości do poszukiwania pracy. Jest to wskaźnik zdecydowanie wyŝszy niŝ średnio w 6 powiatach. Jeśli powiat łosicki nie jest terenem, na którym ponadprzeciętnie zdarzają się wypadki, bądź inne zdarzenia, które powodują niepełnosprawność, być moŝe naleŝy przyjrzeć się dokładniej polityce przyznawania zaświadczeń o niepełnosprawności. Co ciekawe, nikt z 24 Jeśli populację biernych ograniczymy do osób powyŝej 23 roku Ŝycia (czyli takich, które najczęściej edukację mają juŝ za sobą), to odsetek nie wyraŝających gotowości do poszukiwania pracy wzrasta aŝ do 61,3%. Średnia dla 6 powiatów wynosi 56,3%. 25 Spośród osób w wieku powyŝej 23 lat, taki powód podaje jedynie 4,9% nieaktywnych. 128

129 badanych nie wskazał odpowiedzi: Nigdy nie szukałem pracy, ale nie wierzę, Ŝe mogę ją znaleźć oraz zaledwie 3,9% badanych przyznało, Ŝe po prostu nie chce pracować. TABELA PRZYCZYNY BRAKU ZAINTERESOWANIA PODJĘCIEM PRACY Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 w % (1) (2) (3) Mam wystarczające dochody własne np. z emerytury/ wcześniej-szej emerytury/ renty/ świadczenia przedemerytalnego/ zasiłku 4,9 13,7 0,357 Rodzina ma wystarczające dochody, nie muszę pracować 4,9 4,0 1,227 Stracił(a)bym wcześniejszą emeryturę lub rentę, lub inne dochody socjalne, to się nie opłaca 1,0 4,0 0,245 Uczę się 42,2 35,6 1,183 Szukałem pracy i straciłem nadzieje na jej znalezienie 5,9 4,3 1,364 Nigdy nie szukałem pracy, ale nie wierzę, Ŝe mogę ją znaleźć 0,0 1,1 0,000 Mam obowiązki rodzinne 10,8 13,6 0,794 Jestem chory, niepełnosprawny, za stary 29,4 21,7 1,354 Nie chcę pracować 3,9 6,1 0,646 Inne przyczyny 2,9 4,6 0,635 Badani uzaleŝniają rozpoczęcie poszukiwania pracy od ukończenia nauki (40,6%), obniŝenia dochodów rodziny (8,3%) lub zmiany sytuacji rodzinnej (12,5%; np. gdy dzieci dorosną). Za raczej nieistotne czynniki uznawali poprawę sytuacji na rynku pracy ze względu na liczbę ofert (3,1%) i wyŝsze wynagrodzenia (1%). O motywacjach 34,4% nieaktywnych zawodowo trudno jest powiedzieć cokolwiek, poza tym, Ŝe nie byli w stanie wskazać konkretnego warunku, który sprawi, Ŝe zaczną poszukiwać pracy 26. Z odpowiedzi respondentów na to pytanie wyłania się w istocie rzeczy niezbyt optymistyczny obraz. Oznacza on bowiem, Ŝe czynniki rynkowe mają minimalny wpływ na to, czy nieaktywni zdecydują się poszukiwać pracy. 26 Gdy ograniczymy liczbę respondentów do osób w wieku powyŝej 23 lat, to odsetek nieaktywnych, którzy nie potrafią wskazać Ŝadnego konkretnego warunku rozpoczęcia poszukiwania pracy wyniesie aŝ 54,6%. 129

130 TABELA UWARUNKOWANIA POSZUKIWANIA PRACY Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 w % (1) (2) (3) Skończę naukę 40,6 38,6 1,054 Poprawi się sytuacja na rynku pracy, będzie więcej ofert 3,1 5,5 0,573 Poprawi się sytuacja na rynku pracy, będą oferować wyŝsze zarobki 1,0 3,3 0,311 Zmieni się moja sytuacja rodzinna (dzieci dorosną, inne) 12,5 12,1 1,029 Gdyby nastąpiło obniŝenie dochodów rodziny np. inny domownik straciłby pracę, albo zabraliby nam świadczenia, które dostajemy 8,3 11,3 0,740 Inne 34,4 29,2 1,176 Razem 100,0 100,0 1, Podsumowanie Powiat łosicki jest miejscem, w którym odsetek ludności w wieku produkcyjnym, pozostających w bierności zawodowej, nieco przewyŝsza przeciętny udział biernych w 6 badanych powiatach. Zdecydowanie większy jest jednak w powiecie łosickim udział najmłodszej grupy wiekowej w populacji biernych i odsetek kontynuujących naukę w tej grupie wiekowej. Kobiety w powiecie łosickim są ponadprzeciętnie często nieaktywne zawodowo. Ma to związek zwłaszcza z poświęceniem się wypełnianiu funkcji opiekuńczych i wychowawczych w rodzinie. Kobiety przeciętnie trwają w bierności 9,5 lat, podczas gdy męŝczyźni 6. Nieaktywni w powiecie łosickim są równieŝ przeciętnie młodsi (po odjęciu najmłodszej grupy wiekowej) niŝ w 6 powiatach i znacznie częściej dezaktywizują się w związku z niepełnosprawnością i rzadziej w związku z przechodzeniem na emeryturę. Prawie połowa nieaktywnych zawodowo w ogóle nie wykazuje gotowości do poszukiwania pracy, nawet w bliŝej niezdefiniowanej przyszłości. Jeśli populację biernych ograniczymy do osób powyŝej 23 roku Ŝycia, to odsetek nie wyraŝających gotowości do poszukiwania pracy wzrasta aŝ do 61,3%. Ogólnie rzecz biorąc, gotowość do poszukiwania pracy wypada w powiecie łosickim mniej optymistycznie niŝ w innych powiatach. Badani uzaleŝniają rozpoczęcie poszukiwania pracy od ukończenia nauki, obniŝenia dochodów rodziny, lub zmiany sytuacji rodzinnej. Za raczej nieistotne czynniki uznawali poprawę sytuacji na rynku pracy ze względu na liczbę ofert i wyŝsze wynagrodzenia. DuŜa część biernych nie potrafi wskazać konkretnego warunku, który sprawi, Ŝe zaczną poszukiwać pracy. Wydaje się zatem, Ŝe czynniki rynkowe mają niewielki wpływ na to, czy nieaktywni zdecydują się poszukiwać pracy. Rozwiązywanie problemów rynku pracy nie moŝe ograniczać się do walki z bezrobociem, ale takŝe do skutecznego promowania aktywności. Z kolei jak widać z wyników naszego badania, narzędzia wpływu na zwiększanie aktywności 130

131 społeczeństwa wykraczają daleko poza sferę polityki rynku pracy i muszą obejmować równieŝ działania w polityce edukacyjnej i wychowawczej. Wydaje się, Ŝe nie do przecenienia jest rola organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, kościołów itp. 131

132 6. Charakterystyka osób pozostających w rejestrach urzędu pracy Choć dla analizy funkcjonowania lokalnego rynku pracy najwaŝniejsze są wielkości głównych stanów na tym rynku, struktury poszczególnych populacji oraz przepływy między nimi, to z punktu widzenia lokalnego urzędu pracy kluczowe (a przede wszystkim dostępne) są informacje dotyczące grupy, jaką bezpośrednio urząd moŝe obserwować to jest osób znajdujących się w jego rejestrach. Jak wskazano juŝ w rozdziale dotyczącym bezrobocia, grupa ta wcale nie jest toŝsama z grupą bezrobotnych w znaczeniu ekonomicznym. Celem tego rozdziału jest bliŝsze zbadanie cech osób zarejestrowanych w urzędzie pracy, a przede wszystkim zbadanie kontaktów tych osób z urzędem, analiza korzystania z aktywnych polityk rynku pracy oraz oceniania urzędu przez osoby zarejestrowane. Analizowana próba obejmowała wszystkich respondentów zarejestrowanych w momencie badania w powiatowym urzędzie pracy, bez względu na to, czy zostali dobrani do próby poprzez losowanie z gospodarstw domowych czy z urzędu pracy. W powiecie łosickim próba objęła 155 osób. Tam, gdzie było to konieczne analizowano takŝe grupę osób, które choć obecnie nie są zarejestrowane, to były zarejestrowane w PUP w ciągu ostatnich 12 miesiącu (w powiecie łosickim było to 19 osób) Podstawowa charakterystyka Podstawowa charakterystyka obejmuje aktywność ekonomiczną oraz charakterystykę demograficzną, analizę czasu trwania rejestracji oraz podstawowe informacje dotyczące kapitału ludzkiego osób zarejestrowanych w PUP. Ostatni element zostanie potraktowany skrótowo. Osoby, jakie składają się na grupę zarejestrowanych w PUP zostały juŝ szczegółowo opisane we wcześniejszych rozdziałach Aktywność ekonomiczna osób zarejestrowanych w urzędzie pracy W powiecie łosickim zarejestrowani w urzędzie pracy stanowią 31,2% respondentów w wieku lata (przeciętnie we wszystkich badanych powiatach odsetek ten wynosi 17,7%) 27. Wśród osób zarejestrowanych w łosickim urzędzie pracy jedynie 61,3% to bezrobotni w rozumieniu ekonomicznym. W populacji tej silnie reprezentowani są bierni zawodowo 27 Według danych oficjalnych w PUP w Łosicach w maju 2006 zarejestrowanych jako bezrobotne były 2483 osoby. Według GUS na dzień 31.XII.2005, powiat zamieszkiwało osób. Zarejestrowani stanowili zatem 11,7%. 132

133 (stanowią 32,3% zarejestrowanych). Jest to typowe dla wszystkich badanych powiatów, z tym, Ŝe przeciętnie udział bezrobotnych w populacji zarejestrowanych jest tu o 4,2 punktu procentowego niŝszy, zaś biernych aŝ o 4,6 punktu procentowego wyŝszy. Po raz kolejny okazuje się, Ŝe to raczej niska aktywność, a nie wysokie bezrobocie jest zasadniczym problemem powiatu. Zaledwie 6,5% zarejestrowanych w urzędzie pracy pracuje jest to nieco mniej niŝ średnio w 6 powiatach. W grupie pracujących 60% stanowią męŝczyźni a 40% to osoby w wieku lat 28. W grupie nieaktywnych zawodowo mieszkańców powiatu łosickiego zarejestrowanych w PUP dominują natomiast kobiety (62%) oraz osoby w wieku mobilnym (58%) 29. TABELA 6.1. STAN NA RYNKU PRACY ZAREJESTROWANYCH W PUP W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Stan na rynku pracy Zarejestrowani w PUP Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Zarejestrowani w PUP 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) Pracujący 6,5 52,8 0,122 7,2 47,9 0,150 Bezrobotni 61,3 10,0 6,147 65,1 16,4 3,970 Bierni 32,3 37,2 0,866 27,7 35,7 0,776 Zupełnie inaczej układają się te proporcje w grupie osób, które w ostatnich 12 miesiącach były zarejestrowane w PUP, ale obecnie nie są. Niewiele ponad 52% z nich obecnie pracuje. Prawie 16% szuka pracy nadal, zaś aŝ 31,6% zdezaktywizowało się. Na tle przeciętnych dla 6 badanych powiatów, są to wyniki raczej gorsze przeciętnie w 6 powiatach więcej osób podejmuje (i utrzymuje) pracę, a zdecydowanie mniej przechodzi do nieaktywności zawodowej. Cieszyć moŝe jedynie niŝszy odsetek bezrobotnych, lecz jest prostą konsekwencją przede wszystkim większej skali dezaktywizacji zawodowej. 28 Przeciętnie w badanych powiatach udział męŝczyzn w populacji osób pracujących zarejestrowanych w PUP wynosi 64,9%, zaś udział grup wiekowych: 24,7% dla osób w wieku 15-24, 49,4% - dla osób w wieku lata i 26,0% dla osób w wieku 45 i więcej. 29 Przeciętnie w badanych powiatach udział kobiet w populacji osób nieaktywnych ekonomicznie zarejestrowanych w PUP wynosi 67,0%, zaś udział grup wiekowych: 8,4% dla osób w wieku 15-24, 46,1% - dla osób w wieku lata i 45,5% dla osób w wieku 45 i więcej. 133

134 RYSUNEK 6.1. STRUKTURA POPULACJI OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP ZE WZGLĘDU NA AKTYWNOŚĆ ZAWODOWĄ Bierni Bezrobotni Pracujący Osoby obecnie zarejestrowane Osoby zarejestrowane w ciągu ostatnich 12 miesięcy, ale obecnie poza rejestrem Ludność ogółem 6 powiatów Struktura demograficzna W populacji osób obecnie zarejestrowanych, odwrotnie niŝ w ludności ogółem, dominują kobiety (stanowią 54,2% zarejestrowanych). Jest to cecha wspólna dla wszystkich badanych powiatów, z tym, Ŝe przeciętnie nadreprezentacja kobiet w populacji zarejestrowanych w stosunku do ludności ogółem jest głębsza i wynosi 25,1% (w powiecie łosickim 17%). Najliczniejszą grupą wśród osób zarejestrowanych są osoby w wieku mobilnym od 25 do 44 lat (48,4%). Drugą co do liczebności grupą są osoby najmłodsze (29,7% zarejestrowanych). Rejestrowanie się w powiatowym urzędzie pracy jest w powiecie łosickim wśród młodych zjawiskiem duŝo częstszym, niŝ średnio w 6 badanych powiatach. Nie wydaje się, aby klasa miejscowości była czynnikiem bardzo wpływającym na częstość rejestracji w urzędzie pracy. Jednak z racji lepszego dostępu do urzędu, nieco więcej zarejestrowanych w stosunku do liczby ludności ogółem pochodzi z miasta Łosice (nadreprezentacja 7,4%). 134

135 TABELA 6.2. STRUKTURA OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Zarejestrowani w PUP Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Zarejestrowani w PUP 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) Płeć Miejsce zamieszkania ,7 24,3 1,219 21,1 24,4 0, ,4 39,6 1,222 46,0 40,3 1, ,9 36,1 0,608 32,9 35,3 0,933 MęŜczyźni 45,8 53,7 0,854 39,7 51,8 0,767 Kobiety 54,2 46,3 1,170 60,3 48,2 1,251 Wieś 73,5 75,4 0,976 38,6 36,9 1,046 Miasta do 10 tys. 26,5 24,6 1,074 18,3 16,6 1,105 Najwięcej osób zarejestrowanych w urzędzie pracy pochodzi z dwóch gmin Łosice (33,6%) i Platerów (20,7%). O ile jednak ta pierwsza jest największą gminą powiatu (zamieszkuje ja 37,5% ludności), to druga jest gminą małą (jej mieszkańcy stanowią jedynie 13,2% ludności). W drugim przypadku mamy zatem do czynienia z bardzo duŝą (aŝ 56,4%) nadreprezentacją gminy w grupie osób zarejestrowanych. Z nadrprezentacją, choć na znacznie mniejsza skalę mamy takŝe do czynienia w gminach Stara Kornica i Huszlew. Z kolei gmina Sarnaki cechuje się duŝym niedoreprezentowaniem osób zarejestrowanych w PUP. W świetle informacji dotyczących rozwoju gospodarczego poszczególnych gmin oraz zaprezentowanych wcześniej analiz dotyczących aktywności, nie jest to zaskakujące. TABELA 6.3. ZAREJESTROWANI W PUP W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ŁOSICKIEGO Zarejestrowani w PUP Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Miasta/gminy (1) (2) (3) Huszlew 9,7 8,5 1,139 Olszanka 9,0 10,3 0,880 Platerów 20,7 13,2 1,564 Sarnaki 9,7 15,8 0,611 Stara Kornica 17,4 14,7 1,188 Łosice 33,6 37,5 0, Czas trwania rejestracji w urzędzie pracy PrzewaŜająca większość osób zarejestrowanych obecnie w powiatowym urzędzie pracy (59,6%) jest w nim zarejestrowana od ponad roku. Jest to nieco mniej niŝ przeciętnie w 135

136 badanych powiatach (62,0%) 30. Analizując czas przebywania w rejestrach PUP w powiecie łosickim na tle 6 badanych powiatów, naleŝy zwrócić uwagę, Ŝe średni czas przebywania w rejestrze jest tu dłuŝszy i wynosi aŝ 4,2 lat. Mediana tego rozkładu wskazuje, iŝ po odjęciu wpływu obserwacji skrajnych, w powiecie łosickim nadal obserwujemy dłuŝszy czas rejestracji w urzędzie pracy niŝ w pozostałych 6 powiatach połowa badanej populacji zarejestrowana jest od co najmniej 2 lat. Pierwszy i trzeci kwartyl rozkładu równieŝ świadczą o dłuŝszym, niŝ przeciętnie w 6 powiatach, przebywaniu w rejestrach PUP w powiecie łosickim. TABELA 6.4. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU CZASU ZAREJESTROWANIA W PUP W LATACH Powiat łosicki 6 powiatów Średnia 4,18 3,60 Odchylenie standardowe 5,08 4,47 Współczynnik zmienności 1,22 1,24 Skośność 1,69 2,73 Kurtoza 5,30 18,25 Kwartyl 1 1 0,67 Mediana 2 1,83 Kwartyl 3 7 5,33 RYSUNEK 6.2. HISTOGRAM ROZKŁADU CZASU ZAREJESTROWANIA W PUP (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) PoniewaŜ jednak populacja zarejestrowanych nie jest toŝsama z grupą bezrobotnych, fakt i czas rejestracji nie pokrywa się z faktem i czasem poszukiwania pracy. Ponad połowa (63,2%) zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Łosicach szuka pracy przez 12 miesięcy lub więcej. A zatem tak duŝa część zarejestrowanych jest długookresowo 30 Są to odsetki znacznie wyŝsze niŝ te na jakie wskazują dane oficjalne. Na koniec marca 2006, udział osób zarejestrowanych w PUP w Łosicach od ponad 12 miesięcy w całej populacji zarejestrowanych sięgał 49,9%, a całej Polsce 48,9%. Tak znacząca róŝnica moŝe wynikać z obciąŝenia próby, ale moŝe teŝ być skutkiem błędnego postrzegania przez osoby zarejestrowane czasu swojej rejestracji. 136

137 bezrobotna (w sensie ekonomicznym). Jest to odsetek znacznie większy niŝ średnio w badanych powiatach, gdzie dłuŝej niŝ 12 miesięcy pracy szuka 51,7% zarejestrowanych Kapitał ludzki zgromadzony przez osoby zarejestrowane w urzędzie pracy Poziom i profil wykształcenia oraz dodatkowe kwalifikacje Wśród osób zarejestrowanych w łosickim urzędzie pracy, najwięcej ma wykształcenie zasadnicze zawodowe (38,7%) oraz średnie zawodowe i policealne (27,1%). Oba typy wykształcenia są takŝe najczęściej spotykane wśród ludności. W przypadku wykształcenia zasadniczego zawodowego mamy do czynienia z 12,5% nadreprezentacją tego typu wykształcenia w grupie osób zarejestrowanych 31. Osoby z wykształceniem wyŝszym najrzadziej trafiają do rejestrów PUP. Rzadziej niŝ w ludności ogółem reprezentowane są osoby z najniŝszym typem wykształcenia, co pokazuje, Ŝe w rejestrach PUP mamy nadreprezentację osób ze średnimi poziomami wykształcenia, zaś niedoreprezentowanie skrajnych grup. Jednak gdy odniesiemy to do struktury wykształcenia bezrobotnych w sensie ekonomicznym, zauwaŝymy zjawisko odwrotne. Populacja osób zarejestrowanych cechuje się bowiem nadreprezentacją skrajnych poziomów wykształcenia względem bezrobotnych ekonomicznie. Na tle 6 badanych powiatów, powiat łosicki cechuje się wyŝszą nadreprezentacją w rejestrach PUP osób z wykształceniem średnim zawodowych i policealnym oraz średnim ogólnym, a takŝe niedoreprezentowaniem osób z najniŝszym poziomem wykształcenia. Jeśli uznać rejestrację w urzędzie pracy za symptom problemów na rynku pracy (które niekoniecznie jak juŝ wiemy muszą się wiązać z rzeczywistym pozostawaniem bez pracy, ale z pewnością wiąŝą się z trudnościami w uzyskaniu trwałego i dobrze płatnego miejsca pracy lub z nieaktywnością zawodową), anomalia (na tle innych powiatów) związana z wykształceniem średnim zawodowym jest niezwykle waŝną obserwacją. TABELA 6.5. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Wykształcenie Zarejestrowani w PUP Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Zarejestrowani w PUP 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) WyŜsze 5,8 10,59 0,549 5,4 9,5 0, Grupa ta nadreprezentowana jest takŝe (względem ludności ogółem) w populacji bezrobotnych ekonomicznie. Tam jednak nadreprezentacja jest jeszcze większa (wynosi 33,1%). Wynika z tego, Ŝe osoby z tym typem wykształcenia rzadziej niŝ przeciętnie się rejestrują, będąc w rzeczywistości bezrobotnymi. 137

138 Średnie zawodowe i policealne 27,1 25,29 1,072 24,3 25,6 0,949 Średnie ogólnokształcące 9,0 9,12 0,990 9,8 10,7 0,916 Zasadnicze zawodowe 38,7 34,41 1,125 38,1 33,8 1,127 Gimnazjalne i poniŝej 19,4 20,59 0,940 22,5 20,5 1,099 Porównanie struktury wykształcenia osób obecnie zarejestrowanych w PUP oraz osób, które wyszły z rejestrów wskazuje na to, Ŝe wykształcenie moŝe być czynnikiem wpływającym na szanse opuszczenia rejestrów urzędu. Największe szanse na opuszczenie tych rejestrów mają osoby z wykształceniem wyŝszym oraz średnim ogólnokształcącym. TABELA 6.6. STRUKTURA WYKSZTAŁCENIA ZAREJESTROWANYCH W PUP Opuścili Relacja Wykształcenie Są w rejestrze rejestr 1:2 (1) (2) (3) WyŜsze 15,79 5,81 2,72 Średnie zawodowe 21,05 27,10 0,78 Średnie ogólnokształcące 21,05 9,03 2,33 Zasadnicze zawodowe 36,84 38,71 0,95 Gimnazjalne i poniŝej 5,26 19,35 0,27 AŜ 24% (28,8) zarejestrowanych w PUP w powiecie łosickim uzyskała wykształcenie w dziedzinie tzw. innych usług (usługi osobiste, ochrona itp.), 25,3% (29,4) wykształciła się w programach ogólnych, zaś 15,6% (8%) w rolnictwie i weterynarii oraz 13,6% (9,8) w inŝynierii i procesach produkcyjnych. Te pięć dziedzin opisuje wykształcenie prawie 80% populacji zarejestrowanych w PUP. Na tle struktury wykształcenia ludności ogółem wyróŝnia się przede wszystkim nadreprezentacja osób z wykształceniem w rolnictwie oraz w inŝynierii i procesach produkcyjnych. Charakterystyczne jest takŝe niedoreprezentowanie osób z wykształceniem w dziedzinie innych usług i programów ogólnych. Obserwujemy takŝe niewielką nadreprezentację osób z wysokimi kwalifikacjami (kierunki humanistyczne, artystyczne nauki społeczne, ekonomia, prawo i administracja, biznesowe). Kieruje nas to ku konkluzji, Ŝe na kwalifikacje tego typu nie ma jeszcze popytu w powiecie, a zatem, przynajmniej w obecnej chwili, problemu wysokiego bezrobocia nie rozwiąŝe kształcenie młodzieŝy na poziome wyŝszym. Około 48,4% zarejestrowanych posiada prawo jazdy, 37,5% zna co najmniej jeden język w stopniu umoŝliwiającym swobodną komunikację i 41,9% potrafi w stopniu podstawowym obsługiwać komputery. Wszystkie trzy umiejętności deklarowane są przez osoby zarejestrowane w PUP rzadziej niŝ w całej populacji (największa róŝnica dotyczy 138

139 obsługi komputera) i rzadziej, niŝ w populacji ekonomicznie bezrobotnych. Oznacza to, Ŝe być moŝe rejestrujący się w powiatowych urzędach pracy są osobami o nieco mniejszych dodatkowych umiejętnościach (co być moŝe oznacza mniejszą ogólną zaradność Ŝyciową). Jedynie 9% zarejestrowanych deklaruje, Ŝe w ciągu ostatnich 12 miesięcy brało udział w jakimkolwiek szkoleniu. Jest to odsetek mniejszy niŝ średnio w 6 powiatach (12,1%). Szkolenia, jakie przeszły osoby zarejestrowane w PUP w Łosicach były przeciętnie krótsze niŝ w innych powiatach (57,1% tych szkoleń trwało nie dłuŝej niŝ dwa tygodnie; średnio było to 42,9%). Większość z nich finansowana była przez urząd pracy (50%). Jednak aŝ w 45% szkolenia finansował sam zainteresowany. Udział w szkoleniach jest czynnikiem róŝnicującym populację osób pozostających w rejestrach urzędu i tych, którzy je opuścili. W tej drugiej grupie odsetek ten wyniósł 15,8%. Był zatem o 6,8 punktu procentowego wyŝszy niŝ w grupie osób pozostających w rejestrach. Obserwacja ta nie musi oznaczać, Ŝe to udział w szkoleniu spowodował wyrejestrowanie się danej osoby i znalezienie pracy. Być moŝe obie cechy skorelowane są z innymi cechami charakterystycznymi dla tej grupy. Analizując dane dotyczące czasu, który upłynął od ukończenia szkoły przez osoby zarejestrowane w PUP w powiecie łosickim, moŝna zaobserwować, Ŝe sytuacja absolwentów jest nieco gorsza niŝ przeciętnie w 6 badanych powiatach: ich udział jest większy niŝ przeciętnie i jest to grupa wyraźnie nadreprezentowana względem ludności ogółem. Zasadniczo udział osób zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy rośnie wraz z okresem, który upłynął od zakończenia edukacji. Jednak tylko 36,1% zarejestrowanych to osoby, które zakończyły edukację 20 lat temu i wcześniej. Ta ostatnia grupa, w przeciwieństwie do przeciętnej dla 6 powiatów, jest niedoreprezentowana w populacji zarejestrowanych w PUP względem ludności powiatu. W stosunkowo najcięŝszej sytuacji na łosickim rynku pracy znalazły się osoby, które ukończyły naukę od 5 do 9 lat temu. Osoby te są nadreprezentowane w rejestrach PUP o 47,8%. Taka sytuacja daleka jest od przeciętnej dla 6 powiatów, gdzie grupa ta jest wręcz niedoreprezentowana w urzędach pracy (o blisko 14%). Podobny problem dotyczy takŝe osób, które ukończyły szkołę od 10 do 19 lat temu. TABELA 6.7. STRUKTURA CZASU OD UKOŃCZENIA SZKOŁY OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Czas od ukończenia szkoły (lata) Zarejestrowani w PUP Powiat łosicki Ludność ogółem Relacja 1:2 Zarejestrowani w PUP 6 powiatów Ludność ogółem Relacja 4:5 (1) (2) (3) (4) (5) (6) ,6 10,7 1,272 5,3 10,0 0, ,5 17,5 0,887 12,1 16,2 0,

140 5-9 13,6 9,2 1,478 9,9 11,4 0, ,3 15,1 1,411 13,6 17,2 0, i więcej 36,1 47,6 0,759 59,1 45,2 1, Doświadczenie zawodowe Przytłaczająca większość (74,2%) osób zarejestrowanych w urzędzie pracy w powiecie łosickim ma za sobą jakiekolwiek doświadczenie pracy zawodowej. Jest to jednak sporo mniej niŝ przeciętnie w badanych powiatach (82,8%). Jest to takŝe znacznie mniejszy odsetek niŝ w grupie osób, które opuściły rejestry PUP (94,4%). Nie jest to zaskakujący wynik. Świadczy on bowiem o tym, Ŝe osobom z doświadczeniem zawodowym jest łatwiej znaleźć pracę. Najwięcej, bo 38% spośród aktualnie zarejestrowanych przed rejestracją pracowało w sektorze rolnictwa. Jest to znacznie więcej niŝ średnio we wszystkich badanych powiatach, gdzie rejestrujących się po pracy w rolnictwie jest zaledwie 12,3%. WiąŜe się to oczywiście ze specyfiką lokalnej gospodarki, gdzie rolnictwo posiada największy udział w zatrudnieniu i jest tradycyjnie najwaŝniejszym działem gospodarki powiatu. Niewielki udział przemysłu w strukturze gospodarki powiatu skutkuje takŝe tym, Ŝe mniej jest osób, które rejestrując się w PUP mają za sobą doświadczenie pracy w tym sektorze (21%). Mniej osób trafiło do rejestrów urzędu z sektora usług nierynkowych (7%, podczas gdy dla 6 powiatów jest to 9,4%). Na własny rachunek pracowało aŝ 21,7% zarejestrowanych, a tylko 2/3 świadczyło pracę jako pracownik najemny. Z tej ostatniej grupy większość (53,9%) pracowała w sektorze prywatnym (jest to znaczenie więcej niŝ przeciętnie w badanych powiatach 48,4% zarejestrowanych). RYSUNEK 6.3. STRUKTURA ZAREJSTROWANYCH WZGLĘDEM OSTATNIEGO MIEJSCA PRACY Przemysl 21% Rolnictwo 38% Uslugi rynkowe 34% Uslugi nierynkowe 7% 140

141 Przyglądając się danym dotyczącym grup zawodowych wśród osób zarejestrowanych w PUP moŝna zauwaŝyć, Ŝe względem średniej dla 6 powiatów występuje znaczna nadreprezentacja (ponad dwukrotna) grupy specjalistów. Jeśli weźmiemy poprawkę na niedoreprezentowanie osób z wyŝszym wykształceniem w rejestrach PUP, to raczej są to osoby z wykształceniem średnim (małe liczebności tej grupy nie pozwalają na wiarygodną weryfikację tej tezy). Typowy dla powiatu jest takŝe ponad proporcjonalny udział osób o niskich kwalifikacjach (robotnicy przemysłowi, operatorzy maszyn), ale juŝ udział osób bez Ŝadnych kwalifikacji (pracownicy przy pracach prostych) jest niŝszy niŝ przeciętnie w badanych powiatach. TABELA 6.8. STRUKTURA OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW WEDŁUG OSTATNIO WYKONYWANEGO ZAWODU Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 Lp. Opis grupy zawodowej (1) (2) (3) Przedstawiciele władz publicznych, wyŝsi 1 urzędnicy i kierownicy 0,0 0,9 0,000 2 Specjaliści 3,6 1,3 2,811 3 Technicy i inny średni personel 4,8 5,8 0,822 4 Pracownicy biurowi 11,9 8,2 1,453 5 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy 17,9 24,4 0,731 6 Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy 1,2 0,6 2,125 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 32,1 29,7 1,084 8 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń 9,5 8,8 1,087 9 Pracownicy przy pracach prostych 19,1 20,5 0,930 Osoby zarejestrowane w urzędzie pracy w powiecie łosickim pracowały przeciętnie w 2,3 miejscach pracy, przy czym męŝczyźni i kobiety nie róŝnią się w tej kwestii między sobą znacznie (przeciętnie dla 6 powiatów róŝnica wynosi 1,5 miejsca pracy). Ogólnie zarejestrowani w PUP w Łosicach mają za sobą doświadczenie pracy w mniejszej liczbie miejsc niŝ średnio w 6 powiatach. Być moŝe odpowiedzialne za to są obserwacje skrajne, gdyŝ porównanie median nie wskazuje na tak drastyczne róŝnice. Rozkłady liczby miejsc pracy w zakresie miar pozycyjnych róŝnią się jedynie trzecim kwartylem. Jest on wyŝszy o 1 w 6 powiatach niŝ w powiecie łosickim. Połowa osób zarejestrowanych w urzędzie pracy powyŝej 12 miesięcy miała za sobą doświadczenie z 2 miejsc pracy, podczas gdy spośród tych, którzy przebywali w rejestrach poniŝej 12 miesięcy, połowa ma doświadczenie z 1 miejsca pracy. Porównanie pozostałych miar rozkładu nie wskazuje jednak na występowanie zdecydowanych róŝnic między tymi dwiema grupami. 141

142 TABELA 6.9. PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU LICZBY MIEJSC PRACY OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem M Płeć K Czas rejestracji w PUP Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Ogółem M Płeć K Czas rejestracji w PUP Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Średnia 2,31 2,57 2,11 2,39 2,38 3,04 3,90 2,41 2,98 3,05 Odchylenie standardowe 1,53 1,75 1,32 2,17 1,32 3,60 5,16 1,48 2,12 4,42 Współczynnik zmienności 0,66 0,68 0,63 0,91 0,56 1,19 1,32 0,62 0,71 1,45 Skośność 1,87 2,04 1,27 1,93 0,88 16,49 12,88 1,62 2,16 15,90 Kurtoza 8,18 8,52 4,05 6,43 3,02 389,97 212,52 7,38 10,42 309,83 Kwartyl Mediana ,5 2 Kwartyl Jeśli zmierzymy ogólny kapitał ludzki osób zarejestrowanych w PUP w Łosicach ich ogólnym staŝem pracy, to okaŝe się, Ŝe połowa osób ma za sobą 9 lat pracy (aŝ 3 lata mniej niŝ przeciętnie). RóŜnica ta dotyczy męŝczyzn (mediana dla kobiet jest identyczna jak średnio w 6 powiatach i wynosi 10 lat) oraz osób zarejestrowanych dłuŝej niŝ rok. Osoby przebywające w rejestrze ponad 12 miesięcy charakteryzują się znacznie dłuŝszym doświadczeniem z pracy. Być moŝe oznacza to, Ŝe świeŝsze kwalifikacje stwarzają nieco większe szanse na wyjście z rejestrów PUP. TABELA PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU LICZBY LAT PRACY POWYśEJ 15. ROKU śycia OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem M Płeć K Czas rejestracji w PUP Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Ogółem M Płeć K Czas rejestracji w PUP Do 12 mies. Więcej niŝ 12 mies. Średnia 10,69 11,43 10,15 7,70 13,30 13,67 15,98 11,98 12,66 14,46 Odchylenie standardowe 8,46 9,36 7,81 7,20 9,00 9,07 9,63 8,26 9,41 8,98 Współczynnik zmienności 0,79 0,82 0,77 0,94 0,68 0,66 0,60 0,69 0,74 0,62 Skośność 0,64 0,71 0,47 1,17 0,27 0,37 0,10 0,51 0,54 0,26 Kurtoza 2,25 2,18 1,97 3,22 1,91 2,02 1,84 2,18 2,04 2,00 Kwartyl , Mediana Kwartyl W badanej populacji tylko 4,4% osób ma doświadczenie z pracy za granicą. To bardzo mało, gdyŝ przeciętnie we wszystkich badanych powiatach, osoby zarejestrowane w PUP są znacznie bardziej aktywne na zagranicznych rynkach pracy 14,6% wskazuje na pewne 142

143 doświadczenie z pracy za granicą. TakŜe duŝo rzadsze niŝ przeciętnie jest doświadczenie zarejestrowanych w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej (4,5%, podczas gdy dla 6 powiatów udział ten wynosi 8,8%) Długookresowo zarejestrowani w powiatowym urzędzie pracy Długie przebywanie w rejestrach urzędu pracy wiązać się moŝe z jednej strony z problemem długookresowego bezrobocia, z drugiej zaś strony wskazywać moŝe na ukrytą bierność w szeregach petentów PUP. Okres rejestracji w urzędzie pracy jest silnie skorelowany z wiekiem, toteŝ nic dziwnego, Ŝe osoby najmłodsze duŝo rzadziej deklarują dłuŝsze niŝ roczne kontakty z PUP. Gdy porównamy wyniki powiatu łosickiego ze średnią dla wszystkich badanych powiatów, widać wyraźnie, Ŝe najmłodsi uczestnicy rynku pracy w powiecie łosickim mają dłuŝsze doświadczenie ze współpracy z PUP. Znacząco nadreprezentowani są wśród długookresowo zarejestrowanych osoby powyŝej 45 roku Ŝycia. Stanowią 27,1% osób zarejestrowanych powyŝej 12 miesięcy. Jednak najliczniejszą grupą przebywających w rejestrach PUP w Łosicach ponad 12 miesięcy są osoby w wieku lata. Stanowią oni połowę całej tej grupy. Charakterystyczne dla powiatu jest to, Ŝe w grupie osób zarejestrowanych powyŝej 12 miesięcy przewaga kobiet nie jest tak znaczna jak przeciętnie. TABELA STRUKTURA OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP DŁUśEJ NIś 12 MIESIĘCY W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Rejestracja dłuŝej niŝ 12 mies. Powiat łosicki Rejestracja do 12 mies. Relacja 1:2 Rejestracja dłuŝej niŝ 12 mies. 6 powiatów Rejestracja do 12 mies. Relacja 4:5 Wiek (1) (2) (3) (4) (5) (6) Płeć ,9 48,8 0,468 13,9 35,3 0, ,0 37,2 1,344 47,1 43,1 1, ,1 13,9 1,946 39,0 21,6 1,810 MęŜczyźni 45,7 48,8 0,936 35,9 46,4 0,774 Kobiety 54,3 51,2 1,061 64,1 53,6 1,195 Miejsce zamieszkania Wieś 70,0 74,4 0,941 41,0 31,0 1,323 Miasta do 10 tys. 30,0 25,6 1,173 20,3 15,9 1,

144 6.2. Charakter i ocena kontaktów z urzędem pracy Motywacja rejestracji w urzędzie pracy oraz korzystanie z zasiłku dla bezrobotnych Bardzo duŝa część respondentów aŝ 64% aktualnie zarejestrowanych w urzędzie pracy w powiecie łosickim jako powód rejestracji podaje chęć znalezienia pracy. Jest to aŝ o 38,2% więcej osób niŝ przeciętnie we wszystkich badanych powiatach. Na drugim miejscu wśród powodów rejestracji wymieniana jest chęć uzyskania ubezpieczenia zdrowotnego (40,0%), a dopiero na trzecim prawo do zasiłku. Wskazuje ją 28% badanych i jest to o 34% mniej niŝ średnio w 6 powiatach. Mniej niŝ przeciętnie powszechnymi powodami rejestracji były w powiecie łosickim potrzeby uzyskania zaświadczenia do pomocy społecznej czy chęć skorzystania z szkoleń, kursów i staŝy oferowanych przez PUP. TABELA6.12. ZAREJESTROWANI W PUP PRZYCZYNY REJESTRACJI Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Miałem prawo do zasiłku 28,0 42,5 0,660 Nie miałem prawa do zasiłku, ale potrzebne mi było ubezpieczenie zdrowotne 40,0 39,15 1,022 Nie miałem prawa do zasiłku, ale potrzebne mi było zaświadczenie do pomocy społecznej 0,7 4,2 0,161 Chciałem znaleźć pracę 64,0 46,3 1,382 Chciałem skorzystać ze szkoleń, kursów, staŝy, które moŝna dostać w PUP 4,7 12,1 0,386 Chciałem skorzystać ze stypendium związanego z podjęciem nauki w szkole (dla bezrobotnych do 25 0,7 0,2 3,533 roku Ŝycia) Inne 6,7 4,8 1,386 Podstawową, choć nie jedyną, korzyścią, jaką uzyskuje się w wyniku rejestracji w urzędzie pracy jest zasiłek dla bezrobotnych 32. Większość osób zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Łosicach nie posiadała wcześniej prawa do zasiłku (50,3%) jest to odsetek istotnie większy niŝ średnio dla 6 powiatów i prawdopodobnie w części odzwierciedla to ponadprzeciętnie trudną sytuację absolwentów wchodzących na rynek pracy. 32 W ostatnich latach, odsetek osób otrzymujących zasiłek dla bezrobotnych gwałtownie w Polsce spadł (w marcu 2006 roku udział osób posiadujących prawo do zasiłku wynosił średnio w Polsce 13,8%, a w powiecie łosickim 7,6%. WiąŜe się zarówno z wydłuŝaniem się czasu przebywania w bezrobociu (w marcu ,6% bezrobotnych zarejestrowanych było bez pracy przez okres powyŝej 12 miesięcy), jak coraz wyŝszym odsetkiem w bezrobociu osób wchodzących na rynek pracy po raz pierwszy, reaktywizujących się po przerwie (wg BAEL w pierwszym kwartale 2006 te dwie kategorie stanowiły 64% bezrobotnych) oraz tracących pracę po krótkim okresie zatrudnienia. 144

145 DuŜa grupa 44,3% posiadała, ale juŝ utraciła prawa do zasiłku. Obecnie zasiłek otrzymuje jedynie 5,4% respondentów zarejestrowanych w PUP (o prawie 60% mniej niŝ przeciętnie w 6 powiatach). TABELA ZAREJESTROWANI W PUP PRAWA DO ZASIŁKU Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Tak, otrzymuję zasiłek/mam prawo do zasiłku 5,4 13,0 0,414 Otrzymywałem zasiłek, ale juŝ nie otrzymuję, bo skończył się okres, w którym mogłem go dostawać 44,3 43,3 1,024 Dostawałem, ale mi go odebrano 0,0 2,5 0,000 Dostawałem, ale podjąłem pracę i przestałem go dostawać 0,0 0,7 0,000 Nie, nigdy nie miałem prawa do zasiłku 50,3 40,6 1,239 Większość osób zarejestrowanych w PUP w Łosicach mających prawo do zasiłku otrzymuje go przez 6 miesięcy (49,3%). Średni czas wypłaty zasiłku jest krótki z racji niskiej stopy bezrobocia w powiecie w relacji do średniej krajowej. Mediana dla powiatu łosickiego wynosi 6 miesięcy, podczas gdy dla 6 powiatów jest to 12. Co ciekawe, kobiety, podobnie jak przeciętnie w 6 powiatach, otrzymują świadczenie średnio o około 3 miesiące dłuŝej niŝ męŝczyźni. TABELA PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU OKRESU WYPŁACANIA ZASIŁKU W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem Płeć Wiek Płeć Wiek Ogółem M K M K Średnia 8,08 6,79 9,47 * 8,11 8,74 10,47 9,61 11,10 8,77 10,11 11,14 Odchylenie standardowe 4,29 2,78 5,16 * 4,88 3,66 5,55 3,87 6,46 3,65 5,28 6,00 Współczynnik zmienności 0,53 0,41 0,55 * 0,60 0,42 0,53 0,40 0,58 0,42 0,52 0,54 Skośność 1,50 0,76 1,12 * 1,73-0,43 4,82-0,38 5,22-0,55 5,15 4,68 Kurtoza 6,12 3,13 4,30 * 6,05 1,77 53,03 3,13 48,05 1,95 62,82 45,31 Kwartyl * Mediana * Kwartyl * * zbyt mała liczba obserwacji 145

146 RYSUNEK 6.4. HISTOGRAM ROZKŁADU DŁUGOŚCI OKRESU OTRZYMYWANIA ZASIŁKU (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Odsetek Okres wypłacania zasiłku Histogram Funkcja gęstości Kontakty z urzędem pracy Strona formalna kontaktów: przepływ informacji i wizyty w urzędzie Pierwszym elementem kontaktu z PUP jest uzyskanie informacji dotyczących praw i obowiązków bezrobotnego. Osoby zarejestrowane w PUP w powiecie łosickim o 54% rzadziej twierdzą, Ŝe nie zostali poinformowani o obowiązku aktywnego poszukiwania pracy, niŝ przeciętnie wszyscy badani zarejestrowani w 6 powiatach. Około 34% zarejestrowanych twierdzi, iŝ nie uzyskało Ŝadnej informacji. Gdy przypominają sobie uzyskanie tego typu informacji, najczęściej (48%) jest to upomnienie dotyczące obowiązkowych wizyt w urzędzie pracy. TABELA ZAREJESTROWANI W PUP INFORMACJA O OBOWIĄZKACH Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Tak, o obowiązku aktywnego poszukiwania pracy 9,3 20,3 0,460 Tak, o obowiązkowych wizytach w urzędzie pracy 48,0 55,0 0,873 Tak, o konsekwencjach odmowy podjęcia propozycji pracy, udziału w szkoleniach, pracach interwencyjnych, 10,7 15,8 0,673 robotach publicznych Inne 11,3 4,1 2,794 Brak informacji 34,0 34,0 1,001 Około 24,5% rejestrujących się w urzędzie pracy w powiecie łosickim deklaruje, iŝ poinformowana została o formach pomocy oferowanych przez urząd pracy, z których mogliby skorzystać, nie licząc kwestii prawa do zasiłku. Średnio we wszystkich powiatach informację taką otrzymuje znaczniej mniej, bo tylko 14,4% rejestrujących się. Spośród osób, które uzyskują te informacje aŝ 84,6% przekazano je ustnie. Jest to wyŝszy odsetek niŝ 146

147 przeciętnie w 6 powiatach. Kolejnym wymienianym źródłem informacji były ulotki i broszury, z którymi sami mieli się zapoznać (17,9%) oraz ogólnodostępne tablice i ulotki (5,1%). Przy analizie tych wyników naleŝy jednak pamiętać, Ŝe mamy tu do czynienia z niewielkimi liczebnościami próby. TABELA ZAREJESTROWANI W PUP SPOSÓB PRZEKAZANIA INFORMACJI O FORMACH POMOCY Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Ustnie przekazano mi informacje 84,6 77,4 1,094 Przekazano mi informacje w postaci broszury, ulotek itp., z którymi sam(a) miałem się zapoznać 17,9 20,1 0,892 Odesłano mnie do ogólnie dostępnej informacji na tablicach, do rozłoŝonych ulotek, gdzie miałem sam 5,1 15,1 0,340 sobie o tym przeczytać Warto takŝe zwrócić uwagę na treść przekazanych rejestrującym się informacji. Najwięcej, 64,1% rejestrujących się poinformowana została o szkoleniach. Jest to nieco więcej niŝ przeciętnie we wszystkich badanych powiatach, gdzie informację taką uzyskało prawie 60% osób. W drugiej kolejności, 17,9% zarejestrowanych deklaruje, Ŝe otrzymało informację o moŝliwości odbycia staŝu zawodowego. W powiecie łosickim nieco rzadziej natomiast udzielano informacji na temat pomocy w rozpoczęciu własnej działalności gospodarczej, o moŝliwości skorzystania z zajęć i pomocy w klubie pracy, o finansowaniu kosztów przejazdów i zakwaterowania oraz moŝliwości skorzystania z pomocy społecznej. Mniej osób poinformowano takŝe o moŝliwości nauki poszukiwania pracy oraz pisania CV i przeprowadzania rozmów z pracodawcami. TABELA ZAREJESTROWANI W PUP PRZEDMIOT INFORMACJI O FORMACH POMOCY Powiat łosicki 6 powiatów Relacja 1:2 (1) (2) (3) Szkolenia zawodowe 64,1 59,7 1,073 MoŜliwość skorzystania z porady zawodowej 7,7 12,6 0,612 Pomoc w rozpoczęciu działalności gospodarczej (dotacjach) 15,4 17,6 0,874 Stypendia na podjęcie nauki 0,0 1,3 0,000 StaŜe zawodowe 17,9 17,6 1,019 Dodatek aktywizacyjny 2,6 1,9 1,359 Refundacja kosztów opieki nad dzieckiem do lat 7- miu 0,0 0,6 0,000 MoŜliwość skorzystania z zajęć i pomocy w klubie pracy 2,6 5,0 0,510 Nauka poszukiwania pracy, pisania CV, przeprowadzania rozmów z pracodawcami 7,7 11,9 0,644 Finansowanie kosztów przejazdów i zakwaterowania 2,6 3,8 0,679 Roboty publiczne lub prace interwencyjne 7,7 8,2 0,941 MoŜliwość skorzystania z pomocy społecznej 5,1 10,1 0,

148 Szukanie pracy przez Internet 2,6 3,8 0,679 Inne moŝliwe formy pomocy 2,6 3,8 0,679 Z punktu widzenia większości osób zarejestrowanych, kontakty z PUP polegają głównie na wizytach w urzędzie. Część z nich odbywa się z inicjatywy urzędu (wezwanie bezrobotnych), część to wizyty z inicjatywy osoby zarejestrowanej. W powiecie łosickim osoby zarejestrowane były wzywane do urzędu pracy średnio o 2 razy mniej w ciągu ostatnich 12 miesięcy niŝ przeciętnie w 6 powiatach. Połowa klientów PUP nie została wezwana do urzędu ani razu, podczas gdy średnio we wszystkich badanych powiatach połowa zarejestrowanych wzywana była w ciągu ostatnich 12 miesięcy przynajmniej raz. Trzeci kwartyl wskazuje, Ŝe trzy czwarte zarejestrowanych w urzędzie pracy w powiecie łosickim wezwana była co najwyŝej raz, czyli 6 razy mniej razy niŝ we wszystkich badanych powiatach. TABELA PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU LICZBY WEZWAŃ ZAREJESTROWANYCH OSÓB DO PUP W CIĄGU OSTATNICH 12 MISIĘCY Powiat łosicki 6 powiatów Średnia 1,03 3,18 Odchylenie standardowe 2,27 4,43 Współczynnik zmienności 2,20 1,39 Skośność 2,27 3,40 Kurtoza 6,86 38,51 Kwartyl Mediana 0 1 Kwartyl Jedynie 7,3% ankietowanych uznała tego typu wezwania za zupełnie niepotrzebne (wobec aŝ 30,3% w 6 powiatach), oraz aŝ 51,2% osób uznało je za bardzo przydatne (średnio w badanych powiatach 21,9%). Oznacza to, Ŝe mimo iŝ Powiatowy Urząd Pracy w Łosicach w opinii zarejestrowanych tam osób, nie wzywa ich często do siebie, to kiedy juŝ to robi, to przydatność takiego wezwania jest imponująca (zdecydowanie najwyŝsza spośród wszystkich badanych powiatów). Choć liczba obowiązkowych wizyt w PUP w powiecie łosickim jest istotnie niŝsza niŝ przeciętnie, to nie przekłada się to na róŝnice w rozkładach całkowitej liczby wizyt w urzędzie. Mediana tego rozkładu w powiecie łosickim wynosi 6 i jest identyczna jak średnio w powiatach. Pozostałe miary pozycyjne rozkładu równieŝ są identyczne. W powiecie łosickim podobnie jak w innych badanych powiatach, kobiety odwiedzają PUP częściej niŝ 148

149 męŝczyźni i jest to róŝnica widoczna na tle 6 powiatów. AŜ 25% kobiet odwiedza powiatowy urząd pracy częściej niŝ 10 razy w roku, podczas, gdy analogiczna grupa męŝczyzn czyni to częściej niŝ 8 razy. Częstotliwość wizyt zmienia się teŝ wraz z wiekiem zarejestrowanych. RóŜnice te są dość wyraźne. Najczęściej odwiedzają PUP osoby najstarsze, potem najmłodsze, a na końcu osoby w średnim wieku. Pod tym względem powiat łosicki nieco róŝni się od średniej dla 6 powiatów, gdzie nie obserwujemy tak wyraźnego zróŝnicowania liczby wizyt względem wieku badanych. TABELA PODSTAWOWE MIARY ROZKŁADU LICZBY WIZYT OSÓB ZAREJESTROWANYCH W PUP W POWIECIE ŁOSICKIM NA TLE 6 POWIATÓW Powiat łosicki 6 powiatów Ogółem Płeć Wiek Płeć Wiek Ogółem M K M K Średnia 7,55 5,99 8,88 7,13 6,99 9,41 7,65 7,52 7,72 7,10 7,93 7,61 Odchylenie standardowe 7,29 4,40 8,86 6,64 6,72 9,13 7,00 6,84 7,10 7,42 7,46 5,98 Współczynnik zmienności 0,97 0,74 1,00 0,93 0,96 0,97 0,92 0,91 0,92 1,05 0,94 0,79 Skośność 2,38 0,73 2,06 1,59 2,57 2,34 3,18 3,13 3,21 3,03 3,51 2,32 Kurtoza 10,18 3,43 7,17 5,44 11,75 8,61 21,70 20,51 22,32 16,72 24,82 14,45 Kwartyl Mediana Kwartyl , RYSUNEK 6.5. HISTOGRAM ROZKŁADU LICZBY WIZYT W PUP (LEWY PANEL) WRAZ Z WYESTYMOWANĄ FUNKCJĄ GĘSTOŚCI DLA POWIATU ŁOSICKIEGO I 6 POWIATÓW (PRAWY PANEL) Odsetek Liczba wizyt w PUP Histogram Funkcja gęstości W powiecie łosickim wezwanie było powodem tylko 29% wizyt w urzędzie pracy (jest to o prawie 30% mniej niŝ przeciętnie). AŜ 67,2% ankietowanych deklaruje, Ŝe przychodziła odwiedzić urząd, aby sprawdzić oferty pracy jest to o około 20% więcej niŝ przeciętnie we wszystkich badanych powiatach. Czytanie ogłoszeń jako cel wizyt deklaruje 149

Raport z badania ankietowego na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Powiatu Kieleckiego do roku 2020

Raport z badania ankietowego na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Powiatu Kieleckiego do roku 2020 Raport z badania ankietowego na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Powiatu Kieleckiego do roku 2020 ZAŁĄCZNIK NR 2 do Strategii Rozwoju Powiatu Kieleckiego do roku 2020 Kielce, luty 2017 r. Strona

Bardziej szczegółowo

Realizacja: MillwardBrown SMG/KRC Warszawa, ul. Nowoursynowska 154A

Realizacja: MillwardBrown SMG/KRC Warszawa, ul. Nowoursynowska 154A Badanie specyfiki bezrobocia w wybranych powiatach województwa mazowieckiego, w zakresie stanu obecnego, perspektyw rozwoju sytuacji na lokalnych rynkach pracy oraz wniosków dla polityki rynku pracy. Wyniki

Bardziej szczegółowo

Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT

Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT 72 Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich Analiza SWOT MOCNE STRONY 1. Możliwość rozwoju produkcji żywności wysokiej jakości. 2. Korzystna struktura wielkości gospodarstw. 3. Korzystne warunki przyrodnicze

Bardziej szczegółowo

Załącznik do uchwały nr VIII/51/2011 Rady Powiatu Grodziskiego z dnia 31 maja 2011 r.

Załącznik do uchwały nr VIII/51/2011 Rady Powiatu Grodziskiego z dnia 31 maja 2011 r. Załącznik do uchwały nr VIII/51/2011 Rady Powiatu Grodziskiego z dnia 31 maja 2011 r. POWIATOWY PROGRAM PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY NA LATA 2011-2015 MAJ 2011 WSTĘP Bezrobocie

Bardziej szczegółowo

Metropolitalny rynek pracy 13 lat doświadczeń

Metropolitalny rynek pracy 13 lat doświadczeń Metropolitalny rynek pracy 13 lat doświadczeń Od początku przemian społeczno ekonomicznych rynek pracy funkcjonował w obszarze metropolitalnym: obejmował Poznań i powiat poznański. Charakterystyka rynku

Bardziej szczegółowo

Rynek pracy w obszarze przygranicznym województwa lubelskiego Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie Dyrektor Jacek Gallant Liczba bezrobotnych W latach 2000-20012001 utrzymywała się tendencje wzrostu bezrobocia.

Bardziej szczegółowo

Priorytet 3: Promocja zatrudnienia, w tym przeciwdziałanie bezrobociu, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa bezrobotnych

Priorytet 3: Promocja zatrudnienia, w tym przeciwdziałanie bezrobociu, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa bezrobotnych Priorytet 3: Promocja zatrudnienia, w tym przeciwdziałanie bezrobociu, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa bezrobotnych Analiza SWOT 62 MOCNE STRONY 1. Wzrost środków na aktywne formy

Bardziej szczegółowo

Realizacja: MillwardBrown SMG/KRC Warszawa, ul. Nowoursynowska 154A

Realizacja: MillwardBrown SMG/KRC Warszawa, ul. Nowoursynowska 154A Badanie specyfiki bezrobocia w wybranych powiatach województwa mazowieckiego, w zakresie stanu obecnego, perspektyw rozwoju sytuacji na lokalnych rynkach pracy oraz wniosków dla polityki rynku pracy. Wyniki

Bardziej szczegółowo

Analiza lokalnego rynku pracy Powiatu Sosnowieckiego oraz diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności osób bezrobotnych aktualizacja 2014

Analiza lokalnego rynku pracy Powiatu Sosnowieckiego oraz diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności osób bezrobotnych aktualizacja 2014 Analiza lokalnego rynku pracy Powiatu Sosnowieckiego oraz diagnoza zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności osób bezrobotnych aktualizacja 2014 Prezentacja wyników badania Metodologia badawcza Projekt

Bardziej szczegółowo

Badanie i analiza sytuacji długotrwale bezrobotnych na terenie powiatu słupskiego i miasta Słupska

Badanie i analiza sytuacji długotrwale bezrobotnych na terenie powiatu słupskiego i miasta Słupska Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Ankieta jest anonimowa. Wybrane odpowiedzi proszę zaznaczyć krzyŝykiem (moŝna wskazać kilka odpowiedzi). Uzyskane

Bardziej szczegółowo

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH ZA 2012 ROK

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH ZA 2012 ROK Powiatowy Urząd Pracy w Przysusze MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH ZA 2012 ROK część II prognostyczna dotycząca absolwentów szkół ponadgimnazjalnych w powiecie przysuskim W powiecie przysuskim

Bardziej szczegółowo

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH. I NADWYśKOWYCH. W POWIECIE SKARśYSKIM W 2008 ROKU. Część II

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH. I NADWYśKOWYCH. W POWIECIE SKARśYSKIM W 2008 ROKU. Część II RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH W POWIECIE SKARśYSKIM W 2008 ROKU Część II POWIATOWY URZĄD PRACY W SKARśYSKU-KAMIENNEJ ul. 1 MAJA 105 26-110 SKARśYSKO-KAMIENNA SkarŜysko-Kamienna, sierpień

Bardziej szczegółowo

Szanse rozwoju gospodarczego Województwa Świętokrzyskiego w perspektywie realizacji RPOWŚ na lata Kielce, kwiecień 2008 r.

Szanse rozwoju gospodarczego Województwa Świętokrzyskiego w perspektywie realizacji RPOWŚ na lata Kielce, kwiecień 2008 r. Szanse rozwoju gospodarczego Województwa Świętokrzyskiego w perspektywie realizacji RPOWŚ na lata 2007-2013 Kielce, kwiecień 2008 r. Problemy ograniczające rozwój Województwa Świętokrzyskiego Problemy

Bardziej szczegółowo

Priorytet 3: Promocja zatrudnienia, w tym przeciwdziałanie bezrobociu, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa bezrobotnych

Priorytet 3: Promocja zatrudnienia, w tym przeciwdziałanie bezrobociu, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa bezrobotnych Priorytet 3: Promocja zatrudnienia, w tym przeciwdziałanie bezrobociu, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa bezrobotnych Analiza SWOT 56 MOCNE STRONY 1. Wzrost środków na aktywne formy

Bardziej szczegółowo

KONSULTACJE SPOŁECZNE Projekt nowej Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2014-2020 ANALIZA SWOT + CELE

KONSULTACJE SPOŁECZNE Projekt nowej Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2014-2020 ANALIZA SWOT + CELE Spotkania konsultacyjne współfinansowane są przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europa inwestująca w obszary wiejskie w ramach działania 19 Wsparcie dla Rozwoju Lokalnego

Bardziej szczegółowo

POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU MIASTA WŁOCŁAWEK I POWIATU WŁOCŁAWSKIEGO r.

POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU MIASTA WŁOCŁAWEK I POWIATU WŁOCŁAWSKIEGO r. POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU MIASTA WŁOCŁAWEK I POWIATU WŁOCŁAWSKIEGO 22.11.2012r. Szkolnictwo średnie i wyŝsze Miejsca pracy Kultura i sport Tereny inwestycyjne Usługi okołobiznesowe

Bardziej szczegółowo

Lokalna Grupa Działania Piękna Ziemia Gorczańska

Lokalna Grupa Działania Piękna Ziemia Gorczańska Lokalna Grupa Działania Piękna Ziemia Gorczańska Analiza SWOT Wrzesień 2015 Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. Zadanie współfinansowane

Bardziej szczegółowo

Formularz ankiety do badań społecznych w Powiecie Dąbrowskim

Formularz ankiety do badań społecznych w Powiecie Dąbrowskim STRATEGIA ROZWOJU POWIATU DĄBROWSKIEGO NA LATA 2014 2020 Formularz ankiety do badań społecznych w Powiecie Dąbrowskim 1. Czy według Pani/Pana Powiatowi Dąbrowskiemu potrzebna jest strategia rozwoju mająca

Bardziej szczegółowo

Monitoring Rynku Pracy Bezrobocie rejestrowane w Powiecie Tczewskim. Informacja miesięczna MARZEC 2015 r.

Monitoring Rynku Pracy Bezrobocie rejestrowane w Powiecie Tczewskim. Informacja miesięczna MARZEC 2015 r. Monitoring Rynku Pracy Bezrobocie rejestrowane w Powiecie Tczewskim Marzec 2015 Data wydania Informacja miesięczna MARZEC 2015 r. Tczew, marzec 2015 Marzec 2015 Str. 2 Uwagi metodyczne Podstawę prawną

Bardziej szczegółowo

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KŁOBUCKIM W 2009 ROKU

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KŁOBUCKIM W 2009 ROKU POWIATOWY URZĄD PRACY W KŁOBUCKU RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KŁOBUCKIM W 2009 ROKU ( II część raportu za 2009 rok oparta o dane o uczniach szkół ponadgimnazjalnych z SIO MEN)

Bardziej szczegółowo

Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki.

Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki. Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki. Efektem pierwszego etapu prac na Programem Rozwoju Miasta Łomża było powstanie analizy SWOT i

Bardziej szczegółowo

Realizacja: MillwardBrown SMG/KRC Warszawa, ul. Nowoursynowska 154A

Realizacja: MillwardBrown SMG/KRC Warszawa, ul. Nowoursynowska 154A Badanie specyfiki bezrobocia w wybranych powiatach województwa mazowieckiego, w zakresie stanu obecnego, perspektyw rozwoju sytuacji na lokalnych rynkach pracy oraz wniosków dla polityki rynku pracy. Wyniki

Bardziej szczegółowo

DIAGNOZA SYTUACJI ZAWODOWEJ KOBIET WIEJSKICH W POLSCE

DIAGNOZA SYTUACJI ZAWODOWEJ KOBIET WIEJSKICH W POLSCE DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO ZAWODOWEJ KOBIET WIEJSKICH W POLSCE Moduł III Kobiety wiejskie na rynku pracy Diagnoza, uwarunkowania, perspektywy Prof. dr hab. ElŜbieta Psyk - Piotrowska Plan Cel badań, zakres

Bardziej szczegółowo

Ocena potencjału gospodarczego w świetle wskaźników rozwoju gospodarczego

Ocena potencjału gospodarczego w świetle wskaźników rozwoju gospodarczego Ocena potencjału gospodarczego w świetle wskaźników rozwoju gospodarczego dla powiatów biłgorajskiego, tomaszowskiego i zamojskiego Transgraniczny Rezerwat Biosfery Roztocze szansą na zrównoważony rozwój

Bardziej szczegółowo

Prognoza zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem

Prognoza zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem Prognoza zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem w województwie kujawskopomorskim do roku 2020 Seminarium podsumowujące projekt Rynek Pracy pod Lupą Toruń, 17 grudnia 2013 Informacja o badaniu

Bardziej szczegółowo

Miasto: Jaworzno. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 153. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 4599447 56,7 50,9 52,8 53,6

Miasto: Jaworzno. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 153. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 4599447 56,7 50,9 52,8 53,6 Miasto: Jaworzno Powierzchnia w km2 w 2013 r. 153 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 614 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 94831 94305 93708 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Lokalna Grupa Działania Przyjazna Ziemia Limanowska. Analiza SWOT

Lokalna Grupa Działania Przyjazna Ziemia Limanowska. Analiza SWOT Lokalna Grupa Działania Przyjazna Ziemia Limanowska Analiza SWOT Wrzesień 2015 Analiza SWOT jest to jedna z najpopularniejszych i najskuteczniejszych metod analitycznych wykorzystywanych we wszystkich

Bardziej szczegółowo

Rozwój lokalnych rynków pracy a strategie powiatów ziemskich

Rozwój lokalnych rynków pracy a strategie powiatów ziemskich Rozwój lokalnych rynków pracy a strategie powiatów ziemskich Maciej Tarkowski Sympozjum Wsi Pomorskiej. Obszary wiejskie - rozwój lokalnego rynku pracy - przykłady, szanse, bariery 31 maja - 1 czerwca

Bardziej szczegółowo

ANKIETA INFORMACYJNA ZWIĄZANA Z PRZYGOTOWANIEM STRATEGII ROZWOJU GMINY PRZYTYK NA LATA

ANKIETA INFORMACYJNA ZWIĄZANA Z PRZYGOTOWANIEM STRATEGII ROZWOJU GMINY PRZYTYK NA LATA ANKIETA INFORMACYJNA ZWIĄZANA Z PRZYGOTOWANIEM STRATEGII ROZWOJU GMINY PRZYTYK NA LATA 2016-2023 Zapraszamy Państwa do wypełnienia Ankiety Informacyjnej, której celem jest opracowanie Strategii Rozwoju

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU Powierzchnia w km² 102 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 2893 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Miasto BIAŁYSTOK Województwo 2014 LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA O SYTUACJI NA POWIATOWYM RYNKU PRACY w miesiącu marcu 2007 roku.

INFORMACJA O SYTUACJI NA POWIATOWYM RYNKU PRACY w miesiącu marcu 2007 roku. POWIATOWY URZĄD PRACY W KOLNIE DZIAŁ RYNKU PRACY INFORMACJA O SYTUACJI NA POWIATOWYM RYNKU PRACY w miesiącu marcu 2007 roku. Materiał został opracowany na podstawie danych statystycznych PUP w Kolnie Kolno

Bardziej szczegółowo

Rynek Pracy na Dolnym Śląsku. Diagnoza (analiza SWOT)

Rynek Pracy na Dolnym Śląsku. Diagnoza (analiza SWOT) Rynek Pracy na Dolnym Śląsku Diagnoza (analiza SWOT) Rynek pracy - definicje potoczna miejsce, na którym oferuje się stanowiska pracy właściwa miejsce, na którym odbywa się proces kupna oraz sprzedaży

Bardziej szczegółowo

KONFERENCJA. Gdańsk 29.05.2014. Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

KONFERENCJA. Gdańsk 29.05.2014. Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. KONFERENCJA Gdańsk 29.05.2014 Konferencja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2004-2013 95 435 138 PLN 109 222 205 PLN 403 287 141 PLN 607 944 484

Bardziej szczegółowo

Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT

Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT 80 Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich Analiza SWOT MOCNE STRONY 1. Możliwość rozwoju produkcji żywności wysokiej jakości. 2. Korzystna struktura wielkości gospodarstw. 3. Korzystne warunki przyrodnicze

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE

STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE STRATEGIA LIZBOŃSKA A POLITYKA ZATRUDNIENIA W POLSCE Wpływ funduszy unijnych na tworzenie nowych miejsc pracy dr Jerzy Kwieciński Podsekretarz Stanu Warszawa, 17 maja 2007 r. 1 Odnowiona Strategia Lizbońska

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY W POWIECIE JASIELSKIM NA LATA 2008-2013

PROGRAM PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY W POWIECIE JASIELSKIM NA LATA 2008-2013 Powiatowy Urząd Pracy w Jaśle PROGRAM PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY W POWIECIE JASIELSKIM NA LATA 2008-2013 Jasło, lipiec 2008 rok 2 Bezrobocie jest jednym z najważniejszych

Bardziej szczegółowo

Miasto: Olsztyn. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 88. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1446915 54,6 48,8 51,9 53,7

Miasto: Olsztyn. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 88. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1446915 54,6 48,8 51,9 53,7 Miasto: Olsztyn Powierzchnia w km2 w 2013 r. 88 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1978 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 175388 174641 174675 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

OCENA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ WIELKOPOLSKI PÓŁNOCNEJ

OCENA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ WIELKOPOLSKI PÓŁNOCNEJ OCENA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ WIELKOPOLSKI PÓŁNOCNEJ Sylwia Górniak WIELKOPOLSKIE REGIONALNE FORUM TERYTORIALNE Spotkanie subregionalne Piła, 4 czerwca 2018 r. WIELKOPOLSKA PÓŁNOCNA - ŹRÓDŁA INFORMACJI

Bardziej szczegółowo

Miasto: Rzeszów. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 117. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2129294 57,1 50,1 52,6 54,6

Miasto: Rzeszów. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 117. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2129294 57,1 50,1 52,6 54,6 Miasto: Rzeszów Powierzchnia w km2 w 2013 r. 117 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1574 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 179199 182028 183108 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Czy rynek pracy potrzebuje absolwentów szkół wyższych? Analiza porównawcza pomiędzy regionami.

Czy rynek pracy potrzebuje absolwentów szkół wyższych? Analiza porównawcza pomiędzy regionami. OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA BIUR KARIER 13-14 września 2012r. Innowacyjna działalność Akademickich Biur Karier w dobie globalizacji oraz permanentnego kryzysu gospodarczego Czy rynek pracy potrzebuje absolwentów

Bardziej szczegółowo

GENEZA PROJEKTU ZNACZENIE BADAŃ DLA MIASTA GDAŃSKA I POWIATU GDAŃSKIEGO. Roland Budnik

GENEZA PROJEKTU ZNACZENIE BADAŃ DLA MIASTA GDAŃSKA I POWIATU GDAŃSKIEGO. Roland Budnik GENEZA PROJEKTU ZNACZENIE BADAŃ DLA MIASTA GDAŃSKA I POWIATU GDAŃSKIEGO Roland Budnik Główny problem NISKI WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Co wiemy? Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań

Bardziej szczegółowo

Miasto SIEDLCE WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W WARSZAWIE. Powierzchnia w km² 32 2014. Województwo 2014 61,4

Miasto SIEDLCE WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W WARSZAWIE. Powierzchnia w km² 32 2014. Województwo 2014 61,4 URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE Powierzchnia w km² 32 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 2404 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Województwo 2014 Miasto SIEDLCE LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU

Bardziej szczegółowo

Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie mińskim w roku 2007 część II

Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie mińskim w roku 2007 część II POWIATOWY URZĄD PRACY W MIŃSKU MAZOWIECKIM Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie mińskim w roku 2007 część II Mińsk Mazowiecki 2008r. 1 Celem badania sondażowego w szkołach ponadgimnazjalnych

Bardziej szczegółowo

METROPOLITALNY I MAZOWIECKI RYNEK PRACY

METROPOLITALNY I MAZOWIECKI RYNEK PRACY METROPOLITALNY I MAZOWIECKI RYNEK PRACY W ŚWIETLE WYNIKÓW BADAŃ I ANALIZ MAZOWIECKIEGO OBSERWATORIUM RYNKU PRACY Warszawskie Forum Polityki Społecznej Rozwój rynku pracy w polityce społecznej Warszawy

Bardziej szczegółowo

Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy w województwie zachodniopomorskim w 2015 r.

Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy w województwie zachodniopomorskim w 2015 r. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy w województwie zachodniopomorskim w r. OPRACOWANIE: WYDZIAŁ BADAŃ I ANALIZ Szczecin 16 Wprowadzenie... 3 1. Rejestracja bezrobotnych według

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 URZĄD STATYSTYCZNY WE WROCŁAWIU Powierzchnia w km² 293 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 2167 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Województwo 2014 Miasto WROCŁAW LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU

Bardziej szczegółowo

Miasto BYTOM WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W KATOWICE. Powierzchnia w km² 69 2014. Województwo 2014 58,2

Miasto BYTOM WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W KATOWICE. Powierzchnia w km² 69 2014. Województwo 2014 58,2 URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICE Powierzchnia w km² 69 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 2481 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Województwo 2014 Miasto BYTOM LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU W

Bardziej szczegółowo

RYNEK PRACY/ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM

RYNEK PRACY/ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM RYNEK PRACY/ADAPTACYJNOŚĆ ZASOBÓW PRACY W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM Urząd Statystyczny we Wrocławiu 50-950 Wrocław, ul. Oławska 31, tel. 71 371 63 00, fax 71 371 63 60 PLAN PREZENTACJI Wprowadzenie Województwo

Bardziej szczegółowo

Miasto TYCHY WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W KATOWICE. Powierzchnia w km² 82 2014. Województwo 2014 58,2

Miasto TYCHY WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W KATOWICE. Powierzchnia w km² 82 2014. Województwo 2014 58,2 URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICE Powierzchnia w km² 82 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 1572 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Województwo 2014 Miasto TYCHY LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU W

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 URZĄD STATYSTYCZNY W GDAŃSKU Powierzchnia w km² 43 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 2160 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Województwo 2014 Miasto SŁUPSK LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU W

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Elbląg Powierzchnia w km2 w 2013 r. 80 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1540 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 124883 123659 122899 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Poznań Powierzchnia w km2 w 2013 r. 262 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2092 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 555614 550742 548028 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Rynek pracy na Dolnym Śląsku

Rynek pracy na Dolnym Śląsku Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Unia Europejska

Bardziej szczegółowo

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE CZĘSTOCHOWSKIM W 2011 ROKU OPRACOWANIE

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE CZĘSTOCHOWSKIM W 2011 ROKU OPRACOWANIE RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE CZĘSTOCHOWSKIM W 2011 ROKU OPRACOWANIE CZĘŚĆ II PROGNOSTYCZNA Kraków 2012 Spis treści Wstęp... 3 Bezrobotni absolwenci wg zawodów... 3 Tegoroczni

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014

WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 URZĄD STATYSTYCZNY W RZESZOWIE Powierzchnia w km² 46 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 1374 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Województwo 2014 Miasto PRZEMYŚL LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI I WIEKU

Bardziej szczegółowo

ANKIETA. Tadeusz Michalik Wójt Gminy Zabrodzie. Ankieta jest anonimowa!

ANKIETA. Tadeusz Michalik Wójt Gminy Zabrodzie. Ankieta jest anonimowa! Zabrodzie ANKIETA Drodzy mieszkańcy Gminy Zabrodzie, niniejsza ankieta została przygotowana w celu poznania Państwa potrzeb, oczekiwań i poglądów na bliskie Nam wszystkim tematy dotyczącej naszej gminy

Bardziej szczegółowo

Miasto: Kraków. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 327. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 3360581 58,5 53,4 56,1 57,8

Miasto: Kraków. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 327. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 3360581 58,5 53,4 56,1 57,8 Miasto: Kraków Powierzchnia w km2 w 2013 r. 327 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2322 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 757740 758334 758992 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Wrocław Powierzchnia w km2 w 2013 r. 293 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2159 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 630691 631188 632067 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Miasto: Katowice. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 165. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 4599447 56,7 54,7 56,7 58,4

Miasto: Katowice. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 165. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 4599447 56,7 54,7 56,7 58,4 Miasto: Katowice Powierzchnia w km2 w 2013 r. 165 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1849 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 311421 307233 304362 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Miasto: Opole. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 97. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1004416 54,5 50,4 53,7 56,1

Miasto: Opole. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 97. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1004416 54,5 50,4 53,7 56,1 Miasto: Opole Powierzchnia w km2 w 2013 r. 97 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1244 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 122656 121576 120146 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Toruń Powierzchnia w km2 w 2013 r. 116 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1758 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 205129 204299 203447 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Miasto: Bydgoszcz. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 176. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2092564 57,0 55,1 57,6 59,4

Miasto: Bydgoszcz. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 176. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2092564 57,0 55,1 57,6 59,4 Miasto: Bydgoszcz Powierzchnia w km2 w 2013 r. 176 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2042 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 364443 361254 359428 Ludność w wieku

Bardziej szczegółowo

Miasto: Gliwice. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 134. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 4599447 56,7 52,2 54,9 56,5

Miasto: Gliwice. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 134. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 4599447 56,7 52,2 54,9 56,5 Miasto: Gliwice Powierzchnia w km2 w 2013 r. 134 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1385 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 187830 186210 185450 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Miasto: Sopot. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 17. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2295811 57,8 59,8 63,7 65,4

Miasto: Sopot. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 17. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2295811 57,8 59,8 63,7 65,4 Miasto: Sopot Powierzchnia w km2 w 2013 r. 17 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2193 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 38858 38217 37903 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Miasto: Siedlce. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 32. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 5316840 60,1 51,7 54,7 57,6

Miasto: Siedlce. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 32. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 5316840 60,1 51,7 54,7 57,6 Miasto: Siedlce Powierzchnia w km2 w 2013 r. 32 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2396 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 76303 76393 76347 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Miasto: Warszawa. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 517. Miasto 2012 2013. Województwo 2013

Miasto: Warszawa. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 517. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 Miasto: Warszawa Powierzchnia w km2 w 2013 r. 517 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 3334 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 1700112 1715517 1724404 Ludność w wieku

Bardziej szczegółowo

Miasto: Kielce. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 110. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1268239 59,0 53,3 57,1 59,2

Miasto: Kielce. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 110. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1268239 59,0 53,3 57,1 59,2 Miasto: Kielce Powierzchnia w km2 w 2013 r. 110 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1823 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 202450 200938 199870 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Łomża Powierzchnia w km2 w 2013 r. 33 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1920 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 63240 62812 62711 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Sytuacja na rynku pracy w powiecie zawierciańskim w okresie: styczeń 2008r. - grudzień 2008r.

Sytuacja na rynku pracy w powiecie zawierciańskim w okresie: styczeń 2008r. - grudzień 2008r. Zawiercie, 23.01.2009 r. Sytuacja na rynku pracy w powiecie zawierciańskim w okresie: styczeń 2008r. - grudzień 2008r. Powiatowy Urząd Pracy w Zawierciu odnotowuje w ciągu kilku ostatnich lat systematyczny

Bardziej szczegółowo

Informacja o sytuacji osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku pracy oraz zrealizowanych w 2008 roku programach aktywizacji zawodowej

Informacja o sytuacji osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku pracy oraz zrealizowanych w 2008 roku programach aktywizacji zawodowej Powiatowy Urząd Pracy w Zgorzelcu Informacja o sytuacji osób niepełnosprawnych na lokalnym rynku pracy oraz zrealizowanych w 2008 roku programach aktywizacji zawodowej Zgorzelec, luty 2009 r. Wstęp. Powiatowy

Bardziej szczegółowo

Miasto: Jelenia Góra. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 109. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2909997 55,8

Miasto: Jelenia Góra. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 109. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 2909997 55,8 Miasto: Jelenia Góra Powierzchnia w km2 w 2013 r. 109 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 751 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 84015 82846 81985 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Dąbrowa Górnicza Powierzchnia w km2 w 2013 r. 189 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 657 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 126079 124701 123994 Ludność w

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Bielsko-Biała Powierzchnia w km2 w 2013 r. 125 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1395 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 174755 174370 173699 Ludność w wieku

Bardziej szczegółowo

Miasto: Piotrków Trybunalski

Miasto: Piotrków Trybunalski Miasto: Piotrków Trybunalski Powierzchnia w km2 w 2013 r. 67 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1129 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 76881 76404 75903 Ludność w

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Świnoujście Powierzchnia w km2 w 2013 r. 197 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 210 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 41475 41509 41371 Ludność w wieku nieprodukcyjnym

Bardziej szczegółowo

Cel Działania: Podniesienie i dostosowanie kwalifikacji i umiejętności osób pracujących do potrzeb regionalnej gospodarki.

Cel Działania: Podniesienie i dostosowanie kwalifikacji i umiejętności osób pracujących do potrzeb regionalnej gospodarki. Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie Cel Działania: Podniesienie i dostosowanie kwalifikacji i umiejętności osób pracujących do potrzeb

Bardziej szczegółowo

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH ANALIZA BEZROBOTNYCH ORAZ OFERT PRACY ZA ROK 2012 CZĘŚĆ II PROGNOSTYCZNA

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH ANALIZA BEZROBOTNYCH ORAZ OFERT PRACY ZA ROK 2012 CZĘŚĆ II PROGNOSTYCZNA MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH ANALIZA BEZROBOTNYCH ORAZ OFERT PRACY ZA ROK 2012 CZĘŚĆ II PROGNOSTYCZNA OPRACOWANIE DLA POWIATOWEGO URZĘDU PRACY W CZĘSTOCHOWIE (POWIAT CZĘSTOCHOWSKI) Kraków

Bardziej szczegółowo

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH za 2009r.

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH za 2009r. RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH za 2009r. Część II absolwenci szkół ponadgimnazjalnych Jaworzno, lipiec 2010r. Wstęp Niniejsze opracowanie stanowi uzupełnienie Rankingu zawodów deficytowych

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Częstochowa Powierzchnia w km2 w 2013 r. 160 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1455 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 237203 234472 232318 Ludność w wieku

Bardziej szczegółowo

PLANOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ

PLANOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ PLANOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ POWIATOWEGO URZĘDU PRACY W WAŁCZU W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU NA LATA 2000-2010 1 Przy wyznaczaniu zadań i kierunków działania powiatu w zakresie zatrudnienia i zwalczania

Bardziej szczegółowo

Warsztat strategiczny 1

Warsztat strategiczny 1 Strategia Rozwoju Miasta Nowy Targ na lata 2018-2023 z perspektywą do 2030 roku Warsztat strategiczny 1 Artur Kubica, Bartosz Tyrna Nowy Targ, 12/04/2018 Plan warsztatu Rola strategii rozwoju i jej kształt

Bardziej szczegółowo

Zobowiązania Samorządu Województwa Pomorskiego w obszarze edukacji i zatrudnienia Strategia Pomorskie 2020 Departament Edukacji i Sportu

Zobowiązania Samorządu Województwa Pomorskiego w obszarze edukacji i zatrudnienia Strategia Pomorskie 2020 Departament Edukacji i Sportu Zobowiązania Samorządu Województwa Pomorskiego w obszarze edukacji i zatrudnienia Strategia Pomorskie 2020 Departament Edukacji i Sportu Gdańsk, 7 marca 2013 r. Strategia Pomorskie 2020 STRATEGIA POMORSKIE

Bardziej szczegółowo

Konferencja Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pt.: Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+ -

Konferencja Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pt.: Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+ - Konferencja Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej pt.: Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+ - Solidarność pokoleń, Warszawa 27-28 czerwca 2012 1. Kierunki

Bardziej szczegółowo

Sytuacja na rynku pracy w powiecie wrzesińskim w 2004 r.

Sytuacja na rynku pracy w powiecie wrzesińskim w 2004 r. Sytuacja na rynku pracy w powiecie wrzesińskim w 2004 r. 1. Liczba bezrobotnych w powiecie wrzesińskim. Liczba bezrobotnych w powiecie wrzesińskim na koniec grudnia 2004 r. wynosiła 6438 osób i zmniejszyła

Bardziej szczegółowo

Miasto ZIELONA GÓRA WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W ZIELONEJ GÓRZE. Powierzchnia w km² 58 2014. Województwo 2014 56,8

Miasto ZIELONA GÓRA WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 W ZIELONEJ GÓRZE. Powierzchnia w km² 58 2014. Województwo 2014 56,8 URZĄD STATYSTYCZNY W ZIELONEJ GÓRZE Powierzchnia w km² 58 2014 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km² 2038 WYBRANE DANE STATYSTYCZNE 2012 2013 2014 Miasto ZIELONA GÓRA Województwo 2014 LUDNOŚĆ WEDŁUG PŁCI

Bardziej szczegółowo

Wspieranie kształcenia i zatrudniania ludzi młodych

Wspieranie kształcenia i zatrudniania ludzi młodych Międzynarodowe warsztaty Zatrudnienie, równouprawnienie, bezpieczeństwo socjalne (nestor) Wspieranie kształcenia i zatrudniania ludzi młodych Nikogo nie wolno pozostawić samemu sobie pomysły działań i

Bardziej szczegółowo

POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU POWIATU WĄBRZESKIEGO

POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU POWIATU WĄBRZESKIEGO POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU POWIATU WĄBRZESKIEGO Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równowaŝenie rozwoju kraju ( ) 3 a rozwój Powiatu wąbrzeskiego Powiat wąbrzeski

Bardziej szczegółowo

Miasto: Zielona Góra. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 58. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1021470 55,4

Miasto: Zielona Góra. WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010. Powierzchnia w km2 w 2013 r. 58. Miasto 2012 2013. Województwo 2013 1021470 55,4 Miasto: Zielona Góra Powierzchnia w km2 w 2013 r. 58 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 2030 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 118950 119023 118405 Ludność w wieku

Bardziej szczegółowo

Regionalny Program Strategiczny w zakresie aktywności zawodowej i społecznej. Wejherowo, 9 październik 2013 r.

Regionalny Program Strategiczny w zakresie aktywności zawodowej i społecznej. Wejherowo, 9 październik 2013 r. Regionalny Program Strategiczny w zakresie aktywności zawodowej i społecznej Wejherowo, 9 październik 2013 r. Strategia 6 RPS RPO 2014-2020 Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 (wrzesień 2012)

Bardziej szczegółowo

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE WŁODAWSKIM ZA 2012 R.

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE WŁODAWSKIM ZA 2012 R. URZĄD PRACY POWIATOWY URZĄD PRACY WE WŁODAWIE ul. Niecała 2 22-200 Włodawa, tel. 082 5725-240 fax 5724-043 e-mail: secretariat@pup.wlodawa.pl MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE WŁODAWSKIM

Bardziej szczegółowo

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010

WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto: Piekary Śląskie Powierzchnia w km2 w 2013 r. 40 Gęstość zaludnienia w osobach na 1 km2 w 2013 r. 1429 WYBRANE DANE(a) STATYSTYCZNE 2010 Miasto 2012 2013 Ludność 58022 57502 57148 Ludność w wieku

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA O SYTUACJI NA POWIATOWYM RYNKU PRACY W MIESIĄCU WRZEŚNIU 2006 ROKU

INFORMACJA O SYTUACJI NA POWIATOWYM RYNKU PRACY W MIESIĄCU WRZEŚNIU 2006 ROKU POWIATOWY URZĄD PRACY W KOLNIE DZIAŁ RYNKU PRACY INFORMACJA O SYTUACJI NA POWIATOWYM RYNKU PRACY W MIESIĄCU WRZEŚNIU 2006 ROKU Materiał został opracowany na podstawie danych statystycznych PUP w Kolnie

Bardziej szczegółowo

Analiza absolwentów według szkół i zawodów w powiecie ryckim w 2010 r. oraz przewidywani absolwenci w roku 2011.

Analiza absolwentów według szkół i zawodów w powiecie ryckim w 2010 r. oraz przewidywani absolwenci w roku 2011. Analiza absolwentów według szkół i zawodów w powiecie ryckim w 2010 r. oraz przewidywani absolwenci w roku 2011. Przyszła sytuacja na rynku pracy młodzieży uczącej się, najczęściej rozstrzyga się już na

Bardziej szczegółowo

ABSOLWENCI SZKÓŁ NA STARCIE ZAWODOWYM. Warszawa,

ABSOLWENCI SZKÓŁ NA STARCIE ZAWODOWYM. Warszawa, ABSOLWENCI SZKÓŁ NA STARCIE ZAWODOWYM Warszawa, 08.11.2016 Absolwenci szkół na starcie zawodowym Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS, Szkoły ponadgimnazjalne i policealne, Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych

Bardziej szczegółowo

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KŁOBUCKIM W 2008 ROKU

RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KŁOBUCKIM W 2008 ROKU POWIATOWY URZĄD PRACY W KŁOBUCKU RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE KŁOBUCKIM W 8 ROKU ( II część raportu za 8 rok oparta o dane o uczniach szkół ponadgimnazjalnych z SIO MEN) CZĘŚĆ

Bardziej szczegółowo

Bezrobocie i inne wyzwania dla polityki rynku pracy. dr Krzysztof Kołodziejczyk

Bezrobocie i inne wyzwania dla polityki rynku pracy. dr Krzysztof Kołodziejczyk Bezrobocie i inne wyzwania dla polityki rynku pracy dr Krzysztof Kołodziejczyk Plan 1. Bezrobocie definicja, rodzaje, przyczyny 2. Państwo a bezrobocie 3. Inne wyzwania rynku pracy 4. Wskaźniki rynku

Bardziej szczegółowo

Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku. MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH W POWIECIE SANOCKIM II CZĘŚĆ RAPORTU ZA 2011 ROK (UZUPEŁNIENIE)

Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku. MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH W POWIECIE SANOCKIM II CZĘŚĆ RAPORTU ZA 2011 ROK (UZUPEŁNIENIE) Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH W POWIECIE SANOCKIM II CZĘŚĆ RAPORTU ZA 2011 ROK (UZUPEŁNIENIE) Lipiec 2012 WYNIKI BADANIA W SZKOŁACH PONADGIMNAZJALNYCH Na

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU, PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY - DO 2020 ROKU.

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU, PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY - DO 2020 ROKU. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XII/159/15 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 27 maja 2015r. PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU, PROMOCJI ZATRUDNIENIA ORAZ AKTYWIZACJI LOKALNEGO RYNKU PRACY - DO 2020 ROKU. Cele:

Bardziej szczegółowo

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE ROPCZYCKO SĘDZISZOWSKIM W 2013 ROKU (CZĘŚĆ PROGNOSTYCZNA)

MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE ROPCZYCKO SĘDZISZOWSKIM W 2013 ROKU (CZĘŚĆ PROGNOSTYCZNA) Powiatowy Urząd Pracy w 39-100 Ropczyce, ul. NMP 2 Tel/fax (017) 2218523 e-mail: rzro@praca.gov.pl MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE ROPCZYCKO SĘDZISZOWSKIM W 2013 ROKU (CZĘŚĆ PROGNOSTYCZNA)

Bardziej szczegółowo

Wyzwania rozwojowe gmin województwa śląskiego w kontekście zachodzących procesów demograficznych

Wyzwania rozwojowe gmin województwa śląskiego w kontekście zachodzących procesów demograficznych Wyzwania rozwojowe gmin województwa śląskiego w kontekście zachodzących procesów demograficznych Cel badania Główny: Identyfikacja kierunków i czynników rozwoju województwa śląskiego w kontekście zachodzących

Bardziej szczegółowo