Wpływ mediów na wychowanie

Transkrypt

1 Wpływ mediów na wychowanie 1. Media i wychowanie definiowanie pojęć. Żyjemy w wieku środków masowego przekazu. Radio, telewizja, gazety, reklamy nakłaniają nas do czegoś, ciągle pouczają, sugerują co jest piękne i prawdziwe. Media są powszechne w naszej rzeczywistości. Ich znaczenie, możemy rozpatrywać na dwóch płaszczyznach: - mogą dostarczać nam rzetelnych informacji i propagować wartości kultury - mogą w dowolny sposób kreować naszą rzeczywistość poprzez próby masowej manipulacji Media są to przedmioty i urządzenia przekazujące określone informacje (komunikaty) poprzez słowo, obrazy, dźwięk lub kompilację tych elementów. Umożliwiają one wykonywanie czynności intelektualnych i manualnych. Są wszechobecne w naszym życiu, dzięki nim człowiek tworzy i wykonuje różne zadania. W społeczeństwie informacyjnym są podstawowym narzędziem pracy człowieka. Umożliwiają: - pozyskiwanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji - komunikowanie się - kształtowanie wartości i postaw - upowszechnianie kultury Pod pojęciem wychowania rozumiemy wszelkie działania, mające na celu wspieranie rozwoju człowieka, kształtowanie jego osobowości (intelektualnej, emocjonalnej). Proces ten: - umożliwia zdobywanie wiedzy i umiejętności - kształtuje system wartości i przekonań - przygotowuje do ideałów, wzorów i standardów życia społecznego Świat mediów staje się naturalnym środowiskiem człowieka (zwłaszcza młodego). Ważnym zadaniem jest więc przygotowanie dzieci i młodzieży do funkcjonowania w tym świecie (poznanie języka mediów, ich wybór, krytyczny odbiór, tworzenie własnych komunikatów).mówiąc o edukacji i mediach, należy wyróżniać następujące obszary: - kształcenie o mediach - kształcenie przez media - kształcenie dla mediów Media w edukacji i wychowaniu to m.in.: pomoce naukowe, środki dydaktyczne, technologie informacyjne, które wspomagają proces nauczania, samokształcenia i wychowania (komputer, internet, telewizja, magnetowid, odtwarzacz DVD, radio, magnetofon, odtwarzacz CD, modele, mapy, podręczniki, prasa, książka ). 2. Związek między mediami i wychowaniem (edukacją). W XXI wieku jesteśmy świadkami wielkich zmian, zapoczątkowanych już w wieku XX. Obecnie zanika kultura słowa drukowanego na rzecz kultury wizualno-informatycznej. Myślenie człowieka staje się w znacznej mierze obrazowo-informatyczne, całościowe, alegoryczne. Komputer i Internet stają się bankiem informacji w społeczeństwie informacyjnym i medialnym. Następuje demokratyzacja 1

2 i wyrównywanie szans oświatowych w przekazie informacji nie istnieją bariery w postaci odległości lub czasu. Media wkraczają we wszystkie dziedziny życia (usługi, praca, rozrywka, kultura, edukacja). Pojawiają się nawet nowe dziedziny, np. pedagogika medialna, która opisuje i wyjaśnia oddziaływanie mediów biorących udział w procesach dydaktycznych i wychowawczych. Pojawia się potrzeba wprowadzania edukacji medialnej, która przygotowuje społeczeństwo (dzieci, młodzież i dorosłych) do świadomego i krytycznego odbioru mediów, posługiwania się nimi, komunikowania, uczenia się, zdobywania i przetwarzania (selekcji i weryfikacji) informacji. Edukacja medialna (jako dziedzina praktyki oświatowej) zaczęła istnieć wraz z filmem, telewizją i amatorskimi filmami wideo lat 70-tych. W związku z tym, że media pozaprasowe używają specyficznych sposobów kodowania informacji, trzeba nauczyć się je odczytywać. Z przykrością należy stwierdzić, że obecnie zanika pokolenie przyzwyczajone do skupienia, samodzielnej lektury i długich wykładów. Nowe pokolenie jest wychowane na telewizji i filmach akcji trudno mu zrozumieć przekazywane informacje, jeżeli nie są wyrażone w formie obrazów i dźwięków. Zaistniała jednak potrzeba wprowadzenia edukacji, która uodporniłaby odbiorców (głównie młodych) na kłamstwa, półprawdy, propagandę i manipulacje. Edukacji, która nauczyłaby czytać między wierszami. Istnieją następujące rodzaje edukacji medialnej: - medialna edukacja technologiczna oparta na informacji i telekomunikacji, przygotowuje pracowników gospodarki narodowej do wykorzystywania mediów w pracy (gwarantuje to sukces), np.; wielkie korporacje w Stanach Zjednoczonych sponsorują sprzęt komputerowy w szkołach; - medialna edukacja artystyczna rozwija talenty, umiejętności samoekspresji i twórczości - medialna edukacja etyczna uczy, jak krytycznie odbierać przekazy płynące z mediów (reklama, telewizja, gry komputerowe często powodują bowiem nadmierną konsumpcję, przemoc, deprawację); - medialna edukacja obywatelska oparta na serwisach informacyjnych, dostarcza wiadomości o kraju i świecie (często są to jednak treści szokujące). Znając tajniki mediów możemy bronić się przed ich manipulacją. Dzięki nim możemy lepiej wspomagać ucznia oraz kreować określone wartości pedagogiczne (w zakresie nauczania i wychowania). Multimedialne środki dydaktyczne, używane w procesie nauczania, uczenia i wychowania umożliwiają lepszą efektywność i sprawniejsze osiąganie celu. W związku z nimi musimy jednak podejmować nowe działania: - przygotować ucznia do życia w społeczeństwie informacyjnym - zapewnić mu możliwość korzystania z technologii informacyjnej w uczeniu się i rozwiązywaniu problemów; - nauczyć go obsługi urządzeń, odbierania informacji, ich przetwarzania i zabezpieczania; - usprawnić komunikację w systemie oświaty; - działać na rzecz wyrównywania szans młodzieży z małych miejscowości, oddalonych od centrów kulturowych lub młodzieży z biednych rodzin (telewizja interaktywna); - inicjować działania wspierające rozwój edukacji informatycznej; - upowszechniać dostęp do Internetu; - blokować treści będące zagrożenie dla rozwoju dzieci i młodzieży. 2

3 Przygotowując młodzież do życia w społeczeństwie informacyjnym, musimy uwzględniać jego cechy: - postęp informacyjny ułatwia osiąganie dobrych wyników (konkurencyjność); - do rozwoju potrzebne są komputery i środki łączności oraz umiejętność posługiwania się nimi, ich wykorzystania i kreowania programów; - istnieje powszechny dostęp wszystkich ludzi do podstawowego zakresu techniki komunikacyjnej i informacyjnej; - istnieje otwarta sieć, czyli nieskrępowany dostęp do sieci wszystkich operatorów i usługodawców; - istnieje zdolność wzajemnego łączenia się i przetwarzania danych; - kompatybilność i zdolność współpracy wszelkiej techniki umożliwia kontakt bez względu na miejsce pobytu ludzi. W Polsce jesteśmy jeszcze w fazie przedinformacyjnej występują tutaj problemy natury ekonomicznej i technicznej. Sytuację utrudniają, np. monopol państwa, wysokie opłaty połączeń, słaba jakość łącz, brak odpowiednich ustaw regulujących te zagadnienia, niski poziom świadomości ludzi. Jeszcze w tym roku może trafić do polskich szkół ponad 300 mln. euro przeznaczonych z funduszy Unii Europejskiej. Informatyka, komputery, Internet to dziś część życia. Fakt posiadania dobrze wyposażonej i podłączonej do Internetu pracowni stał się dla szkół ważnym argumentem marketingowym. Jednak nadal problemem jest przestarzały sprzęt (sprzęt komputerowy po około 3 latach powinien podlegać całkowitej wymianie), brak drugiej pracowni, brak administratorów sieci komputerowych w szkole i słabe umiejętności nauczycieli. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne (największy polski wydawca edukacyjny) chcą zaistnieć na większą skalę na rynku multimediów i zaoferować interaktywne tablice współpracujące z komputerem i projektorem. Dzięki specjalnemu oprogramowaniu łączą one użyteczność zwykłej tablicy z tym, co oferują edukacyjne programy multimedialne i Internet. Niestety barierą nie do przeskoczenia dla większości szkół są koszty informatyzacji. 3. Media propaganda czy kształcenie. Media wywierają ogromny wpływ na człowieka szczególnie młodego. Wpływ ten może być bardzo subtelny, niezamierzony. Jednak często przekazywane informacje są wybierane pod kątem widowiskowości i rankingów oglądalności, np. w telewizyjnych programach informacyjnych często pokazywane są powodzie, klęski, kataklizmy, gwałtowne zachowania ludzi (człowiek spokojny jest nudny ). Ponieważ nie było żadnych aktów gwałtów, zespoły reporterów z agencji informacyjnej opuściły miasto, w związku z czym wydarzeniom tym nie nadano w kraju żadnego rozgłosu. Selektywne wysuwanie pewnych tematów na pierwszy plan sprawia, iż środki masowego przekazu mogą oddziaływać na późniejsze wydarzenia, a nie tylko informować o nich. Czasem relacja staje się bardziej interesująca niż samo wydarzenie. Między propagandą, a kształceniem występują subtelne różnice. Propaganda jest to systematyczne rozpowszechnianie danej doktryny, natomiast kształcenie to proces przekazywania wiedzy lub umiejętności. Przykładem mogą być zadania z matematyki, które z jednej strony kształcą, ale z drugiej strony ich treść stanowią często procenty 3

4 i zyski (propaganda ustroju). System wartości każdego człowieka decyduje o tym, czy traktuje on jakąś informację jako propagandę czy kształcenie, np. film o szkodliwości próbowania marihuany będzie uznawany przez wychowawców za prawdę, natomiast przez narkomanów za fałsz. Telewizja odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu naszego sposobu spostrzegania świata. Często przed telewizorem spędzamy więcej czasu niż w szkole, czy w pracy. Telewizja wywiera na nas bardzo silny wpływ. Jednak rzeczywistość telewizyjna jest często niedokładna i myląca. Sugeruje ona, że na świecie jest więcej mężczyzn, wszystkie kobiety są piękne, ale mało doświadczone, zbrodni jest o wiele więcej niż w życiu realnym. Ukształtowane postawy i poglądy nałogowych telewidzów są szokujące, np.: - pełno jest w nich uprzedzeń rasowych; - na świecie większość ludzi to lekarze, prawnicy, sportowcy; - kobiety mają bardziej ograniczone zdolności i zainteresowania niż mężczyźni; - istnieje przesadne wyobrażenie o przemocy na świecie; - każde społeczeństwo składa się głównie z ludzi młodych i zdrowych; - każda kobieta powinna być szczupła i zgrabna; - świat jest złowrogi i groźny; - wszyscy chcą nas wykorzystać. Ludzie, którzy długo oglądają telewizję, przyswajają sobie określony system przekonań, ponieważ telewizja jest największym źródłem informacji o zbrodniach i przestępstwach. Pod wpływem telewizji może wzrastać liczba kradzieży, gdyż reklamy zachęcają do konsumpcji różnych dóbr i propagują styl życia klasy wyższej i średniej. Panująca iluzja powszechności bogactwa i konsumpcji powoduje frustrację i gniew oraz chęć zdobycia czegoś za wszelką cenę. Często nawet twórcy związani z mediami dostrzegają ich negatywne strony: Cechą charakterystyczną współczesnego kina jest brak uczuć mówi słynny czeski reżyser Jirzi Menzel. A twórców fascynuje fałsz, krzywdzenie ludzi i moralna ohyda. Sztuczny świat, w którym również bohaterowie są ze sztucznego tworzywa, odciąga uwagę widza od bliźnich, prawdziwych ludzi. Śmierć i przemoc fascynują, przynoszą łatwy sukces. Dlatego kina są pełne filmów o niczym, wychowujących widzów jeśli nie ku brutalności, to ku obojętności. Znieczulica jest wspólną cechą większości filmów. 4. Internet-zalety i zagrożenia. Mówiąc o wpływie mediów na wychowanie należy szczególnie podkreślić znaczenie komputera a szczególnie Internetu. Jest to wspaniałe, nowoczesne urządzenie, które kształci i bawi. Dokonując zakupu tego sprzętu, rodzice często muszą zdobyć się na wielki wysiłek finansowy. Przychodzi im to łatwo, gdyż zdają sobie sprawę z zalet komputera i cieszą się, że przed dzieckiem otwiera się świat. Dostrzegają tylko walory tego sprzętu i myślą, że zaspokoi on w pełni potrzebę kontaktów międzyludzkich. Ich pociecha, zazwyczaj od razu, wykazuje wspaniałe wyczucie urządzenia i doskonałe umiejętności dotyczące obsługi. Rodzice nie nadążają za dzieckiem i pozostawiają je z komputerem, bez kontroli (nie zdając sobie sprawy z zagrożeń). Obecnie na podstawie raportu IAB na koniec 2005 r. szacuje się liczbę użytkowników Internetu: 4

5 - w Polsce ok. 10 mln. osób (w ciągu ostatniego roku przybyło ok. 500 tys.); - na świecie ok. 1 miliarda osób (z czego 1/3 stanowią kraje azjatyckie). Internet może służyć rozmaitym celom, np.; - autoprezentacji; - nawiązywaniu kontaktów społecznych; - wymianie myśli (konkretną osobą lub grupą dyskusyjną); - zdobywaniu informacji i ich szybkiemu przesyłaniu (tekst, obraz i dźwięk); - edukacji (łatwy dostęp do materiałów naukowych, możliwość udziału w wykładach i konferencjach); - dokonywaniu zakupów (bez wychodzenia z domu); - kontaktom werbalnym (telefonia internetowa); - rozrywce. Bez wątpienia zaletami Internetu są: - ogromny zasięg; - szybkość otrzymania i dostarczenia informacji; - wielość obsługiwanych form medialnych; - zachowanie prywatności (w przypadku odpowiednich zabezpieczeń); - ochrona danych osobistych (w przypadku odpowiednich zabezpieczeń); - usprawnianie edukacji, komunikacji, wypoczynku, usług; - łatwy, tani dostęp do sieci (stałe łącza, łącza DSL i kablowe, sieci bezprzewodowe, itp.); - poczucie przynależności do wielkiej, wirtualnej wspólnoty. Jednak dostrzegając pozytywne aspekty korzystania z Internetu, nie można zapomnieć o zagrożeniach. Media bez kontroli oznaczają dziecko rzucone na łup deprawatorów lub pozbawione przewodnika i odpowiedniego komentarza do przyswajanych treści. Do zagrożeń wychowawczych płynących z Internetu można zaliczyć: - ryzyko zetknięcia się z treściami obraźliwymi, dosadnymi, np.; pornograficznymi, zawierającymi przemoc, zachęcającymi do zachowań destrukcyjnych (samookaleczenia, narkotyki, samobójstwa dokładne instrukcje); - nagabywanie przez ludzi o złych zamiarach (sekty, seks); - nieuczciwy marketing; - możliwość ukrycia się osób o złych zamiarach (pedofile); - udawanie kogoś innego (podwójna osobowość); - możliwość naruszania prywatności i pozyskiwania danych personalnych w niegodziwych celach; - obraźliwe zachowania niektórych użytkowników; - prowokacja do zmiany tożsamości; - uzależnienie od Internetu; - socjomania internetowa; - wzmacnianie erotomanii (chat erotyczny, randkowy); 5

6 Pokolenie współczesnych użytkowników Internetu uważa, że: Jeśli nie ma czegoś w Internecie to znaczy, że to nie istnieje. Rzeczywistość wirtualna przewyższa rzeczywistość realną, a Internet staje się jedynym, wiarygodnym źródłem wiedzy o otaczającym nas świecie. Zastępuje on również bezpośrednie kontakty z ludźmi. Dziecko często spędza w sieci coraz więcej czasu kosztem obowiązków rodzinnych, szkolnych, a dorosły - zawodowych. Symptomy uzależnienia przejawiają się także w zaniedbywaniu dotychczasowych przyjaciół, prowadzącym nawet do ich utraty. W sytuacji braku możliwości korzystania z komputera, użytkownik staje się rozdrażniony i agresywny. Mogą pojawić się również konflikty związane z użytkowaniem komputera. Człowiek często oszukuje siebie i innych odnośnie czasu spędzonego przy tym medium. Czasem występuje przymus wchodzenia na określone strony internetowe oraz łamanie dawanych sobie i innym obietnic oraz postanowień. Często formą kompensacji braku rzeczywistych relacji interpersonalnych jest CHAT. Kontakty w sieci mogą być inicjowane i przerywane w każdej chwili (brak poczucia wstydu i odpowiedzialności) wyłączając urządzenie, wyłączamy drugiego człowieka. Użytkownik ma możliwość ukrycia własnej tożsamości i wykreowania wymarzonego obrazu siebie. CHAT daje złudne poczucie bliskości z innymi, mimo, iż człowiek w rzeczywistości pozostaje tylko z urządzeniem (samotność w sieci). Można powiedzieć, że jest to forma alienacji wzrost osamotnienia powoduje stany depresyjne, aż do desocjalizacji jednostki. Niektórzy użytkownicy sieci uporczywie wręcz wracają do rozmów na CHACIE, mimo upokorzeń, kłopotów rodzinnych, zawodowych, zdrowotnych, świadomości odrealnienia, ucieczki od rzeczywistości czy zamykania się w kręgu niebezpiecznej iluzji. Wielkim problemem jest także sięganie po treści pornograficzne (strony internetowe, CHAT erotyczny, kamery internetowe). Jest z tym związane zagadnienie reifikacji (urzeczowienia) i parcjalizacji człowieka (dzielenia na części). Więzi międzyludzkie ulegają zwulgaryzowaniu, sprymitywizowaniu, uprzedmiotowieniu oraz wypaczeniu. Uruchamia się potrzeba coraz silniejszych bodźców dla uzyskania stanu samozaspokojenia emocjonalnego. Może pojawić się również amoralność, egoizm, agresja i przemoc. Równie wielkim problemem jest dostęp do treści zawierających przemoc, agresję, śmierć. Bardzo duża grupa internautów odwiedza strony zawierające wszystkie oblicza śmierci. Większość z tych użytkowników to młodzież. Zaczyna się bardzo niewinnie, najpierw oglądają filmy z wypadków, potem coraz mocniejsze materiały a gdy psychika zostaje odpowiednio stępiona, osoby takie szukają coraz mocniejszych scen. Internet jest pełen wszelkiego rodzaju filmów prawdziwych bądź wyreżyserowanych, poświeconych właśnie tej tematyce. Jest to temat świetnie sprzedający się w tym medium a musimy pamiętać, że Internet to również, albo przede wszystkim zarabianie pieniędzy. W przypadku treści zawierających przemoc, śmierć, nawet psychika ludzi dorosłych zostaje wypaczona. Nie trzeba zbyt dużej wyobraźni, żeby przewidzieć skutki oddziaływania takich treści na psychikę młodego człowieka, psychikę która dopiero się kształtuje. Często społeczeństwo zadaje sobie pytanie; skąd wokół nas tyle przemocy, znieczulicy i odczłowieczenia. Socjologowie i psycholodzy wskazują jednoznacznie jako jedno ze źródeł właśnie Internet. Uzależnienie od komputera zaczyna się bardzo niewinnie. Powoli narasta zaangażowanie prowadzące czasem do zupełnej niezdolności zaprzestania korzystania 6

7 z sieci. Wszelkie bariery wstydu mogą być przełamane. Człowiek ulega własnej słabości, równocześnie sądząc naiwnie, że potrafi kontrolować swoje zachowanie. Może pojawić się również przestępczość internetowa: - propozycje seksualne (pedofile); - sięganie do technologii komputerowej, aby znaleźć dostęp do dzieci (potencjalnych ofiar); - wymienianie się treściami pornograficznymi lub zawierającymi przemoc; - identyfikowanie dzieci, które można wykorzystać; - współpraca z osobami o podobnych preferencjach; - handel narkotykami; - organizowanie burd, bójek (np. pseudokibiców); - nielegalne pozyskiwanie informacji (włamania do komputerów, sieci itp.). Badania przeprowadzone wśród internautów w wieku lat dowodzą, iż: - 58% było wciąganych w rozmowy o charakterze seksualnym; - 14% otrzymywało zdjęcia pornograficzne; - 32% doświadczyło agresji (słownej); - 69% miało propozycję spotkania. Dzieci najbardziej zagrożone uzależnieniem komputerowym oraz uleganiem niebezpiecznym wpływom są najczęściej wyobcowane ze środowiska rodzinnego. Czują się osamotnione (niedosyt kontaktów z bliskimi) i przeżywają rozmaite problemy, którymi chcą się z kimś podzielić. Są często nieświadome niebezpieczeństw, na które są narażone. Przestępcy internetowi dokonują manipulacyjnego preparowania ofiar: 1. nawiązują z nimi kontakt 2. zdobywają zaufanie 3. zauważają problemy dziecka 4. zdobywają jego sympatię i przyjaźń 5. przesyłają zdjęcia 6. często podszywają się pod kogoś innego 7. podsycają ciekawość dziecka 8. odwrażliwiają go 9. stępiają poczucie wstydu 10. dyskredytują autorytety i postawy moralne 11. osłabiają zdolność do moralnego osądu Jak Rodzic może niwelować negatywne skutki mogące mieć wpływ na jego dziecko? Nie ma prostej recepty, ale jest kilka ważnych zasad, którymi rodzice powinni się kierować: - kontrolować czas korzystania przez dziecko z komputera; - jeżeli pozwala nam na to wiedza informatyczna kontrolować strony, po których dziecko się porusza; 7

8 - nie pozostawiać dziecka samego w zamkniętym pokoju z komputerem (często pod pretekstem odrabiania lekcji dzieci odwiedzają strony nieprzeznaczone dla nich); - nie pozwalać wykonywać innych czynności podczas pracy z komputerem (często dzieci korzystają z komputera równocześnie jedząc obiad, odrabiając lekcje, czy przyjmując kolegów); - rozmawiać z dzieckiem o zagrożeniach płynących z Internetu; - interesować się wirtualnymi znajomościami; - nie zezwalać na publikowanie zdjęć wraz z danymi pozwalającymi na identyfikację. 5. Środki masowego przekazu a wychowanie. Środki masowego przekazu będąc nośnikami informacji i treści wywierają ogromny wpływ na kształtowanie się opinii i poglądów odbiorców poprzez - powtarzanie tematów - udramatyzowanie tematów - atrakcyjność treści Przekazywanie określonych treści może dokonywać się jawnie lub w sposób zamaskowany, uczciwie lub nieuczciwie, z pobudek szlachetnych lub egoistycznych. Często zawierają one podteksty psychologiczne (zwłaszcza reklamy) oraz elementy przemocy i rozwiązłości (szczególnie teledyski). Nadużywanie bodźców lękowych może dać skutki uboczne w postaci nerwic, fobii, zobojętnienia na odbierane treści (działanie mechanizmów obronnych psychiki) odnosi się to przede wszystkim do ludzi młodych. Ludzie nieprzystosowani społecznie lub z zaburzeniami psychicznymi chętnie naśladują w realnym życiu, przedstawione w środkach masowego przekazu wzory aspołecznego zachowania. Na podatny grunt trafiają sceny i opisy okrucieństwa, akty sadyzmu, treści pornograficzne. Towarzyszy temu trywialność i brak rzetelnych informacji. Środki masowego przekazu mogą również przynieść wiele korzyści w pracy oświatowej. Przede wszystkim odpowiednio zastosowane zwiększają efektywność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych. Poszerzają wiedzę z różnych dziedzin, dostarczają rozmaitych informacji oraz doznań estetycznych, kształtują poglądy, sprzyjają rozwojowi osobowości. W. Okoń twierdzi, iż niektóre środki dydaktyczne (jak aparaty filmowe, telewizory, magnetowidy) stały się metodami nauczania, chociaż nie obywają się bez czynności nauczyciela. Zwłaszcza dzieci i młodzież postrzegają telewizję jako wiarygodne źródło informacji. Często tracą czas na oglądanie beznadziejnych programów, zamiast przeznaczyć go na poznawanie świata realnego. Widząc przemoc zachowują się brutalnie, tracą wrażliwość, przyjmują poglądy narzucane przez telewizję. Zaniedbują rodzinę, przyjaciół i szkołę (mają problemy z nauką i czytaniem). Nie mają czasu na poznawanie takich wartości, jak: dobroć, życzliwość, serdeczność, przyjaźń, altruizm itp. Rodzice powinni przeciwdziałać zagrożeniom płynącym ze środków masowego przekazu: - więcej zajmować się własnym dzieckiem; - kontrolować czas spędzany przez dziecko przed małym ekranem; - rozmawiać z dziećmi na temat emitowanych programów (uczyć krytycznego odbioru); - mieć wpływ na dobór treści prezentowanych w telewizji; - komentować treści wspólnie oglądane; 8

9 Do tych działań dołącza również szkoła poprzez: - kształtowanie u dzieci umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji i ich krytycznego odbioru; - podejmowanie dyskusji na temat programów i idei w nich zawartych; - uruchamianie programów edukacyjnych; - ostrzeganie przed możliwością manipulacji i deformowania rzeczywistości przy pomocy kamery; - uczenie dokonywania właściwego wyboru i czynienia godziwego użytku z odbieranych treści. Mass media są powszechnym i trwałym elementem naszej rzeczywistości. Mogą one być środkiem przekazu informacji, mogą umacniać wartości kultury, ale mogą także dowolnie kreować obraz rzeczywistości. Media charakteryzują się ogromną siłą przekazu i szerokim zasięgiem działania. Mogą szerzyć pornografię, przemoc, gwałt, kłamliwą reklamę i wyrafinowaną manipulację. Nieprzygotowany użytkownik może się od nich uzależnić i ulegać zniekształconemu obrazowi świata, człowieka i podstawowych wartości. Media tworzą określoną rzeczywistość społeczną, zarówno w aspekcie zbiorowym, jak i jednostkowym. Wielkim problemem staje się jednak fakt, iż: - prezentowana w nich rzeczywistość jest różnorodna, czasem nawet sprzeczna; - brak jest stabilnych systemów wartości (można je dowolnie przyjmować i porzucać); - ukazują świat konsumpcji i zaspokajania pragnień; - ważne jest tylko to, co sprawia przyjemność; - wszystko koncentruje się na zaspokajaniu potrzeb niższego rzędu; - dokonują zmian w osobowości człowieka m. in. poprzez: ukazywanie przemocy, przestępczości, pornografii, szkodliwe przekazy na podświadomość, dominację obrazu, propagandę; - wpływają negatywnie na rozwój emocji, odwrażliwiają; - ukazują przemoc w taki sposób, że może ona imponować i skłaniać do naśladowania; - wizerunek człowieka jest zredukowany do sfery ciała (zafałszowany obraz miłości, małżeństwa i seksualności prowadzący do zaburzeń, wulgaryzacji i egoizmu); - nadmiar obrazów pociąga za sobą marginalizację słowa i może powodować uzależnienie od mediów audiowizualnych oraz ucieczkę przed twórczą aktywnością; - ograniczenie wolności wewnętrznej niweczy skuteczność wpływów wychowawczych; - propaganda zawęża myślenie, wzbudza niechęć i uprzedzenia oraz utrudnia zdobywanie wiedzy; - manipulacja fałszuje obraz świata (np.: poprzez fragmentaryzację i zatrucie informacyjne). Aby zapobiegać negatywnym przejawom działania środków masowego przekazu należy wzmacniać następujące postawy: 9

10 - postawę krytyczną wobec mediów (intelektualna analiza przekazu medialnego, znajomość mechanizmów działania mediów, korzystanie z kilku źródeł informacji, krytyczna postawa wobec mediów, niezależność myślenia); - postawę selektywności (wolny wybór medium i prezentowanych przez nie treści, wysiłek intelektualny i moralny podczas ich odbioru); - postawę twórczej aktywności (angażowanie własnej woli i aktywności, obcowanie z mediami w celu rozwijania własnej osobowości). 6. Czy nasza cywilizacja schodzi na psy? Myślę, że wiele osób zadaje sobie dzisiaj to pytanie. Powtórzyliśmy je za autorem jednego z artykułów zamieszczonych w prasie. Przeglądając głównie tygodniki ( Forum, Polityka ) napotkamy wiele artykułów w podobnym tonie. Wynika z nich niezbicie, że: - obecnie publika jest żądna krwi, więc media starają się wyjść naprzeciw tym oczekiwaniom; - aby znaleźć się w telewizji, trzeba zrobić dosłownie wszystko, np.: łykać koktajl z żywych dżdżownic, balansować nad przepaścią, nurkować w basenie pełnym piranii; - na oczach milionów widzów należy pokonać naturalne odruchy obrzydzenia i paniki oraz odrzucić własne poglądy i przekonania; - w programie o gwałcie nie wystarczy obecność ofiary, obok niej musi zasiąść jej oprawca; - goście wielu programów za honoraria bez skrępowania opowiadają o masturbacji, otyłości, lękach czy problemach w łóżku; - telewizja straszy, a widownia lubi się bać (zamiast o wypadku, mówi się o katastrofie, zamiast o chuligańskiej awanturze - o wojnie band itp.); - poszanowanie godności śmierci jest naruszane; - agresja w mediach jest usprawiedliwiana, przynosi satysfakcję, nagrodę lub nie zostaje ukarana, jest dokonywana przez wiele atrakcyjnych osób; - telewizja niszczy wszelkie symbole, promuje samouwielbienie, podglądactwo, rozwija kult tego, co chwilowe; - kolejne programy reality - show wprawiają w osłupienie, np.: Teen Big Brother, w którym młodzież miała nawiązać kontakt, skończył się w łóżku lub Wife Swap - zamiana żon - dzieci oglądające telewizję widzą albo świat piękny i bogaty, albo brutalny i ohydny prawdziwego świata nie ujrzą nigdy; tysięcy francuskich dzieci już w wieku poniżej 12 lat przez minutę lub dłużej oglądało film pornograficzny; - pod wpływem treści propagowanych w mediach nastoletni chłopcy chodzą w markowych garniturach i mają przygodne kochanki; - w sieci mogą publikować wszyscy i wszystko; - specjaliści od reklamy dwoją się i troją, by przedrzeć się do nas ze swoim przekazem, robią to często omijając sprytnie naszą świadomość, np.: milisekundowe, niewidoczne gołym okiem komunikaty pozwalają manipulować zachowaniem ludzi bez ich wiedzy. 10

11 Fakty mówią same za siebie! 7. Świadomy odbiór telewizji ( mediów ). W obecnych czasach media coraz bardziej się rozwijają i unowocześniają. Dorośli zadają sobie coraz mniej trudu, aby je poznać. Mają również coraz mniej czasu dla swoich dzieci. Warto więc zadać sobie pytanie: czy nasze pociechy zostaną wychowane przez media, czy przez nas? Zwłaszcza, że mamy coraz więcej odbiorników, prywatnych stacji łącza satelitarne oraz wolność prasy. Z mediów korzystamy codziennie to one tworzą współczesne poglądy, oceny, wrażliwość. To one narzucają scenerię i harmonogramy imprez czy zawodów. Łamią kanony jedności miejsca, czasu i akcji. Coraz częściej organizują ludziom czas (od serialu do programu rozrywkowego). Największy sukces odnoszą w polityce trudno dziś wyobrazić sobie popularność polityków bez popularności telewizyjnej. Dzięki niej mamy do czynienia z pozorami szczerości, bezpośredniości, a nawet pewnej intymności. Ukazywane obrazy budzą w nas odczucia (sprawiają dobre wrażenie), natomiast przekazywane treści przestają się liczyć. Każdy obraz jest odbierany indywidualnie, subiektywnie, natomiast słowo jest konkretne. Niestety przeżywamy dziś wielki kryzys słowa, do którego w znacznej mierze przyczynia się telewizja. Współczesna technika zdolna jest wytworzyć sztuczny obraz, łudząco podobny do naturalnego. Agresja w mediach wywołuje zobojętnienie na wydarzenia dziejące się w rzeczywistości. Ludzie nie reagują na zło, nie pomagają sobie w trudnych sytuacjach, gdyż patrzą na to jak przez filtr telewizora. Niestety dzieci najszybciej przejmują wzorce z gier wideo i okrutnych filmów. Telewizja daje nam pozorne poczucie bezpieczeństwa. Uważamy, że zło dzieje się gdzieś w nierealnym świecie, daleko od nas. Media są często wielkim oszustwem, magią i złudzeniem. W ich świat dzieci powinny być wprowadzane przez rodziców. To oni wyjaśniają fenomen mediów, wspólnie oglądają audycje przeznaczone dla dzieci i wyjaśniają, np.: sceny zaprzeczające prawom przyrody, reklamy i język. Świadomy rodzic nauczy dziecko słuchać i rozumieć, prawidłowo oceniać pokazywane sytuacje, postrzegać dobro i zło. Opracowanie dla rodziców Gimnazjum nr 1 w Nowym Targu przygotowane przez: z-cę Dyr. mgr inż. Tomasza Szachoń pedagoga mgr Alinę Kniotek 11