Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich,

Transkrypt

1 Załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r. (poz. 2117) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich,

2 Usunięto: 4 Usunięto: 4 Wstawiono: 4 Usunięto: 6 SPIS TREŚCI WSTĘP CELE PROGRAMU I STRATEGIA ICH OSIĄGNIĘCIA...6 Cel 1. Poprawa konkurencyjności oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju sektora rolnego... 6 Cel 2. Wsparcie przemysłu przetwórczego w celu poprawy jego pozycji konkurencyjnej... 7 Cel 3. Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich... 7 Priorytet 1. Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno- żywnościowym... 8 Priorytet 2. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich... 8 Priorytet 3. Pomoc techniczna OCENA EX ANTE UZUPEŁNIENIA PROGRAMU OPIS DZIAŁAŃ UZUPEŁNIENIA PROGRAMU Priorytet 1. Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno żywnościowym Działanie 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Działanie 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom Działanie 1.3. Szkolenia Działanie.1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego Działanie 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych Priorytet 2. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Działanie 2.1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych Działanie 2.2. Scalanie gruntów Działanie 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Działanie 2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów Działanie 2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Działanie 2.6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem Działanie 2.7. Pilotażowy Program Leader Priorytet 3. Pomoc techniczna Działanie 3.1. Wsparcie systemu zarządzania i wdrażania Programu Działanie 3.2. Rozwój instytucjonalny Działanie 3.3. Informowanie i promocja Programu TABELA FINANSOWA SYSTEM WDRAŻANIA DZIAŁAŃ Podstawowe zasady zatwierdzania projektów do realizacji Zgłaszanie wniosków o dofinansowanie realizacji projektów ze środków Programu Ocena wniosku o dofinansowanie realizacji projektu Umowa o dofinansowanie realizacji projektu Zobowiązania beneficjenta w związku z realizacją projektu Zamówienia publiczne i zasady wyboru wykonawców usług lub dostawców towarów w ramach projektów Zasady rozliczania projektów oraz dokonywania płatności na rzecz beneficjenta Sprawozdawczość MONITOROWANIE PROGRAMU INFORMOWANIE I PROMOCJA PROGRAMU Strategia informowania i promocji Programu Cele działań informacyjnych i promocyjnych Odbiorcy działań informacyjnych i promocyjnych Zasięg geograficzny Formy i zakres działań informacyjnych i promocyjnych Finansowanie realizacji strategii Monitorowanie i ocena działań w zakresie informowania i promocji Jednostki kontaktowe w instytucjach uczestniczących we wdrażaniu Programu Wstawiono: 6 Usunięto: 6 Usunięto: 6 Wstawiono: 6 Usunięto: 6 Usunięto: 7 Wstawiono: 7 Usunięto: 7 Usunięto: 7 Wstawiono: 7 Usunięto: 7 Usunięto: 8 Wstawiono: 8 Usunięto: 8 Usunięto: 8 Wstawiono: 8 Usunięto: 8 Usunięto: 9 Wstawiono: 9 Usunięto: 9 Usunięto: 10 Wstawiono: 10 Usunięto: 10 Usunięto: 22 Wstawiono: 22 Usunięto: 22 Usunięto: 22 Wstawiono: 22 Usunięto: 22 Usunięto: 22 Wstawiono: 22 Usunięto: 22 Usunięto: 22 Wstawiono: 22 Usunięto: 22 Usunięto: 34 Wstawiono: 34 Usunięto: 34 Usunięto: 42 Wstawiono: 42 Usunięto: 41 Usunięto: 49 Wstawiono: 49 Usunięto: 48 Usunięto: 57 Wstawiono: 57 Usunięto: 56 Usunięto: 66 Wstawiono: 66 Usunięto: 65 Usunięto: 66

3 Załączniki do Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, Usunięto: 173 Wstawiono: 173 Usunięto: 172 3

4 WSTĘP Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, , zwane dalej Uzupełnieniem Programu zostało opracowane zgodnie z art. 18 rozporządzenia 1260/1999/WE z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. Urz. UE L 161/1 z ) *) oraz art. 11 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz. U. Nr 116, poz. 1206). Uzupełnienie Programu, określa w szczególności beneficjentów, wysokość, zakres oraz warunki udzielania pomocy w ramach poszczególnych działań, plan finansowy, system wdrażania oraz monitorowania i oceny. Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, , zwany dalej Programem, stanowi jeden z elementów realizacji strategii rozwoju społeczno gospodarczego, określonej w Narodowym Planie Rozwoju na lata (NPR). Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i gospodarce żywnościowej oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich to jedne z najważniejszych wyzwań, jakie stoją przed Rzeczpospolitą Polską. Wynika to z pozycji, jaką zajmuje rolnictwo w strukturze gospodarki polskiej, a także dużej skali niezbędnych dostosowań całości sektora żywnościowego do warunków konkurencji na Jednolitym Rynku Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę zasadniczy cel polityki strukturalnej, jakim jest poprawa spójności społeczno gospodarczej na poziomie wewnętrznym (krajowym) i zewnętrznym (w ramach Unii Europejskiej), konieczne jest wzmocnienie działań służących zmniejszeniu istniejących dysproporcji w poziomie rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do obszarów zurbanizowanych. Zdefiniowane w strategii Programu cele, którymi są: 1) poprawa konkurencyjności oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju sektora rolnego, 2) wsparcie przemysłu przetwórczego w celu poprawy jego pozycji konkurencyjnej, 3) wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich będą realizowane w ramach trzech priorytetów. Priorytety te to: 1) Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym ; 2) Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich ; 3) Pomoc techniczna. Program obejmuje lata i będzie realizowany ze środków Unii Europejskiej pochodzących z Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), w połączeniu ze środkami krajowymi (budżet państwa, środki samorządów oraz środki własne beneficjentów). 4

5 Łączne nakłady środków publicznych w ramach Programu wyniosą 1784,15 mln euro, z czego 1192,69 mln euro stanowić będą środki Unii Europejskiej, a 591,46 mln euro krajowe środki publiczne 1). Uzupełnienie Programu określa szczegółowo zasady wdrażania działań, które będą realizowane w ramach Programu. Program oraz jego Uzupełnienie opracowane zostały na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej, a w szczególności rozporządzeń: 1) 1260/1999/WE z dnia 21 czerwca 1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych (Dz. Urz. UE L 161/1 z ) *) ; 2) 1257/1999/WE z dnia 17 maja 1999 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), zmieniającego niektóre rozporządzenia (Dz. Urz. UE L 160/80 z ) *) ; 3) 817/2004/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia 1257/1999/WE w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR) (Dz. Urz. UE L 153/30 z ) *) ; 4) 1685/2000/WE z dnia 28 lipca 2000 r. określającego szczegółowe zasady wprowadzania w życie rozporządzenia 1260/1999/WE w zakresie kwalifikowania wydatków operacji współfinansowanych przez fundusze strukturalne (Dz. Urz. WE L 193 z ) *) ; 5) 1783/2003/WE z dnia 12 lipca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Dz. Urz. UE L 213 z ) *) ; 6) 963/2003/WE z dnia 4 czerwca 2003 r. zmieniającego rozporządzenie 445/2002/WE ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia 1257/1999/WE w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR) (Dz. Urz. UE L 138/32 z ) *) 7) 448/2004/WE z dnia 10 marca 2004 r. zmieniającego rozporządzenie 1685/2000/WE z dnia 28 lipca 2000 r. określające szczegółowe zasady wprowadzania w życie rozporządzenia 1260/1999/WE w zakresie kwalifikowania wydatków operacji współfinansowanych przez fundusze strukturalne i uchylające rozporządzenie 1145/2003/WE (Dz. Urz. WE L 72/66 z ) *). Usunięto: Usunięto: Usunięto: Usunięto: Usunięto: 1) Przeliczenie według cen z 2004 r., w euro według deflatora KE (deflator=1, ). 5

6 1. CELE PROGRAMU I STRATEGIA ICH OSIĄGNIĘCIA Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie oraz rozwój obszarów wiejskich to jedna z osi rozwoju społeczno gospodarczego NPR. Ponadto priorytetami NPR są: wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw, rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia, tworzenie warunków zwiększenia poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej oraz wzmacnianie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów. Program realizuje założenia strategiczne NPR. Stanowi główny instrument realizacji zadań z zakresu przekształceń w obszarze rolnictwa i gospodarki żywnościowej, a także podejmuje, obok innych programów sektorowych oraz Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR), zadania związane z rozwojem obszarów wiejskich. Przedstawiona w Programie charakterystyka stanu rozwoju wsi i sektora żywnościowego oraz analiza istniejących problemów i szans rozwojowych w tych dziedzinach pozwoliła na sformułowanie trzech zasadniczych celów. Cel 1. Poprawa konkurencyjności oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju sektora rolnego Przystąpienie Rzeczpospolitej Polskiej do Unii Europejskiej i włączenie sektora rolnego do Jednolitego Rynku Unii Europejskiej oznacza z jednej strony rozszerzenie możliwości zbytu krajowych produktów rolnych, z drugiej zaś zaostrzenie warunków konkurencji. W sytuacji występowania słabości strukturalnej polskiego rolnictwa, związanej z rozdrobnioną strukturą agrarną, niskim poziomem technologicznym produkcji, słabo rozwiniętymi powiązaniami rynkowymi, przerostem zatrudnienia oraz niskim poziomem wykształcenia producentów rolnych, konieczne jest wsparcie działań sprzyjających wzrostowi konkurencyjności polskiego rolnictwa na Jednolitym Rynku Unii Europejskiej oraz na rynkach światowych. Wsparcie ma na celu poprawę pozycji konkurencyjnej polskiego sektora rolnego przez rynkowe ukierunkowanie produkcji, dostosowanie podmiotów działających w sektorze rolnictwa do standardów Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i higieny żywności, ochrony środowiska oraz dobrostanu zwierząt, poprawę struktury agrarnej, a także podwyższenie poziomu i umiejętności zawodowych rolników i innych osób pracujących w rolnictwie. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego w wyniku modernizacji gospodarstw, lepszego wykorzystania czynników produkcji, obniżenia kosztów produkcji, jej rynkowego ukierunkowania oraz dywersyfikacji działalności przyczyni się do wzrostu dochodów w rolnictwie, a co za tym idzie do poprawy sytuacji materialnej rodzin rolniczych. Zrównoważony rozwój rolnictwa wpisuje się w koncepcję zwiększania spójności gospodarczej, społecznej oraz przestrzennej w skali regionalnej, krajowej i Unii Europejskiej. Ze względu na rolę, jaką odgrywa rolnictwo w polskiej gospodarce oraz udział zatrudnionych w rolnictwie, zwiększenie konkurencyjności tego sektora oraz jego zrównoważony rozwój mają doniosłe znaczenie dla sytuacji społeczno gospodarczej kraju. 6

7 Cel 2. Wsparcie przemysłu przetwórczego w celu poprawy jego pozycji konkurencyjnej W związku z przystąpieniem Rzeczpospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, w obliczu wzmożonej presji konkurencyjności staną również zakłady przetwórstwa artykułów rolno spożywczych. Przemysł przetwórczy Rzeczpospolitej Polskiej charakteryzuje się słabo rozwiniętymi powiązaniami rynkowymi, niedostatecznym poziomem wyposażenia technicznego, technologicznego i know how oraz brakami w zakresie dostosowania do niektórych standardów Unii Europejskiej. Dlatego, w celu zwiększenia konkurencyjności przetwórstwa artykułów rolno-spożywczych oraz lepszego wykorzystania szans, jakie stwarza rozszerzenie rynku zbytu polskich produktów rolnych, konieczne jest wsparcie modernizacji sektora w kierunku poprawy jakości produkcji, jej rynkowego ukierunkowania oraz dostosowania zakładów przetwórstwa do standardów Unii Europejskiej w zakresie higieny i bezpieczeństwa żywności, ochrony środowiska oraz dobrostanu zwierząt. Cel 3. Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich Zrównoważony rozwój oznacza prowadzenie polityki rozwojowej w sposób zapewniający trwałość struktur społecznych, gospodarczych i kulturowych. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich wiąże się z koncepcją wielofunkcyjności, polegającą na promowaniu rozwoju funkcji pozarolniczych obszarów wiejskich, kształtowaniem warunków różnorodnej działalności gospodarczej, utrzymaniem wartości krajobrazowych i przyrodniczych, zachowaniem tradycji i dziedzictwa kulturowego, rozwojem funkcji społecznych i kulturalnych oraz rozwojem infrastruktury społecznej i technicznej. Wsparcie zrównoważonego rozwoju zwiększy atrakcyjność obszarów wiejskich jako miejsca życia i pracy, przyczyni się do redukcji bezrobocia na wsi oraz pozwoli na kształtowanie produkcji rolnej zgodnie z wymaganiami w zakresie ochrony środowiska i zachowania krajobrazu. Struktura programów operacyjnych, przyjęta przez Rzeczpospolitą Polską w okresie programowania , przewiduje realizację strategii rozwoju społeczno gospodarczego w ramach jednofunduszowych programów sektorowych oraz ZPORR. Ze względu na przyjętą strukturę programów operacyjnych oraz określony obszar interwencji poszczególnych funduszy strukturalnych, zadania związane ze wsparciem rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich będą realizowane nie tylko w ramach Programu, ale również w ramach pozostałych programów operacyjnych. Ponadto, poza wsparciem strukturalnym, realizowany będzie Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), współfinansowany ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji EFOiGR. Łączna wysokość środków publicznych w ramach PROW wyniesie w latach do mln euro 2). Cel 1. Poprawa konkurencyjności oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju sektora rolnego będzie realizowany w ramach działań Programu, z udziałem środków pochodzących z Sekcji Orientacji EFOiGR, jak również w ramach PROW. Cel 2. Wsparcie przemysłu przetwórczego w celu poprawy jego pozycji konkurencyjnej będzie realizowany w ramach Programu. 2) Według cen z 2004 r. 7

8 Cel 3. Wsparcie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich będzie realizowany w ramach Programu oraz PROW, jak również w ramach pozostałych programów sektorowych oraz ZPORR. Planowane w ramach wymienionych programów działania dotyczące poprawy infrastruktury technicznej i społecznej oraz ochrony środowiska, wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw, a także rozwoju zasobów ludzkich, mogą znacząco wpłynąć na kształtowanie warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. Opisane wyżej cele strategiczne będą realizowane w ramach piętnastu działań Programu ujętych w następujących priorytetach. Priorytet 1. Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolnożywnościowym W ramach priorytetu podejmowane będą działania restrukturyzacyjne i modernizacyjne w sektorze żywnościowym w celu poprawy jego konkurencyjności i dochodowości, zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiedniej jakości produkcji oraz dostosowania do standardów Unii Europejskiej. Priorytet ten realizowany będzie przez bezpośrednie wsparcie inwestycyjne oraz działania szkoleniowe i doradcze. Pomoc inwestycyjna dotyczyć będzie zwłaszcza dostosowania warunków produkcji rolnej do standardów Unii Europejskiej, stymulowania poprawy jakości produktów rolnych oraz kształtowania procesów produkcyjnych zgodnie z wymaganiami w zakresie ochrony środowiska. Dzięki szkoleniom i doradztwu tworzone będą warunki racjonalnego i pełnego wykorzystania instrumentów przeznaczonych dla wsi i rolnictwa w warunkach integracji z Unią Europejską. W ramach priorytetu wdrażane będą następujące działania: 1) 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych ; 2) 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom ; 3) 1.3. Szkolenia ; 4) 1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego ; 5) 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych. Priorytet realizowany będzie w ścisłym powiązaniu z działaniami w ramach PROW, realizowanymi z wykorzystaniem środków pochodzących z Sekcji Gwarancji EFOiGR. Priorytet 2. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Koncepcja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich zakłada wspieranie podejmowania na tych obszarach zróżnicowanej działalności gospodarczej oraz kształtowanie jej w sposób zapewniający zachowanie walorów środowiskowych i kulturowych, poprawę warunków życia przez rozwój infrastruktury oraz zapewnienie mieszkańcom i przedsiębiorcom dostępu do usług, a także rozwój funkcji kulturowych i społecznych wsi. 8

9 Wsparcie udzielane w ramach priorytetu będzie służyło poprawie zagospodarowania przestrzennego wsi, uatrakcyjnieniu obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania oraz prowadzeniu działalności gospodarczej, tworzeniu nowych miejsc pracy i ograniczeniu bezrobocia na wsi oraz tworzeniu nowych źródeł dochodu ludności wiejskiej. W ramach priorytetu realizowane będą następujące działania: 1) 2.1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych ; 2) 2.2. Scalanie gruntów ; 3) 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego wsi ; 4) 2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów ; 5) 2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi ; 6) 2.6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem ; 7) 2.7. Pilotażowy Program Leader +. Działania związane ze stymulowaniem rozwoju obszarów wiejskich będą również realizowane w ramach pozostałych sektorowych programów operacyjnych, ZPORR oraz PROW. Priorytet 3. Pomoc techniczna W ramach priorytetu realizowane będą następujące działania: 1) 3.1. Wsparcie systemu zarządzania i wdrażania Programu ; 2) 3.2. Rozwój instytucjonalny ; 3) 3.3. Informowanie i promocja Programu. 9

10 2. OCENA EX ANTE UZUPEŁNIENIA PROGRAMU Ocena ex-ante przeprowadzona była zgodnie z art. 40 i 41 rozporządzenia 1260/1999/WE, a jej przedmiotem był projekt Uzupełnienia Programu z kwietnia 2003 r. Ocena ex-ante została przeprowadzona na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW), przez niezależnego eksperta, wybranego w drodze zamówienia publicznego. Wykonawcą oceny było Europejskie Centrum Doradztwa i Szkoleń (ECDS). W przygotowaniu opracowania uczestniczyli eksperci reprezentujący różne ośrodki naukowe w kraju. Ocena dotyczyła: 1) spójności między Programem a Uzupełnieniem Programu; 2) zgodności z przepisami prawa Unii Europejskiej; 3) spójności celów, priorytetów i działań z politykami Unii Europejskiej, politykami krajowymi oraz strategią NPR; 4) wpływu zaproponowanych działań na sytuację gospodarczą, społeczną i środowiskową; 5) efektywności proponowanego systemu instytucjonalnego; 6) identyfikacji zagrożeń związanych z realizacją Programu. Szczegółowe wyniki oceny ex-ante zostały zawarte w dokumencie pt. Ocena exante Uzupełnienia Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich Poniżej przedstawiono streszczenie oceny ex-ante oraz informacje dotyczące zmian dokonanych w dokumentach programujących w związku z zaleceniami przedstawionymi przez ekspertów. Ocena spójności Programu i jego Uzupełnienia Przedmiotem oceny był projekt Uzupełnienia Programu z kwietnia 2003 r. oraz projekt Programu z listopada 2003 r. Zespół oceniający wskazał na istotne różnice między powyższymi dokumentami w zakresie priorytetów, działań, celów szczegółowych i podziału środków finansowych. Wskazane różnice w Programie i jego Uzupełnieniu, wynikały z rozbieżności terminów, w jakich powstawały oba dokumenty. Obecnie oba dokumenty są zgodne i spójne. Ocena zgodności Uzupełnienia Programu z przepisami prawa Unii Europejskiej Zespół oceniający stwierdził, że Uzupełnienie Programu jest zgodne pod względem merytorycznym i prawnym z przepisami prawa Unii Europejskiej, tj. rozporządzeniem 1260/1999/WE, rozporządzeniem 1257/1999/WE oraz rozporządzeniem 817/2004/WE. 10

11 2.1. Ocena spójności celów, priorytetów i działań Programu ze strategią NPR, politykami Unii Europejskiej oraz politykami krajowymi Spójność z NPR Zdaniem zespołu oceniającego Uzupełnienie Programu jest spójne z NPR. Spójność z PROW Wskazano, że Uzupełnienie Programu jest spójne z PROW. Spójność ta dotyczy w szczególności strategicznych celów rozwoju obszarów wiejskich oraz instrumentów ich realizacji. Zdaniem zespołu oceniającego, rozbicie wsparcia dla rolnictwa i obszarów wiejskich na dwa programy oraz inne instrumenty wsparcia Unii Europejskiej może utrudniać prowadzenie jednolitej polityki na poziomie państwa i regionu. Jednocześnie zauważono, że wdrażanie obydwu programów w ramach jednej instytucji zarządzającej pomoże w skoordynowaniu planowanych działań. Zgodność z politykami krajowymi Wskazano, że Uzupełnienie Programu jest zgodne z politykami krajowymi, w tym z dokumentem strategicznym pt. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 13 lipca 1999 r Ocena zaproponowanych działań z punktu widzenia ich wpływu na sytuację gospodarczą, społeczną oraz w zakresie ochrony środowiska na obszarach wiejskich Wpływ na sytuację gospodarczą obszarów wiejskich W zakres Programu wchodzą zadania o charakterze restrukturyzacyjnym i modernizacyjnym równolegle z działaniami o charakterze wspomagającym. Zespół oceniający przeanalizował należące do obu grup działania Programu z punktu widzenia ich potencjalnego wpływu na sytuację gospodarczą obszarów wiejskich. Zwrócono szczególną uwagę na zagadnienia związane z zatrudnieniem, wskazując, że szereg działań może wpłynąć, bezpośrednio lub pośrednio, na rozwój pozarolniczych źródeł dochodów ludności wiejskiej. Zespół ekspertów podkreślił także wpływ Programu na poprawę konkurencyjności sektora żywnościowego w warunkach integracji z Unią Europejską. Stwierdzono, że realizacja Programu w proponowanym zakresie będzie sprzyjać poprawie rozwoju obszarów wiejskich. Wpływ na sytuację społeczną obszarów wiejskich Zespół ekspertów wyraził opinię, że zaproponowane w ramach Programu działania mogą pozytywnie wpłynąć na sytuację społeczną obszarów wiejskich. Osiągany w wyniku zmian strukturalnych i modernizacyjnych wzrost dochodów i warunków życia na wsi może przywrócić prestiż zawodu rolnika, a zrównoważony rozwój obszarów wiejskich może oddziaływać korzystnie na strukturę społeczno - demograficzną obszarów wiejskich. 11

12 Wdrażanie w ramach Programu działania 2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów może przynieść pozytywne efekty w sferze społecznej, takie jak: aktywizacja części ludności bezrobotnej lub nadwyżek siły roboczej w gospodarstwie rolnym oraz wzrost zainteresowania inną działalnością niż rolnicza. Ważnym aspektem Programu, w kontekście społecznym są działania związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i doradztwem. Wskazano również, że szczególną rolę w aspekcie kształtowania właściwych postaw społecznych wśród mieszkańców wsi należy przypisać działaniu 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz działaniu 2.7. Pilotażowy Program Leader +. Wpływ na sytuację obszarów wiejskich w zakresie ochrony środowiska Jednym z priorytetów Programu jest zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Zespół ekspertów stwierdził, że sposób zaplanowania poszczególnych działań uwzględnia wymagania w zakresie ochrony środowiska. Niektóre z działań Programu, takie jak działanie 2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi oraz działanie 2.6. Rozwój i polepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem, bezpośrednio wpłyną na poprawę stanu środowiska. Inne, takie jak: działanie 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz działanie 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, realizowane będą z uwzględnieniem wymagań w tym zakresie. Zwrócono uwagę, że szereg działań zawartych w Programie, zwłaszcza takich jak: działanie 1.3. Szkolenia, działanie 1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego, działanie 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz działanie 2.7. Pilotażowy Program Leader + będzie stymulować świadomość ekologiczną ludności oraz sprzyjać dążeniu do zachowania naturalnego i kulturowego dziedzictwa wsi. Zespół ekspertów stwierdził, że realizacja Programu nie spowoduje negatywnych skutków dla środowiska, a przeciwnie sprzyjać będzie efektom pozytywnym Ocena proponowanego systemu instytucjonalnego W związku z tym, że systemy instytucjonalne przewidziane do wdrażania poszczególnych działań różnią się między sobą, zespół ekspertów dokonał oceny systemu wdrażania Programu dla grup działań, określonych ze względu na wyznaczoną instytucję wdrażającą. Działania wdrażane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) Zespół ekspertów stwierdził, że system wdrażania działań: 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych, 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom, 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, 2.1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych, 2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów oraz 2.6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury 12

13 technicznej związanej z rolnictwem należy uznać za prawidłowy. ARiMR, przewidziana jako instytucja wdrażająca, ma w tym zakresie istotne doświadczenia wynikające z wdrażania Specjalnego Programu Akcesyjnego na rzecz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (Program SAPARD), w szczególności działań: 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych, 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych oraz 2.4. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. Zdaniem zespołu ekspertów, w procesie wdrażania wszystkich powyższych działań należałoby uwzględnić rolę ośrodków doradztwa rolniczego (ODR). Doświadczenia z realizacji Programu SAPARD wskazują na potrzebę wsparcia potencjalnych beneficjentów, przygotowujących wnioski o dofinansowanie projektu, ze względu na istnienie istotnych obowiązków formalnych, jakie musi spełnić potencjalny beneficjent. Zalecono w związku z tym uproszczenie formularzy wniosków oraz procedur, co według zespołu ekspertów mogłoby pozytywnie oddziaływać na absorpcję środków pomocowych. Wskazano również, że należy podjąć działania informacyjne i promocyjne związane z realizacją Programu. Jest to szczególnie istotne z powodu niskiego poziomu świadomości potencjalnych beneficjentów w zakresie możliwości otrzymania wsparcia w ramach Programu. Działania wdrażane przez Fundację Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) Zespół ekspertów ocenia, że FAPA jest wystarczająco przygotowana do wdrażania działania 1.3. Szkolenia i 1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego. FAPA ma w tym zakresie duże doświadczenie i wydaje się posiadać zasoby niezbędne dla podjęcia zadań w zakresie wdrażania ww. działań. W przypadku działania 1.3. Szkolenia wątpliwości ekspertów budzi forma pomocy, tj. zwrot poniesionych przez beneficjenta instytucję szkoleniową kosztów, do wysokości określonej w umowie. Zalecono rozważenie dofinansowania przedsięwzięć szkoleniowych w formie zaliczek, gdyż projektodawcami w zakresie powyższego działania będą głównie ODR oraz izby rolnicze, które to instytucje, ze względu na sposób ich finansowania, mogą mieć problemy ze sprawną realizacją projektów szkoleniowych. W Programie nie przewidziano możliwości finansowania przedsięwzięć realizowanych w ramach projektów szkoleniowych w formie zaliczek, ani innych projektów w ramach pozostałych działań. Należy jednak zaznaczyć że istnieje możliwość podzielenia danego przedsięwzięcia na etapy, co zmniejszy konieczność pełnego zaangażowania finansowego ze strony beneficjenta. Działania wdrażane przez organy samorządu województwa W przypadku systemu wdrażania działania 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego zespół ekspertów uznał go za właściwy i odpowiadający potrzebom. Pozostałe uwagi ekspertów do tego działania są nieaktualne w odniesieniu do obecnej wersji opisu omawianego działania. 13

14 W zakresie działania 2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi stwierdzono, że samorząd województwa jest odpowiedzialny za tworzenie w województwie polityki regionalnej. Oznacza to, że zagadnienia gospodarki wodnej należą do jego kompetencji a przypisanie mu zadań w zakresie wdrażania tego działania jest zasadne. W odniesieniu do działania 2.2. Scalenia gruntów zespół ekspertów podkreśla, że jego realizacja należy do kompetencji samorządu województwa. Mimo to zaleca rozważenie możliwości powołania odrębnych jednostek wdrożeniowych Identyfikacja zagrożeń związanych z realizacją Programu Zespół przeprowadzający ocenę ex-ante przedstawił identyfikację zagrożeń związanych z realizacją Programu w układzie poszczególnych działań. Działanie 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Wskazano, że zagrożeniem może być ograniczenie dostępu do pomocy w wyniku wprowadzenia warunku spełnienia przez gospodarstwo rolne kryterium żywotności ekonomicznej, co może rodzić niezadowolenie tych podmiotów, które się do niej nie kwalifikują. Można się w związku z tym spodziewać, że skutkiem realizacji działania będzie pogłębienie rozwarstwienia struktury gospodarstw. Zespół ekspertów zwrócił też uwagę na potrzebę możliwie szybkiego uruchomienia działania. W związku z tym, że powyższe działanie obejmuje projekty przynoszące dochód, zgodnie z podstawową zasadą funduszy strukturalnych wymagane jest współfinansowanie projektu ze strony beneficjenta w co najmniej 50% kosztów kwalifikowalnych projektu. W związku z tym, z pomocy będą mogli skorzystać rolnicy wykazujący inicjatywę i posiadający wystarczające środki finansowe. Działanie 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom Według zespołu ekspertów rezygnacja w omawianym działaniu ze wskazania kategorii kosztów kwalifikowalnych umożliwia dobrowolne wykorzystanie środków finansowych. Podobnie jak w przypadku działania 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych zespół wskazał na zagrożenie, jakie może stanowić brak dostępu wszystkich zainteresowanych do pomocy i zasugerował zmniejszenie wysokości premii, co umożliwiłoby zwiększenie liczby beneficjentów. Uwaga ta została uwzględniona w obecnej wersji Uzupełnienia Programu. Przepisy rozporządzenia 1257/1999/WE nie obligują kraju członkowskiego do określania listy kosztów kwalifikowalnych do wsparcia w ramach działania 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom. Działanie 1.3. Szkolenia Według zespołu ekspertów, istotnym zagrożeniem dla tego działania jest zbyt późne rozpoczęcie jego realizacji. Program może zostać uruchomiony po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej. Jednocześnie należy pamiętać, że Program może zostać uruchomiony dopiero po 14

15 zakończeniu procesu podpisywania umów z beneficjentem w ramach Programu SAPARD. Działanie 1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego Wskazano, że głównymi zagrożeniami realizacji tego działania są: 1) niewystarczająca ilość środków finansowych; 2) nieadekwatny do stawianych zadań stan organizacyjno-prawny ODR i innych państwowych jednostek organizacyjnych prowadzących doradztwo; 3) finansowanie działania wyłącznie w formie zwrotu poniesionych kosztów. Działanie 1.5. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych Zdaniem zespołu ekspertów działanie to nie zawiera w koncepcji rozwoju regionalnego, dlatego może dojść do oddziaływań lobbingu w poszczególnych regionach. Natomiast realizacja pomocy na zasadach przyjętych w ramach działania, z założenia może stymulować rozwój dużych zakładów przetwórstwa rolnospożywczego i eliminować małe, lokalne przetwórnie o charakterze uzupełniającym. Zdaniem MRiRW, wprowadzenie w aktualnej wersji Uzupełnienia Programu dolnego limitu pomocy na poziomie 100 tys. zł, pozwala na korzystanie z pomocy również mniejszym zakładom przetwórstwa rolno-spożywczego. Jednocześnie, biorąc pod uwagę zasadę koncentracji środków finansowych, konieczne jest takie rozdysponowanie środków finansowych, aby jak najlepiej wypełnić cele działania. Działanie 2.1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych Zdaniem ekspertów, działanie to ma charakter jednorazowy i incydentalny. Gdyby podejście zespołu programującego do ocenianego działania miało na celu wykorzystanie wszystkich jego możliwości, działanie to, mogłoby stać się trwałym instrumentem kompleksowego kształtowania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. W obecnej wersji Uzupełnienia Programu, pomoc w ramach działania może dotyczyć również innych obszarów zniszczonych wskutek naturalnej katastrofy lub pożaru. Działanie 2.2. Scalanie gruntów Zespół ekspertów zwrócił uwagę na potrzebę dokonania zmian w istniejącym obecnie porządku prawno organizacyjnym, które polegałyby na powołaniu nowych jednostek organizacyjnych, odpowiedzialnych za realizację inwestycji związanych z kształtowaniem rolniczej przestrzeni produkcyjnej i obszarów wiejskich w Rzeczypospolitej Polskiej. Pożądane byłoby tworzenie zintegrowanych projektów zagospodarowania wsi wraz z przestrzenią rolniczą. Uwagi te mają charakter systemowy. Ich uwzględnienie wiązałoby się z daleko idącymi zmianami w ramach prawa i administracji. Z tego też powodu nie mogą one 15

16 zostać uwzględnione w Uzupełnieniu Programu, które opiera się na obowiązujących przepisach prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Działanie 2.3. Odnowa wsi oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego Wskazano, że zagrożenia związane z wykorzystaniem środków pomocowych, przewidzianych dla tego działania, mogą być związane z: 1) koniecznością przygotowania planu kosztów i koniecznością ponoszenia kosztów eksploatacyjnych po zrealizowaniu inwestycji; 2) słabym dostępem do informacji o programach pomocy; 3) bardzo złożonymi procedurami przetargowymi w ramach restrykcyjnych ram czasowych realizacji projektów. W chwili obecnej prowadzona jest akcja informacyjna oraz spotkania konsultacyjne na temat działania. Działanie 2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów Wskazano, że podwyższenie poziomu pomocy w ramach tego działania do 300 tys. zł oraz wprowadzenie nowej kategorii beneficjentów, czyli osób prawnych, może spowodować, że pomoc w niedostatecznym wymiarze może zostać skierowana do średnich i małych gospodarstw. Ponadto zwiększenie górnej granicy pomocy znacznie zredukuje liczbę potencjalnych projektów, a tym samym ograniczy pozytywny wpływ działania na sytuację społeczną, gospodarczą i środowiskową obszarów wiejskich. W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu obniżono maksymalny poziom pomocy do 100 tys. zł. Działanie 2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Zdaniem zespołu ekspertów, w przypadku tego działania nie ma zagrożeń wynikających z jego wdrażania. Zadania będą realizować jednostki wyspecjalizowane posiadające duże doświadczenie, które wykonują, z dobrymi efektami, zadania z zakresu melioracji wodnych od kilkudziesięciu lat. Jednostki te posiadają własne zaplecze techniczno-organizacyjne w formie odpowiednich służb terenowych, więc można z pełnym zaufaniem powierzyć im realizacje tych przedsięwzięć. Działanie 2.6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem Wskazano, że realizacja tego działania może spowodować możliwość pojawienia się lub też pogłębienie antagonizmów społecznych oraz wzrost rozwarstwienia gospodarczego mieszkańców wsi. 16

17 W związku z tym, że powyższe działanie obejmuje projekty przynoszące dochód, zgodnie z podstawową zasadą funduszy strukturalnych, wymagane jest współfinansowanie projektu ze strony beneficjenta. Należy również stwierdzić, że realizacja tego działania wspiera aktywność rolników. Działanie 2.7. Pilotażowy Program Leader + Zagrożenie funkcjonowania Pilotażowego Programu Leader + może wynikać z przejęcia przez władze lokalne i regionalne przywództwa w Lokalnych Grupach Działania (LGD) i wykorzystania ich do realizacji swoich interesów oraz celów krótkookresowych zamiast strategicznych. Aby przeciwdziałać takim sytuacjom należy uruchomić intensywną akcję edukacyjną, która będzie miała na celu pozyskanie do współpracy kreatywnych mieszkańców, zdolnych do współuczestniczenia w podejmowaniu decyzji o przyszłości poszczególnych regionów i wiążących z nimi swoją przyszłość. Akcja informacyjna w odniesieniu do tego działania realizowana jest obecnie w ramach projektu Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej oraz Funduszu Współpracy. Celem projektu jest przede wszystkim upowszechnianie informacji oraz promocja Inicjatywy Leader + wśród społeczności lokalnych Rekomendacje szczegółowe dotyczące poszczególnych działań i priorytetu Pomoc techniczna Działanie 1.1. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Koszty kwalifikowalne w ramach działania Zakup kwot (limitów) produkcji został powinny obejmować również zakup kwot wykluczony z grupy kosztów (limitów) produkcji. kwalifikowalnych na wniosek Komisji 2. Powinna zostać określona górna granica wieku beneficjenta. 3. Brak jest ograniczeń w odniesieniu do odpowiednich sektorów produkcji rolniczej. Działanie 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom Europejskiej (KE). Pomimo braku wprowadzenia górnego limitu wieku dla beneficjenta, w działaniu założono, że pomoc nie może zostać przyznana emerytom i rencistom trwale niezdolnym do pracy. W ramach działania pomoc może zostać przyznana na przedsięwzięcia związane z produkcją artykułów rolno-spożywczych wymienionych w załączniku nr 1 do Traktatu o Wspólnocie Europejskiej (TWE). Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Należy rozważyć obniżenie górnej granicy wysokości premii do tys. zł, co powiększy grupę beneficjentów. 2. Należy rozszerzyć listę kosztów kwalifikowalnych do wsparcia w ramach omawianego działania. 3. W zakresie spełnienia kryteriów dostępu do pomocy, należy rozważyć uproszczenie Uwaga została uwzględniona aktualny, maksymalny limit pomocy wynosi 50 tys. zł. W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu działanie będzie realizowane przez wypłacanie premii niezwiązanych bezpośrednio z inwestycjami. Określenie kryterium kwalifikacji zawodowych było przedmiotem prac 17

18 kryterium umiejętności zawodowych przez określenie dwóch grup osób o wykształceniu rolniczym i nierolniczym. departamentów merytorycznych w MRiRW, właściwych w zakresie określania kwalifikacji rolniczych. Ponadto, przy określeniu kryterium kwalifikacji wzięto również pod uwagę doświadczenia z realizacji Programu SAPARD. Działanie 1.3. Szkolenia Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Koszty związane z zakupem sprzętu i pomocy naukowych, niezbędnych do realizacji szkoleń powinny zostać ograniczone do 10% całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu. Celowe będzie wprowadzenie przepisu, że zakup sprzętu będzie jednorazowy, bez względu na liczbę projektów, w których udział bierze instytucja prowadząca szkolenia. 2. W latach środki finansowe powinny zostać skierowane przede wszystkim do rolników. 3. W ramach kryteriów wyboru projektów nie należy uwzględniać kryterium opinii odbiorców wcześniej realizowanych szkoleń. W dotychczasowej polityce monitorowania działań szkoleniowych miało bowiem ono ograniczony zakres. Działanie 1.4. Wsparcie doradztwa rolniczego W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu uwzględniono uwagę dotyczącą jednokrotnej refundacji zakupu sprzętu i pomocy dydaktycznych, niezbędnych do realizacji projektu szkoleniowego, bez względu na liczbę realizowanych projektów szkoleniowych. W obecnym okresie programowania projekty w ramach omawianego działania będą dotyczyły przede wszystkim rolników. Omawiane zagadnienie jest elementem kryterium Doświadczenie wnioskodawcy w realizacji szkoleń dla rolników w ramach kryteriów wyboru projektów. Należy stwierdzić, że opinie odbiorców wcześniej realizowanych szkoleń stanowią wymierny sposób weryfikacji doświadczenia wnioskodawcy. Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Należy rozważyć możliwość zaliczkowania Ze względu na ograniczone możliwości przedsięwzięć realizowanych w ramach prefinansowania tego typu projektów z omawianego działania. budżetu państwa, w bieżącym okresie programowania, tak jak w przypadku pozostałych działań Programu, wykluczono możliwość zaliczkowania przedsięwzięć realizowanych w ramach omawianego 2. Konieczne jest zwiększenie środków na realizację działania o 50%, tj. do kwoty 75 mln euro, ponieważ jego wdrożenie może mieć kluczowe znaczenie dla realizacji pozostałych działań w ramach Programu i PROW. 3. Faza informowania w ramach omawianego działania powinna zostać przeniesiona do działania 1.3. Szkolenia. działania. Całkowita kwota na realizację tego działania została już uprzednio podwyższona do 50 mln euro w stosunku do wstępnej alokacji. Przedsięwzięcia z zakresu informacji i promocji Programu są elementem wsparcia w ramach priorytetu 3 Pomoc Techniczna. 18

19 Działanie 1.5 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Ze względu na ograniczony zakres beneficjentów należy rozważyć włączenie nowych sektorów oraz przyjęcie górnej granicy pomocy w wysokości 20 mln zł. 2. Celowe jest włączenie do grupy beneficjentów podmiotów zajmujących się przechowalnictwem oraz chłodnictwem artykułów rolno-spożywczych, które są istotnymi elementami gospodarki żywnościowej kraju. 3. Należy rozważyć włączenie spółdzielni do grupy beneficjentów działania. 4. Należy rozważyć zmiany w systemie wdrażania działania w taki sposób, aby dopiero projekty, w przypadku których wsparcie przekracza 250 tys. euro, podlegały akceptacji przez Centralę ARiMR. W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu uwaga została uwzględniona. W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu uwaga została uwzględniona. W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu spółdzielnia, jako osoba prawna, została ujęta jako beneficjent działania. Ze względu na krótki okres programowania oraz ograniczoną ilość środków finansowych przeznaczonych na jego realizację, zdecydowano, że w celu zapewnienia prawidłowego systemu oceny projektów system wdrażania będzie opierał się na systemie przyjętym dla Programu SAPARD. Działanie 2.1. Przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą lub pożarem oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Należy rozważyć możliwość włączenia do Ze względu na ograniczone środki finansowe zakresu pomocy w ramach Programu przewidziane na realizację omawianego projektów związanych z przemysłem działania oraz jego ścisłe związanie z celem, drzewnym. jakim jest likwidacja szkód związanych z naturalną katastrofą, podjęto decyzję, że projekty związane z przemysłem drzewnym nie będą realizowane w bieżącym okresie programowania. Działanie 2.2. Scalanie gruntów Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. W związku z dużym zapotrzebowaniem na projekty scaleniowe należy rozważyć podwyższenie poziomu całkowitej alokacji przewidzianej na realizację omawianego działania. 2. Konieczne jest utworzenie Wojewódzkich Biur Geodezji i Terenów Rolnych (WBGiTR), które jako wyspecjalizowane jednostki podległe zarządom województw wspierałyby starostę przy realizacji omawianego działania. 3. Istotne jest wsparcie działań dotyczących zagospodarowania poscaleniowego, które, poza aspektami rolniczymi, powinno uwzględniać aspekty przyrodniczo- W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu podwyższono o 20% alokację przewidzianą na realizację omawianego działania. Ze względu na krótki okres programowania oraz prawdopodobnie długi okres oraz koszty utworzenia omawianych instytucji, w bieżącym okresie programowania podjęto decyzję o zachowaniu przyjętego uprzednio systemu wdrażania projektów w ramach działania. Głównym celem działania jest poprawa struktury obszarowej gospodarstw rolnych. Dodatkowo, przed realizacją projektu scaleniowego, w każdym przypadku 19

20 krajobrazowe. wymagane będzie przedstawienie oceny ex-ante wpływu scalania na środowisko. Działanie 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. W celu zwiększenia wpływu działania na lokalny rynek pracy należy rozważyć możliwość wprowadzenia do kryteriów wyboru projektów dodatkowych punktów za zatrudnienie, przy realizacji inwestycji, miejscowych bezrobotnych. się bezrobotnych. 2. Należy zmodyfikować kryterium punktowego systemu wyboru projektów odnoszące się do dochodów podatkowych gminy na 1 mieszkańca, ponieważ w korzystniejszej sytuacji stawia on gminy o wysokim wskaźniku gęstości zaludnienia, a dyskryminuje gminy, w których maleje gęstość zaludnienia. W regionalnym kryterium wyboru projektów Regionalny Komitet Sterujący (RKS) może określić własne kryteria wyboru projektów, w tym również w odniesieniu do preferowania projektów, przy których realizacji zatrudnia Kryterium wysokości Produktu Krajowego Brutto (PKB) na mieszkańca wydaje się jednym z najbardziej wymiernych wskaźników służących do oceny rozwoju regionu. Jednocześnie pozostałe kryteria wyboru projektów zostały określone w taki sposób, aby umożliwić beneficjentom, którzy nie spełniają powyższego kryterium, ale znajdują się w mniej uprzywilejowanej sytuacji, zgromadzenie wystarczającej liczby punktów do zakwalifikowania projektu do realizacji. Działanie 2.4. Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Konieczne jest obniżenie górnej granicy pomocy, co pozwoliłoby na zwiększenie liczby beneficjentów. W aktualnej wersji Uzupełnienia Programu obniżono maksymalny limit pomocy do 100 tys. zł, co zwiększy liczbę potencjalnych 2. Niezasadne jest przyznawanie punktów za bezrobocie na obszarze, gdzie planowane jest przedsięwzięcie, ponieważ konsekwencją wysokiego bezrobocia są niskie dochody podatkowe gmin. beneficjentów. Kryteria wyboru projektów zostały określone w taki sposób, aby kompleksowo dokonać oceny sytuacji na obszarach mniej uprzywilejowanych. Relacja wskazana przez zespół ekspertów nie w każdym przypadku znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Działanie 2.5. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Należy rozważyć utworzenie jednej instytucji - tzw. Regionalnego Urzędu do spraw Rozwoju Obszarów Wiejskich, odpowiedzialnego za całościowe wdrażanie działań: 2.2. Scalanie gruntów, 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego, oraz 2.5. Ze względu na krótki okres programowania oraz koszty utworzenia omawianej instytucji, w bieżącym okresie programowania podjęto decyzję o zachowaniu przyjętego uprzednio systemu wdrażania projektów w ramach działania. Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi, który powinien realizować powyższe działania w jednym procesie inwestycyjnym na danym obszarze. 20

21 Działanie 2.6. Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Z aktualnej wersji działania wykluczono z grupy beneficjentów osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą lub rolniczą na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. (KE). 2. Należy rozważyć podwyższenie maksymalnego limitu liczby mieszkańców (do 5 tys. osób) uprawniającego do otrzymania pomocy w ramach omawianego działania, przede wszystkim w związku z ustaleniem wyższego limitu w ramach ZPORR działanie Rozwój lokalny. Wykluczenie z grupy beneficjentów osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą na obszarach wiejskich zostało dokonane na wniosek Komisji Europejskiej Wsparcie w ramach ZPORR działanie Rozwój lokalny, będzie udzielane projektom dotyczącym infrastruktury publicznej na obszarach o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 20 tys. osób. W związku z tym wsparcie w zakresie obu działań będzie komplementarne. Priorytet 3. Pomoc techniczna Lp. Rekomendacja zespołu oceniającego Stanowisko MRiRW 1. Należy rozważyć rozszerzenie liczby Zgodnie z przepisami rozporządzenia potencjalnych beneficjentów o ODR, izby 448/2004/WE, wsparcie w zakresie pomocy rolnicze i szkoły wyższe ze względu na ich technicznej może dotyczyć określonych związki z potencjalnymi odbiorcami pomocy. kosztów związanych z zarządzaniem, wdrażaniem kontrolą i monitorowaniem Programu, które są ponoszone przez instytucję zarządzającą i instytucję 2. Wątpliwości budzi system wdrażania działania, dla którego instytucją wdrażającą będzie ARiMR w przypadku wniosków składanych przez ARiMR (Centrala ARiMR) lub oddziały regionalne (OR ARiMR) oznaczałoby to, że podmiot będzie składać wniosek do samego siebie. wdrażającą. System wdrażania priorytetu 3. Pomoc techniczna przewiduje zawarcie umowy ramowej między ARiMR a MRiRW. Umowa będzie określać zasady korzystania z pomocy technicznej przez ARiMR. 21