Wymogi dotyczące jakości powietrza w przepisach unijnych i krajowych. Jak wykorzystać ustawę antysmogową do walki z niską emisją w gminie

Transkrypt

1 Wymogi dotyczące jakości powietrza w przepisach unijnych i krajowych. Jak wykorzystać ustawę antysmogową do walki z niską emisją w gminie MACIEJ KIEŁBUS Partner Kancelaria Prawna Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu Redaktor Naczelny Portalu PrawoDlaSamorządu.pl Regulacje dotyczące jakości powietrza Międzynarodowe Prawo krajowe Umowy międzynarodowe (w tym konwencje i protokoły dodatkowe) Prawo unijne

2 PRAWO UNIJNE Ochrona warstwy ozonowej Ochrona klimatu Ochrona jakości powietrza atmosferycznego Główne kierunki działań związanych z ochroną powietrza: kształtowanie standardów jakości powietrza w odniesieniu do najpoważniejszych zagrożeń oraz obowiązek podejmowania działań naprawczych na obszarach, gdzie standardy jakości powietrza są naruszone Kształtowanie standardów jakości produktów Kształtowanie standardów emisyjnych przez: Precyzowanie zasad monitoringu zanieczyszczeń powietrza Pod względem zawartości w paliwach określonych substancji Pod względem emisji substancji zanieczyszczających z silników spalinowych Ustalenie generalnych wymagań dotyczących zasad emisji substancji zanieczyszczających ze wskazanych instalacji przemysłowych Ustalenie zasad emisji przez konkretne instalacje: energetyczne, spalarnie odpadów Ograniczanie użytkowania określonych substancji Źródło: M. Górski, Ochrona powietrza w prawie międzynarodowym i wspólnotowym

3 DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy Clean Air For Europe zdefiniowanie i określenie celów dotyczących jakości powietrza, wyznaczonych w taki sposób, aby unikać, zapobiegać lub ograniczać szkodliwe oddziaływanie na zdrowie ludzi i środowisko jako całość; ocenę jakości powietrza w państwach członkowskich na podstawie wspólnych metod i kryteriów; uzyskiwanie informacji na temat jakości powietrza, pomocnych w walce z zanieczyszczeniami powietrza i uciążliwościami oraz w monitorowaniu długoterminowych trendów i poprawy stanu powietrza wynikających z realizacji środków krajowych i wspólnotowych; zapewnienie, że informacja na temat jakości powietrza była udostępniana społeczeństwu; utrzymanie jakości powietrza, tam gdzie jest ona dobra, oraz jej poprawę w pozostałych przypadkach; promowanie ścisłej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie ograniczania zanieczyszczenia powietrza. DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy Należy utrzymać jakość powietrza tam, gdzie już jest ona dobra, lub ją poprawić. W przypadku gdy cele dotyczące jakości powietrza ustalone w niniejszej dyrektywie nie są osiągane, państwa członkowskie powinny podjąć działania w celu dotrzymania wartości dopuszczalnych i poziomów krytycznych oraz, w miarę możliwości, dotrzymania wartości docelowych i osiągnięcia celów długoterminowych.

4 ocenę jakości powietrza współpracę z innymi państwami członkowskimi oraz Komisją koordynację na swoim terytorium wspólnotowych programów zapewniania jakości, opracowanych przez Komisję Państwa członkowskie wyznaczają na odpowiednich szczeblach właściwe organy i podmioty odpowiedzialne za: analizę metod oceny akceptację systemów pomiarowych (metod, sprzętu, sieci i laboratoriów) zapewnienie właściwości pomiarów Ustawa Prawo ochrony środowiska TYTUŁ II OCHRONA ZASOBÓW ŚRODOWISKA Dział II Ochrona powietrza

5 Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach POZIOM SUBSTANCJI W POWIETRZU - rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni, przy czym: a) poziom dopuszczalny - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i który po tym terminie nie powinien być przekraczany; poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza, b) poziom docelowy - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; poziom ten ustala się w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość, c) poziom celu długoterminowego - jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych;

6 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu określa poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; poziomy celów długoterminowych dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; alarmowe poziomy dla niektórych substancji w powietrzu, których nawet krótkotrwałe przekroczenie może powodować zagrożenie dla zdrowia ludzi; poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu; pułap stężenia ekspozycji; warunki, w jakich ustala się poziom substancji, takie jak temperatura i ciśnienie; oznaczenie numeryczne substancji pozwalające na jednoznaczną jej identyfikację; okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów; dopuszczalną częstość przekraczania poziomów, o których mowa w pkt 1 i 2; terminy osiągnięcia poziomów i pułapu, o których mowa w pkt 1-3 i 6, dla niektórych substancji w powietrzu; marginesy tolerancji dla niektórych poziomów dopuszczalnych, wyrażone jako malejąca wartość procentowa w stosunku do dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu w kolejnych latach. USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Art. 96. Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku.

7 UCHWAŁA Nr XLIV/703/13 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 25 listopada 2013 r. w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków 1. W celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko i na zabytki, w granicach administracyjnych Gminy Miejskiej Kraków dopuszcza się wyłącznie następujące rodzaje paliw do stosowania w celu ogrzewania lokali lub budynków i przygotowywania ciepłej wody użytkowej: 1) gaz ziemny i pozostałe węglowodory gazowe przeznaczone do celów opałowych, 2) olej opałowy i olej napędowy przeznaczony do celów opałowych, z wyłączeniem ciężkiego oleju opałowego. 2. Uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska. 3. Realizacja uchwały odbywa się w szczególności poprzez: 1) wykorzystywanie w nowych lokalach i budynkach sposobów ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej bez stosowania paliw innych niż wymienione w 1, 2) dostosowanie w okresie od dnia wejścia w życie niniejszej uchwały, o którym mowa w 6 pkt 1) do daty określonej w 6 pkt 2), sposobu ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w istniejących lokalach i budynkach do wymagań określonych w 1. UCHWAŁA Nr XLIV/703/13 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 25 listopada 2013 r. w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków 4. Kontrolę realizacji uchwały, w sposób określony odrębnymi przepisami, prowadzą właściwe organy, w szczególności Straż Miejska Miasta Krakowa, Policja, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Krakowie oraz Małopolski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. 5. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Województwa Małopolskiego. 6. Uchwała wchodzi w życie: 1) po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego w zakresie stosowania paliw w nowych lokalach i budynkach, tj. takich, dla których wniosek o wydanie pozwolenia na budowę został złożony po tym terminie, 2) z dniem 1 września 2018 r. w zakresie stosowania paliw w lokalach i budynkach istniejących oraz lokalach i budynkach, które uzyskały pozwolenie na budowę lub dla których wniosek o wydanie pozwolenia na budowę został złożony przed terminem, o którym mowa w pkt 1).

8 WYROK WSA W KRAKOWIE z dnia 22 sierpnia 2014 roku SYGN. II SA/KR 490/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Andrzej Irla Sędziowie: NSA Joanna Tuszyńska WSA Aldona Gąsecka-Duda (spr.) Protokolant: Maciej Żelazny po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2014 r. na rozprawie sprawy ze skarg E. L. i K. N. na uchwałę Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 listopada 2013 r. nr XLIV/703/13 w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków I. stwierdza nieważność zaskarżonej uchwały; II. zasądza od Sejmiku Województwa Małopolskiego na rzecz skarżącej K. N. kwotę 557 zł (pięćset pięćdziesiąt siedem złotych), a na rzecz skarżącej E. L. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania WYROK WSA W KRAKOWIE z dnia 22 sierpnia 2014 roku SYGN. II SA/KR 490/14 podejmując uchwałę nr XLIV/703/13 z dnia 25 listopada 2013 r. w sprawie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków Sejmik Województwa Małopolskiego wyszedł poza granice upoważnienia ustawowego, zawartego w art. 96 p.o.ś., z uwagi na powiązanie ograniczenia w stosowaniu paliw z celem ich stosowania, za jaki uznano ogrzewanie budynków i lokali oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Już li tylko wyjście w 1 zaskarżonej uchwały poza granice normy kompetencyjnej z art. 96 p.o.ś., które miało wpływ na rozwiązania przyjęte w dalszych przepisach merytorycznych, oznacza wydanie uchwały z istotnym naruszeniem prawa materialnego i obliguje do stwierdzenia jej nieważności w całości.

9 WYROK WSA W KRAKOWIE z dnia 22 sierpnia 2014 roku SYGN. II SA/KR 490/14 Przekroczenie upoważnienia zawartego w art. 96 p.o.ś. miało wpływ na naruszenie innych przepisów w tym sensie, że zrodziło niedopuszczalną ingerencję w istniejących prządek prawny (wbrew zasadzie z art. 7 Konstytucji RP), realizowany zgodnie z innymi wyrażonymi w Konstytucji RP zasadami (równości i sprawiedliwości społecznej, zaufania do organów państwa zart. 2, wolnościdziałalnościgospodarczej zart. 20 i22,swobodyumów z art. 31 ust. 1 oraz proporcjonalności z art. 31 ust. 3). Powyższe godzi również w porządek prawny regulowany ustawami Prawo energetyczne, Prawo budowlane, czy Kodeksem cywilnym. W ten sposób dochodzi bowiem do bezpodstawnego wkroczenia w materie regulowane odmiennie tymi aktami rangi ustawowej oraz wydanymi na ich podstawie rozporządzeniami wykonawczymi, w szczególności co do korzystania z paliw w celu ogrzewania lokali i przygotowywania ciepłej wody użytkowej, oraz z tym związanych praw i obowiązków różnych podmiotów. WYROK WSA W KRAKOWIE z dnia 22 sierpnia 2014 roku SYGN. II SA/KR 490/14 Kolejną podstawą do stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały jest również naruszenie art. 96 p.o.ś., tym razem poprzez niewykonanie obowiązku określania sposobu realizacji zakazu stosowania paliw stałych i ograniczenia stosowania paliw pozostałych oraz sposobu kontroli. Za właściwe wykonanie tej kompetencji nie może zostać uznane stworzenie w 3 zaskarżonej uchwały pewnego otwartego programu, nie wyrażonego w postaci nakazów lub zakazów, który jednakże został powiązany ściśle z 4 o kontroli, a przez to również ze stosowaniem jakichś sankcji.

10 WYROK WSA W KRAKOWIE z dnia 22 sierpnia 2014 roku SYGN. II SA/KR 490/14 Odmienne podejście niż prezentowane wyżej, wskazujące na możliwość wprowadzenia ograniczenia, nakazów, zakazów pod kątem celu stosowania paliw określonego rodzaju lub jakości, ze względów systemowych i celowościowych jest niewłaściwe. Nie istnieją żadne ważne racje przemawiające za tym, by art. 96 p.o.ś., jako przepis kompetencyjny, nie miał być interpretowany literalnie i właśnie w taki sposób, który uniemożliwia wprowadzanie kryterium celu stosowania paliw danego rodzaju lub ich jakości w danym rodzaju. W szczególności, uzależnianie określania rodzajów lub jakości paliw dopuszczonych do stosowania dla terenu województwa bądź jego części od celu stosowania nie może być postrzegane jako swoiste rozszerzenie praw i wolności obywatelskich z uwagi na niewykorzystanie możliwości wprowadzenia ograniczenia dla wszelkich celów. Takie lub podobne podejście, zbliżone do wnioskowania według reguły a maiori ad minus, jest błędne. Wprowadzenie kryterium celu stosowania paliw rozszerzenia praw obywateli w istocie nie stanowi, natomiast skutkuje dowolną zmianą kompetencji określonych w ustawie. WYROK WSA W KRAKOWIE z dnia 22 sierpnia 2014 roku SYGN. II SA/KR 490/14 Literalna interpretacja art. 96 p.o.ś. wymusza zaś stosowanie przewidzianych w nim możliwości tylko w sytuacjach wyjątkowych i na zasadach równego traktowania podmiotów korzystających ze środowiska w sytuacji ustalonej już uprzednio w granicach dotychczasowego porządku prawnego, nie zaś jako instrumentu osiągania doraźnych efektów, nawet w imię ważnych społecznie celów, zwłaszcza kosztem tylko niektórych osób, i to poprzez nakładanie na nie obowiązków finansowych, których niewykonanie jest zagrożone możliwością wielokrotnego stosowania sankcji karnej, względnie także innymi negatywnymi konsekwencjami, które można wywołać i egzekwować poprzez dowolne kształtowanie nakazów dotyczących sposobu realizacji i kontroli zaskarżonej uchwały.

11 WYROK NSA z dnia 25 września 2015 roku sygn. II OSK 255/15 Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Jerzy Stelmasiak (spr.), Sędziowie: Sędzia NSA Małgorzata Dałkowska - Szary, Sędzia NSA Grzegorz Czerwiński,, Protokolant starszy asystent sędziego Tomasz Godlewski, po rozpoznaniu w dniu 25 września 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skarg kasacyjnych Województwa Małopolskiego, Stowarzyszenia A. oraz Fundacji B. z siedzibą w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 22 sierpnia 2014 r. sygn. akt II SA/Kr 490/14 w sprawie ze skargi E.L. i K.N. na uchwałę Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 listopada 2013 r. nr XLIV/703/13 w przedmiocie określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków 1. oddala skargi kasacyjne; 2. zasądza na rzecz E.L.: - od Województwa Małopolskiego kwotę 52 (pięćdziesiąt dwa) złote, - od Stowarzyszenia A. kwotę 52 (pięćdziesiąt dwa) złote, - od Fundacji B. z siedzibą w W. kwotę 52 (pięćdziesiąt dwa) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego; 3. zasądza na rzecz K.N.: - od Województwa Małopolskiego kwotę 40 (czterdzieści) złotych, - od Stowarzyszenia A. kwotę 40 (czterdzieści) złotych, - od Fundacji B. z siedzibą w W. kwotę 40 (czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 12 października 2015 roku, poz. 1593) 23 lutego 2015 Projekt wpłynął do Sejmu druk nr lipca 2015 Skierowano do I czytania w komisjach 21 lipca 2015 I czytanie w komisjach 6 października 2015 Prezydent podpisał ustawę 7 sierpnia 2015 Stanowisko Senatu 5 sierpnia 2015 III czytanie na posiedzeniu Sejmu

12 USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 12 października 2015 roku, poz. 1593) UZASADNIENIE PROJEKTU Projekt ustawy ma na celu wprowadzenie zmian, przede wszystkim w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą - Poś, dla stworzenia lepszych możliwości zastosowania prawnych narzędzi poprawy jakości powietrza w Polsce, na szczeblu wojewódzkim i lokalnym oraz w zakresie ochrony przed hałasem. USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 12 października 2015 roku, poz. 1593) UZASADNIENIE PROJEKTU Za obecny stan jakości powietrza w Polsce odpowiedzialna jest w głównej mierze tzw. niska emisja pochodząca przede wszystkim z sektora bytowo komunalnego, obejmującego zarówno indywidualne źródła wytwarzania ciepła i przygotowania ciepłej wody, jak również małe ciepłownie komunalne, a także transport.

13 USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 12 października 2015 roku, poz. 1593) TEKST OBECNY: Art. 96. Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki określić dla terenu województwa bądź jego części rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób realizacji i kontroli tego obowiązku. NOWELIZACJA: Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko, wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. UCHWAŁA JEST AKTEM PRAWA MIEJSCOWEGO Art.89 ustawy o samorządzie województwa Na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.

14 Elementy uchwały Obligatoryjne Fakultatywne granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się ograniczenia lub zakazy rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane na obszarze, o którym mowa w uchwale, lub parametry techniczne lub rozwiązania techniczne lub parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw, dopuszczonych do stosowania na tym obszarze. sposób lub cel wykorzystania paliw, który jest objęty ograniczeniami określonymi w uchwale okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały Uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, albo dokonanie zgłoszenia.

15 Projekt uchwały opracowuje zarząd województwa. Zarząd województwa przedstawia projekt uchwały do zaopiniowania właściwym miejscowo wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta i starosta są obowiązani do wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu uchwały. Niewydanie opinii w ww. terminie oznacza akceptację projektu uchwały. ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" Jeżeli akt wykonawczy wydany na podstawie uchylanego albo zmienianego przepisu upoważniającego nie jest niezgodny z nową albo znowelizowaną ustawą, można go wyjątkowo zachować czasowo w mocy, nadając przepisowi przejściowemu brzmienie: "Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art.... ustawy... (tytuł dotychczasowej ustawy) zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych na podstawie art.... ustawy.". ( ) 4. W ustawie pozostawiającej czasowo w mocy dotychczasowy akt wykonawczy można wyznaczyć organowi upoważnionemu termin, do którego ma on obowiązek wydać nowy akt wykonawczy. 34. Nie nowelizuje się aktu wykonawczego zachowanego czasowo w mocy przez nową ustawę, chyba że ustawa ta wyraźnie przewiduje taką możliwość.

16 USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 12 października 2015 roku, poz. 1593) Uchwały podjęte na podstawie art. 96 ustawy zmienianej w art. 1, zachowują moc do czasu ich uchylenia. USTAWA z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z dnia 12 października 2015 roku, poz. 1593) Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.

17 WYBRANE WĄTPLIWOŚCI Czy uchwała Sejmiku Województwa może obowiązywać wyłącznie na części obszaru województwa? Brak inicjatywy uchwałodawczej organów gmin

18 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!!! MACIEJ KIEŁBUS DR KRYSTIAN ZIEMSKI & PARTNERS KANCELARIA PRAWNA SP. K. ul. Strusia 10, Poznań tel. (48) , fax (48)