Narodowy Plan Rozwoju na lata a ochrona środowiska w Polsce

Transkrypt

1 Narodowy Plan Rozwoju na lata a ochrona środowiska w Polsce Jednym z celów NPR jest taki rozwój społeczno-gospodarczy, który zapewnia zachowanie walorów środowiska przyrodniczego oraz służy poprawie jego stanu. Poprawa stanu środowiska w Polsce możliwa będzie poprzez realizację działań nakreślonych w różnych programach operacyjnych i projektach współfinansowanych przy udziale Funduszu Spójności. Najwięcej środków finansowych przeznaczonych na ochronę środowiska występuje w Strategii dla Funduszu Spójności w części środowisko. Na działania z zakresu ochrony środowiska, oprócz środków FS, zaangażowane będą również środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, który w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw finansuje działanie dotyczące dostosowania infrastruktury przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska. Ponadto na ochronę środowiska przeznaczone będą również środki w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, które wspierać będą działania z zakresu infrastruktury ochrony środowiska o znaczeniu regionalnym, służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów. Strategia wykorzystania Funduszu Spójności na lata w sektorze środowisko Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji, różni się od funduszy strukturalnych przede wszystkim: krajowym, a nie regionalnym zasięgiem pomocy, a także podejmowaniem decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez Komitet Zarządzający Funduszem Spójności przy Komisji Europejskiej, a nie indywidualnie przez państwo członkowskie. Pomoc z Funduszu Spójności na określony projekt będzie wynosić maksymalnie od 80 do 85% kosztów kwalifikowalnych. Pozostałe 15% musi zostać zapewnione przez beneficjenta. Środki te mogą pochodzić np. z: budżetu gminy, środków własnych przedsiębiorstw komunalnych, środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dotacje lub kredyty), budżetu państwa, innego niezależnego źródła (np. z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju). 2

2 Środki Funduszu Spójności przeznaczone są na duże projekty lub grupy projektów pokrewnych, tworzących spójną całość, które w znaczący sposób wpłyną na poprawę stanu środowiska, zbliżając go do standardów wyznaczonych przez ekologiczne aquis communitaire, i których budżet będzie nie mniejszy niż 10 mln euro. Głównym celem strategii pro-środowiskowej dla Funduszu Spójności będzie wsparcie realizacji zadań inwestycyjnych władz publicznych, wynikających z wdrażania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej transponowanych do polskiego systemu prawnego. Na działania realizowane w ramach Strategii dla Funduszu Spójności na sektor środowisko przeznaczono 2984,7 mln euro. Środki pochodzące z Funduszu Spójności to aż 2089,3 mln euro, a pozostałe 895,4 mln euro pochodzi ze środków krajowych. Główne kierunki interwencji Funduszu Spójności Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do picia, poprzez takie działania jak Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi Poprawa jakości powietrza PRIORYTET 1. poprawa jakości wód powierzchniowych oraz polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia będzie realizowany poprzez takie działania jak: (i) budowa i modernizacja kanalizacji sanitarnej i burzowej oraz oczysz czalni ścieków tam, gdzie przyniesie to największy efekt ekologiczny przy uwzględnieniu efektywności kosztowej; 3

3 (ii) rozbudowa i modernizacja urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej (w powiązaniu z systemami sanitacji). Działania te umożliwią wdrażanie wymogów dyrektyw: 91/271/EWG ws. komunalnych oczyszczalni ścieków; 75/440/WE ws. wód powierzchniowych ujmowanych jako woda do picia oraz 80/778/EWG ws. wody pitnej (zostanie zastąpiona w 2003 r. dyrektywą 98/83/WE). Będą one prowadzone z uwzględnieniem dyrektywy 2000/60/WE ws. ram polityki Unii Europejskiej dotyczącej wody. PRIORYTET 2. Zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego będzie realizowany poprzez: (i) budowę zbiorników retencyjnych, zbiorników suchych, obwałowań i innych zabezpieczeń, (ii) zalesianie, (iii) renaturyzację cieków wodnych PRIORYTET 3. Racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi będzie realizowany poprzez: (i) budowę, rozbudowę lub modernizację składowisk odpadów komunalnych oraz tworzenie systemów recyklingu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych (sortownie, kompostownie itp.), co umożliwi stopniowe wdrożenie wymogów dyrektyw: 75/440/EWG/ramowej/, 1999/31/WE ws. składowisk odpadów komunalnych, 94/62/WE ws. opakowań i odpadów opakowaniowych. (ii) tworzenie systemów zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (w tym spalarnie), co umożliwi spełnienia wymogów dyrektywy 91/689/EWG ws. odpadów niebezpiecznych (iii) tworzenie systemów zagospodarowania osadów ściekowych (w tym spalarnie), co umożliwi spełnienia wymogów dyrektywy 86/278/WE ws. osadów ściekowych, (iv) rekultywację terenów zdegradowanych przez przemysł i inne szkodliwe oddziaływania. PRIORYTET 4. Poprawa jakości powietrza będzie realizowany poprzez: (i) modernizację i rozbudowę miejskich systemów ciepłowniczych (źródeł, sieci) połączoną z likwidacją niskiej emisji w strefach o znaczących przekroczeniach dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu; 4

4 (ii) systemową konwersję palenisk domowych na rozwiązania przyjazne zdrowiu i środowisku (głównie zamiana węgla na gaz, w okresie początkowym eliminacja węgla niskiej jakości, ew. przejście na paliwa bezdymne). Zmniejszenie zagrożenia dla jakości powietrza można również osiągnąć poprzez podniesienie efektywności wykorzystania energii i jej oszczędzanie, szersze stosowanie alternatywnych źródeł energii, a także poprzez działania mające na celu redukcję uciążliwości transportu. Powyższe działania umożliwią przede wszystkim wdrożenie wymagań dyrektyw: 96/62/WE w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza wraz z dyrektywami córkami. Dzięki realizacji przedsięwzięć w ramach Strategii wykorzystania Funduszu Spójności można oczekiwać znacznego przyrostu i poprawy stanu infrastruktury środowiskowej, a w konsekwencji poprawy stanu środowiska, tj. zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do wód, zwiększenia poziomu selektywnej zbiórki odpadów i zmniejszenia ilości odpadów składowanych, zmniejszenia ilości stref, w których występują niskie emisje. Ponadto można również oczekiwać polepszenia jakości życia mieszkańców Polski, ale ze względu na transgraniczny przepływ zanieczyszczeń, również innych krajów europejskich. Odbiorcami pomocy, tj. beneficjentami końcowymi w ramach Funduszu Spójności mogą być podmioty publiczne, czyli samorządy terytorialne (gminy lub związki gmin) oraz przedsiębiorstwa komunalne. Ochrona środowiska w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego W ramach ZPORR jednym z działań mających na celu poprawę stanu środowiska jest działanie Infrastruktura ochrony środowiska w ramach priorytetu Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów. Działanie to ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców i zwiększenie możliwości inwestycyjnych, w szczególności w zakresie usług (turystyka) i środowiskowo przyjaznego sektora przemysłu. Realizacja działania przy- 5

5 czyni się do wdrożenia wspólnotowego dorobku prawnego w obszarze ochrony środowiska. W ramach tego działania współfinansowane mogą być następujące typy projektów: 1. W zakresie wód powierzchniowych: a) modernizacja i budowa systemu poboru, uzdatniania i zaopatrzenia w wodę, b) budowa i modernizacja systemów kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz oczyszczalni ścieków, c) budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych, udostępnienie terenów na poldery oraz ochrona brzegów morskich, d) budowa i modernizacja niewielkich zbiorników retencyjnych i stop ni wodnych umożliwiających gospodarcze wykorzystanie rzek oraz ochronę środowiska. 2. W zakresie ochrony powietrza: a) modernizacja i rozwój miejskich systemów ciepłowniczych stanowiących własność publiczną, i wyposażenie ich w instalacje do odpylania i odsiarczania spalin, w celu zmniejszenia emisji zanieczyszczeń i poprawy efektywności energetycznej, b) przekształcenie istniejących systemów opalania (obiekty publiczne) w systemy bardziej przyjazne środowisku, w szczególności ograniczenie niskiej emisji. 3. W zakresie wsparcia zarządzania ochroną środowiska: a) rozwój baz danych, systemów informacji i monitoringu środowiska, b) rozwój systemów zarządzania środowiskiem w oparciu o technologie informatyczne, np. dla obszarów leśnych oraz brzegów morskich. 4. W zakresie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych: a) budowa, rozwój i modernizacja publicznej infrastruktury służącej do produkcji elektryczności i ciepła ze źródeł odnawialnych (np. energia wiatrowa, biomasa, energia wodna geotermalna, ogniwa słoneczne). W wyniku realizacji tego działania zmniejszy się m.in. ilość zanieczyszczeń odprowadzanych do wód ze źródeł komunalnych, zmniejszy się negatywne oddziaływanie odpadów na środowisko, jak również nastąpi poprawa jakości powietrza. Odbiorcami pomocy tego działania mogą być: samorząd wojewódzki, powiatowy lub gminny, jednostki świadczące usługi publiczne na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego, jednostki administracji rządowej w województwach. 6

6 Ochrona środowiska, jednak w znacznie mniejszym zakresie, wspierana będzie również w ramach ZPORR w Priorytecie 3 Rozwój lokalny poprzez działanie Obszary wiejskie. W ramach tego działania przewiduje się wsparcie dla projektów skupiających się w ograniczonej liczbie ośrodków lokalnych o liczbie mieszkańców nie przekraczającej 20 tys., które funkcjonują jako centra rozwoju i restrukturyzacji obszarów wiejskich. W przypadku inwestycji dotyczących ochronyśrodowiska, ochrony przeciwpowodziowej, zaopatrzenia w wodę, projekty będą kwalifikowały się do wsparciajeśli będą wynikać z planów rozwoju lokalnego, a koszt realizacji nie będzie przekraczał 1 mln euro. W ramach działania wspierane będą następujące typy projektów z zakresu ochrony środowiska: zaopatrzenie w wodę, systemy odprowadzania i oczyszczania ścieków, gospodarka odpadami na obszarach małych miast i wsi, likwidacja dzikich wysypisk, pozyskiwanie energii poprzez tworzenie lokalnych systemów odnawialnych źródeł energii (np. energia słoneczna, energia wiatrowa, geotermalna, energia organiczna/biomasa); zwiększenie efektywności zużycia energii w budynkach publicznych, lokalna infrastruktura przeciwpowodziowa. Ochrona środowiska w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw W ramach tego programu przewidziano działania z zakresu ochrony środowiska z zakresu objętego działaniem 2.4. Wsparcie dla inwestycji w zakresie dostosowywania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, realizowanego w Priorytecie 2. Wzmacnianie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na Jednolitym Rynku Europejskim. Głównym celem działania jest dostosowanie infrastruktury do wymogów ochrony środowiska przy zachowaniu zasady zanieczyszczający płaci. Działanie to będzie wspomagało realizację zobowiązań negocjacyjnych Polski w zakresie wdrażania Dyrektyw z dziedziny ochrony środowiska i m.in. uzyskanie przez przedsiębiorcę wymaganego pozwolenia zintegrowanego. 7

7 W ramach tego działania przewiduje się wsparcie następujących typów przedsięwzięć: inwestycje dostosowujące instalacje do wymagań ochrony środowiska, w szczególności do wymagań najlepszych dostępnych technik, warunkujące możliwość i termin uzyskania pozwolenia zintegrowanego (zgodnie z Dyrektywą 96/61/EC w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń przemysłowych), inwestycje związane z budową lub modernizacją oczyszczalni i podczyszczalni ścieków przemysłowych oraz zmianami technologicznymi w przedsiębiorstwach, ze szczególnym uwzględnieniem redukcji substancji szkodliwych odprowadzanych do środowiska wodnego i trwałych substancji organicznych (zgodnie z Dyrektywą 76/464/EWG z dnia 4 maja 1976 r. w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego oraz dyrektyw córek, oraz Dyrektywą 91/271/EC w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych), realizacja zadań przyczyniających się do ograniczania emisji z obiektów spalania paliw do powietrza, (zgodnie z wymogami Dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych źródeł spalania paliw), realizacja inwestycji i programów przyczyniających się do rozwiązywania problemów odzysku i unieszkodliwiania odpadów przemysłowych i niebezpiecznych (m.in. zgodnie z wymogami Dyrektywy 75/442/EWG z 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów, Dyrektywy 91/689/ EWG z 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych, Dyrektywy 94/62/EC z 20 grudnia 1994 w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, Dyrektywy 94/67/EC z 16 grudnia 1994 r. w sprawie spalania odpadów niebezpiecznych, Dyrektywy 96/59/WE z 16 września 1996 r. w sprawie usuwania PCB/PCT oraz Dyrektywy 2000/76/EC w sprawie spalania odpadów). W szczególności w ramach działania wspierane będą projekty infrastrukturalne w przedsiębiorstwach z zakresu: gospodarki wodno-ściekowej (projekty z zakresu budowy lub modernizacji oczyszczalni lub podoczyszczalni ścieków, stosowania najlepszychdostępnych technik w celu ograniczenia ilości zużywanej wody oraz ilości substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami), 8

8 ochrony powietrza (modernizacja i rozbudowa systemów ciepłowniczych, konwersja palenisk na rozwiązania przyjazne środowisku, inwestycje w produkcję skojarzoną elektryczności i ciepła, stosowanie rozwiązań pozwalających na redukcję zanieczyszczeń emitowanych do powietrza z dużych zakładów energetycznego spalania paliw, przedsięwzięcia na rzecz wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, proekologiczne inwestycje w miejskich systemach transportowych, wprowadzanie najlepszych dostępnych technik w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza), gospodarki odpadami w przedsiębiorstwach (wykonywanie oceny oddziaływania na środowisko, studium wykonalności i innych analiz i studiów koniecznych do przygotowania inwestycji związanej z gospodarką odpadami przemysłowymi lub niebezpiecznymi, działalność operacyjna przedsiębiorstw związana z gospodarką odpadami przemysłowymi lub niebezpiecznymi; wsparcie będzie polegało na częściowej refundacji podwyższonych kosztów operacyjnych wynikających z wprowadzenia systemów gospodarki odpadami zgodnych z normami unijnymi), realizacji programów dostosowawczych wynikających z konieczności uzyskania pozwolenia zintegrowanego 3000 Finansowanie działań z zakresu ochrony środowiska z instrumentów strukturalnych Wielkość środków w [mln euro] FS ZPORR WKP Programy Środki prywatne Środki krajowe Środki UE 9

9 Efekty realizacji działań z zakresu ochrony środowiska 1. W obszarze gospodarki wodno-ściekowej przewiduje się zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do wód, w tym w szczególności znaczącej redukcji związków biogennych powodujących eutrofizację zbiorników, jak również zanieczyszczeń bakteryjnych; stopniowe dochodzenie do dobrego stanu wód, tak jak to określa dyrektywa 2000/60/we (ramowa ws. Polityki wodnej Wspólnoty). 2. W obszarze gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi przewiduje się: zwiększenie poziomu selektywnej zbiórki; zmniejszenia ilości odpadów trafiających do środowiska w sposób niekontrolowany; zmniejszenia ilości odpadów składowanych, w tym odpadów niebezpiecznych; redukcji ilości odpadów biodegradowalnych; zwiększenia poziomu odzysku materiałów; zagospodarowanie części osadów ściekowych; likwidacji uciążliwości części starych składowisk odpadów komunalnych i niebezpiecznych; rekultywacji części terenów w największym stopniu zdegradowanych przez przemysł i inne szkodliwe oddziaływania. 10

10 3. W obszarze jakości powietrza: zmniejszenia ilości stref, w których występują niskie emisje, a w szczególności przekroczenia stężeń pyłu zawieszonego w powietrzu; zmniejszenia emisji wysokich: SO2, NOx i innych szkodliwych związków. Końcowy efekt realizacji działań z zakresu ochrony środowiska finansowanych ze środków Unii Europejskiej: Poprawa jakości wszystkich komponentów środowiska i ograniczenie ilości powstających zanieczyszczeń odpady Lotne związki org. CO2 SO2 Hg zapachy BZT hałas woda energia Surowce 11

11 Efekty ekonomiczne Polepszenie warunków życia nie tylko mieszkańców Polski, ale ze względu na transgraniczny przepływ zanieczyszczeń również innych krajów europejskich. Łamanie i druk: ZWP MGPiPS. Zam. 513/04. 12