Pułtusk 2016, ss. 206.

Transkrypt

1 dr hab. Ireneusz Kraś prof. UJK Kielce, 28 stycznia 2017 r. Instytut Prawa, Ekonomii i Administracji Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach RECENZJA ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Pana mgra Dawida Piekarza pt. Polityka bezpieczeństwa ekonomicznego Rzeczpospolitej Polskiej w latach , Pułtusk 2016, ss Zgodnie z Uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku z dnia 12 grudnia 2016 r. mam zaszczyt przedstawić recenzję rozprawy doktorskiej Pana mgra Dawida Piekarza pt. Polityka bezpieczeństwa ekonomicznego Rzeczpospolitej Polskiej w latach napisanej pod kierunkiem naukowym dra hab. Bogusława Jagusiaka prof. WAT. l. Znaczenie podjętego tematu rozprawy doktorskiej Bezpieczeństwo ekonomiczne stanowi podstawę właściwego funkcjonowania gospodarki państwa. Jest jednym z głównych celów polityki wewnętrznej i zagranicznej państw. W związku z tym szczególnego znaczenia nabiera prowadzenie polityki bezpieczeństwa ekonomicznego przez państwo. Każde z państw prowadzi w tym zakresie własną politykę. Różnice dotyczą umieszczenia tej polityki w hierarchii celów jakie realizuje państwo. Należy jednak zauważyć, że w ostatnim czasie nastąpiła zmiana paradygmatu myślenia o bezpieczeństwie państwa. Mamy do czynienia ze wzrostem znaczenia bezpieczeństwa ekonomicznego, a co za tym idzie zwrócenia większej uwagi na prowadzenie polityki w tym zakresie przez państwo. Kwestie prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego nabierają również znaczenia w Polsce.

2 Recenzowana rozprawa doktorska poświęcona jest polityce bezpieczeństwa ekonomicznego Rzeczpospolitej Polskiej. W tytule Autor podaje zakres czasowy rozprawy. Uzasadnia go we Wstępie wskazując na rok 2004 jako moment wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (UE) i związane z tym procesy modernizacji i europeizacji państwa. Praca została zakończona na roku Autor uzasadnia to zakończeniem działań związanych z akwizycja i integracja zagranicznych aktywów rafineryjnych, pozyskiwaniem dostępu do złóż ropy naftowej czy alternatywnej drogi zaopatrzenia terytorium Polski w ropę naftową (s. 7). W celu lepszego zaakcentowania zakończenia badań należało wyrażnie zaznaczyć znaczenie i wagę wymienionych działań dla prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego Polski, a nie tylko sam fakt ich zakończenia. Rozważania dotyczące prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego państwa są aktualne ze względu na sytuację jaka powstała po kryzysie finansowym Ponadto zachodzące procesy integracji i globalizacji wskazują, że priorytetem dla państwa powinna być właśnie ta polityka. Uznaję zatem, że sam wybór tematu rozprawy doktorskiej jakiego dokonał Doktorant jest aktualny, zasadny i sformułowany prawidłowo. Tytułowa polityka bezpieczeństwa ekonomicznego Polski nie została w sposób pełny uwzględniona w strukturze pracy, gdzie bardziej eksponowane jest bezpieczeństwo ekonomiczne niż wspomniana polityka. Jednakże, co chciałbym zaznaczyć, w pierwszych trzech rozdziałach występują znaczące elementy polityki bezpieczeństwa ekonomicznego państwa. Omawiana polityka została ujęta w IV rozdziale. Podmiotem jej jest bowiem PKN Orlen. Odgrywa on kluczową rolę w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa ekonomicznego Polski. Należałoby jednak uwzględnić jeszcze inne aspekty polityki bezpieczeństwa ekonomicznego realizowane przez państwo. Uznaję zatem, że struktura pracy W zadowalającym stopniu wypełnia wymogi warsztatowe. W przypadku dalszych prac związanych z opublikowaniem rozprawy, W mojej opinii zasadne byłoby jednak stworzenie rozdziału poświęconego polityce bezpieczeństwa ekonomicznego, jej celom, strategii, instrumentom i efektom. 2. Ocena metodologiczna rozprawy Rozprawa jest skonstruowana poprawnie pod względem metodologicznym. Autor w sposób uzasadniony wskazuje potrzebę zbadania podjętej problematyki i przedstawienia wyników swojej dysertacji. Sformułowane przez Doktoranta wnioski wzbogacają wiedzę związaną z prowadzeniem polityki bezpieczeństwa ekonomicznego, szczególnie w aspekcie

3 funkcjonowania PKN Orlen S.A. Wybór tej firmy uznaję za trafny ze względu na jej znaczenie dla polskiej gospodarki oraz regionu Europy Środkowej i Wschodniej. Przedmiot badań przedstawiony przez Autora poddałbym pewnej korekcie. Uczyniłbym nim politykę bezpieczeństwa ekonomicznego Polski, a nie analizę czynników i uwarunkowań politycznych systemu politycznego państwa, wpływających na bezpieczeństwo ekonomiczne Polski (5. 7). Cel badań, jakim było dokonanie identyfikacji sposobu oraz zakresu działania polityki bezpieczeństwa ekonomicznego państwa polskiego w latach (s. 8) sformułowany przez Doktoranta jest prawidłowy. Jednak w celu lepszego jego sprecyzowania proponowałbym jego skrócenie i nadanie następującego brzmienia: celem badawczym rozprawy jest analiza prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego państwa Polski w latach Sformułowaną przez mgra Dawida Piekarza hipotezę główną rozprawy należy uznać za poprawną, odzwierciedlającą znaczenie polityki bezpieczeństwa państwa po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Została ona uzupełniona hipotezami szczegółowymi, w których Autor uwzględnia rolę państwa w prowadzeniu polityki bezpieczeństwa ekonomicznego Polski (5. 8). Takie postępowanie pozwoliło w znaczącym stopniu na doprecyzowanie hipotezy głównej. Została ona zweryfikowana przez Doktoranta. Rozprawa została napisana zgodnie z wymogami klasycznej metodologii badawczej odpowiadającej charakterowi rozwiązywanych problemów naukowych podjętych w pracy. Doktorant zastosował szerokie instrumentarium metodologiczne stosowane w naukach o polityce. Zadeklarował i wykorzystał następujące metody badawcze: systemową, decyzyjna, instytucjonalno-prawną, porównawczą, behawioralną oraz elementy metody studium przypadku. Za cenne należy uznać przedstawienie przez mgr Dawida Piekarza informacji do czego zostały wykorzystane w procesie badawczym wskazane metody (s ). Rozprawa zapoczątkowana jest rozbudowanym Wstępem o kwestie metodologiczne i celowość podjętych rozważań, co należy uznać za zabieg trafny i pożądany. Została ona rozwinięta w czterech rozdziałach. Konkluzje końcowe przedstawiono w Zakończeniu. Każdy rozdział zawiera elementy analizy i syntezy. Autor zachował proporcjonalność układu tekstu, co uwidacznia się w objętości poszczególnych rozdziałów. Bazę źródłową dysertacji oceniam jako dobrą, obejmującą różnorodne źródła. Zaliczamy do nich: akty prawne, publikacje zwarte, artykuły, strategie i materiały statystyczne oraz strony internetowe. Autor wykorzystał w pracy również literaturę obcojęzyczną, co należy uznać za atut. Zwiększyło to niewątpliwie walory poznawcze pracy.

4 3. Ocena merytoryczna rozprawy Przedstawiona treść rozprawy mieści się w obszarze problemowym nauk o polityce. Dysertacja dotyczy w zasadzie polityki bezpieczeństwa ekonomicznego Polski. Na rozprawę składają się spis treści, wstęp, cztery rozdziały, zakończenie, wykaz rysunków i bibliografia. Pracę rozpoczyna Wstęp (ss. 14), w którym Doktorant uzasadnia wybór tematu pracy, zakres czasowy, wskazując na potrzebę podjęcia badań w tym zakresie. Przedstawia przedmiot badań, cel i hipotezę pracy. Wskazuje metody, techniki i ograniczenia badawcze. Odnosi się do wykorzystanej literatury w podziale na poszczególne rozdziały, co należy uznać za zabieg trafny. Rozdział pierwszy rozprawy (ss. 40) rozpoczyna się od ukazania wpływu polityki na kształtowanie bezpieczeństwa ekonomicznego państwa, wskazując na jego silne powiązanie z procesem politycznego decydowania. Autor wskazuje, co w mojej opinii zasługuje na uwagę, Że polityka bezpieczeństwa ekonomicznego powinna być rozpatrywana nie tylko w aspekcie ekonomicznym, lecz przede wszystkim w oparciu o nauki o polityce. Właściwie prowadzona polityka bezpieczeństwa ekonomicznego wymaga od państwa podejmowania optymalnych na daną chwilę decyzji o charakterze politycznym. W dalszej części, co należy uznać za szczególnie istotne dla pracy, Autor przedstawia państwo jako instrument odpowiedzialny za polityczne działania (5. 26). Proponowałbym jednak przedstawić państwo jako podmiot, a nie instrument, bowiem państwo posiada określone instrumenty oddziaływania. Wskazuje na istotne dla prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego państwa wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania jego bezpieczeństwa. Drugi rozdział dysertacji (ss. 40) dotyczy problematyki związanej z siłą ekonomiczną państwa warunkującą prowadzenie polityki bezpieczeństwa ekonomicznego. W dalszej kolejności Autor przedstawia determinanty siły ekonomicznej państwa z podziałem na wzmacniające i osłabiające. Rozdział kończy się na kwestii związanej ze strategią i polityką państwa w odniesieniu do jego siły ekonomicznej. W kolejnym trzecim rozdziale (ss. 33) Doktorant porusza kluczową kwestię suwerenności państwa wpływającą na bezpieczeństwo ekonomiczne i co za tym idzie na politykę prowadzoną w tym zakresie. Wskazuje W szczególności na działania państwa w zakresie zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa ekonomicznego. Autor zwraca uwagę na kształtowanie się suwerenności państwa w procesie integracji i globalizacji. Podkreśla również jakie znaczenie dla prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego ma działalność

5 korporacji transnarodowych w aspekcie wspomnianej już suwerenności. W zakończeniu rozdziału Doktorant wskazuje wyzwania dla suwerenności państwa w odniesieniu do zarządzania politykami w aspekcie bezpieczeństwa ekonomicznego. Na szczególną uwagę w aspekcie tematu rozprawy zasługuje rozdział czwarty (ss. 62). Autor przedstawił w nim determinanty rozwoju polityki ekonomicznej Polski. Ukazał, co ma istotne znaczenie dla wskazanego tematu rozprawy, rolę i znaczenie PKN Orlen S.A. dla prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego RP. Wybór przedstawionej firmy,jakjuż wspomniano wcześniej, jest uzasadniony ze względu na jej znaczenie w polskiej gospodarce i regionie Europy Środkowej i Wschodniej. W zakończeniu rozdziału, co należy uznać za wartościowe dla poruszanego tematu, Doktorant opisał nowy model zarządzania polityką bezpieczeństwa ekonomicznego państwa. Podsumowanie części merytorycznej rozprawy zostało zawarte w Zakończeniu (ss. 9). W tej części dysertacji Doktorant odniósł się do postawionej we wstępie hipotezy głównej, która została zweryfikowana w zasadzie pozytywnie. Przedstawia wnioski przemawiające na rzecz hipotezy oraz osłabiające ją. Dzięki temu udaje Mu się dokonać obiektywnej weryfikacji hipotezy głównej. Za trafne należy uznać twierdzenie Autora, że następuje powolna ewolucja paradygmatu funkcjonowania państwa, gdzie czynnik polityczny w coraz większym stopniu jest zależny od czynnika ekonomicznego (s. 188). Wartość pracy podnoszą przedstawione w Zakończeniu trzy prawdopodobne scenariusze dotyczące prowadzenia polityki państwa w odniesieniu do bezpieczeństwa ekonomicznego. Ukazanie w takiej formie podsumowania badań uznają za wystarczające. Przedstawiona praca wzbogaca skromną literaturę z zakresu prowadzenia polityki bezpieczeństwa ekonomicznego państwa. Jej wartość podnoszą rozważania dotyczące roli PKN Orlen S.A. w prowadzeniu tej polityki. Przyczyniła się do tego praktyczna wiedza jaką posiada Doktorant. 4. Zlecenia Powinnością recenzenta jest obiektywne przedstawienie recenzowanej rozprawy. Wymaga to oprócz pozytywów przedstawienia również mankamentów rozprawy, jeżeli one występują. W niniejszej pracy chciałbym zwrócić uwagę na następujące kwestie. Proponowałbym, jak już wspomniano wcześniej, wprowadzić dodatkowy rozdział poświęcony polityce bezpieczeństwa ekonomicznego, jej celom, strategii, instrumentom i efektom. Dałoby to pełniejszy obraz realizacji tej polityki w Polsce.

6 Chciałbym poczynić pewne uwagi do bazy źródłowej rozprawy. Po Aktach prawnych umieściłbym część Strategie i materiały statystyczne i nadałbym tytuł Dokumenty i materiały. Dokonałbym podziału artykułów na kategorię naukową i publicystyczną wprowadzając Artykuły naukowe, a w dalszej kolejności Artykuły publicystyczne. Trudno bowiem byłoby zaliczyć nie wykazanych w bibliografii, a zastosowanych w przypisach artykułów z Forbes (przypis 700) i Bloomberg Businessweek (przypis 706) do artykułów naukowych. Pozwoliłoby to również na wyeliminowanie kategorii Artykuły zamieszczone w publikacjach książkowych i uniknięcia podwójnego wykazywania pozycji książkowych w Bibliografii np. Księżopolski K. M., Działania państw w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego, [w:] Sułek M., Symonides J. (red.), Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, UW, Warszawa 2009, a w kategorii Publikacje zwarte zapis Sułek M., Symonides J. (red.), Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, UW, Warszawa Jest to jeden z przykładów zastosowanego mechanizmu. Należy również zwrócić uwagę na brak w wykazie Bibliografii zastosowanych w przypisach pozycji np. przypis 256, 332, 343, 352, 353, 431, 682, 700, 706, 737. Autor nie zawsze konsekwentnie stosuje zapis op. cit. np. przypis 354 i 391. W niektórych przypisach występuje brak wydawcy lub miejsca wydania pozycji np. przypis 140,14] czy 349. Uwidacznia się również brak zapisu (red.) przy stosownych pozycjach np. przypis 27, 421 (tutaj Autor wskazał zapis (red.) w Bibliografii). Taki stan rzeczy cuni pewien chaos informacyjny, bowiem wykazanie tej pozycji w Publikacjach zwartych bez stosownego zapisu sugeruje, że jest to monografia samodzielnego autorstwa. Trudno również uznać za akt prawny Politykę energetyczna UE według stanu na 8 grudnia 2014 r., a do tej kategorii Bibliografii została właśnie włączona czy Raport: Analiza sytuacji na polskim rynku paliwowym, MDI, Warszawa 2007 znajdujący się w Publikacjach zwartych. Należało je umieścić w strategiach i materiałach statystycznych, całkowicie rozwiązuje ten problem zaproponowana przeze mnie kategoria Dokumenty i materiały. W tej kategorii powinna widnieć również pozycja 2 przypisu 386 Economic Security at Risik. Finding from the Economics Index, Raport Światowej Organizacji Pracy, a nie w wykazie stron internetowych i to tylko ze ścieżką dostępu bez tytułu. Ponadto w dysertacji pojawiają się usterki natury edytorskiej. W mojej opinii należało w druku pozycji Bibliografii zastosować czcionkę 12 Times New Roman, a nie jak jest obecnie 1 O Calibri stosowaną w przypisach.

7 Moja satysfakcja z lektury przedłożonej rozprawy byłaby większa, gdyby Doktorant zechciał ustosunkować się mianowicie: do kwestii, jakie zawarłem w sformułowaniach recenzji, a - W jaki sposób państwo w ramach polityki bezpieczeństwa ekonomicznego zapobiega zagrożeniom, uwzględniając wpływ uwarunkowań bezpieczeństwa państwa? - Jakie znaczenie ma suwerenność państwa dla realizacji polityki bezpieczeństwa ekonomicznego? - W czym przejawia się rola PKN Orlen S.A. jako podmiotu polityki bezpieczeństwa ekonomicznego? 5. Wniosek końcowy W oparciu o analizę przedstawionej przez Doktoranta pracy stwierdzam, że w moim przekonaniu przedłożona dysertacja zasługuje na pozytywną ocenę, a powyższe krytyczne uwagi nie podważają jej wartości. Stanowi ona wkład do badań politologicznych i odpowiada wymogom stawianym pracom doktorskim. Jest to dysertacja koncentrująca się na prowadzeniu polityki bezpieczeństwa ekonomicznego Polski. Przedstawiona rozprawą Doktorant w zasadzie potwierdził posiadane umiej ętności związane z prowadzeniem pracy naukowej. Reasumując stwierdzam, że przedstawiona mi do oceny rozprawa doktorska Pana mgra Dawida Piekarza, mimo wniesionych uwag krytycznych, spełnia w sposób wystarczający warunki określone w art. 13 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.). Wnoszę zatem o dopuszczenie Pana mgra Dawida Piekarza, po spełnieniu innych wymagań przewidzianych prawem do publicznej obrony rozprawy doktorskiej. Ireneusz Kraś