CZĘŚĆ 1.B PRZEDMIOTY Z ZAKRESU HISTORII LITERATURY. spis przedmiotów:

Transkrypt

1 CZĘŚĆ 1.B PRZEDMIOTY Z ZAKRESU HISTORII LITERATURY spis przedmiotów: Numer 11 a: Literatura staropolska 2 Wykaz lektur.. 5 Numer 11 b: Literatura oświeceniowa 17 Wykaz lektur.. 19 Numer 12 a: Literatura romantyzmu.. 27 Wykaz lektur.. 29 Numer 12 b: Literatura pozytywizmu. 32 Wykaz lektur.. 33 Numer 13a: Literatura Młodej Polski.. 38 Wykaz lektur.. 40 Numer 13b: Literatura dwudziestolecia międzywojennego. 47 Wykaz lektur.. 49 Numer 14: Literatura po 1939 roku 55 Wykaz lektur.. 57 Numer 15 a: Arcydzieła literatury europejskiej (do końca XVI w.) Numer 15 b: Arcydzieła literatury europejskiej (wiek XVII i XVIII) Numer 15 c: Arcydzieła literatury europejskiej (romantyzm) Numer 15 d: Arcydzieła literatury europejskiej (pozytywizm). 76 Numer 15 e: Arcydzieła literatury powszechnej (wiek XX)

2 Numer 11a 1. Nazwa przedmiotu: Literatura staropolska 2. Kod przedmiotu: 3. Formuła przedmiotu: wykład 4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony egzaminem 5. Rok i semestr: rok I, semestr Liczba punktów ECTS: 2 7. Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany 8. Liczba godzin w tygodniu: 2 9. Liczba godzin w semestrze: 30 [16] 10. Język nauczania: polski 11. Wykładowcy: dr Grzegorz Trościński oraz pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia 12. Wymagania wstępne: Znajomość podstawowych wiadomości o literaturze staropolskiej, wyznaczonych programem nauczania dla szkół średnich. 13. Cel nauczania: Celem wykładu jest zaznajomienie studentów z procesem historycznoliterackim obejmującym okres od średniowiecza do schyłku baroku min. stylami, nurtami, pisarzami w kontekście estetycznoliterackim i filozoficznym. 14. Program nauczania: a) Periodyzacja literatury staropolskiej. Ramy czasowe polskiego średniowiecza. Nazwa epoki. Uniwersalizm i jego kulturowe oraz literackie konsekwencje: hierarchizm, teocentryzm, alegoryzm, dydaktyzm. Biblia średniowieczną Księgą kultury. Średniowieczna definicja literatury. Cechy kultury średniowiecznej (rola Kościoła w kształtowaniu oblicza epoki, hierarchii nauk i sztuk oraz tematów literackich). Przyczyny niechęci i trudności odbioru literatury średniowiecznej. Oceny epoki w perspektywie historycznoliterackiej. Weryfikacja stereotypów towarzyszących opiniom o średniowieczu. b) Początki literatury średniowiecznej w Polsce i jej dwujęzyczność. Uwarunkowania literatury w języku łacińskim. Dorobek piśmiennictwa łacińskiego (pisarze obcy i polscy, poezja i proza). Europejskość polskiej literatury łacińskiej. Pozorna anonimowość literatury średniowiecznej. Gatunki liturgiczne: trop, sekwencja, hymn, kazanie, dramat liturgiczny. Kroniki średniowieczne: od Galla do Długosza. Łacina a polszczyzna konflikt czy inspiracja? c) Średniowieczna poezja w języku polskim: tematy, gatunki, osiągnięcia artystyczne. Bogurodzica arcydzieło poezji w języku ojczystym. Najstarsze pieśni pasyjne, wielkanocne, kolędowe. Rola hagiografii w kulturze średniowiecza polskiego i jej najwybitniejsze efekty literackie. Poezja świecka: tematy, gatunki, środowiska autorów i odbiorców. d) Średniowieczna proza w języku polskim: tematy, gatunki, autorzy, osiągnięcia artystyczne. Sztuka kaznodziejska polskiego średniowiecza (najważniejsze zbiory). Kazania świętokrzyskie arcydzieło prozatorskie w języku polskim. W kręgu polskiej tradycji przekładu średniowieczne psałterze, Biblia królowej Zofii. Inspiracje biblijne w literaturze polskiego średniowiecza w kręgu apokryfów (Rozmyślania przemyskie). e) Kryzys kultury średniowiecznej jesień średniowiecza w Polsce. Sytuacja polszczyzny w późnym średniowieczu. Lament świętokrzyski najwybitniejszy tekst 16

3 dolorystyczny Europy. Nominalizm i devotio moderna w literaturze. Tematyka śmierci w polskiej poezji XV stulecia. Twórczość Władysława z Gielniowa i krąg poetycki bernardynów. Średniowiecze europejskie a polskie. Znaczenie osiągnięć artystycznych średniowiecza. f) Narodziny renesansu w Italii i Polsce analogie i różnice. Średniowieczne korzenie renesansowego humanizmu ewolucja czy rewolucja? Człowiekiem jestem renesansowe prawdy i mity. Problem renesansu północnego. Zagadnienie progu renesansowego w Polsce. W XV-wiecznym Krakowie (znaczenie Akademii Krakowskiej, inicjatywy Filipa Kallimacha, początki renesansowego mecenatu). Znaczenie twórczości poetów polsko łacińskich. g) Humanizm i reformacja nurty kulturowe epoki. Humanizm chrześcijański w Polsce. Znaczenie Biernata z Lublina i poetów pierwszej fazy renesansu. Stanisław Orzechowski jako pisarz polityczny. Polemiki literackie o nowe wzorce osobowe. Erazmianizm, cyceronianizm, horacjanizm, neostoicyzm nowe inspiracje, wyznawcy. Literackie efekty starań o poprawę Rzeczpospolitej. h) Mikołaj Rej biografia literacka. Inicjatywy artystyczne pisarza. i) Jan Kochanowski jako pierwszy polski poeta kultury i twórca nowożytnej poezji polskiej, inicjator i inspirator artystyczny. Biografia literacka poety. j) Dorobek polskiego humanizmu w zakresie gatunków literackich, wersyfikacji, uformowania języka polskiego. Kryzys uniwersalizmu i renesansowej teorii imitacji. Kulturotwórcza rola kontrreformacji. Wpływ Soboru Trydenckiego i duchowości ignacjańskiej na proces rechrystianizacji kultury europejskiej. Literackie kształty konwersji (M. Sęp-Szarzyński prekursor polskiego baroku). Szymon Szymonowic i awangarda Akademii Zamojskiej. k) Barok jako pierwsza nowożytna epoka kultur narodowych. Empiryczna dokumentacja teorii kopernikańskich i jej skutki dla barokowej antropologii. Makiawelizm czynnikiem strukturalizacji absolutyzmu i rozpadu europejskich pojęć moralnych. Nowe systemy filozoficzne. Odkrycia w naukach przyrodniczych empiryzm powodem frustracji humanistów. Dwie nieskończoności przyczyną lęków, depresji i wewnętrznego rozdarcia człowieka baroku. l) Poeci wczesnej fazy baroku w Polsce. Poematy alegoryczne Kaspra Twardowskiego i Hieronima Morsztyna. Propozycje nowej literatury (Sebastian Grabowiecki, Kasper Miaskowski). Piotr Skarga teoretyk i organizator nowej kultury. Biblia podstawą nowych gatunków literackich: elegia pokutna, mesjada, romans biblijny. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego teoria konceptu. m) Nurt dworski polskiego baroku. Poeci kunsztowni. Poezja medytacyjna, metafizyczna i konceptyczna Daniela Naborowskiego. Marinizm, antypetrarkizm i libertynizm poezji Jana Andrzeja Morsztyna. Teatr i dramat dworski (Stanisław Herakliusz Lubomirski). n) Nurt sarmacki polskiego baroku. Charakterystyka sarmatyzmu i jego literackich efektów. Epika historyczna. Erotyk sarmacki. Pamiętnikarstwo, epistolografia i szlacheckie silva rerum. Poezja ziemiańska. Szlachecka muza domowa. Sarmaccy moraliści i awanturnicy. Wzorce heroiczne w literaturze sarmackiej. Teorie historiozoficzne sarmatyzmu (sarmacki mesjanizm Wespazjana Kochowskiego). o) Schyłek baroku czasy saskie. Barok rokoko. Sarmatyzm czasów saskich. Podsumowanie. 16. Metody i formy oceny pracy studenta: egzamin ustny 17. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku 17

4 18. Uwagi dodatkowe: Numer 11 a 1. Nazwa przedmiotu: Literatura staropolska 2. Kod przedmiotu: 3. Formuła przedmiotu: ćwiczenia 4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem z oceną 5. Rok i semestr: rok I, semestr Liczba punktów ECTS: 2 7. Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany 8. Liczba godzin w tygodniu: 2 9. Liczba godzin w semestrze: 30 [18] 10. Język nauczania: polski 11. Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia 12. Wymagania wstępne: Znajomość literatury i kultury staropolskiej na poziomie szkoły średniej; podstawowe umiejętności w zakresie analizy i interpretacji dzieła literackiego. 13. Cel nauczania: Oprócz celów poznawczych zajęcia mają pogłębiać umiejętności samodzielnej analizy wybranych prawidłowości procesu historycznoliterackiego, sytuowania utworu w różnych kontekstach oraz tradycji kulturowej, określania ukrytych sensów dzieła literackiego. 14. Program nauczania: Tematyka ćwiczeń jest ściśle skorelowana z tematyką wykładów; szczegółowy rozkład zajęć ustalają indywidualnie poszczególni prowadzący. 15. Metody i formy oceny pracy studenta: opanowanie treści fragmentów Biblii ( Biblia Jakuba Wujka lub Biblia Tysiąclecia), opanowanie treści wybranych mitów greckich (R. Graves, Mity greckie, dowolne wydanie). Biblia: Stary Testament: Księga Rodzaju (rozdz.: 1-12; 16-19; 21-22; 25; 27-30; 32; 37-50); Księga Wyjścia (rozdz.: 2-14; 16-17; 19-23; 32); Księga Jozuego (rozdz.: 1-6); Księga Sędziów (rozdz.: 11; 13-16); Księga Judyty (rozdz.: 7-13); Księga Hioba; Księga Koheleta; Pieśń nad Pieśniami; Treny Jeremiasza (rozdz.: 1-2, 4-5); Księga Daniela (rozdz.: 2-3, 5-6, 13); Księga Psalmów (psalmy: 1., 8., 11., 18., 22., 37., 44., 50., 72., 88., 91., 97., 101., 129., 136., 146); Księga Ezechiela ( rozdz.: 37, w. 1-14). Nowy Testament: Ewangelie (śś. Mateusza, Łukasza, Marka, Jana); I List do Koryntian (rozdz.: 3, 5, 7, 11-13); Apokalipsa św. Jana. Mity greckie: 3., 5., 6.-8., , 31., 33., , , 42., 46., 62., 65., 67., 69., 73., 75., 77., 83., 85., , , , , 142., (podane numery mitów są wspólne dla wszystkich wydań). aktywne uczestnictwo w zajęciach, kolokwia ustne lub pisemne. 16. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku. 17. Uwagi dodatkowe: 18

5 Wykaz lektur (zakres: literatura staropolska) Lektury obowiązkowe A. PODRĘCZNIKI I SYNTEZY 1. Borowski A., Renesans, Warszawa Hernas Cz., Barok (nowe wydania po 1996 roku). 3. Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 1998 lub nast. 4. Pelc J., Barok epoka przeciwieństw, Warszawa Słownik literatury staropolskiej (Średniowiecze Renesans Barok), pod red. T. Michałowskiej, B. Otwinowskiej, E. Sarnowskiej Temeriusz, Wrocław 1990 lub nast. 6. Słownik sarmatyzmu, pod red. A. Borowskiego, Kraków Witczak T., Literatura Średniowiecza, Warszawa Ziomek J., Renesans, Warszawa B. LITERATURA PODMIOTOWA I. ŚREDNIOWIECZE 1. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, oprac. M. Plezia, Wrocław 1989, BN I 59 [stąd: wstęp, Księga I i III]. 2. Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W. R. Rzepka i W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa 1996 [stąd: Czcienie o tem, kako dziewica Maryja kiedy posługowała w kościele, częstokroć uciechę anjelską miewała; Czcienie o nadobności ciała błogosławionej dziewice Maryjej ; Czcienie o zwiastowaniu miłego Jezusa; Czcienie o tych znamionach, które się działy po wszemu światu przy narodzeniu ; Czcienie o tem, kiedy są przyszli do jaskini ; O tem, jako Jezus siedział pod drzewem palmowem ; Czcienie o tem, jako słali Jezusa po ogień ; O tem, jako miły Jezus zawieszał dzban...; od O krasie Jesukrystusowej do O nogach miłego Jezusa a o pościu]. 3. Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, BN I 60 [stąd: wstęp; Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią; Skarga umierającego; Pieśń Sandomierzanina Mękę Bożą spominajmy ; Słota, Wiersz o chlebowym stole; Satyra na chytrych kmieciów]. 4. Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, BN I 65 [stąd: Bogurodzica; Lament świętokrzyski; Legenda o św. Aleksym; ogólna orientacja w tematyce i gatunkach pieśni]. 5. Średniowieczna proza polska, oprac. S. Vrtel- Wierczyński, Wrocław 1959, BN I 68 [stąd: Kazania świętokrzyskie - Kazanie na dzień św. Katarzyny]. 6. Wydra W., Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992 [stąd: wstęp; Jezusa Judasz przedał oraz Augustus kiedy krolował]. 19

6 II. RENESANS 1. Biernat z Lublina, Ezop, wstęp S. Grzeszczuk, oprac. J. S. Gruchała, Kraków 1997 [stąd: wstęp; wybrane trzy bajki oraz Żywot Ezopa Fryga w ]. 2. Górnicki Ł., Dworzanin polski, [w:] Ł. Górnicki, Pisma, oprac. R. Pollak, Warszawa 1961 [stąd: Księga I]. 3. Kochanowski J., Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1957 i nast. BN I 163 [stąd: wstęp; Księgi pierwsze: 3., 8., 14., 31., 40., 44., 53., 54., 64., 77., 79., 82., 83., 86.; Księgi wtóre: 1., 3., 6., 37., 57., 63., 106.; Księgi trzecie: 1., 6., 7., 14., 24., 28., 29., 37., 54., 72.]. 4. Kochanowski J., Odprawa posłów greckich, oprac. T. Ulewicz, Wrocław 1969 i nast. BN I Kochanowski J., Pieśni, oprac. L. Szczerbicka Ślęk, Wrocław 1998, BN I 100 [stąd: wstęp; Czego chcesz od nas, Panie; z Ksiąg pierwszych pieśni: 2., 3., 7., 10., 14., 20., 21., 24.; z Ksiąg wtórych pieśni: 2., 3., 5., 7., 9., 10., 11., 19., 23., 24; Pieśń świętojańska o Sobótce]. 6. Kochanowski J., Psałterz Dawidów, oprac. K. Meller, Kraków 1997 [wiersz dedykacyjny Piotrowi Myszkowskiemu; psalmy: 1., 8., 23., 38., 47., 51., 91., 101., 130., 133.]. 7. Kochanowski J., Satyr, [w:] J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1966 i nast. 8. Kochanowski J., Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1969 i nast. BN I Kubiak Z., Medytacje Janicjusza, Warszawa 1993 [stąd: Elegie: III, VII]. 10. Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, oprac. J. Okoń, Wrocław 1971, BN I Rej M., Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 1974 [stąd: Pleban pieska na cmyntarzu pochował; Chłopi, co Bożą Mękę kupowali; Tatarzyn mszej słuchał; Baba, co w Pasyją płakała; Chłop, co ornat kupował ; Chłopa ksiądz o św. Trójcy wierzyć uczył]. 12. Rej M., Pisma wierszem, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1954, BN I 151 [stąd: Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem]. 13. Rej M., Żywot człowieka poczciwego, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1956, BN I 152 [stąd: Księgi wtóre]. III. BAROK 1. Antologia literatury sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1985, BN I 186 [stąd: wstęp; Wyprawa plebańska]. 2. Baka J., Uwagi, oprac. A. Czyż, A. Nawarecki, Lublin 2000 [stąd: Uwaga śmierci wszystkim stanom służąca; Starym uwaga; Młodym uwaga; Panom uwaga; Uwaga damom]. 3. Kochowski W., Utwory poetyckie, oprac. M. Eustachiewicz, Wrocław 1991, BN I 92 [stąd: wstęp; Niepróżnujące próżnowanie, stąd: Nagrobek mężnym żołnierzom; Gniazdo ojczyste; Wszystko z nieba; Góra Łyssa; Zielone; 20

7 Rozjezne pożegnanie z ojczystym Gajem; Do domowych; Psalmodia polska psalmy: V, XXVI, XXXV]. 4. Lubomirski S. H., Ermida królewna pasterska, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. 5, Warszawa Morsztyn J. A., Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1998, BN I 257 [stąd: wstęp; Do kanikuły; Nagrobek Perlisi; Bombyx; Do czytelnika; O sobie; Ogród miłości; Niestatek (Prędzej kto wiatr ); Zapust; Niebytność (Takem rozumiał ); O swej pannie; Pszczoła w bursztynie; Cuda miłości; Do galerników; Do trupa; Na krzyżyk na piersiach jednej panny; Cuda miłości; Desperacyja]. 6. Morsztyn Z., Wybór wierszy, oprac, J. Pelc, Wrocław 1975, BN I 215 [stąd: wstęp; Votum; Na pożegnanie; Pieśń w ucisku; Myśl ludzka; Emblemata: 38., 41., 44., 47., 113.]. 7. Naborowski D., Poezje, oprac. J. Dürr Durski, Warszawa 1961 [stąd: Cień; Krótkość żywota; Na oczy królewny angielskiej; Do złej baby; Pieśń ad imitationem Horacyjuszowej ody Beatus ille qui procul negotiis ]. 8. Opaliński K., Satyry, oprac. L. Eustachiewicz, Wrocław 1953, BN I 147 [stąd: I,1; I,3; III,8]. 9. Pasek J. Ch., Pamiętniki, oprac. W. Czapliński, Wrocław 1979, BN I Potocki W., Wiersze wybrane, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1992, BN I 19 [stąd: Transakcyja wojny chocimskiej; Żywot ziemiański spokojny i szczęśliwy; Veto albo nie pozwalam; Do ojców Societatis; Nierządem Polska stoi; Zbytki polskie; Sofista; Czuj, stary pies szczeka]. 11. Sęp Szarzyński M., Poezje, wstęp i oprac. J. S. Gruchała, Kraków 1997 lub M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński, K. Mrowcewicz, Warszawa 2001 [stąd: Napis na statuę abo na obraz śmierci; cykl sonetów; parafrazy psalmiczne: XIX; LXX; CXXX; Pieśni: II; V; Epitafijum Rzymowi]. 12. Skarga P., Kazania sejmowe, oprac. J. Tazbir i M. Korolko, Wrocław 1995, BN I 70 [stąd: Kazanie wtóre. O miłości ku ojczyźnie]. 13. Sobieski J., Listy do Marysieńki, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1973, t. 1-2 [list spod Wiednia]. 14. Szymonowic Sz., Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 2000, BN I 182 [stąd: wstęp; Żeńcy; Kołacze]. 15. Twardowski S., Nadobna Paskwalina, oprac. J. Okoń, Wrocław 1980, BN I 87. C. LITERATURA PRZEDMIOTOWA 1. Błoński J., Mikołaj Sęp-Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków i nast. 2. Chemperek D., Umysł przecię z swojego toru nie wybiega. O poezji medytacyjnej Daniela Naborowskiego, Lublin Eustachiewicz M., Majewski W., Nad lirykami Wespazjana Kochowskiego, Wrocław Gostyńska D., Retoryka iluzji. Koncept w poezji barokowej, Warszawa

8 5. Grzeszczuk S., Błazeńskie zwierciadło. Rzecz o humorystyce sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, Kraków Grzeszczuk S., Nobilitacja Albertusa. Z pogranicza historii i folkloru, Wrocław Grzeszczuk S., O Satyrach Krzysztofa Opalińskiego. Próba syntezy, Wrocław Jan Kochanowski. Interpretacje, pod red. J. Błońskiego, Kraków Karpiński A., Staropolska poezja ideałów ziemiańskich. Próba przekroju, Wrocław Korolko M., O prozie Kazań sejmowych Piotra Skargi, Warszawa Kotarska J., Erotyk staropolski. Inspiracje i odmiany, Wrocław Kowalewicz H., Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich, [w:] Średniowiecze. Studia o kulturze, t. II, Wrocław Krzewińska A., Uwagi o Ermidzie udramatyzowanej sielance Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, [w:] O dawnym dramacie i teatrze. Studia do syntezy, pod red. W. Roszkowskiej, Wrocław Künstler-Langner D., Idea vanitas, jej tradycje i toposy w poezji polskiego baroku, Toruń 1996 i nast. 15. Lektury polonistyczne. Średniowiecze Renesans Barok, pod red. A. Borowskiego i J. S. Gruchały, t. I-III, Kraków [stąd: studia o utworach zamieszczonych w obowiązkowej liście lektur]. 16. Mrowcewicz K., Czemu wolność mamy? Antynomie wolności w poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Wrocław Nawarecki A., Czarny karnawał. Uwagi śmierci niechybnej księdza Baki poetyka tekstu i paradoksy recepcji, Wrocław Nieznanowski S., Początki baroku w poezji polskiej, [w:] tenże, Studia i wizerunki. O poezji staropolskiej i jej badaczach, Warszawa Nieznanowski S., Staropolska epopeja historyczna. Kształtowanie się pojęcia, drogi rozwoju, [w:] tenże, Studia i wizerunki. O poezji staropolskiej i jej badaczach, Warszawa Nowicka Jeżowa A., Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, Warszawa Obremski K., Psalmodia polska. Trzy studia nad poematem, Toruń Ostrowska E., O artyzmie polskich średniowiecznych zabytków językowych (Bogurodzica, Kazania świętokrzyskie, Posłuchajcie, bracia miła ), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze, z. 20, Kraków Pelc J., Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa Pelc J., Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków Pelc J., Zbigniew Morsztyn, arianin i poeta, Wrocław Prejs M., Poezja późnego baroku. Główne kierunki przemian, Warszawa Problemy literatury staropolskiej, pod red. J. Pelca, t. I-III, Wrocław [stąd: studia Janusza Pelca, Stefana Zabłockiego, Bronisława Nadolskiego, Edmunda Kotarskiego, Hanny Dziechcińskiej, Stefana Nieznanowskiego]. 22

9 28. Rytel J., Pamiętniki Paska na tle pamiętnikarstwa staropolskiego, Wrocław Sokołowska J., Spory o barok. W poszukiwaniu modelu epoki, Warszawa Stępień P., Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach, Warszawa Szczerbicka Ślęk L., W kręgu Klio i Kaliope. Staropolska epika historyczna, Wrocław Wojtkowska-Maksymik M., Gentiluomo cortigiano i dworzanin polski. Dyskusja o doskonałości człowieka w Il Libro del Cortigiano Baldassarra Castiglionego i w Dworzaninie polskim Łukasza Górnickiego, Warszawa Woronczak J., Studia o literaturze średniowiecza i renesansu, Wrocław Wydra W., Polskie pieśni średniowieczne. Studia o tekstach, Warszawa Ziemba K., Jan Kochanowski jako poeta egzystencji. Prolegomena do interpretacji Trenów, Warszawa Lektury zalecane A. LITERATURA PODMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje]: 1. Baryka P., Z chłopa król, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. IV, Warszawa Bielski M., Komedyja Justyna i Konstancyjej, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. I, Warszawa Bolesławiusz K., Przeraźliwe echo trąby ostatecznej, wyd. J. Sokolski, Warszawa Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wyd. W. R. Rzepka i W. Wydra, Wrocław 1995 i nast. 5. Dramat liturgiczny, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. I, Warszawa Frycz Modrzewski A., O poprawie Rzeczpospolitej, [w:] tenże, Dzieła wszystkie, pod red. K. Kumanieckiego, t. I, Warszawa Grabowiecki S., Rymy duchowne, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa Helikon sarmacki. Wątki i tematy polskiej poezji barokowej, oprac. A. Vincenz, Wrocław 1989, BN I Kochanowski J., Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, t. I, Warszawa [stąd: Zgoda, Proporzec, Zuzanna, Szachy, Muza]. 10. Kochanowski J., Z łacińska śpiewa Słowian Muza. Elegie, foricenia, liryki w przekładzie Leopolda Staffa, wstęp Z. Kubiak, Warszawa Kochanowski P., Tasso T., Gofred abo Jeruzalem wyzwolona, oprac. S. Grzeszczuk, Warszawa Korczyński A., Wizerunk złocistej przyjaźnią zdrady, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa

10 13. Lubomirski S. H., Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, Warszawa [stąd: Tobiasz wyzwolony, Eklezjastes, Poezje Postu Świętego]. 14. Lubomirski S. H., Rozmowy Artaksesa i Ewandra, wyd. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2006 [stąd: rozmowy 3., 10., 12.]. 15. Miaskowski K., Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, tłum. i oprac. B. Kürbis, Wrocław 1992, BN I Morsztyn H., Światowa rozkosz, wyd. A. Karpiński, Warszawa Morsztyn J. A., Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa Najstarsza poezja polsko-łacińska (do poł. XVI w.), oprac. M. Plezia, Wrocław 1952, BN I 141 [stąd utwory: Pawła z Krosna, Jana z Wiślicy, Jana Dantyszka, Andrzeja Krzyckiego, Mikołaja Hussowskiego, Stanisława Ciołka]. 20. Opaliński Ł., Wybór pism, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1959, BN I 174 [stąd: Poeta nowy, Coś nowego]. 21. Orzechowski S., Wybór pism oprac J. Starnawski, Wrocław 1972, BN I 210 [stąd: List do Commendioniego oraz orientacja w tematyce i gatunkach prozy]. 22. Proza polska wczesnego renesansu, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1954 [stąd: Rozmowy Marchołta z Salomonem; Historyja Aleksandra]. 23. Rozmyślania dominikańskie, [w:] Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W. R. Rzepka, W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa Sarbiewski M. K., Liryki, tłum. T. Karyłowski, oprac. M. Korolko i J. Okoń, Warszawa Sarbiewski M. K., Wykłady poetyki, tłum i oprac. S. Skimina, Wrocław 1958 [stąd: O poincie i dowcipie]. 26. Stanisław ze Skarbimierza, Kazanie o wojnie sprawiedliwej i niesprawiedliwe, [w:] tenże, Mowy wybrane o mądrości, oprac. M. Korolko, Kraków Twardowski K., Lekcje Kupidynowe, oprac. R. Grześkowiak, Warszawa Twardowski K., Łódź młodzi, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa Twardowski K., Pochodnia Miłości Bożej, wyd. K. Mrowcewicz, Warszawa Wysoki umysł w dolnych rzeczach zawikłany. Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa 1993 i nast. 31. Zimorowic J. B., Sielanki nowe ruskie, oprac. L. Szczerbicka- Ślęk, Wrocław 1999, BN I Zimorowic Sz., Roksolanki, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, Wrocław 1983, BN I 73 lub tenże, Roksolanki, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa

11 B. LITERATURA PRZEDMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje] 1. Abramowska J., Ład i fortuna. O tragedii renesansowej w Polsce, Wrocław Andrzej Frycz Modrzewski i problemy kultury polskiego odrodzenia, pod red. T. Bieńkowskiego, Wrocław Baczewski S., Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim (druga połowa XVI wieku XVII wiek), Lublin Bieńkowski T., Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej ( ). Główne problemy i kierunki recepcji, Wrocław Bystroń J. S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII, t. I-II, Warszawa Chelini J., Dzieje religijności w Europie Zachodniej w średniowieczu, tłum. I. Wyrzykowska i M. Wyrzykowska, Warszawa Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, Kraków 1997 i nast. 8. Czechowicz A., Różność w rzeczach. O wyobraźni pisarskiej Wacława Potockiego, Warszawa Człowiek średniowiecza, pod red. J. Le Goffa, tłum. M. Radożycka-Paoletti, Warszawa Delumeau J., Cywilizacja odrodzenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa Delumeau J., Grzech i strach. Poczucie winy w kulturze Zachodu XIII XVIII w., tłum. A. Szymanowski, Warszawa Dziechcińska H., Kobieta w życiu i literaturze XVI i XVII wieku, Warszawa Dziechcińska H., Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI XVII XVIII, Warszawa Guriewicz A., Kategorie kultury średniowiecznej, tłum. J. Dancygier, Warszawa Guriewicz A., Kultura i społeczeństwo średniowiecznej Europy. Exempla XIII wieku, tłum. Z. Dobrzyniecki, Warszawa Hanusiewicz M., Pięć stopni miłości. O wyobraźni erotycznej w polskiej poezji barokowej, Warszawa Hanusiewicz M., Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku, Lublin Heers J., Święta głupców i karnawały, tłum. G. Majcher, Warszawa Huizinga J., Jesień średniowiecza, tłum. T. Brzostowski, Warszawa Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej i P. Stępnia, Warszawa 2000 [stąd studia: A. Kuczyńskiej, M. Hanusiewicz, P. Stępnia, A. Nowickiej-Jeżowej]. 21. Jan Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości, oprac. M. Korolko, Warszawa Kaczmarek M., Sarmacka Perspektywa sławy. Nad Wojną chocimską Wacława Potockiego, Wrocław Kłoczowski J., Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa Koehler K., Stanisław Orzechowski i dylematy humanizmu renesansowego, Kraków Krzywy R., Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego, Warszawa

12 26. Künstler-Langner D., Człowiek i cierpienie w poezji polskiego baroku, Toruń Lasocińska E., Cnota sama z mądrością jest naszym żywotem. Stoickie pojęcie cnoty w poezji polskiej XVII wieku, Warszawa Le Goff J., Kultura średniowiecznej Europy, tłum. H. Szumańska-Grossowa, Warszawa Literatura polskiego baroku w kręgu idei, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej, M. Hanusiewicz, A. Karpińskiego, Lublin 1995 [stąd studia: K. Obremskiego, J. K. Golińskiego, M. Wichowej, J. Kotarskiej, A. Karpińskiego, A. Nowickiej- Jeżowej]. 30. Literatura staropolska w kontekście europejskim, pod red. T. Michałowskiej i J. Ślaskiego, Wrocław Mazurkiewicz R., Polskie średniowieczne pieśni maryjne, Kraków Michałowska T., Mediaevalia i inne, Warszawa Michałowska T., Poetyka i poezja. Studia i szkice staropolskie, Warszawa Mrowcewicz K., Trivium poetów polskich epoki baroku: klasycyzm manieryzm barok. Studia nad poezją XVII stulecia, Warszawa Partyka J., Żona wyćwiczona. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Warszawa Prejs M., Oralność i mnemonika. Późny barok w kulturze polskiej, Warszawa Raubo G., Barokowy świat człowieka. Refleksja antropologiczna w twórczości Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, Poznań Raubo G., Światło przyrodzone. Rozum w literaturze polskiego baroku, Poznań Sokolski J., Bogini, pojęcie, demon. Fortuna w dziełach autorów staropolskich, Wrocław Sokołowska J., Dwie nieskończoności. Szkice o literaturze barokowej Europy, Warszawa Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej i J. Ślaskiego, Wrocław Tatarkiewicz W., Historia estetyki. Estetyka średniowieczna, Warszawa 1989, t. II. 43. Teusz L., Bolesna Muza nie Parnasu Góry, ale Golgoty. Mesjady polskie XVII stulecia, Warszawa Ulewicz T., Iter Romano-Italicum Polonorum, Kraków Ulewicz T., Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV i XVI wieku, Kraków Ullmann W., Średniowieczne korzenie renesansowego humanizmu, tłum. J. Mach, Łódź Wespazjan Kochowski. W kręgu kultury literackiej, pod red. D. Chemperka, Lublin 2003 [stąd studia: S. Nieznanowskiego, K. Meller, E. Kauer]. 48. Wilczek P., Literatura polskiego renesansu, Katowice

13 ZAGADNIENIA DO EGZAMINU Z LITERATURY STAROPOLSKIEJ 1. Nazwa średniowiecze i oceny epoki w dziejach kultury europejskiej i polskiej. 2. Początki literatury średniowiecznej w Polsce. 3. Uwarunkowania kulturowe początków średniowiecza w Polsce. 4. Uniwersalizm średniowiecznego piśmiennictwa w kontekście charakterystycznych cech epoki. 5. Średniowieczna poezja łacińska w Polsce (autorzy, dzieła, gatunki). 6. Europejskie osobowości polskiego piśmiennictwa średniowiecznego. 7. Alegoryzm w piśmiennictwie polskiego średniowiecza. 8. Średniowieczna definicja literatury. 9. Periodyzacja polskiego średniowiecza. 10. (Nie)anonimowość literatury polskiego średniowiecza. 11. Hagiografia średniowieczna i jej efekty literackie. 12. Środowiska intelektualne w średniowieczu w Polsce. 13. Proza łacińska polskiego średniowiecza. 14. Poetyckie gatunki liturgiczne. 15. Kazania średniowieczne (budowa, autorzy, zbiory). 16. Budowa dramatu liturgicznego. 17. Kroniki średniowieczne w Polsce. 18. Kronika polska Galla Anonima jako panegiryk na cześć Krzywoustego. 19. Kronika polska Galla dzieło historyczne czy literackie? 20. Nowoczesność kroniki Jana Długosza. 21. Czym jest Bogurodzica? 22. Bogurodzica jako trop. 23. Bogurodzica a deesis. 24. Bogurodzica tradycja tekstu i badań nad utworem. 25. Bogurodzica traktat teologiczny w formie wiersza. 26. Bogurodzica kunszt wersyfikacyjny. 27. Bogurodzica w kręgu kultury umysłowej benedyktynów. Wyznaczniki stylu romańskiego w utworze. 28. Bogurodzica czas powstania (hipotezy, argumenty). 29. Kazania świętokrzyskie arcydzieło średniowiecznej prozy w języku polskim. 30. Kazanie na dzień św. Katarzyny ars dictandi i ars praedicandi. 31. Średniowieczne tłumaczenia Biblii w Polsce. 32. Apokryfy polskiego średniowiecza. 33. Średniowieczna literatura parenetyczna w Polsce na tle tendencji europejskich. 34. Lament świętokrzyski Bogurodzica (porównanie utworów). 35. Lament świętokrzyski w kręgu devotio moderna, nominalizmu i kryzysu światopoglądowego późnego średniowiecza. 36. Lament świętokrzyski w kręgu doloryzmu. 37. Poetyckie realizacje tańca śmierci Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. 38. Rozmowa Mistrza Polikarpa i średniowieczne ars moriendi. 39. Średniowieczna mnemotechnika i jej literackie odniesienia. 40. Twórczość Władysława z Gielniowa i krąg poetycki bernardynów. 41. Charakterystyka średniowiecznej poezji świeckiej w Polsce. 42. Satyra w literaturze polskiego średniowiecza. 43. Znaczenie Akademii Krakowskiej i jej przełomowa rola w XV stuleciu. 27

14 44. Wybitne postacie polskiego nominalizmu, husytyzmu i koncyliaryzmu. 45. Koncepcja wojen sprawiedliwych i niesprawiedliwych Stanisława ze Skarbimierza. 46. Polskie średniowieczne pieśni i dialogi eschatologiczne. 47. Dworski obyczaj biesiadny w wierszu Słoty. 48. Kultura dworska w literaturze polskiego średniowiecza. 49. Zagadnienie progu renesansowego w Polsce. 50. Znaczenie Filipa Kallimacha dla prerenesansu w Polsce. 51. Sodalitas Litteraria Vistulana początki kół humanistycznych w Polsce. 52. Grzegorz z Sanoka początki renesansowego mecenatu. 53. Poeci polsko-łacińscy (przedstawiciele, charakterystyka twórczości). 54. Inicjatywy literackie poetów polsko-łacińskich. 55. Klemens Janicki biografia literacka. 56. Początki i znaczenie drukarstwa w Polsce. 57. Renesansowi obrońcy i propagatorzy języka polskiego. 58. Poeci języka polskiego wstępnej fazy renesansu w Polsce. 59. Znaczenie twórczości Biernata z Lublina dla literatury polskiej. 60. Periodyzacja polskiego renesansu. 61. Renesans rewolucja czy ewolucja? 62. Państwo jako zagadnienie piśmiennictwa renesansowego. 63. Humanizm charakterystyka nurtu. 64. Czynniki składające się na narodziny renesansu w Polsce. 65. Renesansowe utopie. 66. Literatura w służbie ruchu egzekucyjnego. 67. Mikołaj Rej biografia literacka na przykładzie Żywota i spraw poczciwego szlachcica Mikołaja Reja z Nagłowic. 68. Empiryzm i utylitaryzm w pisarstwie Mikołaja Reja. 69. Inicjatywy artystyczne Mikołaja Reja. 70. Rej - świadomy nowator. 71. Figliki jako epigram narracyjny (charakterystyka tematyki zbioru). 72. Rej jako pisarz reformacyjny. 73. Krótka rozprawa Mikołaja Reja - satyra czy traktat o obowiązkach stanów względem Rzeczpospolitej? 74. Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja - parenetyka szlachcicaziemianina, początki sarmatyzmu w literaturze polskiej. 75. Rej i Kochanowski dwie osobowości i dwa światopoglądy. 76. Jan Kochanowski biografia poety. 77. Jan Kochanowski poeta doctus i pierwszy polski poeta kultury (wyjaśnić). 78. Jan Kochanowski jako poeta łaciński. 79. Program polityczno-filozoficzny w Satyrze Jana Kochanowskiego. 80. Inicjatywy artystyczne Jana Kochanowskiego. 81. Tematyka Fraszek Jana Kochanowskiego (zawartość gatunkowa zbioru raki, anakreontyki, sonety, epitafia). 82. Figliki Reja i Fraszki Kochanowskiego różnice i podobieństwa. 83. Charakterystyka tematyczna zbioru Pieśni Jana Kochanowskiego (różnorodność gatunkowa: hymn, waleta, madrygał, paraklausithyron, oda). 84. Petrarkizm w erotykach Jana Kochanowskiego. 85. Horacjanizm w poezji Jana Kochanowskiego. 86. Manifesty poetyckie Jana Kochanowskiego. 87. Irenizm i erazmianizm w twórczości Kochanowskiego. 28

15 88. Ponadwyznaniowy charakter liryki religijnej Kochanowskiego. 89. Program kulturowy w Pieśni świętojańskiej o Sobótce Jana Kochanowskiego. 90. Ideały ziemiańskie w poezji staropolskiej. 91. Strofika i wersyfikacja poezji Jana Kochanowskiego. 92. Stoicyzm, epikureizm i neoplatonizm w poezji Jana Kochanowskiego. 93. Konterfekt Boga, człowieka i świata w liryce Jana Kochanowskiego. 94. Znaczenie Psałterza Dawidów dla rozwoju poezji polskiej. 95. Jan Kochanowski w kręgu renesansowego klasycyzmu. 96. Awangardowe znaczenie Trenów. 97. Budowa cyklu Trenów Jana Kochanowskiego. 98. Bohaterowie Trenów Jana Kochanowskiego. 99. Droga Jana Kochanowskiego do Trenów Budowa Odprawy posłów greckich Jana Kochanowskiego Odprawa jako tragedia renesansowa Odprawa jako dramat niesceniczny, retoryczny Odprawa jako krytyka demokracji? 104. Renesansowy cyceronianizm Twórcy kręgu Akademii Zamojskiej Renesansowe modele osobowe w twórczości Ł. Górnickiego i M. Reja Twórcy renesansowi o poprawie Rzeczypospolitej Sielanka realistyczna Szymona Szymonowica Polityka kulturalna Soboru Trydenckiego. Działalność Towarzystwa Jezusowego. Ignacjański model duchowości Piotr Skarga teoretyk nowej kultury Koncepcja państwa w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi Kazania sejmowe arcydzieło prozy retorycznej Biblia jako źródło inspiracji w kulturze i literaturze posoborowej (elegia pokutna, mesjada, romans biblijny) Misterium budowa. Scena misteryjna budowa. Sacrum i profanum w Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka Kryzys światopoglądu renesansowego w epoce posoborowej Barokowa koncepcja człowieka Barok jako epoka kontrastów Literackie świadectwa konwersji Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego Sęp Szarzyński jako twórca cyklu sonetowego w poezji polskiej Sęp i Kochanowski jako tłumacze psalmów Daniel Naborowski poeta kunsztowny Daniel Naborowski poeta medytacyjny Literatura sowizdrzalska w Polsce (przedstawiciele, geneza, dzieła, kreacje bohaterów, wizja świata) Twórczość literacka arian Barokowa emblematyka (budowa emblematu, tradycja, przedstawiciele, zbiory) Charakterystyka Emblematów Zbigniewa Morsztyna Charakterystyka twórczości Zbigniewa Morsztyna Teoria konceptu Macieja Kazimierza Sarbiewskiego Jan Andrzej Morsztyn jako konceptysta Antypetrarkizm i marinizm poezji Jana Andrzeja Morsztyna Libertynizm w poezji Jana Andrzeja Morsztyna. 29

16 133. Antynomie i paradoksy miłości w erotykach Jana Andrzeja Morsztyna Kunsztowność w poezji Jana Andrzeja Morsztyna Włoskie inspiracje w literaturze staropolskiej Barokowy krąg poetów dworskich Teatr barokowy w Polsce Ermida Stanisława Herakliusza Lubomirskiego jako sielanka dramatyczna Ermida udramatyzowany duch stoicki Ermida jako sceptyczna dyskusja z mitem arkadyjskim Twórczość satyryczna Krzysztofa Opalińskiego Rodzaje polskiej epiki barokowej Staropolska epopeja historyczna Nadobna Paskwalina Samuela ze Skrzypny Twardowskiego przykład barokowego romansu Nadobna Paskwalina jako poemat alegoryczny Wojna chocimska Wacława Potockiego przykład eposu historycznego, realistycznego i retorycznego Wacław Potocki poeta, moralista, historyk Źródła Wojny chocimskiej (pamiętniki, diariusze, Farsalia Lukana, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona T. Tassa-P. Kochanowskiego) Wacław Potocki krytyk i nauczyciel Sarmatów Charakterystyka sarmatyzmu (definicja, zakres, przejawy w: literaturze, malarstwie, obrzędowości, ewolucja zjawiska) Kulturowe efekty sarmatyzmu Krąg twórców sarmackich Poezja ziemiańska Wespazjana Kochowskiego Erotyk sarmacki w liryce Wespazjana Kochowskiego Wespazjan Kochowski poeta pamięci czynów Sarmatów Regionalizm w twórczości poetyckiej Wespazjana Kochowskiego Psalmodia polska Wespazjana Kochowskiego jako synteza tematyczna liryki barokowej Psalmodia polska narodowy psałterz Sarmatów Mesjanizm indywidualny w Psalmodii polskiej Koncepcje historiozoficzne w Psalmodii polskiej Psalmodia polska jako psalmiczna stylizacja Sarmacka koncepcja przedmurza w literaturze wieku XVII Cechy Sarmaty w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska Obcy widziani oczyma Sarmaty w Pamiętnikach Jana Chryzostoma Paska Barokowa muza domowa Barok epoka rękopisów Barokowa epistolografia Barokowi epigoni czasów saskich. Twórczość Józefa Baki Periodyzacja literatury polskiego baroku. Kartę przedmiotu oprac. dr Grzegorz Trościński. 30

17 Numer 11 b 1. Nazwa przedmiotu: Literatura oświecenia 2. Kod przedmiotu: 3. Formuła przedmiotu: wykład 4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony egzaminem 5. Rok i semestr: rok I, semestr Liczba punktów ECTS: 2 7. Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany 8. Liczba godzin w tygodniu: 2 9. Liczba godzin w semestrze: 30 [16] 10. Język nauczania: polski 11. Wykładowcy: dr hab. prof. UR Marek Nalepa oraz pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia 12. Wymagania wstępne: Znajomość podstawowych wiadomości o literaturze oświeceniowej, wyznaczonych programem nauczania dla szkół średnich. Dobra orientacja w najważniejszych zjawiskach rozwojowych kultury staropolskiej, zwłaszcza renesansowej, sarmackiej i schyłkowego baroku. 13. Cel nauczania: Celem wykładu jest zaznajomienie studentów z znaczącymi jednostkami procesu historycznoliterackiego (prądami, stylami, pisarzami, grupami i środowiskami literackimi, czasopismami, utworami itp.) obejmującymi okres od lat 30 osiemnastego wieku do przełomu oświeceniowo-romantycznego, oraz z ich zapleczem estetycznoliterackim i filozoficznym. 14. Program nauczania: 1. Granice chronologiczne i wewnętrzna periodyzacja epoki. Program naprawy Rzeczypospolitej i walka z obyczajowością oraz kulturą sarmacką. Stanisław Konarski i pierwsze reformy w zakresie szkolnictwa. Najważniejsze instytucje kulturowe u progu epoki. Walka o język narodowy. Pierwsze próby adaptacji klasycyzmu. 2. Czasy stanisławowskie. Nowe instytucje i nowoczesny program politycznospołeczny piśmiennictwa oświeceniowego. Poezja barska i nurt sarmackobarokowy w poezji oświeceniowej. Grupy i środowiska literackie: poeci Warszawy, pisarze Puław, prowincja literacka. 3. Świadomość estetyczno-literacka w epoce oświecenia oraz jej zaplecze filozoficzne. 4. Tendencje dydaktyczno-moralizatorskie w szczytowym okresie rozwoju literatury oświeceniowej. Preferowane gatunki. Tzw. literatura wysoka i jej zależność od autorytetów antycznych. 15. W kręgu poezji sentymentalnej i rokokowej. Listy o guście J. Szymanowskiego i nowe propozycje estetyczno-literackie. Roussoizm w polskiej poezji sentymentalnej. 16. Teatr i dramat. Komedie F. Bohomolca i F. Zabłockiego. Drama mieszczańska: Teczka occiarza i Henryk VI na łowach. Satyra obyczajowa w Powrocie posła J.U. Niemcewicza: krytyka maniery sentymentalnej i atak na cudzoziemszczyznę. Dyrekcja Wojciecha Bogusławskiego i życie teatralne w stolicy. Dyrekcja Ludwika 31

18 Osińskiego: nowy repertuar i początki krytyki teatralnej. Szekspir w wydaniu klasyków. Wpływy teatru niemieckiego. 17. Trzecia faza polskiego oświecenia. Niewola polityczna i pierwsze próby oporu. Antynomie i sprzeczności w obrębie doktryny klasycystycznej. Poezja porozbiorowa i poezja napoleońska. Rozwój tragedii i poematu opisowego. Zróżnicowanie i ewolucja powieści. Rozłam wśród klasyków. Próby zmodernizowania doktryny (F. Wężyk, F. Morawski, L. Borowski). Instytucje (czasopiśmiennictwo, salony i kawiarnie literackie, szkolnictwo, biblioteki i muzea). Tzw. walka romantyków z klasykami. Epigoni oświecenia. Wkład oświecenia do kultury i literatury polskiej. 16. Metody i formy oceny pracy studenta: egzamin ustny 17. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku 18. Uwagi dodatkowe: Numer 11 b 1. Nazwa przedmiotu: Literatura oświecenia 2. Kod przedmiotu: 3. Formuła przedmiotu: ćwiczenia 4. Typ przedmiotu: obowiązkowy, zakończony zaliczeniem z oceną 5. Rok i semestr: rok I, semestr Liczba punktów ECTS: 2 7. Poziom przedmiotu: średnio zaawansowany 8. Liczba godzin w tygodniu: 2 9. Liczba godzin w semestrze: 30 [16] 10. Język nauczania: polski 11. Wykładowcy: pracownicy Zakładu Literatury Staropolskiej i Polskiego Oświecenia 12. Wymagania wstępne: Znajomość literatury i kultury oświeceniowej na poziomie szkoły średniej; podstawowe umiejętności w zakresie analizy i interpretacji dzieła literackiego. 13. Cel nauczania: Oprócz celów poznawczych zajęcia mają pogłębiać umiejętność samodzielnej analizy wybranych prawidłowości procesu historycznoliterackiego, sytuowania utworu w różnych kontekstach oraz tradycjach, określania ukrytych sensów dzieła literackiego. 14. Program nauczania: Tematyka ćwiczeń jest ściśle skorelowana z tematyką wykładów; szczegółowy rozkład zajęć ustala prowadzący. 15. Metody i formy oceny pracy studenta: aktywne uczestnictwo w zajęciach, kolokwia ustne lub pisemne. 16. Zalecane lektury i materiały pomocnicze: w załączniku 17. Uwagi dodatkowe: 32

19 Wykaz lektur (zakres: literatura oświecenia) Lektury obowiązkowe A. PODRĘCZNIKI I SYNTEZY 1. M. Cieński, Oświecenie. Leksykon literatury polskiej, Wrocław J. Kleiner, Sentymentalizm i preromantyzm. Studia inedita z literatury porozbiorowej , wyd. i oprac. J. Starnawski, Kraków M. Klimowicz, Oświecenie, Warszawa 1972 lub wyd. nast. 4. T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa T. Kostkiewiczowa, Słownik literatury polskiej Oświecenie, Gdańsk Z. Libera, Problemy polskiego Oświecenia. Kultura i styl, Warszawa J. Maciejewski, Oświecenie polskie. Początek formacji, jej stratyfikacja i przebieg procesu historycznoliterackiego, w: Problemy literatury polskiej okresu oświecenia, pod red. Z. Golińskiego, seria 2, Wrocław S. Pietraszko, Doktryna literacka polskiego klasycyzmu, Wrocław 1966 [tu: rozdz. piąty i siódmy]. 9. Pisarze polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, t. 1-3, Warszawa [t.1: S. Konarski, E. Drużbacka, J.E.Minasowicz, F. Bohomolec, A. Naruszewicz, I. Krasicki, S. Trembecki, F.D. Kniaźnin, T.K. Węgierski, J. Szymanowski, F. Zabłocki, t.2: J. Wybicki, F.K. Dmochowski, J.U. Niemcewicz, H. Kołłątaj, S. Staszic, J. Jasiński, t.3: A. Feliński, L. Osiński, K. Brodziński, J. Śniadecki, M. Wirtemberska]. 10. Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, wyd. 2 poszerzone i poprawione, Wrocław P. Żbikowski, Klasycyzm postanisławowski. Doktryna estetycznoliteracka, Warszawa 1984 [rozdz. trzeci] lub: tenże, Klasycyzm postanisławowski. Zarys problematyki, Warszawa 1999 [rozdz. trzeci]. B. LITERATURA PODMIOTOWA 1. W. Bogusławski, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, oprac. i wstęp S. Pietraszko, Wrocław 1960 lub: Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale, tekst M. Rulikowski, wstęp, przyp. i odm. tekstu S. Dąbrowski i S. Strauss, Wrocław-Kraków 1956, BN I F. Bohomolec, Komedie, wstęp J. Kott, teksty oprac. J. Jackl, przypisy oprac. A. Zychówna, t. 2, Warszawa 1960 [tu: Małżeństwo z kalendarza]. 3. K. Brodziński, Poezje, oprac. i wstęp C. Zgorzelski, t. 1-2, Wrocław 1959 [tu: Żołnierz nad rzeką Moskwą w roku 1812, Pole raszyńskie]. 4. K. Brodziński, Wiesław. Sielanka krakowska, w: tenże, Wybór pism, oprac. A. Witkowska, Wrocław-Warszawa-Kraków F.K. Dmochowski, Sztuka rymotwórcza, oprac. S. Pietraszko, Wrocław 1956, BN I 158 [tu: pieśni pierwsza i trzecia]. 6. A. Feliński, Barbara Radziwiłłówna, w: Polska tragedia neoklasycystyczna, oprac. i wstęp D. Ratajczakowa, Wrocław 1989, BN I

20 7. F. Karpiński, Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, oprac. R. Sobol, Warszawa F. Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997, BN I 89 [tu: Do Justyny. Tęskność na wiosnę, Laura i Filon, Pieśń dziada sokalskiego w kordonie cesarskim, Tęskność do kraju, Powrót z Warszawy na wieś, Pieśń poranna, Pieśń o Narodzeniu Pańskim, Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta]. 9. F.D. Kniaźnin, Wiersze wybrane, wybór, oprac. i wstęp A.K. Guzek, Warszawa 1981 [tu: Krosienka, Do gwiazd, Do wąsów, Matka obywatelka, Dwie lipy, Do Róży, Na rewolucję 1794, Do Tadeusza Matuszewicza, Do Boga - inc. Jakaż to nuża wisi nade mną... ]. 10. H. Kołłątaj, Listy Anonima i Prawo polityczne narodu polskiego, oprac. B. Leśnodorski i H. Wereszycka, t. 1-2, Kraków 1954 [tu: Do Stanisława Małachowskiego... Anonima listów kilka]. 11. I. Krasicki, Bajki, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1975, BN I 220 [wybór]. 12. I. Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, oprac. M. Klimowicz, Wrocław 1973, BN I I. Krasicki, Monachomachia i Antymonachomachia, oprac. i wstęp Z. Goliński, Wrocław 1969, BN I I. Krasicki, Satyry i listy, wstęp J.T. Pokrzywniak, opracowanie tekstów i komentarze Z. Goliński, wydanie drugie zmienione, Wrocław 1988, BN I 169 [tu: Do króla, Życie dworskie, Żona modna, Pijaństwo, Palinodia, list Do Pawła]. 15. I. Krasicki, Wybór liryków, oprac. S. Graciotti, Wrocław 1985, BN I 252 [tu: Hymn do miłości ojczyzny, Podróż z Warszawy do Biłgoraja, Osobność]. 16. Między rozpaczą i nadzieją. Antologia poezji porozbiorowej lat , Kraków 2006 [tu: A.J. Czartoryski, Bard polski, C. Godebski, Wiersz do legiów polskich, J. Morelowski, Treny, J.U. Niemcewicz, Alondzo i Helena, J.P. Woronicz, Hymn do Boga ] 17. A. Naruszewicz, Liryki wybrane, wybór i wstęp J.W. Gomulicki, Warszawa 1964 [wybór, m.in. Głos umarłych, Hymn do Boga, Hymn do Słońca, Pieśń ciarlatańska na jarmarku]. 18. A. Naruszewicz, Satyry, oprac. S. Grzeszczuk, Wrocław 1962, BN I 179 [tu: Chudy literat, Reduty, Szlachetność]. 19. J.U. Niemcewicz, Powrót posła, oprac. i wstęp Z. Skwarczyński, Wrocław 1972, BN I 4 lub wyd. nast. 20. J.U. Niemcewicz, Śpiewy historyczne, wyd. 2, oprac. Z. Libera, Warszawa 1948 lub: Warszawa 1986 [tu: Duma o Żółkiewskim, Duma o kniaziu Michale Glińskim]. 21. Oświeceni o literaturze, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, t. 1, Warszawa 1993 [tu: F. Karpiński, O wymowie w prozie albo wierszu], t. 2, Warszawa 1995 [tu: J. Śniadecki, O pismach klasycznych i romantycznych, K. Brodziński, O klasyczności i romantyczności, tudzież o duchu poezji polskiej]. 22. Poezja polska XVIII wieku, oprac. Z. Libera, Warszawa 1983 [tu: anonimowa poezja polityczna barska oraz lat dziewięćdziesiątych, F. Bohomolec, E. Drużbacka, J. Jasiński, J. Wybicki]. 23. Poezja polska , oprac. Z. Libera, Warszawa 1984 [tu: A. Feliński, Hymn na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego, K. Koźmian, Oda na pokój w roku 1809, Oda na upadek dumnego w roku 1815, L. Osiński, Oda na cześć Kopernika, W. Reklewski, Krakowiaki]. 24. J. hr. Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie, tekst przygotował i przypisami opatrzył L. Kukulski, Warszawa lub wyd. nast. 34

21 25. S. Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, oprac. S. Czarnowski, przygotował do druku B. Leśnodorski, wyd. 2 zmienione, Wrocław 1952, BN I 90 [tu: Do stanu rycerskiego, Edukacja, Moskwa, Dom Brandenburski, Polska]. 26. S. Trembecki, Sofiówka i bajki w wyborze, [w:] Pisma wszystkie, wydanie krytyczne oprac. J. Kott, t. 1-2, Warszawa T.K. Węgierski, Organy. Poema heroikomiczne w sześciu pieśniach przez..., oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa M. Wirtemberska, Malwina czyli domyślność serca, oprac. i wstęp W. Billip, Warszawa 1978 lub wyd. Kraków F. Zabłocki, Fircyk w zalotach, oprac. i wstępem poprzedziła J. Pawłowiczowa, Wrocław 1986, BN I 176. C. LITERATURA PRZEDMIOTOWA 1. T. Kostkiewiczowa, Polski wiek świateł. Obszary swoistości, Wrocław T. Kostkiewiczowa, Oświecenie próg naszej współczesności, Warszawa 1974 [tu: Literatura a instytucje w osiemnastowiecznej Polsce, Literatura a rozwój prasy w XVIII wieku]. 3. Z. Libera, Życie literackie w Warszawie w czasach Stanisława Augusta, Warszawa R. Przybylski, Klasycyzm czyli Prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 lub wyd. następ. [tu: Rozpacz libertyna, Testament zamordowanego Królestwa]. 5. D. Ratajczakowa, Komedia oświeconych, Warszawa R. Sobol, Franciszek Karpiński, Warszawa R. Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wybrał i przedmową poprzedził H. Markiewicz, tłum. A. Jaraczewski, M. Kaniowa, Warszawa 1979 [tu: Termin i pojęcie klasycyzmu w historii literatury]. 8. R. Wołoszyński, Ignacy Krasicki. Utopia i rzeczywistość, Wrocław 1970 lub: Z. Goliński, Ignacy Krasicki, Warszawa 1979 lub: T. Dworak, Ignacy Krasicki, Warszawa Lektury zalecane C. LITERATURA PODMIOTOWA [do wyboru trzy pozycje]: 1. Monitor Wybór, oprac. i wstęp E. Aleksandrowska, Wrocław 1976, BN I Zabawy Przyjemne i Pożyteczne ( ), wybór, oprac. i wstęp J. Platt, Wrocław 1968, BN I K. Benisławska, Pieśni sobie śpiewane, wydał T. Chachulski, Warszawa F. Bohomolec, Komedie, oprac. i wstęp J. Kott, teksty oprac. J. Jackl, przypisy oprac. A. Zychówna, t.2, Warszawa 1960 [tu: Czary]. 5. A.K. Czartoryski, Komedie, oprac. Z. Zahrajówna, Warszawa 1955 [tu: Panna na wydaniu]. 6. C. Godebski, Grenadier filozof. Powieść prawdziwa wyjęta z dzienników podróży 1799, oprac., wstęp i komentarz Z. Kubikowski, Wrocław