FONETYKA JĘZYKA POLSKIEGO Z ELEMENTAMI ORTOFONII

Transkrypt

1 PSL/J1 Nazwa przedmiotu Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Kod przedmiotu FONETYKA JĘZYKA POLSKIEGO Z ELEMENTAMI ORTOFONII IFP UR Podyplomowe Studia Logopedii PSL/J1 Studia Kierunek studiów Poziom Forma studiów Logopedia Studia podyplomowe Studia niestacjonarne Rodzaj przedmiotu Obowiązkowy Rok i semestr studiów Rok I, semestr 1 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu dr Agnieszka Myszka Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia z przedmiotu dr Grażyna Filip, dr Urszula Gajewska, dr Agnieszka Myszka, dr Małgorzata Kułakowska, dr Ewa Oronowicz-Kida, dr Jadwiga Lizak Cele zajęć z przedmiotu C1: nabycie przez słuchaczy kompleksowej wiedzy na temat fonetyki współczesnego języka polskiego; C2: wykształcenie umiejętności prawidłowej artykulacji głosek i opisu artykulacji poprawnych i wadliwych; C3: poznanie reguł współczesnego systemu fonetycznego oraz różnych odmian wymowy C4: kształcenie umiejętności krytycznej oceny i analizy zjawisk fonetycznych zachodzących we współczesnym języku polskim; C5: kształcenie słuchu fonetycznego i umiejętności analizy dźwięków mowy; C6: przygotowanie do diagnozowania nieprawidłowości wymowy. Wymagania wstępne Znajomość fonetyki języka polskiego na poziomie szkoły średniej Efekty Wiedza: PSL/J1_W01: słuchacz ma uporządkowaną wiedzę podstawową, obejmującą zagadnienia z zakresu fonetyki języka polskiego (szczególnie cechy artykulacyjne głosek polskich i w ich wymowa w izolacji i w różnych kontekstach), zorientowaną na zastosowania praktyczne w terapii logopedycznej oraz doskonaleniu wymowy [odniesienie: SP_W 8] PSL/J1_W02: słuchacz zna podstawową terminologię językoznawczą z zakresu fonetyki i rozumie zasady jej stosowania; ma elementarną wiedzę o miejscu językoznawstwa w systemie innych nauk oraz o związkach językoznawstwa, a w szczególności fonetyki, z naukami pokrewnymi [odniesienie: SP_W 6] PSL/J1_W03: słuchacz ma elementarną wiedzę o metodologii badań językoznawczych, zwłaszcza z zakresu gramatyki języka polskiego [odniesienie: SP_W 7] PSL/J1_W04: ma podstawową wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla logopedii z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi, zwłaszcza z naukami językoznawczymi, pozwalającą na integrowanie perspektyw właściwych dla kilku dyscyplin naukowych [odniesienie: SP_W 2] PSL/J1_W05: słuchacz ma świadomość kompleksowej natury języka oraz jego złożoności i zmienności; wie, jakie czynniki zewnątrz- i wewnątrzjęzykowe wpływają na kształtowanie się norm wymiawianiowych języka polskiego; zna źródła przemian języka polskiego [odniesienie: SP_W 9] Umiejętności: PSL/J1_U01: słuchacz wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i integruje informacje dotyczące

2 PSL/J1 fonetyki języka polskiego; wykorzystuje przy tym różne źródła, sposoby i metody; potrafi analizować wymowę poszczególnych osób i ocenić jej poprawność oraz wskazać wszelkie odstępstwa od normy [odniesienie: SP_U 1] PSL/J1_U02: słuchacz analizuje wymowę poszczególnych osób i ocenia jej poprawność oraz wskazuje wszelkie odstępstwa od normy [odniesienie: SP_U 1] PSL/J1_U03: słuchacz analizuje przykłady badań wymowy oraz konstruuje i prowadzi proste badania logopedyczne (diagnostyczne); potrafi formułuje wnioski, opracowuje i prezentuje wyniki oraz wskazuje kierunki dalszych badań [odniesienie: SP_U 2] PSL/J1_U04: słuchacz w sposób precyzyjny i spójny wypowiada się w mowie i na piśmie, na tematy dotyczące fonetyki, a w szczególności wymowy, z wykorzystaniem różnych ujęć teoretycznych, korzystając zarówno z dorobku fonetyki, jak i logopedii oraz dyscyplin pokrewnych [odniesienie: SP_U 4] PSL/J1_U05: słuchacz merytorycznie argumentuje, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz formułuje wnioski [odniesienie: SP_U 10] PSL/J1_U06: słuchacz przygotowuje wystąpienia ustne (np. referaty, krótkie pogadanki) oraz pisemne z wykorzystaniem odpowiednich materiałów źródłowych, dotyczących wymowy poszczególnych osób i normy w tym zakresie [odniesienie: SP_U 12 i SP_U 13] Kompetencje społeczne: PSL/J1_S01: słuchacz rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie [odniesienie: SP_S1] PSL/J1_S02: słuchacz uczestniczy w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form, w szczególności potrafi śledzi wzorcową wymowę inteligencji polskiej i potrafi ją krytycznie oceniać [odniesienie: SP_S6] Forma(y) zajęć, liczba realizowanych godzin Wykład 30 godzin + ćwiczenia 30 godzin Program wykładów: Tematyka zajęć: Treści programowe Wprowadzenie w teorię fonetyki działy fonetyki, zastosowanie oraz przedmiot badań. Budowa narządów mowy i ich funkcje w procesie powstawania głoski. Różnice między pisaną a mówioną odmianą języka ; litera a głoska, pojęcie sylaby. Transkrypcja fonetyczna omówienie zasad i znaków alfabetu fonetycznego. 2 Charakterystyka i podział głosek spółgłoski, samogłoski, samogłoski niezgłoskotwórcze. Kryteria 2 klasyfikacji spółgłosek. Opis artykulacji spółgłosek dwuwargowych oraz wargowo-zębowych na podstawie rentgenogramów 3 oraz labiogramów, według kryteriów klasyfikacji. Różnice artykulacyjne między spółgłoskami twardymi a spalatalizowanymi. Opis artykulacji spółgłosek przedniojęzykowo-zębowych, przedniojęzykowo-dziąsłowych, środkowojęzykowych oraz tylnojęzykowych na podstawie rentgenogramów, zgodnie z kryteriami klasyfikacji. Klasyfikacje samogłosek (trójkąt samogłoskowy Hellwaga, prostokąt Belle i Sweeta, czworokąt samogłoskowy). Kryteria opisu artykulacji samogłosek. Charakterystyka artykulacyjna samogłosek oraz ich wariantów kombinatorycznych na podstawie rentgenogramów. Realizacja samogłosek nosowych w różnych kontekstach fonetycznych wymowa staranna i tendencje w potocznej odmianie polszczyzny. Mechanizmy koartykulacji spółgłosek. Podział upodobnień ze względu na cechy artykulacyjne głosek. Dźwięczność wewnątrzwyrazowa. Dźwięczność międzywyrazowa z uwzględnieniem zróżnicowania terytorialnego. Upodobnienia spółgłosek ze względu na główne miejsce artykulacji omówienie zjawisk fonetycznych zachodzących wewnątrz wyrazów oraz na ich pograniczu. Asymilacje fonetyczne spółgłosek i samogłosek ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy: wewnątrzwyrazowe i międzywyrazowe wymowa staranna i szybka niestaranna. Liczba godz

3 Akcent w języku polskim zasady poprawności językowej i tendencje w potocznej odmianie języka. 3 Program ćwiczeń: Tematyka zajęć: Fonetyka i fonologia przedmiot badań; pojęcia: głoska, fonem, litera, sylaba. 2 Podstawowe zasady ortografii polskiej (historyczna, morfologiczna, umowna, fonetyczna). Geneza 2 różnic między pisownią i wymową. Pismo fonetyczne podstawy; ćwiczenia słuchu fonetycznego. 2 Cechy artykulacyjne spółgłosek: dźwięczność bezdźwięczność, stopień zbliżenia narządów mowy, 3 miejsce artykulacji, twardość miękkość, ustność nosowość. Obrazy głosek rentgenogramy, labiogramy, komputerowe symulacje głosek ćwiczenia w 4 rozpoznawaniu głosek i opisie cech artykulacyjnych. Nieprawidłowe realizacje głosek polskich substytucje, elizje, deformacje jak je rozpoznać, na 3 czym one polegają, komputerowe symulacje nieprawidłowych realizacji. Kryteria opisu samogłosek; cechy artykulacyjne samogłosek rentgenogramy i la biogramy. 3 Samogłoski nosowe realizacja nosówek w wygłosie, synchroniczna i diachroniczna realizacja w 3 śródgłosie; realizacja nosówek w wyrazach obcych; wariantywne realizacje, artykulacje błędne; realizacja spółgłoski n w różnych pozycjach. Upodobnienia: ze względu na położenie więzadeł głosowych, ze względu na miejsce artykulacji, ze względu na stopień zbliżenia narządów mowy; ćwiczenia pisowni fonetycznej. Wadliwe realizacje połączeń wewnątrzwyrazowych i grup spółgłoskowych; wada wymowy a błąd wymowy; doskonalenie pisma fonetycznego Akcent zasady akcentowania w języku polskim; odstępstwa od akcentu paroksytonicznego w wyrazach rodzimych i obcych; akcent w skrótowcach, proklitykach i enklitykach; akcent inicjalny; akcent logiczny. Metody dydaktyczne PSL/J1 Liczba godz. Metody stosowane na wykładzie: wykład, prezentacja multimedialna, metody poglądowe (prezentacja schematów rentgenogramów i labiogramów) Ćwiczenia: Prezentacja multimedialna, pogadanka, ćwiczenia w grupach, metody poglądowe, ćwiczenia z programami multimedialnymi, analiza nagrań Sposób(y) i forma(y) zaliczenia Wykład: Obecność na zajęciach; Zaliczenie testu egzaminacyjnego Ćwiczenia: Obecność na zajęciach i aktywny w nich udział; zaliczenie dwóch pisemnych kolokwiów Metody weryfikacji efektów Metody i kryteria oceny Efekt Metoda weryfikacji PSL/J1_W01 Kolokwia na ćwiczeniach, egzamin PSL/J1_W02 Test egzaminacyjny, obserwacja ciągła na ćwiczeniach PSL/J1_W03 Obserwacja ciągła na zajęciach; sprawdzanie zadań domowych PSL/J1_U01 Obserwacja zadań wykonywanych w trakcie ćwiczeń; kolokwium z pisma fonetycznego PSL/J1_U02 Egzamin pisemny, kolokwia na ćwiczeniach, aktywność w czasie ćwiczeń (ocena wypowiedzi ustnych) PSL/J1_U03 Egzamin pisemny, kolokwium zaliczeniowe, obserwacja w czasie ćwiczeń PSL/J1_K01 Obserwacja ciągła w czasie ćwiczeń. Wykład: Obecność na zajęciach + zaliczenie testu egzaminacyjnego Egzamin pisemny oceniany w skali: bdb, +db, db, +dst, dst, ndst Na ocenę:

4 Całkowity nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia założonych efektów w godzinach oraz punktach ECTS Język wykładowy bardzo dobrą 100%-91% poprawnych odpowiedzi, plus dobrą 85%- 90% poprawnych odpowiedzi, dobrą 75%-84% poprawnych odpowiedzi, plus dostateczną 70-74% poprawnych odpowiedzi, dostateczną 60-69% poprawnych odpowiedzi, niedostateczną poniżej 60% poprawnych odpowiedzi PSL/J1 Ćwiczenia: oceniane w skali: bdb, +db, db, +dst, dst, ndst Obecność na zajęciach i aktywny w nich udział; zaliczenie dwóch pisemnych kolokwiów Na ocenę: bardzo dobrą co najmniej jedno kolokwium zaliczone na ocenę bardzo dobrą (drugie nie gorzej, niż na ocenę dobrą), duża aktywność na zajęciach, przygotowanie samodzielnej analizy mowy; plus dobrą co najmniej jedno kolokwium zaliczone na ocenę plus dobrą (drugie nie gorzej, niż na ocenę dobrą), duża aktywność na zajęciach, przygotowanie analizy mowy; dobrą co najmniej jedno kolokwium zaliczone na ocenę dobrą (drugie nie gorzej, niż na ocenę plus dostateczną), duża aktywność na zajęciach, przygotowanie analizy mowy; plus dostateczną średnia ocena z dwóch kolokwiów nie jest niższa, niż 3,3 a student wykazywał średnią aktywność na zajęciach; dostateczną średnia ocen z dwóch kolokwiów nie jest niższa niż 2,8; niedostateczną co najmniej jedno kolokwium niezaliczone (ocena niedostateczna), a drugie zaliczone na ocenę dst; niska aktywność na zajęciach, brak przygotowania analizy mowy; Forma aktywności Liczba godzin Wykład 30 godz. Ćwiczenia 30 godz. Przygotowanie do ćwiczeń (w tym przygotowywanie 30 godz. materiałów, czytanie podręczników i artykułów) Przygotowanie do egzaminu 30 godz. Konsultacje indywidualne (w tym także za 5 godz. pośrednictwem Internetu) SUMA GODZIN 125 LICZBA PUNKTÓW ECTS 5 polski Praktyki zawodowe w --- ramach przedmiotu Literatura Literatura podstawowa: Ostaszewska D., Tambor J., 2000, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa. Tambor J., 2007, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia, Warszawa. Wierzchowska B., 1981, Wymowa polska, Warszawa. Literatura uzupełniająca: (red.) Wróbel H., 1995, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, Kraków. Benni T., 1931, Palatogramy polskie, Kraków. Dłuska M., 1983, Fonetyka polska. Artykulacje głosek polskich, Warszawa. Dunaj B., 2003, Zagadnienia poprawności językowej. Wymowa samogłosek nosowych, Język Polski LXXXIII, z. 2. Dunaj B., 2006, Zasady poprawnej wymowy polskiej, Język Polski LXXXVI, z. 3. Laskowski R., 1978, Fonetyka, fonologia, morfologia, leksykologia, leksykografia [w:] Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. S. Urbańczyk, Wrocław.

5 PSL/J1 Koneczna H., 1965, Charakterystyka fonetyczna języka polskiego, Warszawa. Madejowa M., 1992, Zasady współczesnej wymowy polskiej (w zakresie samogłosek nosowych i grup spółgłoskowych) oraz ich przydatność w praktyce szkolnej, Język Polski, z Madelska L., Witaszek-Samborska M., 2000, Zapis fonetyczny. Zbiór ćwiczeń, Poznań. Nauka o języku dla polonistów, 1997, red. S. Dubisz, Warszawa. Rocławski B., 1976, Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk. Strutyński J., 1995, Gramatyka polska część 1. Wprowadzenie. Fonetyka, Fonologia, Kraków. Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk. Wiśniewski M., 1997, Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń.

6 PSL/J2 Nazwa przedmiotu NAUKA O JĘZYKU DLA LOGOPEDÓW Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Kod przedmiotu Studia IFP UR Podyplomowe Studia Logopedii PSL/J2 Kierunek studiów Poziom Forma studiów Logopedia Studia podyplomowe Studia niestacjonarne Rodzaj przedmiotu Obowiązkowy Rok i semestr studiów Rok I, semestr 2 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia z przedmiotu dr Wioletta Kochmańska dr Wioletta Kochmańska Cele zajęć z przedmiotu C1: nabycie przez słuchaczy wiedzy na temat słowotwórstwa współczesnego języka polskiego jako metody bogacenia słownictwa; C2: wypracowanie umiejętności analizy i oceny zjawisk słowotwórczych w języku; C3: zapoznanie słuchaczy z problematyką fleksji współczesnego języka polskiego oraz wypracowanie umiejętności analizy i oceny zjawisk językowych na poziomie fleksyjnym i morfologicznym języka, umiejętności praktycznej analizy fleksyjnej form i wyznaczanie kategorii gramatycznych im przysługujących w różnych tekstach C4: zapoznanie studentów z problematyką składni współczesnego języka polskiego oraz wypracowanie umiejętności analizy i oceny zjawisk językowych na poziomie składniowym języka; Wymagania wstępne Znajomość fonetyki języka polskiego na poziomie szkoły średniej Efekty Wiedza: PSL/J2_W01: słuchacz wie, jak zbudowany jest system językowy: ma uporządkowaną wiedzę podstawową, obejmującą zagadnienia z zakresu słowotwórstwa, fleksji i składni języka polskiego, zorientowaną na zastosowania praktyczne w terapii logopedycznej oraz doskonaleniu wymowy [odniesienie: SP_W08] PSL/J2_W02: słuchacz ma elementarną wiedzę o metodologii badań językoznawczych, zwłaszcza z zakresu gramatyki języka polskiego [odniesienie: SP_W07] PSL/J2_W03: słuchacz zna podstawową terminologię językoznawczą i rozumie zasady jej stosowania; ma elementarną wiedzę o miejscu językoznawstwa w systemie innych nauk oraz o związkach językoznawstwa z naukami pokrewnymi [odniesienie: SP_W06] Umiejętności: PSL/J2_U01: słuchacz wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i integruje informacje dotyczące słowotwórstwa, fleksji składni języka polskiego; wykorzystuje przy tym różne źródła, sposoby i metody [odniesienie: SP_U01] PSL/J2_U02: słuchacz posiada podstawowe umiejętności badawcze, obejmujące m.in. dobór metod i narzędzi badawczych, pozwalające na rozwiązywanie elementarnych problemów w zakresie słowotwórstwa, fleksji i składni języka polskiego; słuchacz dokonuje analizy słowotwórczej, fleksyjnej i składniowej wyrazów i zdań języka polskiego [odniesienie: SP_U09] Kompetencje społeczne: PSL/J1_S01: słuchacz rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie [odniesienie: SP_S01]

7 PSL/J2 Wykład 15 godzin + ćwiczenia 10 godzin Forma(y) zajęć, liczba realizowanych godzin Program wykładów i ćwiczeń: Tematyka zajęć: Treści programowe Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego podstawowe pojęcia słowotwórstwa: temat słowotwórczy i formant, wyraz pochodny, podstawowy, derywacja i jej typologia Szczegółowy przegląd kategorii słowotwórczych dla rzeczowników, czasowników i przymiotników. Logopedyczne aspekty słowotwórstwa. Analiza słowotwórcza wyrazów ćwiczenia praktyczne z uwzględnieniem wyrazów języka polskiego oraz neologizmów dziecięcych z etapu swoistej mowy dziecięcej; Funkcjonale aspekty kategorii słowotwórczych. Fleksja języka polskiego jako nauka o budowie i odmianie wyrazów terminologia, temat 2 fleksyjny i końcówka a przyrostek słowotwórczy; fleksja imienna i werbalna. Aspekty logopedyczne fleksji. Przegląd paradygmatów dla odmiennych części mowy. 3 Analiza fleksyjna form ze szczególnym uwzględnieniem przypadków, które sprawiają dzieciom najwięcej problemów; alternacje w odmianie wyrazów. Liczb a godz. wykł Składnia języka polskiego zdanie pojedyncze: związek główny w zdaniu i związki 3 2 poboczne; przydawka, dopełnienie, okolicznik. Składnia zdania złożonego różne rodzaje analizy składniowej 2 2. Metody dydaktyczne Forma(y) zaliczenia Metody weryfikacji efektów Metody i kryteria oceny Metody stosowane na wykładzie: wykład, prezentacja multimedialna Ćwiczenia: Prezentacja multimedialna, pogadanka, ćwiczenia w grupach, analiza form i zdań Wykład: Zaliczenie baz oceny + egzamin Ćwiczenia: Zaliczenie na ocenę Efekt PSL/J2_W01 PSL/J2_W03 PSL/J2_U01 PSL/J2_U02 PSL/J2_K01 Liczb a godz. ćw. Metoda weryfikacji Kolokwium na ćwiczeniach, egzamin Test egzaminacyjny, obserwacja ciągła na ćwiczeniach Obserwacja ciągła na zajęciach; sprawdzanie zadań domowych, kolokwium zaliczeniowe, test egzaminacyjny Obserwacja zadań wykonywanych w trakcie ćwiczeń; ocena zadań domowych Obserwacja ciągła w czasie ćwiczeń Egzamin pisemny oceniany w skali: bdb, +db, db, +dst, dst, ndst Na ocenę: bardzo dobrą 100%-91% poprawnych odpowiedzi, plus dobrą 85%- 90% poprawnych odpowiedzi, dobrą 75%-84% poprawnych odpowiedzi, plus dostateczną 70-74% poprawnych odpowiedzi, dostateczną 60-69% poprawnych odpowiedzi, niedostateczną poniżej 60% poprawnych odpowiedzi Ćwiczenia: oceniane w skali: bdb, +db, db, +dst, dst, ndst Na ocenę: 2 3

8 Całkowity nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia założonych efektów w godzinach oraz punktach ECTS Język wykładowy Praktyki zawodowe w ramach przedmiotu Literatura PSL/J2 bardzo dobrą kolokwium zaliczone na ocenę bardzo dobrą, duża aktywność na zajęciach; plus dobrą kolokwium zaliczone na ocenę plus dobrą, duża aktywność; dobrą kolokwium zaliczone na ocenę dobrą, umiarkowana aktywność; plus dostateczną kolokwium zaliczone na ocenę plus dostateczną, mała aktywność na zajęciach; dostateczną kolokwium zaliczone na ocenę dostateczną, brak lub niewielka aktywność na zajęciach; niedostateczną kolokwium niezaliczone (ocena niedostateczna); niska aktywność na zajęciach; Forma aktywności Liczba godzin Wykład 15 godz. Ćwiczenia 10 godz. Przygotowanie do ćwiczeń (w tym przygotowywanie 15 godz. materiałów, czytanie podręczników i artykułów) Przygotowanie do egzaminu 15 godz. Konsultacje indywidualne (w tym także za 3 godz. pośrednictwem Internetu) SUMA GODZIN 58 LICZBA PUNKTÓW ECTS 2 polski --- Literatura podstawowa: Nauka o języku dla polonistów, 1997, red. S. Dubisz, Warszawa. Jędrzejko E., Kita M., 1999, Gramatyka polska, Warszawa. Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki języka polskiego, Warszawa. Literatura uzupełniająca: Bańko M., 2002, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa. Boniecka B., 1998, Składnia współczesnego języka polskiego, Lublin. Doroszewski W., 1963, Podstawy gramatyki polskiej, Warszawa. (red.) Bartmiński J., 2001, Współczesny język polski, Warszawa. (red.) Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., 1994, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Słowotwórstwo, Warszawa. Grzegorczykowa R., 1996, Wykłady z polskiej składni, Warszawa. Grzegorczykowa R., 1979, Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa. Labocha J., 1995, Gramatyka polska, cz. 3 Składnia, Kraków. Nagórko A., 1999, Zarys gramatyki polskiej ze słowotwórstwem, Warszawa Strutyński J., 1991, Podstawy morfonologii polskiej, Kraków. Waszakowa K., 1996, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi, Warszawa. Waszakowa K., 1994, Tendencje rozwojowe w słowotwórstwie polszczyzny końca XX wieku, [w:] Przemiany współczesnej polszczyzny, red. S. Gajda, Z. Adamiszyn, Opole. Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.

9 PSL/J3 Nazwa przedmiotu KULTURA JĘZYKA POLSKIEGO Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Kod przedmiotu Studia IFP UR Podyplomowe Studia Logopedii PSL/J3 Kierunek studiów Poziom Forma studiów Logopedia Studia podyplomowe Studia niestacjonarne Rodzaj przedmiotu Obowiązkowy Rok i semestr studiów Rok I, semestr 1 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia z przedmiotu dr Grażyna Ewa Błachowicz - Wolny dr Grażyna Ewa Błachowicz - Wolny Cele zajęć z przedmiotu C1: kształtowanie samoświadomości językowej słuchaczy poprzez ćwiczenie umiejętności posługiwania się wzorową polszczyzną w mowie i piśmie; C2: zapoznanie słuchaczy ze stanem wiedzy w dziedzinie kultury języka współczesnej polszczyzny; C3: zapoznanie słuchaczy z wydawnictwami normatywnymi, elementarnymi zasadami praw autorskich, instytucjami stojącymi na straży poprawności i czystości języka polskiego Wymagania wstępne Efekty Znajomość gramatyki języka polskiego na poziomie szkoły średniej Wiedza: PSL/J3_W01: słuchacz zna i rozumie podstawowe pojęcia i zasady z zakresu prawa autorskiego oraz konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej [odniesienie: SP_W04] PSL/J3_W02: słuchacz ma świadomość kompleksowej natury języka oraz jego złożoności i zmienności; wie, jakie czynniki zewnątrz- i wewnątrzjęzykowe wpływają na kształtowanie się norm wymiawianiowych języka polskiego; zna źródła przemian języka polskiego [odniesienie: SP_W09] PSL/J3_W03: słuchacz ma podstawową wiedzę o instytucjach kultury i orientację we współczesnym życiu kulturalnym; zna instytucje stojące na straży poprawności języka polskiego oraz wydawnictwa poprawnościowe [odniesienie: SP_W10] Umiejętności: PSL/J3_U01: słuchacz ma rozwinięte umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, używa języka specjalistycznego i porozumiewa się w sposób precyzyjny i spójny przy użyciu różnych kanałów i technik komunikacyjnych zarówno ze specjalistami w zakresie logopedii, jak i z odbiorcami spoza grona specjalistów, np. pacjentami i ich rodzinami [odniesienie: SP_U05] PSL/J3_U02: słuchacz przygotowuje prace pisemne i wystąpienia ustne; posługuje się przy tym poprawną polszczyzną; dostosowuje styl i poziom wypowiedzi do możliwości odbiorców [odniesienie: SP_U12 i SP_U13] Kompetencje społeczne: PSL/J3_S01: słuchacz rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie; jest świadomy zmienności języka i norm poprawnościowych, na bieżąco śledzi wydawnictwa poprawnościowe [odniesienie: SP_S01] PSL/J3_S02: słuchacz uczestniczy w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form, w szczególności potrafi śledzi wzorcową wymowę inteligencji polskiej i potrafi ją krytycznie oceniać [odniesienie: SP_S06]

10 Ćwiczenia 12 godzin Forma(y) zajęć, liczba realizowanych godzin PSL/J3 Treści programowe Tematyka zajęć: Liczba godz. Kultura języka rozumienia terminu, składniki i podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka. 1 Norma językowa poziomy i typy normy współczesnej polszczyzny. 1 Innowacje językowe a błędy językowe. Typy błędów językowych. Wydawnictwa i instytucje 1 normatywne. Zagadnienia poprawności leksykalnej. 1 Zagadnienia poprawności fleksyjnej. 1 Zagadnienia poprawności składniowej. 1 Wymowa i odmiana zapożyczeń, wyrazów obcych, internacjonalizmów. 1 Wymowa i odmiana skrótów i skrótowców. 1 Współczesna polszczyzna charakterystyczne zjawiska, procesy i tendencje. 1 Terytorialne i środowiskowe zróżnicowanie polszczyzny. 1 Kultura języka w Internecie. Grzeczność w języku. 1 Postawy Polaków wobec języka. Prawo autorskie a język. 1 Metody dydaktyczne Forma(y) zaliczenia pogadanka, metody poglądowe, ćwiczenia na tekstach, praca w grupach Zaliczenie na ocenę Metody weryfikacji efektów Efekt PSL/J3_W01 PSL/J3_W02 PSL/J3_U01 PSL/J3_U02 Metoda weryfikacji Obserwacja ciągła, ocena wypowiedzi w trakcie zajęć Obserwacja ciągła na ćwiczeniach, ocena referatów Ocena bieżąca wypowiedzi ustnych słuchaczy Ocena bieżąca spontanicznych wypowiedzi ustnych, krótkich form pisanych i przygotowywanych wypowiedzi ustnych PSL/J3_K01 Ocena zadań wykonywanych przez słuchaczy, obserwacja ciągła. Metody i kryteria oceny Zaliczenie na ocenę Ocena jest wypadkową następujących elementów: obecność na zajęciach, aktywność na zajęciach (m.in. rozwiązywanie zadań tematycznych) referowanie przygotowanych materiałów Całkowity nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia założonych efektów w godzinach oraz punktach ECTS Język wykładowy. Forma aktywności Liczba godzin/ nakład pracy studenta Ćwiczenia 12 godz. Samokształcenie 5 godz. Przygotowanie do zajęć (w tym przygotowywanie 10 godz. materiałów, czytanie literatury) SUMA GODZIN 27 LICZBA PUNKTÓW ECTS 1 polski Praktyki zawodowe w ramach --- przedmiotu Literatura Literatura podstawowa: Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H., 1971, 1982, Kultura języka polskiego, t. I: Zagadnienia poprawności gramatycznej, t. II: Zagadnienia poprawności leksykalnej, Warszawa. Literatura uzupełniająca:

11 PSL/J3 (red.) J. Miodek, 1996, O zagrożeniu i bogactwie polszczyzny, Wrocław. Poradnik Językowy, miesięcznik, Warszawa. Bralczyk J., 2001, Mówi się. Porady językowe profesora Bralczyka, Warszawa. Gawęda K., Łazewski J., 2004, O błędach wymowy. Książeczka dla dzieci tudzież wyższych urzędników państwowych, Białystok. Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa. Markowski A., 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa. Ożóg K., 2001, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku, Rzeszów. Podracki J., 1994, Świat ludzi, rzeczy, słów. Pogadanki o języku i kulturze, Warszawa.

12 PSL/J4 Nazwa przedmiotu EMISJA GŁOSU Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Kod przedmiotu Studia IFP UR Podyplomowe Studia Logopedii PSL/J4 Kierunek studiów Poziom Forma studiów Logopedia Studia podyplomowe Studia niestacjonarne Rodzaj przedmiotu Obowiązkowy Rok i semestr studiów Rok II, semestr 3 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia z przedmiotu mgr Izabela Marczykowska mgr Izabela Marczykowska Cele zajęć z przedmiotu C1: zaznajomienie słuchaczy z podstawami wiedzy z zakresu emisji głosu; C2: wdrażanie słuchaczy do opanowania umiejętności świadomego posługiwania się głosem, wyrazistą i donośną mową, właściwą intonacją i tempem mówienia; C3: zapoznanie słuchaczy z podstawowymi zasadami autoprezentacji i interpretacji tekstów C4: zapoznanie słuchaczy z najczęstszymi problemami związanymi z wymową i fonacją oraz nauczenie technik pozwalających korygować błędną fonację; Wymagania Wiedza z zakresu fonetyki na poziomie zaawansowanym (zdany egzamin z fonetyki po wstępne semestrze 1.) oraz wiedza z zakresu kultury języka na poziomie szkoły średniej Efekty Wiedza: PSL/J4_W01: słuchacz zna zasady wymowy polskiej, a także zna zasady poprawnej fonacji [odniesienie: SP_W20] PSL/J4_W02: słuchacz zna mechanizm działania, zalety i skutki uboczne zabiegów terapeutycznych stosowanych w logopedii [odniesienie: SP_W26] PSL/J4_W03: słuchacz wie, jakie zachowania i działania wpływają stymulująco na utrzymanie sprawności aparatu oddechowego i artykulacyjnego i na jego ochronę [odniesienie: SP_W23] Umiejętności: PSL/J4_U01: słuchacz analizuje, ocenia, selekcjonuje informacje z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów [odniesienie: SP_U1] PSL/J4_U02: słuchacz pracuje w zespole pełniąc różne role; przyjmuje i wyznacz zadania, ma elementarne umiejętności organizacyjne pozwalające na realizację celów związanych z projektowaniem i podejmowaniem działań terapeutycznych w zakresie ćwiczeń emisyjnych i usprawniających motorykę narządów artykulacyjnych [odniesienie SP_U08] PSL/J4_U03: słuchacz stosuje prawidłową technikę oddychania przy mówieniu, ma prawidłową postawę, sprawnie wykonuje ćwiczenia oddechowe, fonacyjne i ćwiczenia usprawniające motorykę narządów artykulacyjnych; stosuje te ćwiczenia w terapii logopedycznej [odniesienie: SP_U23] Kompetencje społeczne: PSL/J4_S01: słuchacz rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie i doskonalenia techniki mówienia; jest świadomy tego, że głos jest jego narzędziem pracy [odniesienie: SP_S01] PSL/J4_S01: słuchacz uczestniczy w życiu kulturalnym i oświatowym, w szczególności śledzi wzorcową wymowę inteligencji polskiej i potrafi ją krytycznie oceniać [odniesienie: SP_S06] Forma(y) zajęć, liczba realizowanych godzin Wykład 5 godzin + ćwiczenia 12 godzin

13 Treści programowe Wykład: Tematyka zajęć: Liczba godz. Emisja głosu jako dział techniki mówienia. Przedmiot i metody badania emisji głosu. 1 Teorie powstawania dźwięków mowy. Profilaktyka i higiena głosu. 1 Anatomiczne podstawy procesu komunikatywnego. Wpływ czynników biologicznych i 1 środowiskowych na kształtowanie się głosu. Rodzaje oddechu, cechy oddechu fizjologicznego i fonacyjnego. Znaczenie oddychania dla emisji 1 głosu. Rezonatory. Rola komór rezonacyjnych. Rejestr piersiowy i głowowy. 1 Ćwiczenia: Tematyka zajęć: PSL/J4 Liczba godz. Ćwiczenia ustawienia ciała. Oddech statyczny i dynamiczny. Podparcie oddechowe. 1 Techniki oddychania. 2 Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy. 2 Dykcja. Prawidłowa wymowa samogłosek i spółgłosek. 2 Nastawienia głosowe; atakowanie dźwięków. 1 Ćwiczenia tempa mówienia. 1 Głośne czytanie ćwiczenia; kryteria segmentacji tekstu. 2 Autoprezentacja 1 Metody dydaktyczne Wykład: prezentacja multimedialna, wykład Forma(y) zaliczenia Metody weryfikacji efektów Metody i kryteria oceny Całkowity nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia założonych efektów w godzinach oraz punktach ECTS Ćwiczenia: metody poglądowe (prezentacja schematów, modeli anatomicznych, slajdów), pogadanka, ćwiczenia praktyczne indywidualne i w grupach Wykład: Zaliczenie bez oceny Ćwiczenia: Zaliczenie z oceną Efekt PSL/J4_W01 PSL/J4_W02 PSL/J4_U01 PSL/J4_U02 PSL/J4_U03 PSL/J4_K01 Metoda weryfikacji Obserwacja ciągła w czasie ćwiczeń, szczególnie ocena autoprezenacji Obserwacja ciągła na ćwiczeniach Ocena bieżąca indywidualnych wystąpień studentów (referatów, prezentacji, głosów w dyskusji) Obserwacja podczas pracy w parach i w grupach; ocena realizacji zadań zlecanych w czasie ćwiczeń Ocena autoprezentacji Obserwacja ciągła w czasie ćwiczeń Wykład: Zaliczenie na podstawie obecności na wykładach ; wiedza z wykładów jest weryfikowana w czasie ćwiczeń Ćwiczenia: Na ocenę składają się następujące elementy: obecność na zajęciach i aktywne w nich uczestniczenie zapoznawanie się z literaturą w ramach przygotowywania do zajęć zaliczenie ćwiczeń wydłużania fazy wydechowej zaliczenie głośnego czytania tekstu lub autoprezentacji Forma aktywności Wykład Ćwiczenia Samokształcenie Liczba godzin/ nakład pracy studenta 5 godz. 12 godz. 5 godz.

14 Język wykładowy Przygotowanie do ćwiczeń (w tym 10 godz. przygotowywanie materiałów, czytanie literatury) SUMA GODZIN 32 LICZBA PUNKTÓW ECTS 1 polski PSL/J4 Praktyki zawodowe w ramach --- przedmiotu Literatura Literatura podstawowa: Tarasiewicz B., 2003, Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu, Kraków. Toczyska B., 1998, Elementarne ćwiczenia dykcji, Gdańsk. Literatura uzupełniająca: (red.) Klajman S., 1975, Zarys higieny głosu, Gdańsk. Adamiszyn Z., Walencik Topiłko A., 2003, Logopedia artystyczna, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. II: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole. Bednarek J. D., 2003, Ćwiczenia wyrazistości mowy, Bydgoszcz. Dłuska M., Prozodia języka polskiego, Warszawa. Doroszewski W., Wieczorkiewicz B., 1947, Zasady poprawnej wymowy polskiej, Warszawa. Kochanowicz J, 1961, Podstawy recytacji i wymowy scenicznej, Warszawa. Kotlarczyk M, 1961, Podstawy sztuki żywego słowa, Warszawa. Kram J., 1976, Gawędy o żywym słowie, Warszawa. Kram J., 1988, Zarys kultury żywego słowa, Warszawa. Lemmermann H., 1999, Komunikacja werbalna. Szkoła retoryki, Wrocław. Lunden B., Rosell L., 2003, Techniki prezentacji. O sztuce przemawiania, angażowania i przekonywania, Gdańsk. Maksymowicz K., 2003, Zestawy ćwiczeń dykcyjnych, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. II: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole. Meissner Cz., 1963, ABC recytatora, Warszawa. Meissner Cz., 1993, Książeczka o sztuce recytacji i sztuce mówienia, Katowice. Mikuta M., 2001, Kultura żywego słowa, Częstochowa. Mitrynowicz Modrzejewska M., 1963, Fizjologia i patologia głosu, słuchu i mowy, Kraków. Oczkoś M., 1999, Abecadło mówienia, Warszawa. Pawłowski Z., 2005, Foniatryczna diagnostyka wykonawstwa emisji głosu śpiewaczego i mówionego, Kraków Prawidła poprawnej wymowy polskiej, 1995, oprac. Z. Klemensiewicz, uzup. S. Urbańczyk, Kraków. Świdziński M., 1988, Dzisiejsza wymowa sceniczna, Warszawa. Toczyska B., 1997, Sarabanda w chaszczach, Gdańsk. Toczyska B., 1998, Łamańce z dykcją czyli makaka ma Kama, Gdańsk. Walczak-Deleżyńska M., 2001, Aby język giętki?, Wrocław. Weller S., 2006, Oddech, który leczy, Gdańsk. Wieczorkiewicz B., 1977, Sztuka mówienia, Warszawa. Wierzchowska B., Wymowa polska, Warszawa (red.) Klajman S., 1975, Zarys higieny głosu, Gdańsk. Zalesska-Kręcicka M., 1993, Przewlekłe zaburzenia głosu, Wrocław. Zalesska-KręcickaM., Kręcicki T., Wierzbicka E., 2004, Głos i jego zaburzenia: zagadnienia higieny i emisji głosu, Wrocław.

15 Nazwa przedmiotu ELEMENTY PSYCHOLINGWISTYKI I SOCJOLINGWISTYKI PSL/J5 Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Kod przedmiotu Studia IFP UR Podyplomowe Studia Logopedii PSL/J5 Kierunek studiów Poziom Forma studiów Logopedia Studia podyplomowe Studia niestacjonarne Rodzaj przedmiotu Obowiązkowy Rok i semestr studiów Rok I, semestr 2 Imię i nazwisko koordynatora przedmiotu Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia z przedmiotu Prof. dr hab. Kazimierz Ożóg Prof. dr hab. Kazimierz Ożóg Cele zajęć z przedmiotu C1: zdobycie przez słuchaczy elementarnej wiedzy na temat zakresu badań socjolingwistyki i psycholingwistyki, podstawowych metod i narzędzi badawczych wykorzystywanych przez te gałęzie językoznawstwa; C2: poznanie wpływu czynników psychologicznych i socjologicznych na język; C3: poznanie możliwości wykorzystania wiedzy z zakresu psycholingwistyki i socjolingwistyki w terapii zaburzeń mowy; Wymagania wstępne Efekty Wykład 10 godzin Brak wymagań wstępnych kurs prowadzony od podstaw Wiedza: PSL/J5_W01: słuchacz zna powiązania dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla logopedii z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi, zwłaszcza z psycholingwistyką i socjolingwistyką [odniesienie: SP_W02] PSL/J5_W02: słuchacz zna podstawowe pojęcia i metodologię badań socjo- i psycholingwistycznych, ma wiedzę na temat procesów psychicznych towarzyszących nadawaniu i odbiorowi mowy [odniesienie: SP_W06 i SP_W07] PSL/J5_W03: słuchacz ma świadomość kompleksowej natury języka oraz jego złożoności i zmienności; wie, jakie czynniki zewnątrz- i wewnątrzjęzykowe wpływają na kształtowanie się języka [odniesienie: SP_W09] Umiejętności: PSL/J5_U01: słuchacz samodzielnie zdobywa wiedzę i poszerza umiejętności badawcze oraz podejmuje autonomiczne działania zmierzające do rozwijania zdolności i kierowania własną karierą zawodową; ma świadomość własnych ograniczeń i możliwości [odniesienie: SP_U09] PSL/J5_U02: słuchacz ma rozwinięte umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, używa języka specjalistycznego i porozumiewa się w sposób precyzyjny i spójny przy użyciu różnych kanałów i technik komunikacyjnych zarówno ze specjalistami w zakresie logopedii, jak i z odbiorcami spoza grona specjalistów, np. pacjentami i ich rodzinami; dostosowuje formę i treść komunikatu do odbiorcy jego możliwości intelektualnych, wieku, stanu psychicznego itp. [odniesienie: SP_U05] Kompetencje społeczne: PSL/J5_S01: słuchacz rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie; jest świadomy zmienności języka i jego zależności od czynników środowiskowych (m.in. socjologicznych) [odniesienie: SP_S01] Forma(y) zajęć, liczba realizowanych godzin

16 PSL/J5 Tematyka zajęć: Treści programowe Liczba godz. Przedmiot badań psycholingwistyki. Rola języka w poznaniu i doświadczaniu świata. 2 Człowiek jako istota mówiąca. Psychofizjologiczne procesy uczenia się i używania języka. 2 Kompetencja językowa a kompetencja komunikacyjna język w zachowaniach społecznych. 2 Socjalne zróżnicowanie polszczyzny. Płeć a język. Język jako narzędzie manipulacji. 2 Dziecko jako istota ucząca się języka i twórczo modyfikująca język. 2. Metody dydaktyczne Wykład, prezentacja multimedialna, metody poglądowe Sposób(y) i forma(y) zaliczenia Zaliczenie baz oceny Metody weryfikacji efektów Efekt Metoda weryfikacji PSL/J5_W01 Test wyboru na zakończenie wykładów PSL/J5_W03 Test wyboru na zakończenie wykładów PSL/J5_U01 Sprawdzanie zadań i prac domowych słuchaczy PSL/J5_U02 Test wyboru na zakończenie wykładów PSL/J5_K01 Test wyboru na zakończenie wykładów, Metody i kryteria oceny Zaliczenie bez oceny Na podstawie obecności na wykładach oraz na podstawie wyników testu wyboru na ostatnim wykładzie zaliczenie uzyskuje się za min. 65% poprawnych odpowiedzi Całkowity nakład pracy studenta potrzebny do osiągnięcia założonych efektów w godzinach oraz punktach ECTS Język wykładowy Forma aktywności Liczba godzin/ nakład pracy studenta Wykład 10 godz. Samokształcenie 10 godz. Przygotowanie do wykładów (w tym 5 godz. przygotowywanie materiałów, czytanie literatury) SUMA GODZIN 25 LICZBA PUNKTÓW ECTS 1 polski Praktyki zawodowe w ramach --- przedmiotu Literatura Literatura podstawowa: Grabias S., Język w zachowaniach społecznych, Lublin. Literatura uzupełniająca: Aithison J., 1991, Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki, Warszawa. Gajda S., 2003, O językowym planie wyrażania, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. I, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s Grabias S., 2001, Zaburzenia mowy. Mowa, Teoria, Praktyka, Lublin Ivić M., 1973, Język jako reprezentacja świata w umyśle, Warszawa. Jastrzębowska G., 1996, Podstawy logopedii dla studentów logopedii, pedagogiki, psychologii, filologii, Opole, s Jastrzębowska G., 2003, Lingwistyczne, biomedyczne i psychologiczne ujęcie mowy, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. I, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s Kimura D., 2006, Płeć i poznanie, Warszawa. Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka: przegląd problemów badawczych, Warszawa. Kurcz I., 1987, Język a reprezentacja świata w umyśle, Warszawa. Nowakowska-Kempna I., 1995, Konceptualizacja uczuć w języku polskim, Warszawa. Ożóg K., 2004, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia.

17 PSL/J5 Rzeszów. Rakowska A., 2003, Język, komunikacja, niepełnosprawność. Wybrane zagadnienia. Kraków. Ratner B. (red.), Jean B. G. (red.), 2005, Psycholingwistyka, Sopot. Tabakowska E., 1995, Gramatyka i obrazowanie, Kraków. Taylor J.R., 2002, Kategoryzacja językowa. Prototypy w teorii językoznawczej, Kraków.