SPRAWA POLSKICH REZERW ZŁOTA

Transkrypt

1 RAPORT EKONOMICZNY SPRAWA POLSKICH REZERW ZŁOTA MICHAŁ WRÓBLEWSKI

2 Raport Ekonomiczny Sprawa Polskich Rezerw Złota Autor: Michał Wróblewski Toruń

3 Spis treści 1. Wstęp Aktualny stan polskich rezerw złota Rys historyczny Bieżąca sytuacja Sytuacja całych rezerw walutowych NBP Banki centralne kupują złoto Repatriacja złota Repatriacja polskiego złota Niebezpieczeństwa trzymania złota za granicą Złoto i światowy kryzys gospodarczy Załamanie dolara i nadchodzące duże zmiany w systemie finansowym Historia dzisiejszego systemu finansowego Przyspieszające problemy Załamanie systemu i nadchodzące zmiany Podsumowanie Bibliografia Spis ilustracji O autorze

4 1. Wstęp Rezerwy złota w dzisiejszym ich rozumieniu powstały po zerwaniu połączenia dolara amerykańskiego ze złotem w 1971 r., przed tym rokiem stanowiły podstawę międzynarodowego systemu monetarnego 1. Ich pierwotnym celem było zabezpieczanie całych rezerw walutowych w razie problemów finansowych, tak jak złoto robiło to jeszcze będąc podstawą systemu finansowego tysiąclecia wcześniej. Po odejściu od systemu opartego na złocie jego rola spadła właśnie do wspomnianych rezerw i zwykłego towaru handlowego. Gospodarka napędzana dolarem, który jest rezerwową walutą świata i innymi walutami powiązanymi z nim kursem, weszła w fazę nowego rozwoju 2. Rola rezerw żółtego kruszcu w tym czasie znacząco spadła, ponieważ nie stanowiły one już ważnego elementu systemu finansowego. Wiele banków centralnych zaczęło pozbywać się zgromadzonego złota, które zeszło na dalszy plan. Ustępując miejsca nieskończonemu wzrostowi opartemu na długu i zaufaniu społeczeństwa do systemu finansowego, za którym stoją waluty fiducjarne, drukowane bez limitu. Pierwsze kłopoty z takim systemem miały miejsce już w 1980 r., gdzie w Stanach Zjednoczonych pojawiła się dwucyfrowa inflacja obniżając wartość dolara, była to ostatnia szansa, aby powrócić do standardu złota, które zrewaloryzowało się do ilości dolarów w obiegu 3. Jednak kłopoty udało się zażegnać i gospodarka światowa zaczęła rozwijać się w szybkim tempie. Niestety nie za długo, ponieważ w 1987 r. doszło do krachu giełdowego, w 2000 r. pękła bańka internetowa, a w 2008 r. upadł Lehman Brothers i zaczął się obecny kryzys finansowy. Rozwiązaniem stosowanym na całym świecie przez banki centralne jest obniżanie stóp procentowych i zwiększanie podaży pieniądza, aby ożywić gospodarkę. Mając w pamięci wszystkie problemy systemu finansowego, które pojawiły się po wejściu na ścieżkę nieskończonego wzrostu, wiele banków centralnych począwszy od 2009 r. zaczęło zwracać na zapomniane od 1964 r. rezerwy królewskiego kruszcu i powiększać je. Przodują tutaj przede wszystkim rozwijające się gospodarki wschodnie z Chinami i Rosją na czele. Członkowie Strefy Euro, Unii Europejskiej i pozostałych krajów Europy są posiadaczami dużej ilości żółtego kruszcu. Jednak po drugiej wojnie światowej większość ich rezerw jest rozproszona po bankach na całym świecie. W 2011 r. ówczesny prezydent Wenezueli Hugo Chavez rozpoczął trend repatriacji złota, sprowadzając rezerwy z Londynu z powrotem do kraju. Trend ten nasilił się w kolejnych krajach, przede wszystkim w Europie, gdzie liderem repatriacji są nasi zachodni sąsiedzi Niemcy. Widać wyraźnie, że światowe gospodarki boją się o zmiany w systemie finansowym, dlatego posiadanie złota pod ręką jest dla wielu krajów kluczowe, aby przeprowadzać wszelkie reformy monetarne w przyszłości. Kiedy nasi sąsiedzi sprowadzają złoto do kraju, a drudzy powiększają rezerwy sprawa polskich rezerw stoi w miejscu od lat. Według najnowszych 1 Paul R., Lehrman L., The case for gold, Auburn 2007, s Shamah S., A foreign exchange primer, Chichester 2003, s Wróblewski M., Zadbaj o swoją finansową przyszłość inwestując w złoto i srebro, Toruń 2012, s

5 danych polskie rezerwy złota to 102,9 tony, które stanowią zaledwie 4,1% całych rezerw walutowych, a zdecydowana większość trzymana jest poza granicami Polski, w Banku Anglii 4. Kiedy zarówno gospodarki rozwinięte jak i rozwijające się od 2009 r. przykuwają dużą uwagę do swoich zasobów złota, polskie władze polityczne jak i monetarne nie zwracają należytej uwagi na ten temat. Do tego nasze rezerwy przechowywane w Londynie mogą być narażone na niebezpieczeństwo. Amerykańska organizacja GATA 5 (Stowarzyszenie przeciwko Kartelowi na Rynku Złota) posiada dowody na to, że główne banki centralne nie mają takiej ilości złota jaką deklarują. Dokonują one sprzedaży złota przede wszystkim na dalekim wschodzie, gdzie panuje wzmożony popyt na królewski kruszec. Poprzez takie operacje znika nie tylko złoto należące do kogoś innego, ale sztucznie zaniżana jest cena złota. Banki centralne często posiadają złoto w postaci różnego rodzaju papierowych derywatów, co dodatkowo komplikuje sprawę. Do tego dochodzi jeszcze leasing złota, czyli pożyczanie go bankom komercyjnym na procent. W efekcie czego często zmienia swoich właścicieli i miejsce swojego przechowania 6. W kwietniu bieżącego roku powołana do życia została akcja społeczna Oddajcie Nasze Złoto, której celem jest zwrócenie uwagi na sprowadzenia naszego złota do kraju i w dalszej części także zwiększenie rezerw 7. Dziś w czasach kryzysu finansowego posiadanie dużej ilości złota u siebie jest kluczowym zabezpieczeniem całych rezerw walutowych NBP oraz ważnym elementem na bazie, którego można dokonać ważnych zmian monetarnych w niepewnej przyszłości. Celem tego raportu ekonomicznego jest zwrócenie uwagi polskim władzom politycznym, monetarnym i społeczeństwu na ważną rolę jaką odgrywają w dzisiejszych czasach rezerwy złota. Warto zwrócić uwagę na ten palący problem, aby znów Polska nie musiała być kilka kroków do tyłu za innymi krajami i była w pełni gotowa na nadchodzące zmiany w systemie finansowym. 4 Praca zbiorowa, World official gold holdings as of September 2013 IFS, London Oficjalna strona internetowa GATA: gata.org [dostęp: 4 Listopada 2013] 6 Chris Powell, Gold price suppression, why, how and how long?, Delaware Oficjalna strona internetowa akcji Oddajcie Nasze Złoto: oddajcienaszezloto.pl [dostęp: 4 Października 2013] 5

6 2. Aktualny stan polskich rezerw złota Polskie rezerwy złota mają długą i ciekawą historię. W odniesieniu do bieżącej sprawy najważniejsze jest odwołanie się do ich nowożytnych dziejów, które miały ogromny wpływ na to co się ostatecznie stało z polskim złotem. Następnie trzeba przyjrzeć się ich obecnej sytuacji Rys historyczny Złoto już od najdawniejszych czasów było ważnym aktywem w posiadaniu wodzów, królów, a potem państwa polskiego. Nie można zapomnieć o jego najważniejszej roli, czyli pieniądza. Dlatego właśnie trzymano i rozbudowywano rezerwy tego cennego kruszcu, aby zapewnić funkcjonowanie systemu finansowego opartego na standardzie złota. Okres drugiej wojny światowej i powojenny wpłynął znacząco na stan polskich rezerw złota. Polskie władze przed wojną nie chciały przenosić oficjalnych rezerw o wielkości 38 ton w sztabach i monetach z Warszawy za granicę. Dopiero podczas wojny złoto wywieziono z kraju, aby nie dostało się w ręce wroga. Polskie złoto zostało przetransportowane do Francji. W maju 1940 r., kiedy Niemcy najechały na Francję, wywieziono je do Maroka. W Londynie, gdzie działał polski rząd na uchodźstwie, starano się złoto z Afryki Północnej odzyskać i przetransportować do USA. Delegacja polskich urzędników dotarła tam w 1944 r. Złoto przewieziono do fortu w Dakarze. Później zostało zdeponowane w Anglii, USA i Kanadzie 8. Oficjalne rezerwy zostały przeniesione, ale w czasie trwania wojny Niemcy zagrabili 139 ton złota w różnej formie, należącego do państwa i społeczeństwa. Tak wynikało ze złożonej przed komisją deklaracji polskiego rządu. Zasadność tych roszczeń potwierdziła powołana 27 września 1946 roku przez rządy USA, Wielkiej Brytanii i Francji Komisja Trójstronna dla Restytucji Złota Monetarnego z siedzibą w Brukseli. Komisja zdecydowała o dalszej redystrybucji złota zagrabionego przez Niemców, rozdzielając je pomiędzy poszkodowanych. W 1946 r. władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej weszły w posiadanie narodowego złota, pozostawiając je w depozytach w zagranicznych bankach. Urzędnicy i rząd na uchodźstwie nie zrobili wiele, aby przeszkodzić komunistom w przejęciu złota. W 1952 r. zlikwidowano Bank Polski, w jego miejsce powołano Narodowy Bank Polski 9. Kontrolę nad złotem przejęła komunistyczna władza. Niestety duża część złota została sprzeniewierzona. Po transformacji gospodarczej od 1989 r. rezerwy złota były i nadal są zarządzane przez Narodowy Bank Polski. 8 Wróbel J., Wojenne losy polskiego złota, Biuletyn IPN nr 8-9, Łódź Misiak L., Tajemnicze losy polskiego złota, Gazeta Polska,

7 2.2. Bieżąca sytuacja Historia polskich rezerw złota jest dość skomplikowana i nie wyjaśnia dokładnie tego co się z nimi stało w trakcie i po II wojnie światowej. Narodowy Bank Polski odpowiedzialny za rezerwy walutowe nie podaje ile dokładnie posiada sztab i/lub kontraktów na złoto. Wiadomo, że większa część z nich znajduje się w Banku Anglii, a w Polsce tylko niewielka część. Najbardziej wiarygodnym źródłem dotyczącym światowego rynku złota w tym rezerw danych państw jest organizacja World Gold Council 10. Według najnowszego zestawienia tejże organizacji z września 2013 r. polskie zasoby to 102,9 ton, które stanowią 4,1 % całych rezerw walutowych. Plasuje to nas na 36 ze 100 miejsc na liście. W styczniu tego roku w oficjalnym komunikacie NBP potwierdził, iż posiada 100 ton złota nie podając jednak szczegółów, co do ilości sztab i ich dostępności 11. Na tle innych państw w rankingu jest to średni wyni,k jeśli chodzi o ilość w tonach. Złoto jako procent całych rezerw jest już wynikiem bardzo słabym. W dzisiejszych realiach kiedy światowe gospodarki stawiają na duże bezpieczeństwo rozwijając swoje rezerwy cennego kruszcu kosztem dolara i innych walut. Niestety większość banków centralnych Europy Wschodniej jest w znacznie gorszym położeniu niż państwa zachodnie, ponieważ wschód najbardziej ucierpiał podczas drugiej wojny światowej i pod naporem komunizmu. Nasi południowi sąsiedzi Czechy posiadają zaledwie 11 ton złota, które stanowią 1% całych rezerw walutowych. W regionie Polska wypada bardzo dobrze, ale patrząc na państwa z Europy Zachodniej i główne gospodarki świata daleko nam do osiągnięcia optymalności w tak ważnej dziś sprawie rezerw złota. Niemcy, którzy aktywnie sprowadzają swoje zasoby z zagranicy posiadają 3390 ton stanowiących 68,6 % całości rezerw dewizowych 12. Średnia wśród krajów należących do Unii Europejskiej to 473 tony złota i 30% całości rezerw (bez Chorwacji, Estonii i Malty - brak oficjalnych danych). Polskie rezerwy plasują się znacznie poniżej średniej, do tego prawie całe znajdują się poza naszą jurysdykcją. NBP posiada duże rezerwy dewizowe, które w większości są zdywersyfikowane w walutach, co nie zapewnia odpowiedniego bezpieczeństwa w okresie niepewności gospodarczej. W Polsce powołana do życia została specjalna akcja społeczna Oddajcie Nasze Złoto, której celem jest zwrócenie uwagi władz i społeczeństwa na sprowadzenie naszych rezerw z Banku Anglii do kraju. W imieniu ekspertów akcji został wysłany list do prezesa NBP Marka Belki. Postulaty zostały także przedstawione w parlamencie. W odpowiedzi na list przedstawiciele NBP wyjaśnili obecną sytuację rezerw złota, potwierdzili, że otrzymują raporty z banku Anglii na koniec każdego okresu rozliczeniowego i na żądanie z wykazem listy sztab z numerami. Takie raporty nigdy nie zostały upublicznione. W liście zwrotnym podsumowano sytuację, iż złoto przechowywane w 10 Oficjalna strona internetowa WGC: gold.org [dostęp: 4 Października 2013] 11 Praca zbiorowa, World official gold holdings as of September 2013 IFS, London Ibidem 7

8 Londynie zapewnia większą elastyczność, ponieważ jest gotowe do użycia w transakcjach. Napisali również, że najważniejsze jest zapewnienie bezpieczeństwa i płynności rezerw, a rezerwy są kontrolowane pod względem zmian makroekonomicznych, rynkowych, czy ryzyka 13. Stwierdzili, że tylko gospodarki rozwijające się z małym udziałem złota w rezerwach powiększają swoje zasoby. Polska jest także gospodarką rozwijającą się i powinna brać przykład z Chin, Rosji czy Korei, a te stawiają na rozbudowę rezerw złota nie bez powodu. Kraje z unii europejskiej posiadają duże zasoby cennego kruszcu, ale nie pozostawiają go rozproszonego za granicą, tylko starają się sprowadzić do kraju jak nasz główny partner handlowy, czyli Niemcy. Te wszystkie gospodarki stawiają na większe bezpieczeństwo względem większej płynności. 13 List zwrotny NBP z komentarzem autora: [dostęp: 4 Października 2013] 8

9 Ryc.1. Ranking państw z największymi rezerwami złota w tonach i jako procent całości rezerw dewizowych, stan na wrzesień

10 3. Sytuacja całych rezerw walutowych NBP Początkowo główną ideą rezerw walutowych było utrzymanie równowartości wydrukowanej waluty do sztab złota trzymanych w skarbcach. Po wprowadzeniu systemu z Bretton Woods w 1944 r. i zerwaniu ze standardem złota w 1971 r., to amerykański dolar zdetronizował złoto, jako główny składnik rezerw. Później banki centralne zaczęły dzielić swoje rezerwy na różne waluty i aktywa 14. Z podstawowej roli zapewniania bezpieczeństwa i stabilności finansowej rola rezerw nabrała nieco innego wydźwięku. Jak podaje NBP: W warunkach płynnego kursu walutowego rezerwy dewizowe służą przede wszystkim wzmocnieniu wiarygodności finansowej kraju, przyczyniając się do obniżenia kosztu finansowania na rynkach globalnych i ograniczenia ryzyka gwałtownego odpływu kapitału. Mogą być także wykorzystywane do wsparcia stabilności rynków finansowych czy sektora bankowego, w szczególności przez dostarczanie płynności walutowej w przypadku zaburzeń na rynkach finansowych 15. Realizując zadania związane z zarządzaniem rezerwami dewizowymi, NBP dąży do osiągnięcia jak najwyższej dochodowości rezerw przy zapewnieniu wysokiego bezpieczeństwa i niezbędnej płynności inwestowanych środków 16. Oznacza to, że nadal ważne jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności finansowej państwa, ale rezerwy także mogą być wykorzystane do interwencji na rynkach walutowych oraz do maksymalizacji zysku, co jest głównym celem strategii NBP. Rezerwy walutowe przeszły transformację ze zwyczajnego zabezpieczenia do inwestycji. Owszem ważne jest zachowanie dużej ich płynności w niepewnych czasach, aby móc szybko i skutecznie nimi obracać, ale ważniejsze jest zadbanie o bezpieczeństwo i większą wiarygodność finansową Polski, co jest celem nadrzędnym. Oznacza to redukcję ryzykownych aktywów na rzecz bezpieczniejszych. Tymczasem nie widać tego w działaniach dbającego o nasze interesy banku centralnego. 14 Mises L., tłum. Śledziński K., Teoria pieniądza i kredytu, Warszawa 2012, s Praca zbiorowa, Sprawozdanie z działalności NBP w 2012 roku, Warszawa 2012, s Ibidem, s

11 Polskie rezerwy walutowe zainwestowane są w różne aktywa. We wrześniu 2013 r. ich wartość wynosiła 106,8 mld dolarów. Ryc.2. Stan oficjalnych aktywów rezerwowych, wrzesień 2013 Aktywa wchodzące w ich skład to waluty, SDR, inne papiery wartościowe i złoto. Zdecydowana większość rezerw bo, aż 95 mld dolarów jest włożona w waluty. Zarząd NBP co roku decyduje o tym jak najefektywniej rozlokować rezerwy. W podjęciu decyzji kieruje się optymalizacją co do zmian w światowej gospodarce i na rynkach finansowych. Tak, aby rezerwy był bezpieczne i zarabiały. Ostatni raport podsumowujący działania NBP i rozlokowanie rezerw w poszczególnych aktywach pochodzi z 2012 r. Są to raporty publikowane pod koniec każdego roku. Ryc.3. Struktura walutowa Strategicznej Alokacji Aktywów w latach (w %) Według raportu większość rezerw walutowych stanowi dolar 36%, na drugim miejscu euro 32%, funt brytyjski 15%, dolar australijski 10%, korona norweska 7%. Raport podsumowuje: Największa część rezerw walutowych inwestowana jest w rządowe papiery wartościowe krajów o wysokim ratingu, charakteryzujące się najwyższym stopniem bezpieczeństwa i płynności. Utrzymywane w portfelach inwestycyjnych pozarządowe papiery wartościowe emitowane są przede wszystkim przez instytucje międzynarodowe oraz agencje rządowe. 11

12 Niewielką część rezerw stanowią krótkoterminowe lokaty w bankach o wysokiej wiarygodności kredytowej 17. W 2012 r. NBP rozpoczął, na niewielką skalę, inwestycje w brazylijskie i meksykańskie rządowe papiery wartościowe, a także w obligacje korporacyjne w USD 18. Większość polskich rezerw dewizowych przechowywana jest w walutach i papierach wartościowych związanych z różnym stopniem ryzyka. Największą część rezerw stanowią dolary i euro. Dolar jest systematycznie osłabiany przez luźną politykę monetarną prowadzoną przez Rezerwę Federalną, do tego traci na znaczeniu jako główna waluta rezerwowa i jednostka rozliczeniowa świata, co podmywa fundamenty całego systemu. Euro, które zostało stworzone na słabych fundamentach też nie jest do końca bezpieczne. Kraje posiadające tę walutę ucierpiały najbardziej podczas kryzysu. Funt brytyjski tak samo jak dolar traci na wartości poprzez masowe drukowanie. Dolar australijski jest z pewnością bezpieczniejszy, ale Australijczycy też go osłabiają. Korona norweska jest jedyną w miarę bezpieczną walutą w całym zestawieniu. Brazylijskie i meksykańskie papiery wartościowe mogą przynieść zyski i w pewien sposób zdywersyfikowały portfel inwestycyjny NBP. Jak większość banków centralnych NBP jako rdzeń stawia na dolara i euro. W ostatnich latach widać, że tendencja ta zmienia się w kierunku większej dywersyfikacji względem bardziej bezpiecznych walut i aktywów związanych z rynkami wschodzącymi. Ta tendencja powinna być dalej utrzymywana w celu większego zabezpieczenia rezerw, jednak w bieżącej sytuacji to złoto powinno być rdzeniem podtrzymującym całe rezerwy, a stanowi ono zaledwie 4,1% ich całości i znajduje się za granicą. Jak wynika z dalszej części raportu, NBP jest świadome, że coraz trudniej utrzymać zyskowność rezerw walutowych, kiedy na rynkach panuje niepewność związana z kryzysem: Historycznie niski poziom rentowności rządowych papierów wartościowych, a także mniejsza skala wzrostu ich cen w 2012 r. spowodowały, że stopa zwrotu rezerw walutowych była niższa niż w ostatnich latach. Liczona w walucie instrumentów wyniosła 1,5% 19. Zyski z walut zależą przede wszystkim od uwarunkowań rynkowych, zmian kursów walutowych oraz cen instrumentów inwestycyjnych. Te w okresie niepewności przechodzą przez mocne wahania, co doprowadza do niestabilności rezerw i zmniejszenia zysków. Z pomocą zapewnienia większego bezpieczeństwa przychodzą tu zasoby złota, co zauważyły już inne banki centralne. 17 Ibidem, s Ibidem, s Ibidem, s

13 Ryc.4. Stopa zwrotu rezerw walutowych NBP (bez uwzględnienia wpływu zmian kursów walutowych) Ryc.5. Stopa zwrotu rezerw walutowych NBP (z uwzględnieniem wpływu zmian kursów walutowych) Od rozpoczęcia kryzysu w 2008 r. utrzymanie wartości rezerw jest trudnym zadaniem. Zamiast patrzeć na zysk, który też jest ważny, w pierwszej kolejności najważniejsze jest zapewnienie bezpieczeństwa finansowego i stabilności rezerw. Mimo symptomów ożywienia kryzy się jeszcze nie skończył, system finansowy oparty na dolarze nie jest już wydajny, potrzebne są duże zmiany systemowe. Doprowadzić do tych zmian można tylko poprzez uprzednie wywołanie mniejszego lub większego zamieszania finansowego. Dlatego złoto powinno w obecnych czasach stanowić główny rdzeń rezerw walutowych. Cena kruszcu nie ma tutaj dużego znaczenia, ponieważ większość walut w efekcie kryzysu i poprzez ciągłe luzowanie polityki monetarnej straci na wartości. Złoto przechowuje swoją wartość cały czas, dlatego przez tysiące lat stanowiło podstawę systemu monetarnego. Dobrze wiedzą o tym banki centralne, które zainteresowały się sprawą zabezpieczenia rezerw walutowych w realnych aktywach. 13

14 4. Banki centralne kupują złoto Przed wybuchem kryzysu finansowego w 2008 r. banki centralne ostatni raz poszerzały swoje zasoby złota 20 lat wcześniej. Od 2010 r. banki centralne po latach redukowania swoich rezerw cennego kruszcu wróciły do powiększania zasobów. Ryc.6. Banki centralne wróciły do kupowania złota w 2010 r. po raz pierwszy od 1988 r. + cena złota Narastające problemy finansowe gospodarki światowej spowodowały utratę zaufania do obecnego systemu finansowego i ryzykownych aktywów. Banki centralne zaczęły szukać większego zabezpieczenia i po 22 latach postawiły ponownie na złoto, które przez tysiąclecia udowodniło, że jest bezpieczną przystanią finansową i stanowiło niegdyś podstawę całego systemu finansowego 20. W 2012 r. banki centralne kupiły najwięcej złota od 49 lat. Według danych GFMS 21 (Gold Fields Mineral Services) w 2012 r. banki centralne nabyły 536 ton 22. W bieżącym roku może to być więcej, wliczając Chiny, które oficjalnie nie raportują powiększania swoich zasobów cennego kruszcu, ale można je śledzić poprzez import z Hong Kongu. To właśnie Chiny i Rosja przodują w zwiększaniu swoich rezerw. Rosyjski bank centralny w ostatniej dekadzie dołożył 570 ton złota do skarbca. Rosjanie oficjalnie posiadają 1002 tony złota, które stanowią 8,3 % całości rezerw. Chińczycy według ostatnich oficjalnych danych z World Gold Council z 2009 r. posiadają 1054 tony złota stanowiące zaledwie 1,3% rezerw walutowych. Jednak śledząc import złota z Hong Kongu do Państwa środka, sam rok 2012 przyniósł 20 Shamah S., op. cit., s Oficjalna strona internetowa GFMS: thomsonreuterseikon.com [dostęp: 4 października 2013] 22 Praca Zbiorowa, Gold survey 2013, London

15 1140 ton rok jeszcze się nie skończył, a rekord został już pobity, wynosząc 1301 ton. Tak więc Chiny mogą być w posiadaniu od 2 do nawet 5 tysięcy ton żółtego kruszcu 23. Ryc.7. Import złota z Hong Kongu do Chin w latach cena złota Ryc.8. Rezerwy złota rosyjskiego banku centralnego 23 Wróblewski M., Chiny, Gazeta Finansowa,

16 Oba te kraje są zdecydowanymi liderami, ale oprócz nich złoto nabywają także inne banki centralne. Trend ten jest przeważnie związany z gospodarkami rozwijającymi się, których rezerwy cennego kruszcu nie są duże lub nie stanowią odpowiedniego procenta całości rezerw. W ostatnich latach przybywa oficjalnych nabywców złota r r r r. BIS Argentyna Białoruś BIS Boliwia Boliwia Bośnia i Hercegowina Bośnia i Hercegowina Chiny Chiny Brazylia Chiny Filipiny Kazachstan Chiny Kazachstan Indie Kolumbia Filipiny Korea Mauritius Meksyk Indonezja Meksyk Mongolia Mongolia Kazachstan Mongolia Rosja Rosja Korea Rosja Tajlandia Serbia Meksyk Serbia Tajlandia Mongolia Sir Lanka Rosja Turcja Serbia Ukraina Sir Lanka Tajlandia Turcja Ukraina Ryc.9. Banki centralne nabywające złoto w latach Szczególnie aktywne są kraje należące do grupy BRICS, które najlepiej radzą sobie z kryzysem i zaczynają odgrywać coraz większą rolę na świecie. Grupa jest już coraz bliżej oficjalnego przedstawienia swojego nowego Banku Rozwojowego dbającego o wspólne interesy tych państw. Złoto jest ważnym elementem rezerw walutowych krajów zrzeszonych w grupie. Wyraźnie widać, że gospodarki wschodzące biorą sprawy finansowe we własne ręce i stawiają na wspólne rozwiązania, ponieważ tracą zaufanie do systemu finansowego pogrążonego w kryzysie. Banki Centralne, które mają mało cennego kruszcu chcą sprowadzić go jak najwięcej, aby być przygotowanym na zmiany w systemie finansowym. Dobrze wiedzą, że kraje zachodnie mają go bardzo dużo i przez to mogą zostać w tyle przy kolejnych zmianach w systemie finansowym. Za to w krajach rozwiniętych, które mają duże zasoby złota nie jest już ono sprzedawane, tylko chroni rezerwy walutowe 24. W 2003 r. Kanclerzem Skarbu w Wielkiej Brytanii był Gordon Brown (od 2007 r. premier), który zdecydował się sprzedać 60% rezerw Banku Anglii po cenie 275 dolarów za uncję. Dziś, kiedy sprawa ta wraca po latach, wielu mieszkańców Wysp Brytyjskich nie może 24 Praca Zbiorowa, Central bank diversification strategies: rebalancing from the dolar and euro, World Gold Council

17 wybaczyć Premierowi Brownowi tak rażącej niekompetencji. Złoto jest w obecnych czasach bardzo ważnym składnikiem rezerw walutowych, którego wartość rozumieją banki centralne, politycy i społeczeństwo. 17

18 5. Repatriacja złota Istnieje wiele powodów lokowania zasobów złota za granicą, choćby finansowe w celu uzyskania większej płynności lub historyczne. Podczas trwania II wojny światowej złoto było głównym środkiem finansowym, w którym narody przechowywały swoje bogactwo. Stanowiło także podstawę systemu monetarnego. Poszczególne państwa w obawie przed grabieżą ukryły swoje zasoby w bankach centralnych i inwestycyjnych w innych krajach. W wielu przypadkach złoto to zostało tam do dziś. Był to główny powód decydujący o zagranicznym miejscu przechowywania złota. Po wojnie i wprowadzeniu systemu opartego na dolarze spadło zainteresowanie zasobami cennego kruszcu, a wzrosło zainteresowanie innymi instrumentami finansowymi. Złoto zostało zapomniane i zalegało w zagranicznych skarbcach, nikt nie potrzebował sprowadzenia go z powrotem do kraju. Do czasu obecnego kryzysu finansowego. Trend repatriacji złota z zagranicy rozpoczął ówczesny prezydent Wenezueli Hugo Chavez w 2011 r. kiedy to oznajmił, że sprowadzi zasoby z Banku Anglii i banku JP Morgan Chase & Co. i innych instytucji finansowych. W rezultacie w 2012 r. projekt udało się zrealizować, ponad 200 ton złota w sztabach drogą powietrzną w kilku turach dotarło do Caracas, stolicy kraju. Ruch dokonany przez Chaveza wzbudził zainteresowanie innych krajów. Na przełomie 2012/2013 r. trend repatriacji złota przyspieszył, szczególnie w krajach zachodnich, które posiadają dużo złota, ale rozproszonego po różnych instytucjach finansowych 25. Lista krajów związanych z trendem repatriacji swoich rezerw złota: Australia Austria Azerbejdżan Belgia Ekwador Finlandia Holandia Irlandia Meksyk Niemcy Polska Rumunia Szwajcaria W większości tych krajów trwają rozmowy z władzami monetarnymi i politycznymi w sprawie sprowadzenia rezerw do kraju (Australia, Austria, Belgia, Finlandia, Holandia, Irlandia, Meksyk, Polska, Rumunia i Szwajcaria). Pozostałe kraje podjęły już zaawansowane kroki w celu sprowadzenia swoich rezerw złota (Azerbejdżan, Ekwador, Niemcy). 25 Praca zbiorowa, 15 ton gold repatriation hits JP Morgan London vaults, Wealth Cycles

19 Najlepszym przykładem są nasi zachodni sąsiedzi, którzy są naszym głównym partnerem handlowym, czyli Niemcy 26. Czwarta gospodarka świata i lider Strefy Euro oraz Unii Europejskiej. Bundesbank, czyli niemiecki bank centralny przyjął w styczniu tego roku plan strategicznego rozlokowania rezerw złota do 2020 r. 31 grudzień 2012 r. 31 grudzień 2020 r. Frankfurt nad Menem 31% 50% Nowy Jork 45% 37% Londyn 13% 13% Paryż 11% 0% Ryc.10. Plan rozlokowania rezerw złota Bundesbanku Do końca grudnia 2020 r. Niemcy zamierzają sprowadzić większość złota do Frankfurtu nad Menem, ma być tam zdeponowane 50% całych rezerw cennego kruszcu. Złoto zostanie sprowadzone ze skarbca Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku, gdzie pozostanie 37% żółtego kruszcu, z kolej depozyt Paryski zostanie całkowicie zamknięty. Bez zmian pozostanie złoto w Londynie. Głównym założeniem tej strategii jest posiadanie jak największej ilości złota na własnej ziemi w przypadku pogłębienia kryzysu finansowego i zmian w systemie monetarnym 27. Wszystkie pozostałe kraje z tych samych powodów w obawie przed kryzysem i dużych zmian monetarnych w systemem finansowym sprowadzają złoto do kraju. Ma ono zabezpieczać finanse państwowe i być punktem wyjściowym do reform monetarnych na przyszłość Repatriacja polskiego złota Tymczasem kiedy coraz więcej krajów poszerza swoje zasoby złota lub sprowadza je do kraju, Polska stoi w miejscu. Dla porównania z depozytami Niemieckim, aż 90% naszych rezerw cennego kruszcu znajduje się w Londynie, a tylko 10% w Warszawie. Złoto jest aktywem zabezpieczającym finanse państwowe, w obecnych czasach niepewności i kryzysu oraz nietrwałości systemu finansowego ten cenny kruszec odgrywa bardzo istotną rolę. Wspomniana akcja społeczna Oddajcie Nasze Złoto zdobywa coraz więcej zwolenników, a eksperci związani z rynkiem złota starają się wpłynąć na dokonanie decyzji o repatriacji polskich zasobów cennego kruszcu z Banku Anglii przez polskie władze polityczne i monetarne. Celem tego jest również niniejszy raport. 26 Wróblewski M., Kiedy polskie złoto wróci do kraju?, Najwyższy Czas!, Oficjalna nota prasowa Bundesbanku: bundesbank.de/redaktion/en/pressemitteilungen/bbk/2013/2013_01_16_storage_plan_gold_reserve.html [dostęp: 4 października 2013] 19

20 Warto pójść śladem naszych zachodnich sąsiadów Niemców, sprowadzając większość rezerw złota do Polski, a także śladem sąsiadów ze wschodu Rosjan powiększając te rezerwy. Celem NBP jest posiadanie dużej płynności rezerw tak więc cześć złota mogła by zostać w Banku Anglii, a większość znajdować się na terenie kraju 28. W razie potrzebnej interwencji złoto może być także przedmiotem handlu znajdując się w Polsce. Jednak w obecnej sytuacji systemu finansowego powinno stanowić rdzeń całych rezerw jako podmiot finansowy zapewniający pełne bezpieczeństwo. Mimo spadającej ceny kruszcu w tym roku, nie należy odbierać tego jako negatywnego znaku, ponieważ cena nie odzwierciedla rzeczywistej wartości złota, które zawsze rewaloryzuje się do papierowych walut w obiegu. Mniejsza cena jest również dobrym momentem na zasilenie zasobów. Podsumowując idealnym rozwiązaniem dla Polski byłoby posiadanie od 60-80% zasobów złota na miejscu, reszta w Londynie. Próba dorównania do europejskiej średniej w ilości posiadanych sztab, czyli ponad 473 tony złota, które stanowiłyby 30% całości rezerw. Kosztem aktywów papierowych związanych głównie z amerykańskim dolarem. Kwestią godną uwagi mogłoby być także poszerzenie koszyka walutowego o chińskiego juana i rosyjskiego rubla, które zyskują na znaczeniu. Strategia mogłaby być rozłożona na okres kilkuletni. Zapewniłoby to odpowiednie zabezpieczenie rezerw przed kryzysem i zmianami w systemie finansowym. 28 Wróblewski M., Sprawa polskich rezerw walutowych i złota, Golden Times,