ZASADY ZALICZENIA PRZEDMIOTU

Transkrypt

1 ZASADY ZALICZENIA PRZEDMIOTU 1. PREZENTACJA REFERATU - 8 pkt 2. TEST ostatnie zajęcia - 20 pkt 3. AKTYWNOŚĆ, ew.prace DOMOWE - 5 pkt PUNKTY OCENA , , , ,5 Powyżej 28 5,0 RAZEM - 33 pkt (maksimum) UWAGA: Warunkiem zaliczenia jest uzyskanie minimum 9 pkt z Testu JK WZ UWJK-WZ-UW 4

2 RAMOWY PROGRAM Istota przedsiębiorstwa. Cykl życia Rachunek efektywności Formy organizacyjno-prawne firm Główne formy kooperacji i koncentracji Planowanie w przedsiębiorstwie Produkcja w przedsiębiorstwie jakość, pomiar Czynnik pracy ludzkiej - Wydajność pracy Produktywność majątku Gospodarka materiałowa - Materiałochłonność Koszty w firmie Finanse: bilans, rachunek zysków, przepływy pieniężne, próg rentowności

3 Poszczególne nauki, składające się na kompleks nauk ekonomicznych, a zwłaszcza ekonomia i ekonomika przedsiębiorstwa (a także inne ekonomiki branżowe lub funkcjonalne) badają proces gospodarowania. Podstawowe jednostki gospodarcze, jakimi są przedsiębiorstwa, świadczą usługi dla rynku, a więc produkują dobra materialne lub niematerialne i służą wymianie dóbr na rynku. EKONOMIKA PRZEDSIĘBIORSTWA jako nauka o racjonalnym zarządzaniu gospodarczą działalnością przedsiębiorstwa zajmuje się przede wszystkim zjawiskami (procesami i problemami) występującymi wewnątrz organizacji (przedsiębiorstw i innych instytucji) oraz między organizacjami. JK WZ UW 6

4 EKONOMIKA nie może odnosić się tylko do wnętrza przedsiębiorstwa, ale musi obejmować także jego relacje z otoczeniem z rynkiem towarowym z rynkiem kapitałowo pieniężnym z rynkiem pracy Musi więc badać stosunki między poszczególnymi jednostkami wewnętrznymi (zakładami) w obrębie złożonego przedsiębiorstwa, przedsiębiorstwami, składającymi się na całe zgrupowania przedsiębiorstw (np.: koncerny, zgrupowania kooperacyjne, kartele, alianse strategiczne itp.), instytucjami występującymi na rynku (np. zapewnienie wysoko efektywnych powiązań z dostawcami), a także badać warunki, jakie zapewniają instytucjom JK WZ UW 7 rozwój.

5 PODMIOT GOSPODARCZY to każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Celem istnienia podmiotów gospodarczych jest prowadzenie działalności gospodarczej. Prawo polskie za podmioty gospodarcze uważa osoby fizyczne lub osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą (wytwórczą - w tym rolniczą, handlową lub usługową). Podmiotami gospodarczymi (przedsiębiorcami) mogą być osoby fizyczne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz spółki (osobowe bądź kapitałowe). JK WZ UW 8

6 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA to forma aktywności przedsiębiorców działających na rynku. Dokładniejsze definicje tego pojęcia występują w wielu ustawach, zwłaszcza w ustawach podatkowych, i różnią się między sobą; i tak: Działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej jest "zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły". JK WZ UW 9

7 Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych definiuje ją jako działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, prowadzoną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w dalszej części tej ustawy. W ustawie o VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. JK WZ UW 10

8 POJĘCIA WSTĘPNE JK WZ UW 11

9 CELE FIRMY 1. Przedsiębiorstwo w określonym odcinku czasu realizuje WIĄZKĘ (zbiór) CELÓW 2. Istotna jest identyfikacja ZALEŻNOŚCI MIĘDZY CELAMI a) cele neutralne b) cele zbieżne (wspomagające się) c) cele sprzeczne (w jednym okresie) c) struktura (hierarchia) celów d) priorytet jednego celu JK WZ UW 12

10 FUNKCJE (zadania) FIRMY czyli powtarzalne w czasie czynności 1. Funkcja organizatorsko gospodarcza 2. Funkcja produkcyjna (tworzenie produktu) 3. Funkcja HANDLOWA 4. Funkcja realizacji postępu ę technicznoekonomiczno-organizacyjnego 5. Funkcja kreowania dochodów pracowniczych JK WZ UW 13

11 WYRÓB PRODUKT DOBRO USŁUGA NATURALNE JK WZ UW 14

12 JK WZ UW 15

13 JK WZ UW 16

14 JK WZ UW 17

15 JK WZ UW 18

16 JK WZ UW 19

17 JK WZ UW 20

18 EFEKTYWNOŚĆ Najogólniej biorąc, działanie firmy to powtarzające się sekwencje czynności polegające na poniesieniu określonych nakładów w celu otrzymania pożądanych wyników po odpowiednim przeobrażeniu tych nakładów. Odnosi się to zarówno do firmy jako całości, jak również do wydzielonych obszarów firmy (np. ośrodków odpowiedzialności), czy jednostkowych przedsięwzięć (np. inwestycyjnych). Jednym z warunków umożliwiających stosowanie kategorii efektywności jest wyrażenie nakładów i wyników w jednostkach mierzalnych. Efektywność zatem jest to relacja nakładów i wyników, a rezultat liczbowy ma odpowiedzieć ile wyniku generują poniesione nakłady. Relacja, czyli porównanie przybiera postać prostych zwykle formuł, których wynik liczbowy wyraża stopień efektywności. JK WZ UW 21

19 GŁÓWNE TEMATY Ekonomika Podmiot gospodarczy Działalność gospodarcza Przedsiębiorstwo, firma istota Cele firmy Funkcje firmy Cykl życia przedsiębiorstwa Efektywność; rachunek ekonomiczny JK WZ UW 22

20 Ogólny schemat efektywności NAKŁADY wyrażone jako MIERNIKI NAKŁADÓW WYNIKI wyrażone jako MIERNIKI WYNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTWO CZĘŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA PRZEDSIĘWZIĘCIE EFEKTY wyrażone jako WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI (efektów) czyli relacja - porównanie MIERNIKÓW NAKŁADÓW z MIERNIKAMI WYNIKÓW JK WZ UW 23

21 ELEMENTY SKŁADOWE RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI Informacje o nakładach [mierzalne, porównywalne, wiarygodne] Informacje o wynikach [j/w] Formuła rachunku [wzór, algorytm, szablon] Kryterium rachunku [min, max, optimum, constans i in] JK WZ UW 24

22 Klasyfikacja najczęściej wykorzystywanych nakładów i wyników POMIAR TECHNICZNO - EKONOMICZNY POMIAR WARTOŚCIOWY NAKŁADY praca ludzka materiały energia majątek trwały koszty wydatki pieniężne zasoby majątkowe zasoby kapitałowe WYNIKI produkcja w jednostkach naturalnych (lub przelicz.) sprzedaż w jednostkach naturalnych (lub przelicz.) produkcja w jednostkach wartościowych przychody wpływy pieniężne JK WZ UW 25

23 TYPY RACH.EFEKTYWNOŚCI PRODUKTYWNOŚCI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH KOSZTOCHŁONNOŚCI RENTOWNOŚCI JK WZ UW 26

24 ODMIANY RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI PRODUKTYWNOŚĆ Nakłady: czynnik wytwórczy mierzony w jednostkach naturalnych np.: PRACA LUDZKA MATERIAŁ, SUROWIEC PRACA URZĄDZEŃ Wyniki: Produkcja wytworzona w danym ogniwie np. w systemie produkcyjnym. Formuła: wydajność, materiałochłonność, produktywność ogniwa wytwórczego JK WZ UW 27

25 ODMIANY RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI KOSZTOCHŁONNOŚĆ Nakłady: Koszty zużytych czynników wytwórczych, rzadziej inne koszty Wyniki: Produkcja wytworzona (rzadziej sprzedana) mierzona w jednostkach naturalnych lub wartościowych Formuła: Koszty / Produkcja JK WZ UW 28

26 ODMIANY RACHUNKU EFEKTYWNOŚCI RENTOWNOŚĆ Nakłady: Koszty w różnych grupach i na różnych poziomach Wyniki: Przychody głównie ze sprzedaży produktu Formuły: Bezwzględne, czyli zyski lub straty liczone na różnych poziomach Względne, czyli stopy procentowe C1 JK WZ UW 29

27 PRZYKŁAD 10 ludzi pracowało średnio 100 godzin, czyli NAKŁAD PRACY = rbgodz. 10 maszyn pracowało średnio 75 godzin, czyli NAKŁAD PRACY URZĄDZEŃ = 750 mszgodz. ZUŻYTY SUROWIEC = 500 kg PRODUKCJA WYTWORZONA (= SPRZEDANA) czyli WYNIK = szt. JK WZ UW 30

28 RACHUNEK PRODUKTYWNOŚCI szt. : rbgodz. = 1,5 szt./rbgodz To WYDAJNOŚĆ (pracy ludzkiej) szt. : 750 mszgodz. = 2 szt./mszgodz To PRODUKTYWNOŚĆ urządzeń szt. : 500 kg = 3 szt./kg To WYDAJNOŚĆ MATERIAŁÓW 500 kg : szt. = 0,33 kg/szt To MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ JK WZ UW 31

29 KOSZTY CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH KOSZTY PRACY LUDZI: stawka za godz. = 20 zł czyli 20 zł/godz * rbgodz = zł KOSZT PRACY URZĄDZEŃ Stawka AMORTYZACJI (na 1 maszynę) = 100 zł * 10 maszyn = KOSZT SUROWCA = 500 kg * 10 zł/kg = KOSZT CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH = zł zł zł JK WZ UW 32

30 WYNIK: PRODUKCJA WYTWORZONA (= SPRZEDANA) = szt. PLANOWANA CENA SPRZEDAŻY = 60 zł/szt., czyli PLANOWANA PRODUKCJA SPRZEDANA = zł RYNKOWA CENA SPRZEDAŻY = 50 zł/szt., czyli ZREALIZOWANA PRODUKCJA SPRZEDANA = zł JK WZ UW 33

31 RACHUNEK KOSZTOCHŁONNOŚCI zł : szt. = 17,3 zł/szt. To KOSZT WYTWORZENIA 1 sztuki zł : zł = 0,29 zł/1 zł To PLANOWANY KOSZT OSIĄGNIĘCIA 1 zł sprzedaży zł : zł = 0,35 zł/1 zł To RZECZYWISTY KOSZT OSIĄGNIĘCIA 1 zł sprzedaży JK WZ UW 34

32 RACHUNEK RENTOWNOŚCI w zł» PLAN WYKONANIE SPRZEDAŻ (zł) KOSZT CZYNNIKÓW (zł) MARŻA BRUTTO (zł) KOSZTY ZARZĄDU (zł) KOSZTY HANDLOWE (zł) ZYSK OPERACYJNY KOSZTY FINANSOWE (zł) (zł) ZYSK (zł) JK WZ UW 35

33 RACHUNEK RENTOWNOŚCI STOPY %%» PLAN WYKONANIE WSKAŹNIKI MARŻY BRUTTO (MB/S) 71,1% 65,3% RENT. OPERAC. (ZOp/S) 37,8% 25,3% RENTOWNOŚĆ (Z/S) 26,7% 12% Jeśli AKTYWA (Majątek) = to RENT.AKTYWÓW (Z/A) 30% 11,3% JK WZ UW 36

34 ZADANIE [Efektywność] (1) PRODUKCJA czyli Wynik = m 2 Cena = 170 zł/m 2 Nakład pracy 30 ludzi pracowało 25 dni po 6 godz Czyli Nakład w godz. = Stawka = 40 zł/godz, czyli wartościowo Nakład = JK WZ UW 37

35 ZADANIE [Efektywność] (3) PRODUKCJA czyli Wynik = m 2 Nakład pracy urządzeń (środki pracy) 18 maszyn pracowało 25 dni po 5 godz Czyli Nakład w godz. = Amortyzacja 1-ej maszyny = zł/urządzenie, czyli wartościowo Nakład = JK WZ UW 38

36 ZADANIE [Efektywność] (5) PRODUKCJA czyli Wynik = m 2 Nakład materiałów (przedmioty pracy) Materiał M = 200 kg Materiał N = 600 l Cena M = 120 zł/kg, czyli wartościowo Nakład M = Cena N = 50 zł/l, czyli wartościowo Nakład N = Koszt materiałów = JK WZ UW 39

37 ZADANIE [Efektywność] (7) KOSZTOCHŁONNOŚĆ = KOSZT CZYNNIKÓW/PROD. Koszty czynników / Produkcja Koszt pracy = Koszt amortyzacji = Koszt materiałów = RAZEM KOSZT CZYNNIKÓW = KOSZTOCHŁONNOŚĆ (wartościowo-ilościowa) JK WZ UW 40

38 ZADANIE [Efektywność] (8) MARŻA BRUTTO = - KOSZTY ZARZĄDZANIA = REKLAMA = DYSTRYBUCJA = ZYSK OPERACYJNY = - ODSETKI = ZYSK (brutto) = - PODATEK DOCHODOWY (20%) = ZYSK (netto) = JK WZ UW 41

39 ZADANIE [Efektywność] (9) STOPY RENTOWNOŚCI STOPA MARŻY BRUTTO STOPA ZYSKU OPERACYJNEGO STOPA ZYSKU (brutto) STOPA ZYSKU (netto) JK WZ UW 42

40 KATEGORIA EFEKTYW NOŚCI Odmiany rachunku efektywności SPOSÓB POMIARU I RELACJONOWANIA NAKŁADÓW I WYNIKÓW Rachunek w jedn. naturalnych lub przeliczeniowych Rachunek mieszany - w jedn. naturalnych (przeliczeniowych) oraz wartościowych Rachunek w jednostkach wartościowych PRODUKTYWNOŚĆ KOSZTOCHONNOŚĆ RENTOWNOŚĆ RENTOWNOŚĆ SPRAWNOŚĆ EFEKTYWNOŚĆ PIENIĘŻNA SPOSÓB TWORZE- NIA FORMUŁY EFEKTY- WNOŚCI Formuły bezwzględne Formuły względne X X X kolej ne poziom y zy sków - operacy jny - brutto - netto i inne Cash flow - całkowite - z poszczególny ch rodzajów działalności EVA i podobne wydajność pracy STOPY ZYSKÓW Rotacj a akty wów Wsk. - CFop erac materiałochłoność energochłonność produktywność majątku kosztochłonność produkcji kosztochłonność sprzedaży rentowność na 1-go zatrudn. rentowność na j edn. produkcji - na tle kosztów - na tle spezedaży - na tle aktywów - na tle kapitału wł. X Rotacja składników aktywów - trwałych - należności - zapasów - sprzedaży - aktywów - zysku operacyjnego JK WZ UW 43