Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie Małgorzata Czreniawska - Ankiersztejn

Transkrypt

1 Raport przedstawia stan sanitarno-epidemiologiczny województwa mazowieckiego i jest efektem prowadzonego przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej bieŝącego i zapobiegawczego nadzoru sanitarnego. Podobnie jak w latach ubiegłych PIS województwa mazowieckiego prowadziła działania przeciwepidemiczne, profilaktyczne, a w tym profilaktykę chorób zakaźnych i zawodowych. Realizowała krajowe i lokalne programy prozdrowotne. Prowadzony był systematyczny monitoring jakości wody do spoŝycia, Ŝywności, Ŝywienia i przedmiotów uŝytku, a takŝe prowadzony był nadzór nad higieną nauczania, wychowania, rekreacji i wypoczynku, nad warunkami higieniczno-sanitarnymi w obiektach uŝyteczności publicznej ze szczególnym uwzględnieniem obiektów, w których udzielane są świadczenia zdrowotne. Zmiany organizacyjne związane z zespoleniem Państwowej Inspekcji Sanitarnej z administracją rządową województwa spowodowały w 2010 r. przejęcie przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego bezpośredniego nadzoru nad obiektami, dla których organem załoŝycielskim lub prowadzącym jest starosta. W PIS województwa mazowieckiego zatrudnione są osoby posiadające wysokie kwalifikacje oraz specjalistyczną, stale poszerzaną, wiedzę z zakresu zdrowia publicznego, profilaktyki oraz nowoczesnych metod laboratoryjnych. W bieŝącym roku zakończyliśmy trzyletni program rozwoju kadr finansowany z mechanizmów norweskich. Do końca marca 2011 r. 306 osób ukończyło studia podyplomowe, 20 osób otrzymało tytuł licencjata w zakresie zdrowia publicznego a osób uzyskało certyfikaty potwierdzające pozytywne ukończenie róŝnych kursów i szkoleń. Funkcjonujący i stale doskonalony system zarządzania jakością w laboratoriach, nadzorze bieŝącym i zapobiegawczym gwarantuje wiarygodne, dobrze udokumentowane wyniki badań i kontroli prowadzonych przez PIS. Informacje zawarte w niniejszym raporcie wskazują, Ŝe stan sanitarnoepidemiologiczny w naszym regionie ulega systematycznej poprawie. Nie zwalnia to nas jednak z bieŝącego monitorowania i egzekwowania od osób odpowiedzialnych przestrzegania przepisów i norm z zakresu szeroko rozumianego zdrowia publicznego. Dobry poziom bezpieczeństwa sanitarnego był zasługą nie tylko Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ale teŝ wynikiem współdziałania z innymi jednostkami kontrolującymi, organami administracji rządowej i samorządowej oraz instytucjami działającymi na rzecz zdrowia mieszkańców Mazowsza. Pełną wersję raportu o stanie sanitarno-epidemiologicznym naszego województwa jak równieŝ wiele informacji na temat działalności PIS znajdą Państwo na stronie internetowej Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie Małgorzata Czreniawska - Ankiersztejn

2 SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM Rutynowy nadzór epidemiologiczny nad zakaŝeniami, zatruciami i chorobami zakaźnymi oparty jest na obowiązkowym zgłaszaniu przez lekarzy do inspekcji sanitarnej przypadków zakaŝeń, zatruć i zachorowań lub podejrzeń zachorowań na choroby zakaźne. Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w województwie mazowieckim moŝna określić jako dobrą i stabilną. Choroby przenoszone drogą pokarmową W roku 2010 na terenie województwa mazowieckiego zarejestrowano 43 ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową, w których zachorowało 708 osób. W odniesieniu do 2009 roku stwierdzono zmniejszenie o 3 liczby ognisk z identyczną liczbą osób zakaŝonych. Porównując liczbę ognisk i liczbę osób zakaŝonych z rokiem 2008 widać znaczącą poprawę, bowiem wówczas zarejestrowano 49 ognisk, w których zachorowało 929 osób. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym zachorowań identycznie jak w latach poprzednich były wirusy, które stwierdzono w 46,51% wszystkich ognisk. W ogniskach o etiologii wirusowej zakaŝenia norowirusami stanowiły 55%, rotawirusami 35%, WZW typu A 10%. W roku 2010 zarejestrowano 1 ognisko zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A. W domu studenckim w Warszawie zachorowały 2 osoby - student narodowości ekwadorskiej (po pobycie w kraju rodzinnym) i jego współlokator. Chorzy byli hospitalizowani w Szpitalu Zakaźnym w Warszawie; przebieg zakaŝenia łagodny. śaden z chorych na WZW typu A nie był wcześniej szczepiony przeciw zakaŝeniu tym typem wirusa. Od ubiegłego roku obserwowany jest niewielki wzrost udziału bakterii z grupy salmonella w etiologii zakaŝeń przenoszonych drogą pokarmową. W roku 2009 w 28,3% ogólnej liczby ognisk przyczyną zakaŝenia były bakterie salmonella. W roku 2010 stwierdzono je w 30,23% zarejestrowanych ognisk. W 1 ognisku (2,32% ogółu), gdzie zachorowały 2 osoby przyczyną było zatrucie grzybem muchomorem sromotnikowym. Chorzy byli hospitalizowani, wyzdrowieli. Nadal obserwuje się poprawę wykrywalności czynników etiologicznych zakaŝeń przenoszonych drogą pokarmową, chociaŝ w roku bieŝącym w 18,6% przypadków ognisk nie udało się wyizolować drobnoustrojów. ROK 2009 Liczba ognisk 43 Ogółem zachorowało osób 708 Procentowy udział czynników etiologicznych w ogniskach: ZakaŜenia wirusowe (noro, rota, wzw typu A) 46,51% ROK 2010 Liczba ognisk 46 Ogółem zachorowało osób 708 Procentowy udział czynników etiologicznych w ogniskach: ZakaŜenia wirusowe (noro, rota, wzw typu A) 52,3% Oddział Nadzoru Epidemiologii

3 ZakaŜenia bakteryjne (Salmonella, Staphylococcus aureus) 32,55% Zatrucie grzybami (Muchomor sromotnikowy) 2,33% Czynnik nieustalony 18,6% ZakaŜenia bakteryjne (Salmonella, Clostridium botulinum) 30,43% ZakaŜenie pasoŝytnicze (Trichinella spiralis) 2,17% Czynnik nieustalony 15,1% Salmonellozy (jelitowe i pozajelitowe) Lata zachorowań hospitalizacje W 2010 roku w województwie mazowieckim zarejestrowano zachorowania spowodowane pałeczkami Salmonella. Hospitalizowano osoby. Liczba zachorowań w porównaniu z 2009 rokiem uległa niewielkiemu zwiększeniu. Jest to najprawdopodobniej związane z lepszą wykrywalnością czynnika etiologicznego. Zapadalność na salmonellozę w roku 2010 wyniosła 34,3/ zaś w roku ,5/ Zachorowania na dur brzuszny, dur rzekomy, czerwonkę występują w jednostkowych ilościach. W 2010 roku na terenie województwa mazowieckiego zarejestrowano 1 zachorowanie na dur rzekomy grupy B u 20 miesięcznego dziecka, u którego nie udało się ustalić miejsca, źródła ani nośnika zakaŝenia. Przebieg zachorowania był dość cięŝki. Stwierdzono posocznicę wywołaną przez bakterię Salmonella paratyphi B. Po 5 miesiącach od zakończenia hospitalizacji u dziecka wykonano badanie kału, które pozwoliło wykluczyć utrzymywanie się nosicielstwa. W analizowanym okresie czasu zarejestrowano 3 zachorowania na czerwonkę (zapadalność 0,057 / ), o 1 więcej niŝ w roku ubiegłym (zapadalność w 2009 roku wynosiła 0,038 / ). Oddział Nadzoru Epidemiologii

4 Wszystkie zakaŝenia dotyczyły dzieci i przebiegały łagodnie. U 2 dzieci w wieku 2 i 4 lat zakaŝenie Shigella flexneri stwierdzono po powrocie z wakacji w Egipcie. Roczny chłopiec, u którego stwierdzono zakaŝenie Shigella sonnei, nie wyjeŝdŝał poza Polskę, ale jego rodzice wrócili z wczasów w Egipcie. W roku 2010 na terenie województwa mazowieckiego zarejestrowano 37 laboratoryjnie potwierdzonych zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby typu A (zapadalność wyniosła 0,7 / ). woj. mazowieckie Polska Rok Zapadalność na Zapadalność na Liczba zachorowań Liczba zachorowań , , , , , , , , , , , ,14 Zapadalność na WZW typu A w woj. mazowieckim i Polsce Lata woj.mazowieckie Polska W 2010 roku zarejestrowano 12 zachorowań na bąblowicę wyłącznie u kobiet w wieku od 22 do 80 lat (zapadalność wynosiła 0,23 / ). U 6 kobiet najbardziej prawdopodobną przyczyną zakaŝenia było spoŝywanie nie umytych owoców leśnych. U 5 kobiet zakaŝenie mogło nastąpić w czasie stałych, domowych kontaktów ze zwierzętami domowymi lub przydomowymi. W 1 przypadku nie udało się ustalić źródła ani drogi zakaŝeń W roku 2010 zarejestrowano 2 pojedyncze zachorowania na włośnicę (męŝczyzna, który jadł mięso wieprzowe, z własnego uboju, niebadane weterynaryjnie oraz kobieta, u której nie udało się ustalić źródła i nośnika zakaŝenia). W 2010 roku zarejestrowano 2 przypadki zatrucia jadem kiełbasianym. Zachorował 63-letni męŝczyzna, u którego potwierdzono zatrucie toksyną botulinową typu B (badanie surowicy krwi chorego w czasie hospitalizacji wykonano w NIZP - PZH). Oddział Nadzoru Epidemiologii

5 Zatrucie było spowodowane spoŝyciem konserwy rybnej, która po otwarciu pozostawała w temperaturze pokojowej przez ok. 10 godzin, potrawy nie badano. W drugim przypadku zachorowanie dotyczyło 16-letniej dziewczyny, u której po spoŝyciu świeŝo otwartej konserwy mięsnej wystąpiły objawy kliniczne typowe dla zatrucia toksyną botulinową. Stan pacjentki uległ normalizacji po podaniu w warunkach szpitalnych surowicy botulinowej A+B+C. Badań surowicy krwi chorej potwierdzających zatrucie botuliną nie wykonywano. Przypadek ten został zarejestrowany jako moŝliwy. Pacjenci wyzdrowieli. Wirusowe zapalenia wątroby WaŜnym problemem epidemiologicznym w województwie mazowieckim, podobnie jak w całej Polsce, są nadal zakaŝenia wirusem zapalenia wątroby typu C i w mniejszym stopniu zakaŝenia wirusem typu B. Stale pojawiające się nowe zakaŝenia tymi wirusami wydają się być wskaźnikiem braku skuteczności działań zapobiegających zakaŝeniom przenoszonym drogą naruszenia ciągłości tkanek. Część zakaŝeń spowodowana jest wykonywaniem inwazyjnych zabiegów medycznych, ale do zakaŝenia moŝe dochodzić równieŝ w gabinetach kosmetycznych (tatuaŝe, zakładanie kolczyków), gabinetach akupunktury oraz drogą kontaktów seksualnych i przy doŝylnym stosowaniu narkotyków. W województwie mazowieckim obserwuje się powolny spadek zachorowań na ostre wirusowe zapalenia wątroby typu B. W roku 2010 zarejestrowano 27 zachorowań (zapadalność 0,51 / ), natomiast w roku 2009 zarejestrowano 38 takich przypadków (zapadalność 0,72 / ). Nadal utrzymuje się wysoka liczba wykrywanych przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu B. W roku 2010 zarejestrowano 255 takich zachorowań (zapadalność 4,87 / ). W roku 2009 wykryto 169 zachorowań (zapadalność 3,24 / ). Podobna tendencja utrzymuje się w Polsce w roku 2010 zarejestrowano 150 przypadków ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B (zapadalność 0,39 / ). o 48 przypadków mniej niŝ w 2009 roku (zapadalność 0,52 / ) oraz przypadki przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B (zapadalność 3,89 / ). o 213 przypadków więcej niŝ w roku Od 2009 roku w Polsce zmieniono sposób rejestracji przypadków wirusowego zapalenia wątroby typu C, na podstawie definicji przypadku na potrzeby nadzoru epidemiologicznego z roku 2005 i roku Zgodnie z definicją z roku 2005 zarejestrowano 437 zachorowań, zapadalność wyniosła 8,35 / Było to o 124 przypadki więcej niŝ w roku 2009, gdy zapadalność wynosiła 6 / Zgodnie z definicją z roku 2009 zarejestrowano 323 takie zachorowania, zapadalność wyniosła 6,17 / i było to o 169 zachorowań więcej niŝ w roku 2009, gdy zapadalność wynosiła 2,95 / Odra W 2010 roku w województwie mazowieckim zarejestrowano 2 potwierdzone serologicznie zachorowania na odrę, zapadalność wyniosła 0,03 / Zachorowało 2 dzieci w wieku: rok i 9 lat, narodowości bułgarskiej, dotychczas nieszczepionych. W Polsce w 2010 roku zarejestrowano 14 zachorowań (zapadalność 0,04 / ). Oddział Nadzoru Epidemiologii

6 Zapadalność na odrę w woj. mazowieckim i Polsce 1 0,8 0,6 0,4 0, Lata woj. mazowieckie Polska RóŜyczka, świnka (nagminne zapalenie przyusznic), krztusiec. W roku 2010 w województwie mazowieckim zarejestrowano 297 zachorowań na róŝyczkę (o 432 zachorowania mniej niŝ w roku ubiegłym), zapadalność wynosiła 5,7 / i obniŝyła się o 8,28 / w stosunku do 2009 roku. W Polsce zarejestrowano zachorowań na tę chorobę. Zapadalność ta równieŝ miała tendencję spadkową (obniŝenie o 8,71 / ) i wynosiła 11 / Liczba zarejestrowanych zachorowań na świnkę wynosiła zapadalność wyniosła 6,4 / i jest niŝsza od zapadalności w Polsce wynoszącej 7,2 / W roku 2010 w województwie mazowieckim odnotowano zmniejszenie, w stosunku do lat poprzednich, liczby zarejestrowanych zachorowań na krztusiec 156 przypadków, w tym 124 potwierdzone laboratoryjnie, 4 prawdopodobne, 28 moŝliwych (rozpoznanych wyłącznie na podstawie objawów klinicznych). Od lipca 2010 r. zgodnie z zaleceniami GIS i NIZP PZH wprowadzono nowe kryteria rejestracji potwierdzonych laboratoryjnie przypadków krztuśca. Zapadalność w roku 2010 wynosiła 2,98 / Dla porównania w latach poprzednich; 3,83 / w roku 2009 oraz 7,94 / w roku Identyczną tendencję obserwowano w Polsce, gdzie zapadalność w roku 2010 wynosiła 3,33 / , przy 6,27 / w roku 2009, oraz 5,68 / w roku Zachorowania na róŝyczkę, świnkę i krztusiec cechuje cykliczna, coroczna zmienność zachorowań, co dobrze ilustrują wykresy. 200 Zapadalność na róŝyczkę, świnkę, krztusiec w Polsce róŝyczka świnka krztusiec Lata Oddział Nadzoru Epidemiologii

7 Program eradykacji polio W roku 2010 w województwie mazowieckim kontynuowano intensywne działania mające na celu zwiększenie zgłaszalności oraz wirusologicznej weryfikacji ostrych poraŝeń wiotkich w związku z utrzymującą się moŝliwością przywlekania wirusa polio z regionów endemicznego występowania dzikich szczepów z kilku krajów Afryki i Azji. Zarejestrowano 12 przypadków ostrego poraŝenia wiotkiego (OPW) u dzieci i młodzieŝy do lat 15 hospitalizowanych w oddziałach neurologii lub pediatrii. W jednym przypadku stwierdzono w próbkach kału obecność wirusów polio typów 1 i 3 ( szczepy szczepionkowe) i zakwalifikowano ten przypadek ostrego poraŝenia wiotkiego jako niepotwierdzone zakaŝenie wirusem polio. W pozostałych przypadkach po 60 dniowej obserwacji klinicznej chorych wykluczono rozpoznanie poliomyelitis. U 6 chorych stwierdzono zespół Guillian Barre, w 1 przypadku uszkodzenie rdzenia o etiologii naczyniowej lub zapalnej, w 2 polineuropatię, w 1 zwichnięcie stawu barkowego. Zachorowania na grypę i zakaŝenia grypopodobne W województwie mazowieckim stale monitorowana jest sytuacja epidemiologiczna i wirusologiczna zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne z przesyłaniem do NIZP PZH tygodniowych meldunków o zachorowaniach i podejrzeniach zachorowań na grypę w województwie. Na całkowitą liczbę zachorowań na grypę oraz infekcje grypopodobne w 2010 roku składają się zachorowania w okresie zimowo-wiosennym oraz jesienno-zimowym, naleŝące odpowiednio do sezonu epidemicznego 2009/2010 i sezonu 2010/2011. W roku 2010 w województwie mazowieckim nie stwierdzano epidemicznego wzrostu liczby zachorowań na grypę i infekcje grypopodobne, całkowita liczba zachorowań wyniosła i była niŝsza o w stosunku do 2009 roku, hospitalizowano 217 osób, spośród których 6 osób zmarło. Wśród wymienionej ogólnej liczby zachorowań na grypę/grypopodobne laboratoryjnie potwierdzono 55 zachorowań na grypę, w tym w 53 przypadkach była to grypa wywołana wirusem A/H1N1v. W tym samym okresie czasu w Polsce zarejestrowano zachorowania na grypę i zakaŝenia grypopodobne. Potwierdzono laboratoryjnie 289 przypadków, z czego 218 to zakaŝenie wirusem AH1N1v. W ramach bieŝącego monitoringu zachorowań prowadzony był równieŝ nadzór epidemiologiczno wirusologiczny nad grypą w systemie sentinel z cotygodniowym raportowaniem liczby zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę oraz wyników badań wirusologicznych, do Krajowego Ośrodka do Spraw Grypy w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego Państwowym Zakładzie Higieny (w okresie od 01.01do i od do r.). W nadzorze nad grypą sentinel w województwie mazowieckim w roku 2010 brało udział 42 lekarzy (internistów i pediatrów) obejmujących opieką pacjentów, co stanowi 1,17% populacji województwa mazowieckiego. Pobrano 9 wymazów z gardła i nosa od chorych z podejrzeniem grypy, w 1 przypadku badaniem PCR potwierdzono obecność wirusa grypy A/H1N1v. Oddział Nadzoru Epidemiologii

8 Borelioza z Lyme W województwie mazowieckim w 2010 roku zarejestrowano 907 przypadków zachorowań i jest to tylko o 14 przypadków więcej niŝ w roku Zapadalność na boreliozę w roku bieŝącym wynosi 17,33 / W stosunku do roku ubiegłego wzrosła o 0,2 / W powiatach północno wschodnich województwa mazowieckiego utrzymuje się największa zapadalność na tę chorobę. W Polsce w 2010 roku zarejestrowano ogółem zachorowań, co stanowi zapadalność 23,62 / W roku poprzednim zarejestrowano zachorowań na boreliozę zapadalność wynosiła 27,06 / Wścieklizna W Polsce zapobieganie zachorowaniom na wściekliznę oparte jest na uodpornieniu czynnym (szczepieniu) osób, które zostały pokąsane przez zwierzę podejrzane o wściekliznę lub gdy śluzówki i/lub zraniona skóra miały kontakt ze śliną zwierzęcia podejrzanego o zachorowanie oraz szczepieniu profilaktycznym osób, które z racji wykonywanego zawodu są szczególnie naraŝone na zetknięcie się z wirusem wścieklizny (lekarze weterynarii, pracownicy leśni itp.) Taka profilaktyka przynosi bardzo dobre efekty. W roku 2010 w województwie mazowieckim, tak jak w latach poprzednich, nie było zachorowań na wściekliznę. Przeciw wściekliźnie zaszczepiono 901 osób. TęŜec Dzięki obowiązkowym masowym szczepieniom prowadzonym w Polsce od 1960 roku sytuacja epidemiologiczna tęŝca jest bardzo korzystna zarówno w województwie mazowieckim jak i w całym kraju. W roku 2010 w województwie mazowieckim nie zarejestrowano Ŝadnego zachorowania na tęŝec. W Polsce zarejestrowano 16 zachorowań (zapadalność 0,04 / ). Zatrucia środkami ochrony roślin W roku 2010 zarejestrowano 2 przypadki zatrucia pestycydami: 34-letni męŝczyzna wypił w celach samobójczych preparat FOSTAC 100 EC - 2 dniowy pobyt w szpitalu zakończony wyzdrowieniem. MęŜczyzna w wieku 63lat przypadkowo wypił niewielką ilość preparatu FUSILSDE FORTE - 2 dniowy pobyt w szpitalu zakończony wyzdrowieniem. Choroby inwazyjne W roku 2010 w województwie mazowieckim zarejestrowano 28 przypadków inwazyjnej choroby wywołanej przez bakterie Neisseria meningitidis (IChM); zapadalność 0,53 / Spośród 28 przypadków IChM w 9 przyczyną zakaŝenia były bakterie N. meningitidis grupy C, (co stanowi 32,15 %), w 14 - grupy B (50%), w 2 grupy Y (7,14%), w 3 nie ustalono grupy (10,71%). Oddział Nadzoru Epidemiologii

9 W województwie mazowieckim zarejestrowano ogółem 3 zgony spowodowane IChM, u 2 osób (dziecko w wieku 8 miesięcy oraz kobieta w wieku 21 lat) potwierdzono laboratoryjnie zakaŝenie bakterią Neisseria meningitidis typu B, natomiast u 2 miesięcznej dziewczynki zakaŝenie Neisseria meningitidis zostało potwierdzone wynikiem badania sekcji zwłok. W roku 2010 zarejestrowano 32 przypadki inwazyjnej choroby wywołanej przez bakterie Streptococcus pneumoniae (IChP) - zapadalność 0,61 / , zanotowano 3 zgony wywołane zakaŝeniem bakterią Streptococcus pneumoniae - kobieta w wieku 80 lat oraz męŝczyźni lat 41 i 43. W 2010 roku zarejestrowano 4 przypadki inwazyjnej choroby wywołanej przez Haemophilus influenzae (IChH) (zapadalność 0,07 / ), w tym 1 zgon u dziecka w wieku 1 miesiąca. Gorączka denga W roku 2010 w województwie mazowieckim zarejestrowano 1 przypadek zachorowania na gorączkę denga u 35-letniej kobiety, która wróciła z wycieczki do Tajlandii i Laosu. Przebieg zachorowania był łagodny. Malaria W województwie mazowieckim zarejestrowano 5 przypadków zachorowań na malarię. W 1 przypadku zakaŝenie było spowodowane przez Plasmodium falciparum, dotyczyło 20-letniej kobiety, stosującej chemioprofilaktykę w czasie pobytu w Afryce (Nigeria). W 4 przypadkach zakaŝenia były spowodowane zakaŝeniem Plasmodium vivax, (pobyty w Ameryce Południowej, Korei Południowej oraz w Indiach). PodróŜujący po Wenezueli i Brazylii stosowali chemioprofilaktykę, natomiast osoby podróŝujące po Azji profilaktyki malarii nie stosowały. Przebieg choroby u wszystkich pacjentów był łagodny, chorzy wyzdrowieli. ZakaŜenia i choroby przenoszone drogą kontaktów seksualnych ZakaŜenia wirusem HIV i zachorowania na AIDS W 2010 roku w województwie mazowieckim zarejestrowano 162 osoby (o 44 więcej niŝ w roku 2009), u których wykryto zakaŝenie wirusem HIV oraz 5 osób (o 3 mniej niŝ w roku poprzednim), u których stwierdzono AIDS. W roku 2010 zarejestrowano 2 zgony u osób z AIDS. Nie było zgłoszonych zgonów z powodu zakaŝenia HIV. W roku 2009 zmarły 4 osoby z rozpoznaniem AIDS i 1 osoba z powodu zakaŝenia HIV. Choroby przenoszone drogą płciową W roku 2010 w województwie mazowieckim zarejestrowano ogółem 439 przypadków chorób przenoszonych drogą płciową, w tym: zakaŝenia krętkiem bladym wywołującym kiłę w 246 przypadkach, zakaŝenia Neisseria gonorrhoe wywołujące rzeŝączkę w 143 przypadkach, zakaŝenia wywołane przez Chlamydie w 37 przypadkach oraz nierzeŝączkowe zakaŝenia układu moczowo płciowego w 13 przypadkach. Oddział Nadzoru Epidemiologii

10 Jednostka chorobowa Liczba rejestracji Kiła wrodzona i kiła noworodków 5 Kiła pierwotna 17 Kiła wtórna 95 Kiła utajona wczesna 52 Kiła utajona późna 17 Kiła inna i nieokreślona 60 RzeŜączka 143 Ziarnica weneryczna wywołana przez Chlamydie 0 Inne choroby wywołane przez Chlamydie 37 Inne nierzeŝączkowe zakaŝenia układu moczowo-płciowego 13 OGÓŁEM 439 Nadzór nad realizacją programu szczepień ochronnych W ramach nadzoru nad realizacją szczepień w 2010 roku działalnością kontrolną objęto zakładów opieki zdrowotnej, wykonujących szczepienia ochronne w punktach szczepień (z uwzględnieniem oddziałów noworodkowych). Przeprowadzono w nich kontroli, wg jednolitych procedur zgodnych z wytycznymi Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Skontrolowane punkty szczepień spełniają wymagania, jakim powinny odpowiadać gabinety o charakterze zabiegowym oraz warunki zachowania zasad łańcucha chłodniczego, wymaganego przy przechowywaniu szczepionek. W niektórych punktach szczepień stwierdzono uchybienia, na które wydano stosowne zalecenia pokontrolne. Wykonanie zaleceń weryfikowane było podczas kontroli sprawdzających. Porównując uchybienia stwierdzone w roku 2010 z rokiem 2009, naleŝy zaznaczyć, Ŝe: wyraźnie zmniejszyła się liczba punktów szczepień, w których stwierdzono nieprawidłowości w dokumentacji dotyczącej szczepień (68 w stosunku do 176) oraz braki lub niekompletność procedur (32 w stosunku do 40), nastąpił wzrost liczby punktów szczepień, w których stwierdzono braki i opóźnienia w terminach realizacji szczepień (107 w stosunku do 85),w tym jedną z nowych waŝnych przyczyn braków jest odmowa zaszczepienia dziecka wyraŝona przez rodziców na piśmie, co moŝna wiązać z wpływem bardzo aktywnych w ostatnich latach tzw. ruchów antyszczepionkowych ; liczba osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych, odnotowanych na terenie województwa (stan na dzień r., wg sprawozdania z realizacji szczepień) wynosi 429. Sprawozdanie roczne ze szczepień ochronnych (MZ-54) za rok 2010 wykazało większą (w stosunku do roku ubiegłego) o liczbę dzieci młodzieŝy do lat 19 objętych szczepieniami oraz wysoki stopień uodpornienia w poszczególnych rocznikach dzieci i młodzieŝy objętych sprawozdaniem: p/gruźlicy 99,8 %, p/wzw B dzieci w 2 roku Ŝycia 99,7 %, p/hib dzieci w 2 roku Ŝycia 98,8 %, p/błonicy, tęŝcowi, krztuścowi i polio dzieci 2-letnie 99,6 %, p/odrze, śwince i róŝyczce dzieci 2 letnie 97,0 %, Oddział Nadzoru Epidemiologii

11 p/odrze, śwince i róŝyczce dzieci 10-letnie 99,8 %, w tym : jedna dawka (szczepienie podstawowe) 42,1%, dwie dawki (szczepienie przypominające) 57,7%, p/wzw B młodzieŝ 14-letnia 100 %, p/błonicy i tęŝcowi młodzieŝ 14-letnia 99,9%. Według rejestru niepoŝądanych odczynów poszczepiennych na terenie województwa mazowieckiego w roku 2010 zgłoszono 122 przypadki, z czego: 25 po szczepieniu BCG, 48 po szczepieniu p/błonicy, tęŝcowi i krztuścowi z komponentem celularnym (18 po samym DTaP, pozostałe 29 w połączeniach DTaP z innymi szczepionkami: p/polio, p/pneumokokom, p/wzw B, p/rotawirusom), 11 po szczepieniu p/błonicy, tęŝcowi i krztuścowi z komponentem komórkowym (5 po samym DTP, 6 w połączeniach ze szczepionkami: p/polio, p/hib, p/wzw B i p/rotawirusom), 17 po szczepieniu p/ odrze, śwince, róŝyczce, 8 po szczepieniu p/ pneumokokom, 3 po szczepionkach p/ grypie, 3 po szczepieniu p wzw B, 4 po szczepieniu p/tęŝcowi i błonicy, w tym w 1 przypadku w skojarzeniu z komponentem krztuścowym acelularnym o zmniejszonej zawartości antygenu i polio, pozostałe 3 przypadki były to pojedyncze odczyny po szczepieniu p/ospie, p/meningokokom, p/polio szczepionką doustną OPV. W ramach nadzoru nad przebiegiem niepoŝądanych odczynów poszczepiennych zaobserwowano w sumie 35 hospitalizacji, w tym 1 dziecko z poraŝenną postacią polio poszczepiennego (dziecko objęto opieką lekarską, monitorowano w ramach programu eradykacji polio nastąpił pełen powrót do zdrowia), 1 dziecko z rozpoznaniem gruźlicy kości udowej zgłoszone jako niepoŝądany odczyn poszczepienny w postaci zmian kostnych w przebiegu uogólnionego skaŝenia prątkiem BCG (zastosowano leczenie specjalistyczne) i 1 dziecko z uogólnionym zakaŝeniem prątkiem BCG (po szczegółowych badaniach u dziecka rozpoznano cięŝki złoŝony niedobór odporności, dziecko zostało zakwalifikowane do przeszczepu szpiku kostnego). W pozostałych przypadkach większość hospitalizacji nie wynikała z cięŝkości NOP, lecz potrzeby dalszej obserwacji i diagnostyki, w tym m.in. zbieŝności czasowej szczepienia z innymi problemami zdrowotnymi, np. z rozwijającą się infekcją lub problemami kardiologicznymi. Ocena stanu sanitarno-higienicznego zakładów opieki zdrowotnej Kontrole przeprowadzane przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) w zakresie epidemiologii w placówkach udzielających świadczeń zdrowotnych obejmowały zagadnienia dotyczące: stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń, funkcjonalności obiektów i stanu ich dostosowania do wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 10 listopada 2006r. (Dz.U.nr 213 poz ), Oddział Nadzoru Epidemiologii

12 sprzątania i czystości bieŝącej pomieszczeń, dezynfekcji, sterylizacji i kontroli skuteczności procesów sterylizacji, walki ze szkodnikami, postępowania z bielizną w oddziałach szpitalnych, postępowania z odpadami medycznymi w miejscu ich powstawania, działalności Komitetów i Zespołów Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych oraz ich współpracy z PIS. Od r. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie przejął nadzór jako organ I instancji nad 333 placówkami opieki zdrowotnej (w tym 40 szpitalami). W województwie mazowieckim w 2010 roku Państwowa Inspekcja Sanitarna obejmowała nadzorem: 314 zakładów opieki zdrowotnej lecznictwa zamkniętego w tym: 128 szpitali (92 publiczne i 36 niepublicznych - z uwzględnieniem placówek chirurgii jednego dnia), 186 zakładów opiekuńczo-leczniczych, zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych i innych udzielających całodobowych świadczeń, zakładów opieki zdrowotnej lecznictwa otwartego, gabinetów prywatnych (2 811 niezabiegowych i zabiegowych). W ww. placówkach wykonano łącznie kontroli, w tym 371 w placówkach lecznictwa zamkniętego, w zakładach opieki zdrowotnej lecznictwa otwartego i kontroli w gabinetach indywidualnej i grupowej praktyki lekarskiej. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano ogółem 173 decyzje administracyjne (w tym 96 płatniczych, 1 wygasającą, 16 zmieniających terminy decyzji wydanych w latach wcześniejszych). Pozostałe 60 to decyzje merytoryczne dotyczące złego stanu sanitarnotechnicznego obiektów oraz braku lub stosowania niewłaściwych procedur sanitarnohigienicznych w zakresie utrzymania czystości bieŝącej, dezynfekcji, sterylizacji i postępowania z odpadami medycznymi w miejscu ich wytwarzania. 4 osoby z gabinetów Indywidualnej Praktyki Lekarskiej ukarano mandatami za uchybienia dotyczące stanu sanitarno-porządkowego placówek. Wystosowano 69 wystąpień pokontrolnych do dyrektorów lub kierowników kontrolowanych placówek, 19 z nich dotyczyło szpitali. Organy Inspekcji Sanitarnej pionu epidemiologii wydają opinie sanitarne w formie postanowień dla celów rejestracji placówek udzielających świadczeń zdrowotnych. W 2010 roku dla celów rejestracji nowych placówek, rozszerzenia zakresu udzielanych świadczeń, a takŝe zmiany lokalizacji lub powiększenia istniejących placówek o nowe pomieszczenia wydanych zostało ogółem postanowień. W województwie mazowieckim w 2010 roku pozytywnie zaopiniowane programy posiadało placówek lecznictwa otwartego, natomiast spełniało obowiązujące wymagania (placówki nowootwarte oraz te, które zakończyły juŝ realizację swoich programów dostosowania). Spośród 128 szpitali, 101 posiadało pozytywnie zaopiniowane programy dostosowania, natomiast 27 oceniono jako spełniające wymagania (głównie niepubliczne). Podczas bieŝących kontroli sanitarnych stwierdzano, Ŝe znaczna liczba placówek realizuje programy dostosowawcze w wyznaczonych terminach, zwłaszcza w zakresie Oddział Nadzoru Epidemiologii

13 niezgodności istotnych ze względów epidemiologicznych (instalacja baterii uruchamianych bez kontaktu z dłonią, wyposaŝenie w dozowniki na mydło i preparat dezynfekcyjny, zaopatrzenie w szczelne pojemniki transportowe). Rośnie liczba placówek, które juŝ zrealizowały w całości swoje programy dostosowania i spełniają wymagania prawne - przede wszystkim dotyczy to lecznictwa otwartego. Stan techniczny i funkcjonalność obiektów W 2010 r. w województwie mazowieckim powstały 4 nowe szpitale niepubliczne, są to: Szpital Chirurgii Ortopedycznej Ortopedika w Warszawie przy ul. Modlińskiej 310/312, Ursynowskie Dzienne Centrum Zabiegowe Zespół Chirurgii Jednego Dnia w Warszawie przy ul. Kajakowej 12, NZOZ Mazowiecki Szpital Onkologiczny Uczelni Warszawskiej im. M. Skłodowskiej- Curie w Wieliszewie przy ul. Kościelnej 61, NZOZ Chirurgicum Sp. z o.o. Szpital w Płocku, ul. Kutrzeby 11. W 2010 r. został zlikwidowany Stocer Oddział Dzienny Rehabilitacji przy ul. OŜarowskiej 75A w Warszawie - filia Stocer w Konstancinie-Jeziornie (był wykazywany jako szpital publiczny). W wielu szpitalach publicznych na terenie województwa mazowieckiego prowadzone są obecnie remonty mające na celu ich modernizację, poprawę funkcjonalności oraz stopniowe dostosowanie do wymagań Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006r. Stwierdzono, Ŝe w pierwszej kolejności remontowane są komórki organizacyjne o strategicznym znaczeniu dla działalności szpitala (bloki operacyjne, oddziały zabiegowe, sterylizatornie). W województwie mazowieckim w 2010r. zarejestrowanych było 36 szpitali niepublicznych. Stan techniczny większości z nich nie budzi istotnych zastrzeŝeń. Lecznictwo otwarte niepubliczne to w większości nowe bądź wyremontowane obiekty w dobrym stanie technicznym, natomiast placówki lecznictwa otwartego podlegające SPZOZ są sukcesywnie remontowane zgodnie z ich programami dostosowawczymi. Utrzymanie czystości bieŝącej i porządku Zapewnienie bieŝącej czystości i higieny w placówkach opieki zdrowotnej, uwzględniające specyfikę oddziałów, rozkład pomieszczeń, rodzaj i czas wykonywanych zabiegów organizowane jest w oparciu o: firmy zewnętrzne (outsourcing), pracowników szpitala, firmy zewnętrzne i pracowników szpitala (tzw. system mieszany). Placówki opieki zdrowotnej mają opracowane procedury utrzymania czystości i plany higieny. Niektóre szpitale powołały specjalne Działy Higieny, których kierownicy ściśle współpracują z Zespołami Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych. Biorą oni udział w przygotowywaniu i weryfikacji procedur i planów higieny oraz pełnią bezpośredni nadzór nad pracownikami sprzątającymi. W niektórych placówkach posiadających umowy z firmami sprzątającymi do firm tych naleŝy sprzątanie wszystkich pomieszczeń, włącznie z salami operacyjnymi i oddziałami. Jednak w większości szpitali zatrudniających firmy zewnętrzne stosuje się podział zadań: Oddział Nadzoru Epidemiologii

14 pomieszczenia wymagające podwyŝszonej aseptyki sprzątają salowe, a firmie pozostawia się np. działy administracyjne i ciągi komunikacyjne. Ekipy sprzątające zajmują się równieŝ transportem bielizny, odpadów medycznych, sprzętu i narzędzi do sterylizacji oraz niekiedy rozwoŝą juŝ wysterylizowane pakiety na oddziały. Sprzątanie w większości szpitali odbywa się nowoczesną metodą z wykorzystaniem specjalistycznych wózków serwisowych, z podziałem sprzętu dla poszczególnych stref czystości. Sprzątanie w placówkach lecznictwa otwartego odbywa się przewaŝnie metodą tradycyjną, a wykonują je zatrudnione sprzątaczki, choć niektóre większe przychodnie korzystają takŝe z usług firm zewnętrznych. TakŜe w lecznictwie otwartym przestrzegana jest zasada podziału sprzętu według stref czystości. Zaopatrzenie w środki do utrzymania czystości było z reguły wystarczające, a ich dobór nie budził zastrzeŝeń. W 2010r. w czasie kontroli placówek słuŝby zdrowia pracownicy Inspekcji Sanitarnej odnotowywali uchybienia w zakresie utrzymania bieŝącej czystości i porządku; w związku z powyŝszym wydawano zalecenia lub wszczynano postępowanie administracyjne w celu ich usunięcia. W czasie kontroli sanitarnych dokonywano oceny i przeglądu opracowanych procedur sprzątania (programy utrzymania czystości) stwierdzając, Ŝe nieprawidłowości nie występują w placówkach, w których prawidłowo działa kontrola wewnętrzna. Nadzór nad procesami dezynfekcji i sterylizacji w placówkach opieki zdrowotnej W czasie kontroli placówek opieki zdrowotnej pod kątem procesów dezynfekcji pracownicy Inspekcji Sanitarnej zwracali uwagę na: właściwy dobór preparatów dezynfekcyjnych i antyseptycznych odpowiednio do obszaru zastosowania, prawidłowe opracowanie i znajomość procedur dotyczących przygotowania roztworów roboczych i stosowania gotowych preparatów, sposób przeprowadzania dezynfekcji sprzętu, narzędzi i powierzchni oraz rąk i skóry, sposób przechowywania preparatów, czas stosowania roztworów roboczych oraz terminy przydatności preparatów, posiadanie przez placówkę i dostępność dla pracowników kart charakterystyki, instrukcji uŝycia, badań skuteczności preparatów, stosowanie ochron osobistych odpowiednich do naraŝenia przez pracowników sporządzających roztwory robocze, oznakowanie i rodzaj pojemników i dozowników. Kontrole sanitarne wykazały, Ŝe w większości placówek stosuje się środki dezynfekcyjne dobrane i przygotowane zgodnie z ich rejestracją i zaleceniami producentów, posiadające karty charakterystyki i badania skuteczności według norm odnoszących się do obszaru medycznego. Zaopatrzenie w preparaty do dezynfekcji w kontrolowanych placówkach było z reguły wystarczające. W wielu szpitalach Zespoły Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych prowadzą w ramach kontroli wewnętrznej bieŝącą ewidencję zuŝycia preparatów dezynfekcyjnych. Zarówno placówki lecznictwa zamkniętego jak i otwartego opracowują pisemnie i udoskonalają procedury Oddział Nadzoru Epidemiologii

15 higieniczne i zapobiegania zakaŝeniom, zgodnie z wymogami Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakaŝeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008r. (Dz.U ). W nielicznych placówkach podczas kontroli przeprowadzonych w 2010r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej stwierdzili nieprawidłowości dotyczące procesów dezynfekcji, polegające na braku aktualizacji procedur po zakupieniu nowych preparatów, stosowanie nieprofesjonalnych pojemników do dezynfekcji wstępnej narzędzi. Na ww. uchybienia wydawano zalecenia, które były niezwłocznie realizowane (często w trakcie kontroli). Stwierdzano takŝe nieprawidłowości ujmowane w programach dostosowawczych, polegające głównie na braku myjni automatycznych do endoskopów i narzędzi chirurgicznych oraz myjni-dezynfektorów do kaczek i basenów. W 2010r. na terenie województwa mazowieckiego funkcjonowało 13 komór dezynfekcyjnych. Placówki kontrolowały je przy uŝyciu sporali S we własnym zakresie wykonano 107 kontroli wewnętrznych. Nie stwierdzono wyników nieprawidłowych. W 2010 roku w szpitalach na terenie woj. mazowieckiego znajdowało się 10 stacji łóŝek (5 w powiecie warszawskim oraz po jednej w powiatach: legionowskim, lipskim, ostrołęckim, płockim i siedleckim). W pozostałych szpitalach dezynfekcja łóŝek odbywa się na oddziałach lub w wydzielonych pomieszczeniach. Podczas kontroli w zakresie procesów sterylizacji narzędzi i materiałów medycznych pracownicy Inspekcji Sanitarnej zwracali uwagę na procedury związane z przygotowaniem narzędzi i materiałów do sterylizacji, postępowaniem z materiałami i narzędziami po sterylizacji, procedurami związanymi z transportem i przechowywaniem materiałów sterylnych oraz dokumentacją sterylizacji. Inspekcja Sanitarna prowadzi rejestry aparatów sterylizacyjnych działających w podległych placówkach zarówno w lecznictwie zamkniętym, jak i otwartym. W 2010 roku na terenie województwa mazowieckiego funkcjonowało: autoklawów (z tego 390 w szpitalach, w pozostałych placówkach), 55 sterylizatorów na ciepło suche (27 w szpitalach, 28 w pozostałych placówkach) - stosowane do szkła laboratoryjnego oraz narzędzi i wyrobów nienaruszającego ciągłości tkanek, 66 sterylizatorów niskotemperaturowych (35 aparatów na tlenek etylenu, 12 formaldehydowych i 19 plazmowych). We wszystkich placówkach ochrony zdrowia skuteczność działania aparatów sterylizacyjnych podlega kontroli wewnętrznej. W szpitalach na terenie województwa mazowieckiego kontrola biologiczna procesów sterylizacji jest wykonywana minimum raz w miesiącu, w niektórych szpitalach, co tydzień lub co 2 tygodnie, a nawet codziennie. Sterylizatory niskotemperaturowe są kontrolowane biologicznie przy kaŝdym procesie. W placówkach lecznictwa otwartego i gabinetach praktyk lekarskich aparaty sterylizacyjne są na ogół kontrolowane raz w miesiącu. W sytuacjach rzadszej kontroli wewnętrznej wydawano stosowne zalecenia. Większość placówek prowadzi prawidłową dokumentację procesów sterylizacji. W placówkach coraz częściej wynik kontroli sterylizacji uŝytego sprzętu jest odnotowywany w karcie zabiegu, a dokumentacja umoŝliwia powiązanie pakietu (procesu) z pacjentem. Oddział Nadzoru Epidemiologii

16 W szpitalach na terenie województwa mazowieckiego znajduje się 31 Centralnych Sterylizatorni posiadających 3 strefy, pozostałe szpitale mają dwustrefowe podręczne sterylizatornie ze strefą czystą i sterylną (narzędzia są myte i dezynfekowane w oddziałach szpitalnych) lub korzystają z punktów sterylizacyjnych zlokalizowanych przy blokach operacyjnych i w oddziałach zabiegowych. Nieliczne szpitale, zwłaszcza niepubliczne, nie sterylizują materiałów i narzędzi we własnym zakresie, lecz mają zawarte umowy na sterylizację z innymi placówkami albo uŝywają wyłącznie sprzętu jednorazowego uŝytku. W 2010r. dokonano analizy wyposaŝenia placówek opieki zdrowotnej województwa mazowieckiego w autoklawy parowe z uwzględnieniem wieku i typu aparatów. Spośród wszystkich wykazanych aparatów 93,6% to autoklawy próŝniowe, a 6,4% - grawitacyjne. Większość stanowią sterylizatoryw wieku 6-10 lat ok. 58%, autoklawy ponad 20-letnie to zaledwie ok. 1,5 % ogólnej liczby autoklawów. Dezynsekcja i deratyzacja W części placówek słuŝby zdrowia znajdujących się na terenie województwa mazowieckiego nadal wykonuje się "profilaktyczne" akcje dezynsekcyjne i deratyzacyjne polegające na wykonywaniu tych usług w regularnych odstępach czasu, bez względu na rzeczywistą obecność szkodników. W związku z tą sytuacją pracownicy epidemiologii w trakcie kontroli kompleksowych przekazują personelowi szpitali wiedzę na temat zintegrowanych metod walki ze szkodnikami. Postępowanie z odpadami medycznymi w miejscu ich wytwarzania W 2010r. w placówkach opieki zdrowotnej nie obserwowano nieprawidłowości w postępowaniu z odpadami medycznymi w miejscu ich wytwarzania. Do zbierania odpadów placówki stosują, plastikowe worki na stelaŝach lub w pojemnikach, zróŝnicowane kolorystycznie odpowiednio do rodzaju odpadów oraz pojemniki twardościenne na odpady ostre. Czas przechowywania odpadów na oddziałach szpitalnych nie budził zastrzeŝeń. Współpraca z Zespołami Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych We wszystkich szpitalach na terenie województwa mazowieckiego istnieją powołane formalnie Komitety i Zespoły Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych. Nie wszystkie z nich mają skład w pełni zgodny z wymaganiami rozporządzenia Ministra Zdrowia. Sposób działania Zespołu Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych był sprawdzany przez przedstawicieli PIS w oparciu o nowe formularze kontrolne otrzymane z Głównego Inspektoratu Sanitarnego w dniu r. Ocena szpitala w zakresie systemu kontroli zakaŝeń szpitalnych. Współpraca między pracownikami Inspekcji Sanitarnej województwa mazowieckiego a członkami ZKZS układa się dobrze. Wszystkie szpitale opracowywały półroczne i roczne raporty o zakaŝeniach szpitalnych. Zespoły aktywnie monitorują i rejestrują zakaŝenia szpitalne, przygotowują raporty o patogenach alarmowych, raporty z działań podjętych w ogniskach zakaŝeń szpitalnych, prowadzą dochodzenia epidemiologiczne w ogniskach zakaŝeń i opracowują szpitalną politykę antybiotykową. Pracownicy Inspekcji Sanitarnej współpracują z członkami Zespołów w aktualizacji Oddział Nadzoru Epidemiologii

17 i udoskonalaniu procedur kontroli zakaŝeń i słuŝą pomocą merytoryczną w opracowaniu i wygaszaniu ognisk. W 2010r. w województwie mazowieckim zgłoszone zostały przez szpitale 52 ogniska zakaŝeń szpitalnych (w 2009r. 50 ognisk, 2008r. 38 ognisk, w 2007r. 37, w 2006r. 19, a w 2005r. - 12). Większość ognisk (38) wystąpiło na terenie powiatu warszawskiego, gdzie znajduje się niemal połowa mazowieckich szpitali. Pozostałe wystąpiły na terenie powiatów: garwolińskiego (2) oraz po 1 ognisku na terenie powiatów: gostynińskiego, grodziskiego, pruszkowskiego, pułtuskiego, mławskiego, sokołowskiego, lipskiego, wyszkowskiego, otwockiego, wołomińskiego, makowskiego, mińskiego. We wszystkich przypadkach podjęto działania w celu wygaszenia ognisk, a ZKZS przygotowały raporty wstępne i końcowe. 50% zgłoszonych ognisk to nieŝyty Ŝołądkowo-jelitowe przede wszystkim o etiologii wirusowej (noro wirusy i rota wirusy). Pozostałe ogniska wywołane były przez patogeny posiadające mechanizmy lekooporności m. in. Klebsiella pneumoniae oporne na karbapenemy KPC(+) 3 ogniska, Klebsiella pneumoniae ESBL(+) - 8 ognisk, Pseudomonas aeruginosa MBL(+) - 2 ogniska, Enterococcus VRE 1 ognisko. Stała tendencja wzrostowa liczby zgłaszanych ognisk zakaŝeń szpitalnych świadczy o coraz lepszej współpracy Zespołów Kontroli ZakaŜeń Szpitalnych z Państwową Inspekcją Sanitarną. Oddział Nadzoru Epidemiologii

18 STAN SANITARNY URZĄDZEŃ WODOCIĄGOWYCH ORAZ JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOśYCIA Stan sanitarny urządzeń wodociągowych Urządzenia wodociągowe w województwie mazowieckim zaopatrywane są z ujęć wód podziemnych, tylko cztery ujęcia wód powierzchniowych są wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŝycia tj.: na rzece Wiśle przy ul. Czerniakowskiej 124 w Warszawie, na rzece Wiśle przy ul. Brukselskiej 21 w Warszawie, na Jeziorze Zegrzyńskim w Wieliszewie, na rzece Wiśle na wysokości Grabówka w Płocku. Ujęcia te zaopatrują w wodę mieszkańców Warszawy i okolic, oraz Płocka i części sąsiadujących wiosek. Liczba urządzeń dostarczających wodę w zaleŝności od produkcji. Produkcja wodociągów [m3/dobę] liczba urządzeń wg ew. na rok 2010 Udział w zaopatrywaniu ludności w wodę [%] < , , , ,2 > ,7 W roku 2010 powiatowe stacje sanitarno epidemiologiczne z terenu województwa mazowieckiego, w ramach bieŝącego nadzoru sanitarnego nad jakością wody przeznaczonej do spoŝycia, dokonały kontroli sanitarnej 784 z 861 obiektów wodociągowych, 26 z 28 studni publicznych, oraz 122 z 126 innych podmiotów objętych nadzorem przez Państwową Inspekcję Sanitarną na terenie województwa mazowieckiego (np. studni oligoceńskich). Wodociągi, w których przeprowadzono kontrolę sanitarną w roku 2010, stanowiły 91% wszystkich obiektów wodociągowych znajdujących się w ewidencji stacji sanitarno epidemiologicznych. Przeprowadzone kontrole wykazały nieprawidłowości w stanie sanitarno-technicznym 86 wodociągów, 18 innych obiektów (np. studni oligoceńskich) oraz 8 studni publicznych. Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami były: niewłaściwy stan sanitarnoporządkowy pomieszczeń stacji uzdatniania wody, niewłaściwy stan sanitarno-porządkowy stref ochrony bezpośredniej, niewłaściwe zabezpieczenie ujęć wody, nieszczelność urządzeń słuŝących do gromadzenia wody, niewłaściwe zagospodarowanie terenu wokół stacji uzdatniania wody. W wyniku prowadzonego w nadzoru sanitarnego liczba obiektów, w których stwierdzono nieprawidłowości zmniejszyła się w porównaniu z rokiem 2009 roku o 26% w przypadku wodociągów, o 61% w przypadku innych obiektów (np. studni oligoceńskich) oraz o 50% w przypadku studni publicznych. Oddział Nadzoru Higieny Komunalnej

19 Jakość wody przeznaczonej do spoŝycia Jakość wody do spoŝycia monitorowana była we wszystkich obiektach będących w ewidencji. Według szacunków stacji sanitarno epidemiologicznych, w roku 2010 z wody produkowanej przez wodociągi w województwie mazowieckim korzystało mieszkańców. Z wody wodociągowej spełniającej wszystkie wymogi korzystało, czyli 89,6% mieszkańców województwa mazowieckiego korzystających z wodociągów. Wodę przeznaczoną do spoŝycia spełniającą wszystkie wymagania zdrowotne dostarczało 771 wodociągów tj. 89,5% wszystkich wodociągów, 18 studni publicznych tj. 64,3%, oraz 107 innych podmiotów (np. studni oligoceńskich), tj. 84,9%. W porównaniu z rokiem 2009 jakość wody w wodociągach publicznych uległa poprawie, natomiast w studniach publicznych i innych urządzeniach (np. studniach oligoceńskich) uległa nieznacznemu pogorszeniu. W 2010 roku wszystkie wodociągi dostarczały wodę spełniającą podstawowe wymagania mikrobiologiczne, w której nie wykryto zanieczyszczenia wody bakteriami Escherichia coli oraz enterokokami. W 76 wodociągach jakość wody nie odpowiadała dodatkowym wymaganiom organoleptycznym i fizykochemicznym (niewłaściwa barwa, mętność, smak i zapach, przekroczona zawartość Ŝelaza oraz manganu) m.in.: w wodociągu warszawskim na terenie pow. pruszkowskiego powtarzały się przekroczenia parametrów fizykochemicznych (podwyŝszona mętność i zawartość Ŝelaza w wodzie), zawartość tych związków nie przekraczała dopuszczalnych wartości, określonych w wydanej przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pruszkowie, decyzji administracyjnej o warunkowej przydatności wody do spoŝycia przez ludzi z ww. wodociągu, oraz nakazującej przedsiębiorstwu wodociągowokanalizacyjnemu doprowadzenie jakości wody w terminie do 31 grudnia 2010 roku, w wodociągu w Radomiu stwierdzono ponadnormatywne ilości manganu wydano decyzje o warunkowym dopuszczeniu wody do spoŝycia, do dnia r., podając dopuszczalną wartość dla w/w parametru do 0,10 mg/l. W 9 wodociągach stwierdzono przekroczenia dodatkowych wymagań mikrobiologicznych, stwierdzono obecność bakterii grupy coli, zbyt duŝą liczbę ogólną mikroorganizmów. Woda z 2 wodociągów publicznych nie odpowiadała normom w zakresie podstawowych wymagań chemicznych m.in.: w wodociągu w Piasecznie stwierdzono przekroczoną zawartość azotynów, które nie stanowiło jednak potencjalnego zagroŝenia dla zdrowia ludzkiego, wydano zgodę na odstępstwo do r. poniewaŝ zaopatrzenie w wodę o właściwej jakości nie mogło być zrealizowane niezwłocznie za pomocą Ŝadnych innych środków, w wodociągu w śurominie stwierdzono przekroczoną zawartość antymonu. Ze względu na brak potencjalnego zagroŝenia dla zdrowia ludzkiego, uwzględniając, Ŝe zaopatrzenie w wodę o właściwej jakości nie mogło być zrealizowane niezwłocznie za pomocą Ŝadnych innych środków, wydano zgodę na odstępstwo do końca r. Oddział Nadzoru Higieny Komunalnej

20 W 2010 roku bieŝący nadzór sanitarny nad jakością wody przeznaczonej do spoŝycia obejmował równieŝ 126 innych podmiotów. Większość tej liczby (118) stanowią studnie oligoceńskie zlokalizowane na terenie m. st. Warszawy. W 17 z nich jakość wody nie spełniała podstawowych wymagań mikrobiologicznych, stwierdzono zanieczyszczenia wody bakteriami Escherichia coli oraz enterokokami. W 2010 roku analizowano równieŝ jakość wody przeznaczonej do spoŝycia z 28 studni publicznych, które stanowią awaryjne źródło wody na terenach wyposaŝonych w sieć wodociągową i nie są eksploatowane w sposób ciągły. W 18 z nich, jakość wody odpowiadała wymogom sanitarnym, natomiast w 10 z nich jakość wody nie spełniała dodatkowych wymagań mikrobiologicznych, organoleptycznych, fizykochemicznych oraz radiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda (niewłaściwa barwa, mętność, smak, i zapach, przekroczona zawartość Ŝelaza oraz manganu). Szacowanie ryzyka zdrowotnego Ryzyko zdrowotne związane z występowaniem przekroczeń wskaźników fizycznych jakości wody określa się, zgodnie z Wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia dotyczącymi jakości wody do picia, jako niewielkie. PodwyŜszona wartość barwy i mętności wpływa jedynie na pogorszenie organoleptycznych właściwości wody, a nie na aspekty zdrowotne. DuŜa zawartość Ŝelaza w wodzie do picia (powyŝej 0,3 mg/l Fe) jest niepoŝądana, poniewaŝ moŝe powodować mętność wody i wpływa niekorzystnie na właściwości smakowe. Dopiero dawka 2 mg/l moŝe powodować zagroŝenie dla zdrowia. SpoŜycie manganu moŝe być bardzo wysokie i sięgać nawet 0,4mg/l, ale jego obecność w duŝym stęŝeniu powoduje problemy z barwą wody, niepoŝądanym smakiem i powstawaniem osadów w sieci dystrybucyjnej oraz brakiem akceptacji przez konsumentów. Źródłem azotynów i azotanów w wodzie są nawozy sztuczne. Najbardziej toksycznym objawem nadmiernego spoŝycia jest methemoglobinemia, polegająca na zablokowaniu odwracalnego wiązania tlenu przez hemoglobinę, co powoduje osłabienie, utraty przytomności, bóle głowy, duszności. Ostre zatrucia pokarmowe antymonem mogą powodować silne zaburzenia trawienne i oddechowe. Za szkodliwą dzienną dawkę naleŝy uznać 100mg/dzień. Zanieczyszczenie wody pitnej bakteriami grupy coli, Clostridium perfringens sugeruje nieodpowiednie jej uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub zanieczyszczenie wody ściekami. Konsekwencjami mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody są m.in. choroby przewodu pokarmowego, moczowego oraz skórne. SkaŜona bakteriologicznie woda nie moŝe być podawana do sieci. Działania podejmowane w celu poprawy jakości wody przeznaczonej do spoŝycia W przypadku, gdy zdarzały się krótkotrwałe, incydentalne przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów jakości wody, niestwarzających zagroŝenia dla zdrowia, spowodowane np. konserwacją sieci wodociągowej i trwające poniŝej 30 dni, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi, państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni oceniali wodę podawaną do sieci, z tego rodzaju wodociągów, jako nadającą się do spoŝycia. Natomiast w przypadkach, gdy skład wody podawanej do sieci wodociągowej nie odpowiadał wymaganiom i nie mógł być poprawiony w okresie 30 dni, wydawano decyzje administracyjne. Oddział Nadzoru Higieny Komunalnej