Dlaczego warto pić wodę?

Transkrypt

1 Dlaczego warto pić wodę? dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej 20 czerwca 2015 r. r.

2 1. Podstawowy składnik ciała Woda należy do niezbędnych składników pokarmowych i musi być dostarczana regularnie w ciągu dnia Jest podstawowym składnikiem w organizmie człowieka u niemowląt stanowi nawet 75-80% masy ciała, u dzieci w wieku szkolnym ok. 70%, a u osób dorosłych ok. 60% Nie tylko wiek wpływa na jej ilość, ale również płeć (u mężczyzn jest jej o kilka procent więcej niż u kobiet) oraz budowa/skład ciała większej ilości tkanki tłuszczowej towarzyszy mniejsza zawartość wody

3 1. Podstawowy składnik ciała c.d. Zawartość wody w narządach i tkankach jest różna: w pocie ok. 99%, w soku żołądkowym ok. 97% w płucach ok. 80% w mięśniach ok % w kościach ok. 22% w tkance tłuszczowej ok. 10%

4 2. Bierze udział w wielu procesach życiowych Woda stanowi odpowiednie środowisko dla procesów biologicznych Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem wielu składników chemicznych, m.in. składników mineralnych, witamin rozpuszczalnych w wodzie (C i z grupy B), hormonów, enzymów

5 3. Jest niezbędna w procesach trawienia i wchłaniania Woda umożliwia formowanie kęsów w jamie ustnej i przełykanie (główny składnik śliny), przesuwanie całej treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym, a także trawienie (podstawowy składnik soków trawiennych) i wchłanianie składników odżywczych z jelit

6 4. Pełni funkcje transportujące Głównym zadaniem wody jest przenoszenie składników pożywienia do narządów i komórek, a zabieranie z nich i wydalanie z organizmu produktów przemiany materii, w tym również związków toksycznych nagromadzonych w narządach (np. w mięśniach, podczas intensywnego wysiłku fizycznego) Można więc stwierdzić, że pełni funkcję odtruwania (detoksykacji) organizmu

7 5. Bierze udział w utrzymaniu stałej temperatury ciała Ze względu na jej ważne właściwości, jak wysoka temperatura parowania i bardzo dobre przewodnictwo cieplne, umożliwia wymianę ciepła w organizmie, a tym samym reguluje temperaturę ciała Poprzez usuwanie nadmiaru ciepła z potem (np. w upalne dni) chroni organizm przed przegrzaniem

8 6. Pełni rolę zabezpieczającą i zwilżającą Wchodząc w skład różnych płynów ustrojowych, np. płynu rdzeniowo-mózgowego, wód płodowych, chroni m.in. mózg, rdzeń kręgowy, płód przed urazami mechanicznym Woda stanowi mazidło w przestrzeniach stawowych, co umożliwia właściwą ruchliwość stawów

9 Dlaczego woda jest ważna? Buduje organizm Jest rozpuszczalnikiem dla wielu związków, np. witamin, składników mineralnych Uczestniczy w większości reakcji metabolicznych Transportuje w organizmie m.in. składniki odżywcze, hormony, enzymy Usuwa końcowe produkty przemiany materii Jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów trawienia Mazidło w przestrzeniach stawowych Chroni przed uszkodzeniami, np. gałkę oczną Uczestniczy w utrzymaniu stałej temperatury ciała

10 Razem 9000 ml Woda dostająca się do przewodu pokarmowego Woda wchłaniana z przewodu pokarmowego Napoje i pokarmy 2000 ml Ślina 1500 ml Jama ustna Sok żołądkowy 2000 ml Żółć 500 ml Sok trzustkowy 1500 ml Sok jelitowy 1500 ml Żołądek Dwunastnica Jelito cienkie 8500 ml Jelito grube 350 ml Woda wydalana z kałem 150 ml Wymiana płynów w przewodzie pokarmowym w ciągu doby (Brzozowska, 2008)

11 Bilans wodny organizmu Dla zachowania zdrowia, ilość wody w organizmie powinna być utrzymywana na stałym poziomie, a więc ilość wody dostarczanej powinna odpowiadać jej stratom W diecie, nie tylko dzieci, główne źródło wody stanowią napoje i zupy, ale także pożywienie stałe, zwłaszcza owoce i warzywa (zawierają 80-95% wody) Natomiast z organizmu woda jest tracona z moczem, potem, wydychanym powietrzem oraz kałem

12 Bilans wodny u człowieka dorosłego o umiarkowanej aktywności fizycznej Woda dostarczana do organizmu napoje 1,2-1,5 l pożywienie stałe (0,5-1,0 l) woda produkowana w ustroju (metaboliczna) 0,3 l 2,0-2,8 l Woda tracona z organizmu mocz 1,0-1,6 l pot 0,5-0,6 l płuca 0,4-0,5 l kał 0,1-0,15 2,0-2,8 l Dzieci w większym niż dorośli stopniu tracą wodę poprzez skórę i oddychanie

13 Ile wody powinno pić dziecko? ok. 6-7 szklanek dziennie* o ok. 2 szklanki więcej gdy: ma dodatkową aktywność fizyczną jest ciepło (> 22 C) w stanach chorobowych (gdy ma gorączkę, biegunkę lub wymioty) należy uzupełnić ilość utraconą, nawet o więcej niż 2 szklanki * dzieci 7-9 lat: 1750 ml wody/na dzień, młodzież lat: ml wody/dzień łącznie z napojów i produktów spożywczych, np. zup, owoców i warzyw

14

15 Francuskie zalecenia żywieniowe

16 Australijskie zalecenia żywieniowe

17 Japońskie zalecenia żywieniowe

18 Chińskie zalecenia żywieniowe

19 Pragnienie jest niedoskonałym regulatorem bilansu wody w krótkim czasie, pojawia się dopiero przy utracie wody stanowiącej ok. 2% masy ciała dobrowolne odwodnienie u wielu osób, również dzieci Dlatego należy: zapewnić nieograniczony dostęp do wody wyrabiać nawyk regularnego picia wody od najmłodszych lat

20 Konsekwencje zbyt małego spożycia wody: osłabienie zmęczenie bóle głowy suchość w ustach wypieki na twarzy obniżenie koncentracji obniżenie sprawności fizycznej podwyższenie temperatury ciała

21 Korzyści bliższe i dalsze z picia odpowiedniej ilości wody Zapobieganie zaparciom picie większej ilości wody powoduje częstsze wypróżnianie Zapobiega infekcjom przewodu moczowego większe spożycie płynów znacząco zmniejsza częstość występowania tych infekcji, szczególnie u dziewcząt Przeciwdziała powstawaniu kamieni nerkowych dobre uwodnienie organizmu zmniejsza ryzyko tworzenia się kamieni nerkowych o 39%, ponieważ kiedy mocz jest rozcieńczony nie może być zapoczątkowana krystalizacja kamieni ponadto: zmniejsza ryzyko wystąpienia kamieni żółciowych, ryzyko choroby wieńcowej serca, chroni przed powstawaniem zakrzepów żylnych

22 Co piją dzieci i młodzież? 70% badanych gimnazjalistów wypija ok. 1 litra dziennie słodkich napojów gazowanych Dla 16% uczniów słodkie napoje gazowane stanowią podstawowy napój każdego dnia Częściej po słodkie napoje gazowane sięgają chłopcy, a po soki dziewczęta Napoje energetyzujące i izotoniczne częściej spożywają gimnazjaliści niż licealiści

23 Słodzone napoje są jedną z najważniejszych przyczyn nadwagi i otyłości dzieci i młodzieży sprzyjają powstawaniu próchnicy zawierają nie tylko cukier w postaci sacharozy, ale również syropu glukozowo-fruktozowego, który wykazuje bardziej niekorzystny wpływ na zdrowie niż sacharoza

24 Zalecenia żywieniowe dla cukrów Cukry dodane 5% energii np kcal/dzień 5% = 100 kcal 1 g cukru = 4 kcal 100 kcal : 4 kcal = 25 g cukru dodanego czyli cukry dodane 25 g

25 Zawartość cukru w napojach słodzonych 1 butelka napoju 500 ml = g cukru 1 butelka/dz. x 365 dni = 18 kg/rok wypitego cukru! 12 lat edukacji = 216 kg cukru

26 Odsetek młodych osób (< 15 r.ż.) z nadwagą i otyłością (zmiany w latach 2001/2002 i 2009/2010) Źródło: raport UNICEF, 2013

27 Odsetek dzieci z nadwagą i otyłością 19% 23,9% 23% 20,3% 21,4% 32% 20,5% 19,8% Średnia 22,3% 29,8% 23,8% 23,8% 16,5% 18% 24,6% 18,3% 21,5% Występowanie nadmiernej masy ciała u uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, badania IŻŻ 2015 r.

28 Nadwaga i otyłość ryzyko wystąpienia: chorób układu krążenia cukrzycy typu 2 nowotworów (m.in. jelita grubego, nerek) kalectwo, przedwczesna umieralność jakości życia ryzyko izolacji społecznej Population-based approaches to CHILDHOOD OBESITY PREVENTION, WHO Genewa, 2012

29 Cukrzyca insulinozależna (typu I) w 2009 roku w Polsce było około dzieci i młodzieży chorujących na cukrzycę typu I od 1989 roku częstość występowania cukrzycy typu I zwiększyła się 2,5 razy prognozuje się, że do 2025 roku liczba dzieci z cukrzycą się podwoi coraz częściej mówi się o wpływie nadwagi i otyłości na występowanie cukrzycy typu I; do niedawna, cukrzycę typu II nazywano cukrzycą dorosłych, w tej chwili coraz częściej występuje u dzieci i młodzieży, co wiązane jest również ze wzrostem liczby otyłych dzieci

30 Próchnica Rozwój wynika z obecności bakterii i resztek pożywienia w jamie ustnej Czynniki sprzyjające powstawaniu próchnicy częstość spożycia sacharozy pomiędzy posiłkami (bardzo istotny!) częstość spożycia sacharozy w czasie posiłków częstsze (ogółem) spożycie produktów zawierających sacharozę Eur Arch Paediatr Dent, 2013

31 Próchnica zębów i choroby przyzębia problem zdrowotnych, masowo rozprzestrzeniony wśród dzieci i młodzieży na próchnicę choruje około 90% dzieci próchnicę zaawansowaną (zmiany rozległe ponad 3 zęby próchnicze i zmiany powikłane) stwierdza się u ponad 60% dzieci próchnica i jej następstwa są głównymi przyczynami wczesnej utraty uzębienia

32 Intensywność i frekwencja próchnicy u 6 letnich dzieci w Polsce Intensywność Frekwencja

33 Próchnica Jak zapobiegać? ograniczenie częstości spożycia i ilości sacharozy systematyczna higiena jamy ustnej używanie fluorowanej pasty do zębów żucie gumy bez cukru przez 5-20 min PROGRAMY Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach (Minister Zdrowia)

34 Co, jak i kiedy powinny pić dzieci i młodzież? Co? wodę z kranu, niegazowaną mineralną średniolub wysokozmineralizowaną, jeśli nie ma problemów z nerkami; w upalne dni temperatura wody powinna wynosić ok. 15 C Jak? najlepiej jest pić małymi porcjami (po kilka łyków do pół szklanki) Kiedy? regularnie, przez cały dzień, niezależnie od odczuwania pragnienia; najlepiej zacząć zaraz po przebudzeniu; zawsze przed i po aktywności fizycznej (np. lekcji WF)

35 Piśmiennictwo: Jarosz M. (red.): Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. IŻŻ, Warszawa 2012 Ziemlański Ś. (red.): Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001 Marcinkowska U. i wsp.: Zmiany konsumpcji napojów wśród młodzieży. Problemy Higieny i Epidemiologii, 2014, 95,

36