Szczegółowy (procentowy) podział alokacji przedstawia rysunek 1. 1 Parytet Siły Nabywczej

Transkrypt

1 Streszczenie ekspertyzy pn. Wyznaczenie modelem Hermin wartości wskaźnika głównego RPO WZ dla lat 211, 212 oraz zrealizowanej przez Wrocławską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. Ekspertyza pn. Wyznaczenie modelem Hermin wartości wskaźnika głównego RPO WZ dla lat 211, 212 oraz została zrealizowana na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego przez Wrocławską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. w dniach 9 kwietnia 213 r. 24 maja 213 r. Głównym celem przeprowadzonej ekspertyzy było wyznaczenie, przy uŝyciu 5-sektorowego modelu HERMIN II generacji dla województwa zachodniopomorskiego, wartości dwóch głównych wskaźników Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego (RPO WZ), tj. wpływu realizacji programu na zmianę PKB oraz liczby nowo utworzonych miejsc pracy netto. Analiza dotyczyła okresu 27-22, ze szczególnym uwzględnieniem lat 211, 212, 213 i 215. Dodatkowo w ekspertyzie zostały uwzględnione cztery inne wskaźniki makroekonomiczne istotne z punktu widzenia oceny oddziaływania programu na rozwój regionu, tj.: wpływ realizacji RPO WZ na poziom PKB per capita w PPS 1 (UE-27=1), wpływ na wskaźnik zatrudnienia, wpływ na poziom stopy bezrobocia, wpływ na poziom konsumpcji prywatnej w regionie. Autorzy ekspertyzy poprzedzili prezentację wyników symulacji makroekonomicznych analizą sytuacji społeczno-gospodarczej województwa zachodniopomorskiego oraz analizą wielkości i struktury środków publicznych (funduszy UE i krajowego wkładu publicznego) wydatkowanych w regionie w ramach realizacji RPO WZ w latach Wyniki analizy obecnego stanu gospodarki województwa zachodniopomorskiego wskazują, Ŝe w ogólnym ujęciu region cechuje się przeciętną na tle kraju sytuacją gospodarczą (7. miejsce w Polsce pod względem wielkości PKB per capita w 21 r. z poziomem wskaźnika wynoszącym 87 średniej krajowej) oraz stosunkowo niską pozycją rozwojową na tle innych regionów europejskich (54 średniego poziomu PKB per capita w PPS w Unii Europejskiej). Ponadto województwo boryka się z problemami na rynku pracy - w ostatnim dziesięcioleciu obserwowany był znaczący spadek wskaźnika aktywności zawodowej (względem poziomu aktywności dla Polski jako całości). Innym zagroŝeniem dla regionu są negatywne trendy demograficzne, które w przyszłości mogą stanowić istotną barierę rozwojową. Autorzy ekspertyzy dokonali podziału alokacji przeznaczonej na realizację RPO WZ na 3 kategorie ekonomiczne: infrastruktura podstawowa (IP) obejmująca m.in. inwestycje drogowe, inwestycje mające na celu ochronę środowiska, wsparcie infrastruktury społecznej, rewitalizację obszarów zdegradowanych, rozwój zasobów ludzkich (RZL) związany m.in. ze wsparciem infrastruktury edukacyjnej, bezpośrednia pomoc sektorowi przedsiębiorstw (BPSP), w tym B+R nakłady na badania i rozwój (B+R), obejmująca m.in. wsparcie proinnowacyjnych instytucji otoczenia biznesu, innowacyjne inwestycje powodujące wzrost konkurencyjności, wsparcie w ramach Inicjatywy JEREMIE, nakłady na badania i rozwój, działania wspierające rozwój turystyki i kultury. Szczegółowy (procentowy) podział alokacji przedstawia rysunek 1. 1 Parytet Siły Nabywczej

2 Rysunek 1. Procentowy podział transferów w ramach RPO WZ na poszczególne kategorie ekonomiczne IP w tym 16,2 na B+R 4,7 54, RZL BPSP 5,3 Wyniki symulacji makroekonomicznych przeprowadzonych przez autorów ekspertyzy przy zastosowaniu modelu makroekonomicznego HERMIN II generacji dla województwa zachodniopomorskiego wskazują na pozytywne oddziaływanie środków publicznych wydatkowanych w ramach RPO WZ na rozwój społeczno-gospodarczy regionu w całym badanym okresie (27-22). Wpływ realizacji programu na zmianę PKB Rysunek 2. Wpływ RPO WZ na poziom PKB w cenach stałych 25 roku w okresie (w mln zł i w ) ,7 3,2 3,7 4, 2,2 mln zł 1 5,5 wpływ w mln zł (lewa oś) wpływ w (prawa oś) Wyniki przeprowadzonych symulacji wskazują na pozytywne oddziaływanie RPO WZ na poziom PKB (w cenach stałych roku 25). Patrząc na rysunek 2 moŝna zauwaŝyć, Ŝe wielkości

3 wpływu są ściśle związane z wielkościami transferów implementowanych w danym roku do gospodarki województwa. W latach 211 i 212 przeprowadzone w trakcie realizacji ekspertyzy symulacje pokazały, Ŝe wpływ programu na poziom PKB w cenach stałych roku 25 wynosił odpowiednio 2,2 (1 74 mln zł) i 2,7 (1 32 mln zł), co oznacza, Ŝe projekty realizowane w ramach RPO WZ przyczyniły się do podwyŝszenia poziomu PKB w cenach stałych (rok 25=1) w porównaniu do sytuacji gdyby nie były one w regionie realizowane. Z kolei dla lat 213 i 215, prognozowane wielkości wpływów wynoszą odpowiednio 3,2 (1 568 mln zł) oraz 3,7 (1 871 mln zł), co świadczy o tym, Ŝe w kolejnych latach efekt wdraŝania programu nadal będzie pozytywny. Autorzy ekspertyzy zwracają uwagę równieŝ na to, Ŝe pozytywne oddziaływanie będzie widoczne takŝe po ustaniu finansowania w okresie W ostatnim badanym roku - 22) procentowy wpływ na poziom PKB w cenach stałych roku 25 ma wynosić,9. Wykresy zamieszczone na rysunku 3 prezentują wielkości wpływu RPO WZ na poziom PKB w cenach stałych w dekompozycji na trzy podstawowe kategorie interwencji: IP infrastruktura podstawowa, RZL rozwój zasobów ludzkich oraz BPSP bezpośrednią pomoc sektorowi przedsiębiorstw. Rysunek 3. Skumulowany wpływ funduszy wydatkowanych w ramach RPO WZ na poziom PKB w cenach stałych (rok 25=1) w województwie zachodniopomorskim w latach w dekompozycji na trzy główne kategorie interwencji (po lewej wpływ w mln zł; po prawej wpływ w ) mln zł ,, IP RZL BPSP IP RZL BPSP Analiza powyŝszych wykresów pozwala stwierdzić, Ŝe największy udział w wielkości wpływu RPO WZ na poziom PKB w cenach stałych roku 25 mają środki implementowane w ramach infrastruktury podstawowej (IP), co wiąŝe się z tym, iŝ na realizację inwestycji związanych z poprawą infrastruktury przeznaczona została największa część środków dostępnych w ramach RPO WZ (54 całości alokacji). Realizacja projektów w ramach bezpośredniej pomocy sektorowi przedsiębiorstw generuje niŝsze wpływy niŝ projekty infrastrukturalne, co wynika z niŝszego udziału funduszy wydatkowanych

4 w ramach BPSP w całkowitej kwocie alokacji. Warto jednak zauwaŝyć, Ŝe w roku 214 wielkość wpływu wygenerowanego dzięki funduszom przeznaczonym na BPSP jest nieco wyŝsza od wpływu generowanego przez inwestycje w IP. Najmniejszy wkład w poprawę poziomu PKB regionu wykazują środki inwestowane w rozwój kapitału ludzkiego przez większość analizowanego okresu udział we wpływie na poziom PKB w cenach stałych roku 25 tych środków wynosi 3-4. Jest to wynikiem przeznaczenia na ten obszar najmniejszej kwoty środków finansowych dostępnych w ramach RPO WZ (5,3 całości alokacji). Taka struktura oddziaływania RPO WZ jest ściśle powiązana z załoŝonymi w programie celami skoncentrowanymi głównie na poprawie innowacyjności przedsiębiorstw, rozwoju infrastruktury transportowej, energetycznej, turystycznej, ochronie zdrowia, rozwoju funkcji metropolitarnych, na które to obszary przeznacza się największe pule środków finansowych w ramach programu. Liczba nowo utworzonych miejsc pracy netto Rysunek 4. Liczba nowoutworzonych miejsc pracy netto w okresie (w tys. osób i w ). tys. osób ,7 2,3 2,6,5 Podobnie jak w przypadku PKB, wyniki symulacji makroekonomicznych wskazują na pozytywny wpływ realizacji RPO WZ na rynek pracy zarówno w okresie wdraŝania funduszy (27-215), jak i po tym okresie (216-22) (rysunek 4). wpływ w tys os (lewa oś) wpływ w (prawa oś) Zgodnie z szacunkami w roku 211 liczba nowoutworzonych miejsc pracy będących efektem interwencji finansowej w postaci funduszy RPO osiągnęła poziom 9,4 tys. W 215 roku - ostatnim, w którym wydatkowane będą środki finansowe w ramach RPO WZ i jednocześnie będącym rokiem najintensywniejszego ich wykorzystania - liczba nowoutworzonych dzięki funduszom unijnym miejsc pracy będzie najwyŝsza i osiągnie poziom 14,7 tys. W kolejnych latach efekt oddziaływania środków w ramach RPO WZ na liczbę miejsc pracy ulega osłabieniu. Zdaniem autorów ekspertyzy wynika to w duŝej mierze z faktu wygasania efektów o charakterze popytowym - przykładowo część osób zatrudnionych przy projektach

5 tys. osób infrastrukturalnych, bądź związanych z technicznym wdraŝaniem funduszy unijnych będzie zmuszona szukać nowego zatrudnienia. Rysunek 5. Skumulowany wpływ funduszy wydatkowanych w ramach RPO WZ na liczbę nowoutworzonych miejsc pracy w województwie zachodniopomorskim w latach w dekompozycji na trzy główne kategorie interwencji (po lewej wpływ w tys.; po prawej wpływ w ) ,,5 IP RZL BPSP IP RZL BPSP tys. osób Analiza powyŝszych wykresów (rysunek 5) pozwala stwierdzić, Ŝe podobnie jak w przypadku PKB największe oddziaływanie na liczbę nowoutworzonych miejsc pracy mają projekty realizowane w ramach tych kategorii ekonomicznych, w których finansowanie jest najwyŝsze. Zatem największy wpływ na analizowany wskaźnik mają inwestycje realizowane w ramach infrastruktury podstawowej oraz bezpośredniej pomocy sektorowi przedsiębiorstw. Z uwagi na fakt, ze wydatki na rozwój zasobów ludzkich są niewielkie, niewielki jest takŝe udział tego sektora w całkowitej wielkości wpływu RPO WZ na analizowany miernik rynku pracy. Rysunek 6. Skumulowany wpływ funduszy wydatkowanych w ramach RPO WZ na liczbę nowoutworzonych miejsc pracy w województwie zachodniopomorskim w latach w dekompozycji na efekty podaŝowe i popytowe (po lewej wpływ w mln zł; po prawej wpływ w ) 2 4, ,5 efekt popytowy efekt podaŝowy efekt popytowy efekt podaŝowy

6 Warto zwrócić uwagę, iŝ nawet w piątym roku po zakończeniu finasowania projektów w ramach RPO WZ (22) wpływ wydatkowanych w latach środków finansowych na liczbę nowoutworzonych miejsc pracy ma wynosić 2,62 tys. miejsc pracy. Jest to efektem ujawniających się w dłuŝszej perspektywie efektów podaŝowych, które moŝna dostrzec na wykresach (rysunek 6). Wpływ na PKB per capita w PPS w odniesieniu do średniej unijnej Niezwykle istotną płaszczyzną analizy oddziaływania funduszy w ramach polityki spójności na rozwój gospodarczy regionu jest ocena wpływu wspomnianych środków na procesy konwergencyjne pomiędzy danym regionem a średnią dla UE-27. W badaniu, którego rezultaty stały się kanwą dla niniejszego opracowania wpływ RPO WZ na konwergencję zewnętrzną został przybliŝony poprzez wskaźnik PKB per capita wg PPS (UE-27=1). PrzybliŜanie się obszaru objętego wsparciem do średniej dla Unii Europejskiej następuje w wyniku zachodzącego w regionie dynamiczniejszego niŝ w całej UE wzrostu gospodarczego, związanego z przyrostem kapitału rzeczowego i ludzkiego, postępem technologicznym, który z kolei wpływa na wzrost wydajności pracy. Przeprowadzone symulacje pozwalają udzielić odpowiedzi, czy realizacja RPO WZ wpływa na skracanie dystansu rozwojowego pomiędzy województwem zachodniopomorskim a zamoŝniejszymi regionami UE. Rysunek 7. Wpływ RPO WZ na PKB per capita w PPS w stosunku do średniej unijnej (UE27=1) w latach (w pkt. proc.) 1,4 1,2,9 1,1 1,2 pkt. proc.,8,6,4,2,7 PowyŜszy wykres (rysunek 7) przedstawia wyniki róŝnic między scenariuszem zakładającym realizację RPO WZ, a scenariuszem pomijającym efekty tego programu. Podobnie, jak w przypadku poprzednich indykatorów, wdraŝanie RPO WZ w województwie zachodniopomorskim ma pozytywne odzwierciedlenie w procesie konwergencji regionu do średniej w Unii Europejskiej. W roku 215 poziom PKB per capita w PPS w stosunku do średniej unijnej ma być o 1,2 punktu procentowego wyŝszy niŝ w sytuacji braku implementacji analizowanego programu.

7 Wpływ na wskaźnik zatrudnienia i stopę bezrobocia Rysunek 8. Wpływ funduszy wydatkowanych w ramach RPO WZ na wskaźnik zatrudnienia wg BAEL (wiek 15-64) w województwie zachodniopomorskim w latach (w pkt. proc.) 1,4 1,2,9 1,2 pkt. proc.,8,6,8,4,2 Rysunki (8 i 9) przedstawiają wartości oddziaływania transferów finansowych w ramach RPO WZ na poziom wskaźnika zatrudnienia i stopy bezrobocia, a zatem obrazują, jak wdroŝenie programu wpływa na regionalny rynek pracy. Podobnie jak w przypadku liczby nowoutworzonych miejsc pracy oddziaływanie to jest pozytywne w całym badanym okresie. Symulacje przeprowadzone przy uŝyciu modelu HERMIN gospodarki województwa zachodniopomorskiego pokazują, iŝ realizacja projektów w ramach RPO WZ przyczyniła się do wzrostu poziomu wskaźnika zatrudnienia (o,8 pkt. proc. w 211 r., o,9 pkt. proc. w 212 r.) oraz spadku stopy bezrobocia (o pkt. proc. w 211 r., o 1,8 pkt. proc. w 212 r.) w stosunku do hipotetycznej sytuacji, kiedy RPO nie byłby wdraŝany. W kolejnych analizowanych latach prognozowane oddziaływanie jest nadal pozytywne - wskaźnik zatrudnienia będzie - zgodnie z wynikami symulacji - wyŝszy o pkt. proc w 213 r. i o 1,2 pkt. proc. w 215 r., natomiast stopa bezrobocia będzie niŝsza o pkt. proc. w 213 r. i o 2,3 pkt. proc. w 215 r.. Sytuacja na rynku pracy regionu ulega poprawie zarówno w okresie wdraŝania RPO, jak równieŝ nawet po ustaniu finansowania w 215 r., co jest rezultatem efektów o charakterze podaŝowym związanych z rozwojem infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej, akumulacją kapitału ludzkiego, czy teŝ wzrostem produktywności czynników produkcji.

8 Rysunek 9. Wpływ funduszy wydatkowanych w ramach RPO WZ na stopę bezrobocia wg BAEL (wiek 15-64) w województwie zachodniopomorskim w latach (w pkt. proc.) -,5 pkt. proc , ,3 Wpływ na konsumpcję prywatną w cenach stałych roku 25 Strumienie środków w ramach RPO WZ przyczyniają się do wzrostu gospodarczego regionu oraz skrócenia czasu niezbędnego dla procesu realnej konwergencji względem średniej dla Unii Europejskiej. Jednocześnie stwarzają nowe moŝliwości zatrudnienia, zwiększają zasoby infrastrukturalne, poziom innowacyjności, przeciętny poziom kwalifikacji siły roboczej a poprzez to przyczyniają się do wzrostu produktywności czynników produkcji (total factor productivity). Wszystkie te pozytywne efekty wdraŝania RPO WZ mają w konsekwencji wpływ na poprawę standardu i jakości Ŝycia mieszkańców. W związku z powyŝszym, waŝnym elementem oceny oddziaływania środków unijnych jest analiza ich wpływu na wartość wskaźnika pozwalającego w pewnym stopniu przybliŝyć poziom Ŝycia mieszkańców województwa, jakim jest wielkość konsumpcji prywatnej. Wraz ze wzrostem wydajności pracy rośnie poziom wynagrodzeń, co z kolei oddziałuje na wzrost dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych. WyŜsze dochody do dyspozycji umoŝliwiają nabycie większego wolumenu dóbr i usług przyczyniając się do wzrostu konsumpcji prywatnej, a co za tym idzie, do podniesienia poziomu Ŝycia.

9 Rysunek 1. Wpływ funduszy wydatkowanych w ramach RPO WZ na konsumpcję prywatną w cenach stałych 25 roku w okresie (w mln zł i w ) mln zł ,3 3,9 4,5 4, 2,5 wpływ w mln zł (lewa oś) wpływ w (prawa oś) Analizując powyŝszy wykres (rysunek 1) moŝna zauwaŝyć, iŝ dzięki funkcjonowaniu RPO WZ konsumpcja prywatna była o 2,3 w 211 r. i o w 212 r. wyŝsza niŝ w przypadku braku realizacji programu. Na kolejne lata szacuje się takŝe wzrost konsumpcji prywatnej, w 213 r. o, w 215 r. o 3,9., co będzie przyczyniać się do poprawy poziomu i jakości Ŝycia mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Zdaniem autorów ekspertyzy realizacja Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego niewątpliwie przyczynia się do poprawy sytuacji społecznogospodarczej regionu. Zwracają jednak uwagę, Ŝe RPO WZ jest jednym z czynników, które powinny pomóc wyzwolić endogeniczne potencjały regionu i dzięki temu umoŝliwić intensyfikację procesów rozwojowych. Natomiast nie jest w stanie przesądzić samodzielnie o jakościowych zmianach w charakterystyce rozwoju województwa.

10 Tablice wynikowe dla lat Tabela 1. Wyniki symulacji wpływu RPO WZ na kształtowanie się wskaźników oddziaływania celu głównego programu dla województwa zachodniopomorskiego otrzymane na podstawie 5-sektorowego modelu HERMIN gospodarki regionu. Wskaźnik Wpływ na zmianę PKB w cenach stałych 25 roku Liczba nowoutworzonych miejsc pracy netto Wpływ na poziom PKB per capita w PPS w odniesieniu do średniej unijnej (UE27=1) Wpływ na wskaźnik zatrudnienia Wpływ na stopę bezrobocia Wpływ na konsumpcję prywatną w cenach stałych 25 roku Jedno stka mln zł 2,9 6, , , , , ,4 835,1 697, ,3 5,4 1,13 1,39 2,25 2,74 3,23 2,6 3,73 9 1,3 9,97,86 tys. 3,61 6,14 9,4 1,92 12,47 9,44 14,7 4,7 3,95 3,32 2,94 2,62,1 8 1,72 2 2,32 1,75 2,63,86,72,6,53,47 pkt, proc. 4,45,74,91 7,87 1,23,54,45,38,34,3 pkt. proc. 5,49,75,9 3,79 1,19,4,34,29,26,24 pkt. proc. -9 -,94-1,48-1, ,28 -,76 -,64 -,54 -,49 -,43 mln zł 4 434, 767,6 992,9 1182,1 149,7 1339,8 787,9 568,3 459, ,1 1,13 1,33 2,31 2,98 4 3,1 3,93 2,23 7 1,24 9,97