KAZACHSTAN, UZBEKISTAN PRZYJAZNE RYNKI WSCHODNIE DZIAŁANIE 2.3 ROZWÓJ KADR NOWOCZESNEJ GOSPODARKI DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZO-ROZWOJOWA KATALIZATORY ROZWOJU

Transkrypt

1 KAZACHSTAN, UZBEKISTAN PRZYJAZNE RYNKI WSCHODNIE DZIAŁANIE 2.3 ROZWÓJ KADR NOWOCZESNEJ GOSPODARKI DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZO-ROZWOJOWA KATALIZATORY ROZWOJU JAK SKUTECZNIE KORZYSTAĆ Z FUNDUSZY Biuletyn dla małych i średnich firm

2

3 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Od redakcji Spis treści Szanowni Czytelnicy, w czerwcowym numerze Biuletynu EIC dominują tematy związane z rynkami wschodnimi. Tym razem prezentujemy dwa pozornie bardzo odległe kraje Kazachstan i Uzbekistan. Artykuł Bożeny Wróblewskiej Polecam Kazachstan oraz wywiad z Beatą Podlasek, która wzięła udział w misji handlowej do Uzbekistanu pokazują, że warto poświęcić im więcej uwagi. Oba kraje oferują ogromne możliwości inwestycyjne, a kazachstańscy i uzbeccy przedsiębiorcy łatwo nawiązują kontakty handlowe. W bieżącym numerze Biuletynu dowiedzą się Państwo również o schematach działania 2.3 SPO RZL i projektach realizowanych przez PARP. Kontynuacją tematu głównego z numeru poprzedniego jest artykuł o sposobach wspierania przedsiębiorstw przy podejmowanych przez nie działaniach w ramach programów badawczo-rozwojowych. Warto też przeczytać o doświadczeniach krotoszyńskiej firmy Jotkel, która dzięki skutecznemu korzystaniu z unijnych dotacji potrafiła uzyskać na swoje projekty już kilka milionów złotych. CZY WARTO INWESTOWAĆ W KAZACHSTANIE? PORADNIK DLA PRZEDSIĘBIORCÓW POLECAM KAZACHSTAN PREZES ZARZĄDU CENTRUM PROMOCJI KRAJOWEJ IZBY GOSPODARCZEJ O WARUNKACH INWESTOWANIA W KAZACHSTANIE CZY WARTO INWESTOWAĆ W UZBEKISTANIE? PORADNIK DLA PRZEDSIĘBIORCÓW UZBEKISTAN Z EURO INFO ROZMOWA Z BEATĄ PODLASEK UCZESTNICZKĄ ZORGANIZOWANEJ PRZEZ EIC MISJI HANDLOWEJ DO UZBEKISTANU DZIAŁANIE 2.3 ROZWÓJ KADR NOWOCZESNEJ GOSPODARKI SCHEMATY SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH Życzymy miłej lektury! Redaktor naczelna: Anna Radziejowska Redakcja WSPIERANIE PRZEDSIĘBIORSTW W PODEJMOWANIU DZIAŁALNOŚCI B+R..20 ZWIĘKSZANIE WYDAJNOŚCI PROGRAMÓW BADAWCZO-ROZWOJOWYCH KATALIZATORY ROZWOJU PRZYKŁAD PRZEDSIĘBIORSTWA, KTÓRE SKUTECZNIE KORZYSTA Z FUNDUSZY PYTANIE DO PRAWNIKA MŁODZI PRACOWNICY BEZPIECZNY START JAK ZAPEWNIĆ MŁODYM PRACOWNIKOM BEZPIECZNY START W ŻYCIE ZAWODOWE AKTUALNOŚCI I WYDARZENIA OFERTY Zespół: Aneta Kowalska Michał Polański Jakub Radziejowski Mariusz Bibik Adres redakcji: Euro Info Centre przy PARP ul. Pańska 81/83, Warszawa tel.: faks: produkcja MARLEX Sp. z o.o. nakład: 3200 egz. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiany i redagowania. Uwagi i komentarze prosimy kierować na adres: aneta_kowalska@parp.gov.pl Wszystkie teksty zawarte w Biuletynie Euro Info mogą być przedrukowywane wyłącznie po uzyskaniu zgody redakcji. Zainteresowanych subskrypcją prosimy o kontakt z najbliższym Euro Info Centre. Okładka: Jakub Radziejowski czerwiec 2006, nr 3 (85) 3

4 Rynki wschodnie Kazachstan CZY WARTO INWESTOWAĆ W KAZACHSTANIE? Kazachstan leży w Azji Centralnej i zajmuje dziewiąte miejsce na świecie pod względem powierzchni km². Terytorium kraju rozciąga się od dolnego biegu Wołgi na zachodzie do podnóży Gór Ałtajskich na wschodzie (3000 km) oraz od Niziny Zachodniosyberyjskiej na północy do pustyni Kyzył-Kum i górnego biegu rzeki Tien-szan (2000 km) na południu. Ludność i język Według danych z lipca 2004 roku Kazachstan liczy 15,1 mln mieszkańców. Ludność narodowości kazachstańskiej stanowi 53%, a rosyjskiej 30%. Pozostałe 17% to przede wszystkim Ukraińcy, Tatarzy, Niemcy, Ujgurowie, Uzbecy, Koreańczycy. Liczbę Polaków szacuje się na ok tysięcy. Język kazachski jest językiem państwowym, natomiast językowi rosyjskiemu nadano status języka oficjalnego, tzn. używanego na równi z językiem państwowym. W praktyce w skupiskach miejskich, nawet wśród Kazachów, używa się języka rosyjskiego. Foto: Anna Pacholak Zasoby naturalne Kazachstan ma niezwykle bogate zasoby surowców. Ze 105 pierwiastków chemicznych znajdujących się na tablicy Mendelejewa kraj ten posiada aż 99, z których zbadano 70, a 60 stosuje się w przemyśle. Kazachstan dysponuje znacznymi zasobami ropy naftowej i gazu ziemnego, które znajdują się na zachodzie kraju. Dzięki nim można go zaliczyć do grona państw będących największymi producentami ropy naftowej i gazu ziemnego. Przy umiejętnym użytkowaniu złóż Kazachstan pod względem wykorzystywanego potencjału naftowego nie ustępowałby miejsca Arabii Saudyjskiej, Kuwejtowi czy Zjednoczonym Emiratom Arabskim. Ustrój polityczny Kazachstan jest republiką konstytucyjną z silną władzą prezydencką. W styczniu 1999 roku odbyły się wybory prezydenckie, których zwycięzcą został ponownie Nursułtan Nazarbajew, sprawujący tę funkcję od 1991 roku. Gospodarka Na początku XX wieku gospodarka Kazachstanu opierała się prawie wyłącznie na prymitywnym rolnictwie. Za czasów przynależności do ZSRR na północy kraju utworzono państwowe gospodarstwa rolne i rozpoczęto budowanie od podstaw przemysłu wykorzystującego krajowe bogactwa naturalne. Dziedzinami gospodarki czerpiącymi siłę z krajowych zasobów są w Kazachstanie górnictwo oraz w skromniejszym zakresie przemysł przetwórczy, wytwarzający koncentraty rud, hutnictwo metali kolorowych, petrochemia, a także, choć w jeszcze mniejszym stopniu, przemysł budowy maszyn ciężkich, tekstylny i spożywczy. Gospodarka Kazachstanu jest nadal powiązana przede wszystkim z grupą gospodarek krajów postradzieckich, ale w ostatnich latach obserwuje się rosnący udział innych partnerów zewnętrznych w handlu zagranicznym. O stanie zaawansowania reform gospodarczych może świadczyć m.in. fakt, iż Kazachstan został uznany przez Stany Zjednoczone w dniu 26 marca 2002 roku, jako pierwsze państwo WNP, za kraj o gospodarce rynkowej. Taki status przyznała Kazachstanowi już wcześniej, w październiku 2000 roku, Unia Europejska. Sprzyjające czynniki zewnętrzne wpłynęły w latach na utrzymanie pozytywnych trendów w gospodarce, która wiele zawdzięcza rosnącym cenom surowców, w tym w szczególności ropy naftowej i gazu ziemnego, generującym coraz większe wpływy z eksportu. Przesłanką, pozwalającą przewidywać utrzymywanie się tego pozytywnego wzrostowego trendu również w przyszłości, jest wysoka stopa inwestycji. Rosła ona w okresie w tempie przekraczającym 10% rocznie. Na tle innych gospodarek WNP Kazachstan prezentował się w okresie bardzo korzystnie zarówno pod względem wzrostu PKB w kate- 4 czerwiec 2006, nr 3 (85)

5 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Rynki wschodnie Kazachstan goriach realnych i inflacji, jak i zmian kursu walutowego. Jako priorytetowe cele polityki gospodarczej określa się modernizację i rozbudowę podstawowej infrastruktury rozbudowę i modernizację sieci dróg (w tym mostów i wiaduktów), wsparcie krajowego sektora wytwórczego (w celu stopniowego zastępowania importu wyrobami krajowymi), rozwój wsi (m.in. poprzez zwiększenie przetwórstwa płodów rolnych), budowę obiektów socjalnych. Sektor naftowy i gazownictwo Do 2015 roku Kazachstan zamierza zwiększyć roczną produkcję gazu ponadtrzykrotnie, przeznaczając znaczną część wydobycia na eksport. Kazachstan należy do światowych liderów, jeśli chodzi o złoża ropy naftowej wydobywa ok. 1,0% światowych zasobów tego surowca. Pełne wykorzystanie wydobywanej ropy i gazu utrudnia brak rurociągów. Mimo to Kazachstan zwiększył wydobycie ropy z 530 tys. baryłek dziennie w 1992 roku do około 1 mln baryłek dziennie w 2003 roku (około 1,3 mln baryłek obecnie). W celu zwiększenia możliwości wykorzystania istniejącego potencjału wydobywczego rozpoczęto proces prywatyzacji, dopuszczając do sektora naftowego firmy zagraniczne. Mimo ogromnych zasobów produkcja gazu pokrywa zaledwie 30-45% krajowego zapotrzebowania. W związku z powyższym Kazachstan musi importować gaz w celu całkowitego zaspokojenia krajowego popytu, głównie z Uzbekistanu i Rosji. Przewidywania dotyczące dynamicznego rozwoju sektora naftowego i gazowego powodują, że rynek ten stwarza potencjalnie duże możliwości dla dostawców maszyn i urządzeń oraz usług. Wartość rynku maszyn i urządzeń dla sektora naftowego i gazowego szacowana jest na ok. 2,1 mld dolarów. Rolnictwo Rolnictwo jest drugim, po górnictwie nafty i gazu, najważniejszym sektorem gospodarki kazachstańskiej. W sektorze tym zatrudnionych jest ok. 9% ludności. Pola uprawne rozciągają się na przestrzeni 223 mln ha, w tym uprawy zbóż wynoszą 27 mln ha, a obszary nawadniane 2,3 mln ha. W 2002 roku uprawa zbóż i hodowla zwierząt stanowiły odpowiednio 58 i 42% produkcji rolnej ogółem. Kluczowym problemem rolnictwa jest jego relatywnie niska wydajność, jak również niski stopień przetworzenia dostarczanych przez nie towarów. Duże potrzeby modernizacyjne przy niedostosowaniu produkcji krajowej do struktury popytu stwarzają wiele możliwości dla eksporterów maszyn i urządzeń, jak również potencjalnych inwestorów. Elektroenergetyka Elektroenergetyka stanowi jedną z bardziej rozwojowych gałęzi gospodarki. Zaangażowanie się inwestorów zagranicznych w tym sektorze było możliwe dzięki procesowi prywatyzacji. Jego obecne tempo wstrzymuje jednak dalsze reformy w tym sektorze. Prowadzenie działalności gospodarczej W Kazachstanie dopuszcza się na mocy aktów prawnych dla podmiotów prawnych następujące formy działalności gospodarczej: spółkę jawną, spółkę komandytową, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, spółkę z rozszerzoną odpowiedzialnością, spółkę akcyjną (otwartą lub zamkniętą). Foto: Anna Pacholak czerwiec 2006, nr 3 (85) 5

6 Rynki wschodnie Kazachstan Tworzenie i funkcjonowanie przedsiębiorstw W praktyce najbardziej popularnymi formami prawnymi prowadzenia działalności gospodarczej stosowanymi przez przedsiębiorców zagranicznych są spółki z o.o., spółki akcyjne oraz przedstawicielstwa. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Najczęściej występującą w Kazachstanie formą prawną jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Udziałowcami mogą być jedna lub więcej osób fizycznych bądź prawnych, jednak ich liczba nie może być wyższa niż 100. Kapitał statutowy jest podzielony na udziały, tak jak to określono w dokumentach założycielskich. Udziałowcy spółki nie odpowiadają za podejmowane przez nią zobowiązania i ponoszą ryzyko strat związane z działalnością spółki tylko do wysokości wniesionych przez siebie udziałów. Kapitał założycielski składa się z wkładów poszczególnych założycieli. Wysokość funduszu (TOO) w dniu składania dokumentów założycielskich w celu dokonania rejestracji nie może być mniejsza niż 100 MIP (tzw. miesięcznych indeksów przeliczeniowych). W 2004 roku minimum kapitałowe wynosiło 659 dolarów (przy kursie 1 dolar = 139 kazachstańskich tenge KZT). Spółki akcyjne Spółka akcyjna (SA) jest popularną formą prawną wielu podmiotów działających w Kazachstanie. Ustawa o spółkach akcyjnych odpowiada pod wieloma względami standardom międzynarodowym. W Kazachstanie istnieją dwa typy spółek akcyjnych: otwarta i zamknięta. Spółka zamknięta rozpowszechnia swoje akcje tylko wśród akcjonariuszy i określonej liczby podmiotów. Liczba akcjonariuszy nie może przekraczać 100. Akcje nie mogą być emitowane w drodze subskrypcji ani nie można nimi handlować na giełdzie. Spółka akcyjna otwarta może mieć nieograniczoną liczbę akcjonariuszy, którzy dowolnie dysponują swoimi akcjami. Minimalny kapitał założycielski spółki akcyjnej wynosi 50 tys. MIP (około 330 tys. dolarów). Założycielami spółki akcyjnej mogą być osoby fizyczne i/lub prawne, zarówno kazachstańskie, jak i zagraniczne, a także obce państwa i organizacje międzynarodowe. Nowa ustawa zezwala, aby osoba fizyczna lub prawna była jedynym założycielem spółki akcyjnej. Podstawowymi dokumentami założycielskimi spółki akcyjnej są: umowa założycielska i statut. Filia Pod pojęciem filii stałego przedstawicielstwa rozumie się wszelkie miejsca, gdzie prowadzi się działalność gospodarczą, w szczególności biura, filie, pomieszczenia produkcyjne, warsztaty, place budowy, montownie, miejsca wydobycia lub pozyskania surowców albo budynki gospodarcze, w których świadczone są usługi, a także miejsca zarządzania (ang. place of management). Koncepcja stałego przedstawicielstwa nie wymaga prowadzenia działalności w odrębnym budynku. Wystarczy biurko, pokój lub coś, co będzie nosiło znamię stałej działalności. Filia nie ma osobowości prawnej, ale może zaciągać zobo- Foto: Anna Pacholak 6 czerwiec 2006, nr 3 (85)

7 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Rynki wschodnie Kazachstan wiązania i nabywać prawa na rzecz i w imieniu spółki matki. W konsekwencji może prowadzić działalność gospodarczą, przynoszącą dochody podlegające opodatkowaniu. Przedstawicielstwo Przedstawicielstwo nie jest osobą prawną i nie może prowadzić działalności gospodarczej. Głównym celem działalności przedstawicielstwa jest udzielanie i zbieranie informacji, nawiązywanie kontaktów handlowych, przygotowywanie wizyt i rozmów itp. Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej Istotnym utrudnieniem jest zbiurokratyzowane otoczenie biznesowe istniejące w Kazachstanie. Pod tym pojęciem kryją się działania najróżniejszych organów administracji państwowej i instytucji, uczestniczących w procesie dopełniania formalności niezbędnych dla założenia i funkcjonowania spółki. Przykładowo, średni czas potrzebny do zarejestrowania działalności gospodarczej wynosi około 54 dni (prawie 2 miesiące), a średni czas, który należy poświęcić na przygotowania formalne niezbędne dla zawarcia kontraktu to 120 dni (4 miesiące). Ustawodawstwo kazachstańskie wymaga licencji upoważniających do prowadzenia niektórych rodzajów działalności gospodarczej. Licencje mogą być udzielane zarówno kazachstańskim, jak i zagranicznym obywatelom i podmiotom prawnym, a także osobom nieposiadającym obywatelstwa tego kraju i organizacjom międzynarodowym. W zależności od specyfiki działalności licencje są przyznawane jako: stałe na podjęcie danej działalności gospodarczej, wydawane bezterminowo; dopuszcza się wydanie licencji na kilka rodzajów działalności (jeżeli są one spójne pod względem technologicznym); czasowe udzielane na ograniczony okres, na wytwarzanie lub wydobywanie wyrobów lub kopalin w granicach określonych wagowo, ilościowo lub objętościowo, realizowane zgodnie z ustawodawstwem dewizowym Republiki Kazachstanu dla operacji związanych z przepływem kapitału, w związku z importowymi i eksportowymi kontraktami uwzględniającymi terminy płatności za towary i usługi; operacyjne uzyskiwane na wykonywanie określonych operacji bankowych oraz rozliczenia związane z transferem walut, określone ustawodawstwem dewizowym. Licencja jest udzielana każdemu, kto spełnia przewidziane prawem wymogi. Zagraniczni inwestorzy otrzymują ją na tych samych warunkach i w tym samym trybie postępowania, co obywatele kazachstańscy. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego Zagraniczni inwestorzy mogą prowadzić w Kazachstanie działalność gospodarczą, tworząc przedsiębiorstwa ze 100--procentową własnością kapitału zagranicznego lub w postaci wspólnych przedsięwzięć z częściowym udziałem kapitału kazachstańskiego i zagranicznego, a także za pośrednictwem filii albo przedstawicielstw swoich firm. Rejestracja spółki Spółka musi być zarejestrowana w odpowiednim departamencie Ministerstwa Sprawiedliwości. W państwowym rejestrze podmiotów prawnych figuruje nazwa spółki, adres, wielkość kapitału statutowego, nazwiska założycieli i członków zarządu. Opłata za rejestrację jest równowartością 20 MIP (miesięcznych indeksów przeliczeniowych), obowiązujących w dniu złożenia dokumentów do rejestracji (w styczniu 2001 roku ekwiwalent 20 MIP wynosił około 107 dolarów; zaś w 2004 roku 132 dolarów). W celu zarejestrowania spółki należy złożyć następujące dokumenty: podanie, statut, potwierdzenie dokonania opłaty rejestracyjnej, dokumenty upoważniające osoby zakładające spółkę, działające w imieniu innych osób prawnych do wykonywania tego rodzaju czynności, potwierdzenie z kazachstańskiego urzędu skarbowego, że założyciele nie zalegają z opłatami (podatkami) na rzecz budżetu państwa, wypis z rejestru handlowego lub KRS bądź inny dokument świadczący o tym, że założyciel jest zarejestrowany w swoim kraju macierzystym (jeśli jeden z partnerów jest zagranicznym podmiotem prawnym), fotokopię paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość (jeśli jeden z partnerów jest zagraniczną osobą fizyczną), protokół z posiedzenia założycielskiego, dokument potwierdzający adres spółki. Dwa ostatnie punkty dotyczą wyłącznie spółek akcyjnych. Orientacyjne terminy założenia firmy Zgodnie z obowiązującymi przepisami proces rejestracji w sądzie administracyjnym wynosi 15 dni roboczych. Na rejestrację w urzędzie statystycznym i w urzędzie skarbowym potrzeba po 2 dni robocze, zaś na przygotowanie pieczątki i konta bankowego około 1 dnia roboczego. Jak pokazuje praktyka, większość zagranicznych partnerów zainteresowanych prowadzeniem działalności gospodarczej w Kazachstanie korzysta z usług wyspecjalizowanych firm prawniczych. Otwieranie rachunku bankowego Nie istnieją żadne różnice w zasadach zakładania kont bankowych pomiędzy obcokrajowcami oraz obywatelami Kazachstanu w przypadku kont inwestycyjnych czy też niezbędnych dla prowadzenia działalności eksportowo-importowej. System podatkowy Podstawą prawną obowiązującego systemu podatkowego w Kazachstanie jest Ustawa o podatkach i innych obowiązkowych wpłatach do budżetu z dnia 24 kwietnia 1995 roku, z późniejszymi zmianami i poprawkami z sierpnia 1999 roku oraz Ustawa o podatkach z lipca 2001 roku. Określony powyższym aktami ustawodawczymi system podatkowy obejmuje podatki i opłaty obowiązujące na terytorium całego kraju. W Kazachstanie istnieje 16 rodzajów podatków i opłat. Generalnie możemy je podzielić na podatki powszechne i lokalne. Do podatków i opłat powszechnych należą: podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), podatek dochodowy od osób prawnych (CIT), podatek VAT, podatek akcyzowy, opłata rejestracyjna za emisję papierów wartościowych, podatki i opłaty za eksploatację zasobów naturalnych, świadczenia socjalne oraz opłata tranzytowa za przejazd samochodem osobowym przez terytorium Kazachstanu. Do podatków lokalnych należą: podatek dokończenie na stronie 9 czerwiec 2006, nr 3 (85) 7

8 Rynki wschodnie Kazachstan POLECAM KAZACHSTAN Bożena WRÓBLEWSKA Nie tylko dlatego, że jest to kraj, który rozwija się w niespotykanym, nie tylko w Azji, tempie, ale również dlatego, że cenią w nim i Polaków, i polskie towary. Na boom gospodarczy, którego jesteśmy świadkami, składa się stabilna sytuacja polityczna i krok po kroku wprowadzane prorynkowe reformy. Dzięki nim Kazachstan w roku 2007 zostanie członkiem Światowej Organizacji Handlu WTO i będzie do niej przyjęty wcześniej niż Rosja. A co najważniejsze, rząd Kazachstanu potrafi umiejętnie wykorzystać olbrzymie bogactwa naturalne przede wszystkim ropę naftową i gaz. Polacy z Kazachami współpracują z roku na rok coraz śmielej. Wzrost naszego eksportu wyniósł w ub.r. 140 proc., a wstępne dane z 2006 roku sygnalizują dalszy szybki wzrost eksportu. Kazachstan jest żywo zainteresowany rozwijaniem kontaktów handlowych z Polską, krajem Unii Europejskiej. Przekonało się o tym 86 polskich firm, które uczestniczyły w majowej II Polskiej Wystawie POLAND EXPO AŁMA ATY Z wypowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzeja Kaczmarka i przedstawiciela kazachstańskiego rządu Aidosa Bozżigitowa wynika, że istnieją realne szanse podwojenia obrotów. Będzie to możliwe, ponieważ Ministerstwo Gospodarki, powierzając Centrum Promocji Krajowej Izby Gospodarczej organizację II Polskiej Wystawy Narodowej POLAND EXPO AŁMA ATY 2006, ułatwiło przede wszystkim małym i średnim firmom nawiązanie kontaktów na bogatym i stabilnym rynku. Bez dofinansowania (50 proc. kwalifikowanych kosztów udziału, nie więcej niż 20 tys. zł) większość polskich Bożena Wróblewska, prezes zarządu Krajowej Izby Gospodarczej Centrum Promocji przedsiębiorców nie mogłaby wyjechać do odległego o 5 tysięcy kilometrów Kazachstanu. Polecam Kazachstan, ponieważ uważam, że musimy wykorzystać możliwości, jakie stwarza ten bogaty, życzliwy Polakom kraj. Od sześciu lat pomagam polskim przedsiębiorcom poznawać tamtejszy rynek, który zmienia się w ogromnym tempie. Niech o tym świadczy choćby 10-procentowy wzrost PKB za ubiegły rok. Do Astany, Ałma Aty czy Czimkentu przyjeżdżają przedstawiciele najbogatszych państw świata. To ostatni moment, by i polscy przedsiębiorcy znaleźli tam miejsce dla siebie. Praktycznie, jak mieliśmy okazję się o tymprzekonać w czasie wystawy, zbyt mają wszystkie towary. Ale największe możliwości mają firmy budowlane, gdyż kraj ten to jeden wielki plac budowy. Astana, nowa stolica, jest budowana jak Brasilia w stepie. Ale w Kazachstanie dużo jest do zrobienia również w dziedzinie przetwórstwa ropy i gazu oraz w przemyśle rolno-spożywczym. Dystanse, jakie trzeba pokonywać, to okazja dla firm transportowych i motoryzacyjnych, producentów samochodów, wagonów, samolotów i ś m i g ł o w c ó w oraz wytwórców części zamiennych do takiego sprzętu. Sprzedawać można też środki łączności. Poszukiwane są również wyroby Foto: Agata Szczypa konsumpcyjne kosmetyki i leki, wyroby elektrotechniczne i elektroniczne. Wciąż nieodkrytym źródłem dochodów może być turystyka. Przy czym ma to być wymiana turystów w obie strony. Kazachowie chętnie sprowadzają gotowe artykuły spożywcze, zwłaszcza mięso i przetwory mleczne. Rząd Kazachstanu chce rozwijać produkcję własną, stąd potrzeba inwestycji w maszyny i urządzenia, linie produkcyjne 8 czerwiec 2006, nr 3 (85)

9 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Rynki wschodnie Kazachstan oraz nowoczesne technologie. Ważne tylko, by sprzedawać produkty wysokiej jakości i zrobione z zastosowaniem najwyższych światowych technologii. Kazachowie mają pieniądze, są wymagającym, ale i wiarygodnym partnerem handlowym. Wszyscy Polacy tam obecni podkreślają ich wyjątkową solidność. Przypominają, że z Niemcami mamy kłopoty, że Skandynawowie zawodzą, a Kazachowie nigdy. Oczywiście handel nie przebiega tam bezkonfliktowo. Bywają kłopoty z wizami, mamy do czynienia z nadmiernie rozbudowaną machiną biurokratyczną, są problemy z uzyskiwaniem pozwoleń na pracę w przedstawicielstwach polskich firm. Wciąż nie ma bezpośredniego połączenia lotniczego z Warszawy do Ałma Aty czy Astany. Te trudności, które zresztą można złagodzić, są niczym w porównaniu z korzyściami, jakie można odnieść, współpracując z firmami w tym odległym o 5 tysięcy kilometrów krajem. Ta odległość jest bodaj najpoważniejszą przeszkodą we współpracy. Z Kazachstanem nie da się bowiem han dlować przez Internet ani za pomocą faksu. Trzeba tam być, a co najmniej bywać. Kazachowie to naród bardzo gościnny, więc trzeba pielęgnować i rozwijać kontakty osobiste. Nie można też narzucać swoich zwyczajów ani poglądów. Koniecznie trzeba poznać ich obyczaje, a raczej nauczyć się ich i przestrzegać przyjętych w krajach azjatyckich norm. No i nie wolno lekceważyć partnera, co robią czasem Polacy na Wschodzie, zasługując na niezbyt pochlebne miano polskiego pana. O znajomości rosyjskiego nie powinnam przypominać. Nawiązanie kontaktów nie jest trudne. W Polsce można uzyskać dużo informacji i konkretnej pomocy ze strony Ambasady Kazachstanu, a zwłaszcza jej radcy han dlowego pana Ałtaja Abibułajewa. Służy pomocą Centrum Promocji, którym kieruje życzliwy przedsiębiorcom polski radca handlowy w Ałma Acie pan Zbigniew Świerzawski. Centrum Promocji proponuje, by po sukcesie tegorocznej wystawy powtórzyć ją w roku przyszłym. Zapraszam i polecam Kazachstan. Bożena Wróblewska prezes zarządu Centrum Promocji Krajowej Izby Gospodarczej dokończenie ze strony 7 gruntowy, podatek od pojazdów samochodowych, podatek od majątku osób fizycznych i prawnych. Oprócz tego do lokalnych budżetów wpływają opłaty rejestracyjne i licencyjne za prowadzenie określonej działalności gospodarczej i za sprzedaż na aukcjach. Po upływie sześciu lat od przyjęcia ustawy podatkowej ujawniły się cechy negatywne przyjętego systemu. Przede wszystkim najbardziej zauważalnym aspektem jest duża presja na sferę produkcyjną. W przypadku producentów prowadzących działalność zgodnie ze wszystkimi obowiązującymi zasadami podatki pochłaniają sporą część dochodu. Niektóre akty wykonawcze są bardzo skomplikowane i mało przejrzyste. W celu usprawnienia systemu podatkowego w kraju przyjęto nową ustawę. Podstawowym jej celem jest uproszczenie kodeksu podatkowego oraz zmniejszenie obciążenia podatkami producentów, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw. Podatek dochodowy od osób prawnych mających status rezydenta Podstawowa stawka podatku dochodowego wynosi 30%. Osoby prawne, dla których głównym czynnikiem produkcji jest ziemia, płacą podatek w wysokości 10% dochodu. W przypadku firm ubezpieczeniowych wysokość podatku dochodowego naliczana jest od wartości zebranych składek ubezpieczeniowych; wg stawek od 2 do 4% w zależności od typu ubezpieczenia. Podatek dochodowy od stałych przedstawicielstw zagranicznych osób prawnych (filii) Dodatkowo oprócz 30-procentowego podatku dochodowego, stałe przedstawicielstwa (filie) firm zagranicznych płacą tzw. podatek oddziałowy w wysokości 15%. Efektywna, całkowita stawka podatku dochodowego od stałych przedstawicielstw wynosi 40,5%. Przy uwzględnieniu regulacji wynikających z bilateralnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania stawka ta może zostać zredukowana do 5%. Podatek dochodowy od osób fizycznych Płace oraz inne dodatkowe wynagrodzenia pracowników opodatkowane są według progresywnych stawek podatkowych wynoszących od 5 do 20%. Maksymalna stawka podatku dochodowego od osób fizycznych wynosi 20% i naliczana jest od rocznego dochodu przekraczającego dolarów (około 6,6 mln tenge KZT). Podatek VAT Podatek od wartości dodanej (VAT) płacony jest od sprzedaży większości towarów i usług oraz od towarów importowanych. Stosowana jest jednolita stawka wynosząca 15%. VAT od towarów importowanych jest płacony w momencie odprawy celnej. Stawka na towary eksportowane wynosi 0%, z wyjątkiem eksportu złomu metali kolorowych i żelaza. Stawkę zerową stosuje się dla międzynarodowych przewozów pasażerskich oraz bagaży i towarów, w tym przesyłek pocztowych zarówno wwożonych, jak i wywożonych z terytorium Kazachstanu. Ma ona także zastosowanie w odniesieniu do transportu ładunków w tranzycie przez terytorium Kazachstanu. Akcyza Obecnie do grupy towarów objętych akcyzą zalicza się pochodne ropy naftowej, napoje alkoholowe, spirytus, wyroby tytoniowe, cenne gatunki ryb, kawior, wyroby ze złota, energię, samochody osobowe i inne. Stawki podatku akcyzowego ustala się w procentach od wartości towarów (ad valorem) lub od ilości. Opłaty celne Opłaty celne stosuje się w odniesieniu do deklarowanej wartości towaru importowanego, podlegającego ocleniu, która uwzględnia także koszt transportu towaru do Kazachstanu. Zarówno akcyza, jak i podatek VAT muszą zostać opłacone przed ocleniem towaru. Wysokość ceł waha się od 0 do 30% deklarowanej wartości importowanych towarów w zależności od ich rodzaju. Oprócz tego importerzy ponoszą specjalną opłatę celną w wysokości 50 euro za pierwszą stronę i 20 euro za każdą dodatkową stronę deklaracji celnej. Powyższy artykuł stanowi fragmenty publikacji Kazachstan przewodnik dla przedsiębiorców wydanej w roku 2005 przez EIC, PARP i UNIDO czerwiec 2006, nr 3 (85) 9

10 Rynki wschodnie Uzbekistan CZY WARTO INWESTOWAĆ W UZBEKISTANIE? Uzbekistan leży w Azji Centralnej, nie ma dostępu do morza, pokrywają go głównie pustynie (70%) i stepy. Powierzchnia kraju wynosi 447,4 tys. km², z czego zaledwie 10% stanowią użytki rolne, a rzeki i jeziora niecałe 5%. Klimat jest kontynentalny, skrajnie suchy. Charakterystyczne są duże dobowe różnice temperatur pomiędzy dniem i nocą oraz zimą i latem. Średnia temperatura stycznia waha się w przedziale od 3 C do +3 C, a lipca od +26 C do +32 C. Najniższa, występująca zimą temperatura wynosi 8 C, zaś najwyższa osiąga latem +42 C. Ludność i język Uzbekistan jest najbardziej zaludnionym krajem w Azji Centralnej. W lipcu 2003 roku liczba ludności wynosiła 25,681 mln (w 1992 r. 21,4 mln), co stanowiło prawie 50% całej populacji Azji Centralnej. Ludność narodowości uzbeckiej stanowi 80% (muzułmanie sunnici), Rosjanie 5,5%, Tadżycy 5%, Kazachowie 3%, Karakałpacy 2,5%, Tatarzy 1,5%. Ponadto żyją tam Kirgizi, Turkmeni, Ukraińcy, Żydzi i Polacy (ok. 5 tys.), razem ponad 100 narodowości. Charakterystyczną cechą Uzbekistanu jest wysokie tempo przyrostu naturalnego. Mimo jego spadku w ostatnich latach należy ono do najwyższych wśród krajów WNP. Tylko w latach liczba ludności kraju zwiększyła się o 13%. Językiem państwowym jest język uzbecki, natomiast używany jest również język rosyjski. Przedgórze Gór Zarawszańskich Zasoby naturalne Uzbekistan posiada bogate zasoby surowców naturalnych. Znajduje się tam prawie 100 różnego rodzaju minerałów, w tym ponad 60 wykorzystywanych przemysłowo, mieszczących się w 2900 złożach. Kraj ten zajmuje drugie miejsce wśród krajów WNP, po Federacji Rosyjskiej, a czwarte na świecie pod względem wielkości zasobów rud złotonośnych. Jest także dużym producentem uranu, miedzi i gazu ziemnego. Wydobywane są tam również ołów, cynk, molibden, srebro, wolfram, węgiel, ropa naftowa i rudy żelaza. Wartość udokumentowanych geologicznie surowców nadających się do wydobycia oceniana jest w Uzbekistanie na 500 mld dolarów, a potencjalne ich zasoby na 3500 mld dol. Zainteresowanie pokładami złota na terenie Uzbekistanu wykazuje kapitał zagraniczny, w tym szczególnie amerykański (Newmont Mining) i brytyjski (Oxus Mining). W Uzbekistanie występują także znaczne ilości surowców energetycznych. Geologiczne zasoby węgla kamiennego są oceniane na 5 mld ton, z czego 3 mld ton stanowią zasoby udokumentowane (węgiel brunatny 2 mld ton, a węgiel kamienny 1 mld ton). Zasoby gazu ziemnego w Uzbekistanie oceniane są na 1,87 bln m³, co stanowi około 1,2% światowych rezerw. Mimo posiadania znacznych zasobów surowców naturalnych wskaźnik ich wydobycia w Uzbekistanie jest niższy niż w sąsiednich krajach. W związku z tym działania rządu mają na celu przygotowanie programu zapewniającego inwestorom z branży wydobywczej i energetycznej m.in. specjalne zwolnienia z podatków oraz gwarancje transferu kapitałów i zysku. Ustrój polityczny W dniu 20 czerwca 1990 roku ogłoszono deklarację suwerenności Uzbekistanu, a niepodległość proklamowano 31 sierpnia 1991 roku. Konstytucja została uchwalona 8 grudnia 1992 roku. Ustanawia ona prezydencką formę rządów. Przyznaje prezydentowi prawo powoływania i odwoływania premiera i wicepremierów, ministrów, prokuratora generalnego, dowódców wojskowych, hokimów (gubernatorów). Prezydent oraz powoływany przez niego rząd są najwyższymi organami władzy wykonawczej. Przebudowa gospodarki kraju była Foto: Robert Marcinkowski i jest jednym z najważniejszych zadań stojących przed władzami państwa. Tak zwany model uzbecki, przedstawiony przez prezydenta Karimowa, oparty jest między innymi na następujących założeniach: odpolitycznienie gospodarki, tj. zapewnienie jej priorytetu przed polityką, kierownicza rola państwa, tj. nadanie mu roli głównego organizatora, realizatora i gwaranta reform gospodarczych, nadrzędność prawa we wszystkich sferach działalności państwa i społeczeństwa, prowadzenie skutecznej polityki socjalnej, konsekwencja i etapowość w rozwiązywaniu zadań z uwzględnieniem ich priorytetów i ważności. 10 czerwiec 2006, nr 3 (85)

11 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Rynki wschodnie Uzbekistan Gospodarka Podstawą gospodarki Uzbekistanu jest rolnictwo i górnictwo. Uprawia się przede wszystkim bawełnę, ryż, pszenicę, kukurydzę, warzywa, drzewa i krzewy owocowe, tytoń, trzcinę cukrową. Rolnictwo oparte jest także na hodowli bydła, owiec karakułowych, koni, wielbłądów i jedwabników. Rozwinięty jest również przemysł lekki i spożywczy. W związku z konsumpcyjną orientacją gospodarki udało się uniknąć w tym kraju, w odróżnieniu od wielu bardziej uprzemysłowionych republik byłego ZSRR, znacznego spadku produkcji w pierwszym dziesięcioleciu niepodległości. W czerwcu 2002 roku misja MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) oceniała postęp w realizacji zadań reformatorskich, postawionych przed władzami Uzbekistanu. Ogłoszone trzy miesiące później pozytywne wyniki przeglądu uzbeckiej gospodarki spowodowały, że już pod koniec 2002 oraz na początku 2003 roku przekazane zostały znaczne środki pomocowe na wzmocnienie obronności i infrastruktury tego kraju. W ostatnich latach Uzbekistan uzyskał kredyty z takich państw jak: Korea, Buchara Japonia, Niemcy, Czechy, Turcja, Szwajcaria, Polska, USA i Chiny. Kredyty te są gwarantowane przez rząd Uzbekistanu, gdyż przeznaczono je na zadania priorytetowe. W drugiej połowie 2003 roku rząd uzbecki podjął szereg działań w dziedzinie liberalizacji gospodarki i polityki walutowej. Uchwalone zostały nowe akty prawne w dziedzinie współpracy zagranicznej, dotyczące m.in. wprowadzenia swobodnej wymienialności walut dla operacji bieżących. Podjęte działania są częścią pakietu reform uwzględniających zalecenia MFW. W 2003 r. PKB Uzbekistanu wzrósł już po raz ósmy z rzędu, co potwierdzają zarówno oficjalne źródła rządowe, jak i dane organizacji i instytucji międzynarodowych. Według oficjalnych danych nominalna wartość PKB Uzbekistanu zwiększyła się w latach przeszło trzykrotnie, z poziomu 3195 mld do 9664,1 mld sumów. W pierwszym półroczu 2004 roku odnotowano nominalną wartość PKB na poziomie 4695,0 mld sumów, czyli nieomal takim jak w całym 2001 roku. Podjęte w drugiej połowie 2003 roku, zgodne z zaleceniami MFW działania w dziedzinie stabilizacji waluty narodowej spowodowały stopniowe wyhamowanie tempa inflacji. Dość interesująco przedstawiają się obroty handlu zagranicznego Uzbekistanu w pierwszym półroczu 2004 roku. Wysoką dynamikę wykazuje eksport, który osiągnął wartość 2,4 mld dol., co przy imporcie na poziomie 1,7 mld dol. pozwoliło uzyskać ponownie wysokie dodatnie saldo w wysokości około 0,7 mld dolarów. Sektor naftowy i gazowy Według szacunków, w Uzbekistanie znajdują się potwierdzone zasoby ropy naftowej wynoszące 600 mln baryłek, zlokalizowane w ponad 190 odkrytych złożach ropo- i gazonośnych. W celu utrzymania wzrostu wydobycia uzbecki rząd zachęca inwestorów zagranicznych do zaangażowania kapitału w tym sektorze. Powyższa koncepcja jest częścią składową szerszego programu zachęcania inwestorów zagranicznych do alokacji kapitałów w Uzbekistanie, realizowanego zgodnie z dekretem prezydenta z 28 kwietnia 2000 roku. Rolnictwo Rolnictwo w Uzbekistanie jest jednym z najważniejszych sektorów gospodarki. Udział produkcji sektora rolnego w strukturze PKB wynosił w 2003 roku 28,8%. Sektor ten daje zatrudnienie około 1/3 mieszkańców kraju. Jedynie około 10% powierzchni kraju (ok. 4,3 mln ha) zajmują żyzne ziemie doskonale nadające się do upraw rolnych. W tych regionach produkcja rolna i sadownictwo stanowią najbardziej rozwiniętą dziedzinę działalności gospodarczej. Oprócz bawełny uprawiane są zboża, ryż, ziemniaki, warzywa, orzechy arachidowe, melony, arbuzy i inne owoce. W Uzbekistanie uprawia się również rośliny subtropikalne, takie jak figi, granaty i churma. Kraj ten zajmuje wiodące miejsce w WNP w produkcji owoców i warzyw, winogron, skór karakułowych i wełny. Warunki klimatyczne pozwalają na otrzymanie w ciągu roku kilku zbiorów ziemniaków, wielu odmian warzyw i innych upraw. Podstawowym problemem jest konieczność nawadniania. Dotyczy to około 87% uprawianych ziem, które dają 95% całej produkcji rolnej. Innym ograniczeniem jest niedobór nowoczesnych chłodni i przechowalni oraz niewystarczająca liczba przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem owoców i warzyw, a także produkcją opakowań, Foto: Robert Marcinkowski co prowadzi do wielkich strat. Uzbekistan posiada znaczny potencjał pozwalający na zwiększenie rozmiarów eksportu świeżych owoców i warzyw. Bawełna Pomimo rosnącej roli eksportu surowców energetycznych, a zwłaszcza gazu ziemnego, bawełna jest nadal głównym towarem i źródłem eksportowych dochodów Uzbekistanu. Produkcja bawełny w kraju pozostaje nadal pod całkowitą kontrolą państwa. Rząd ustala plany produkcji oraz ceny, dostarcza nasiona oraz skupuje plony od rolników za cenę wahającą się w granicach od 15 do 25% cen światowych. Około 75% produkcji bawełny jest kierowane na eksport. Uprawa bawełny wymaga dużych ilości wody, co w przypadku Uzbekistanu oznacza konieczność prowadzenia intensywnego nawadniania. czerwiec 2006, nr 3 (85) 11

12 Rynki wschodnie Uzbekistan Powoduje to nadmierne wysuszanie sąsiednich obszarów, czego podstawowym przykładem jest katastrofa ekologiczna Jeziora Aralskiego. Przemysł lekki Przemysł lekki Uzbekistanu w naturalny sposób bazuje na pozyskiwanym lokalnie surowcu, jakim jest włókno bawełniane. Kraj ten zajmuje piąte miejsce na światowym rynku jego producentów oraz drugie na liście jego eksporterów. Energetyka Uzbekistan jest największym producentem energii elektrycznej w Azji Centralnej. Kraj ten, wchodzący w skład Zintegrowanego S y s t e m u E n e r g e t y c z n e g o Azji Centralnej (ZSEAC), dostarcza ponad połowę wytwarzanej w ramach tego systemu energii elektrycznej. W ostatnim okresie opracowano program budowy małych elektrowni wodnych, który ma sprzyjać kompleksowemu wykorzystaniu hydroenergetycznego potencjału Samarkanda rzek, zbiorników wodnych i kanałów nawadniających oraz umożliwiać lepsze zaopatrzenie w energię elektryczną miejscowości wiejskich. Transport Transport odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce Uzbekistanu, położonego w samym sercu Azji i uzależnionego od połączeń biegnących przez terytoria sąsiadów. Problemy komunikacji międzynarodowej nabrały wagi po upadku ZSRR. Prowadzenie działalności gospodarczej System prawny Warunki tworzenia przedsiębiorstw i ich działalność w Uzbekistanie regulują następujące akty prawne: kodeks cywilny (z 1997 roku, wraz z poprawkami), Ustawa o przedsiębiorstwach z 1991 roku, wraz z poprawkami, Ustawa o towarzystwach gospodarczych z 6 grudnia 2001 roku, Ustawa o spółkach z ograniczoną i dodatkową odpowiedzialnością z 6 grudnia 2001 roku, Ustawa o spółkach akcyjnych i ochronie praw udziałowców z 26 kwietnia 1996 roku. Powyższe akty prawne dopuszczają prowadzenie działalności: spółek akcyjnych (otwartych i zamkniętych), spółek z ograniczoną i dodatkową odpowiedzialnością, towarzystw gospodarczych (spółek osobowych) jawnych i komandytowych. Nie ma w zasadzie ograniczeń w zakresie stosowania tej czy innej formy prawnej przy zakładaniu spółki przez zagraniczne podmioty. Mogą one tworzyć również filie (przedsiębiorstwa zależne), przedstawicielstwa oraz oddziały. Spółki akcyjne Spółka akcyjna (SA) jest formą prawną stosowaną przez wiele podmiotów działających w Uzbekistanie. Spółka akcyjna jest osobą prawną, która gromadzi kapitał na swoją działalność, emitując akcje. Może mieć jednego lub wielu założycieli. Akcjonariusze takiej spółki nie odpowiadają za jej zobowiązania i ponoszą ryzyko strat tylko do wartości posiadanych akcji. W Uzbekistanie istnieją dwa typy spółek akcyjnych: spółka otwarta i spółka zamknięta. Spółka zamknięta rozpowszechnia swoje akcje tylko wśród określonej liczby podmiotów (założycieli lub wcześniej określonych akcjonariuszy). Liczba akcjonariuszy nie może przekraczać 50, a akcje spółki nie mogą być rozpowszechniane w wolnej sprzedaży. Kapitał zakładowy spółki zamkniętej nie może być mniejszy niż 200 minimalnych miesięcznych wynagrodzeń (od 1 sierpnia 2004 r.: 200 x 6530 UZS (sum uzbecki) = UZS, co stanowi równowartość ok dol.). Spółka akcyjna otwarta może mieć dowolną liczbę akcjonariuszy, nie obowiązują w niej o g r a n i c z e n i a dotyczące obrotu akcjami. Jej wyniki finansowe muszą być co roku poddawane audytowi oraz publikowane. Kapitał zakładowy spółki otwartej od 1 lutego 2003 roku nie może być mniejszy niż r ó w n o w a r t o ś ć dol. Foto: Robert Marcinkowski Spółki z ograniczoną oraz dodatkową odpowiedzialnością Spółki te mogą być tworzone przez jednego lub wielu założycieli. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, a ich ryzyko ograniczone jest do wysokości wniesionych wkładów. Minimalny poziom kapitału założycielskiego obu typów spółek stanowi równowartość 50 minimalnych miesięcznych wynagrodzeń ( sumów uzbeckich). Kapitał ten musi być wniesiony w terminie określonym w dokumentach założycielskich spółki, jednak nie później niż rok od daty rejestracji spółki. Towarzystwa gospodarcze (spółki osobowe) Zasady funkcjonowania towarzystw gospodarczych zostały określone w Ustawie o towarzystwach gospodarczych z 6 grudnia 2001 roku. Towarzystwa go- 12 czerwiec 2006, nr 3 (85)

13 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Rynki wschodnie Uzbekistan spodarcze stanowią zasadniczo odpowiednik polskich spółek osobowych, jednak w odróżnieniu od nich posiadają osobowość prawną. Minimalny kapitał zakładowy potrzebny do utworzenia towarzystwa gospodarczego wynosi 50 minimalnych miesięcznych wynagrodzeń. Kapitał ten musi być wniesiony w terminie określonym w dokumentach założycielskich towarzystwa, jednak nie później niż rok od daty rejestracji. Filie Zgodnie z kodeksem cywilnym Uzbekistanu filie (przedsiębiorstwa zależne) są traktowane jako osobne podmioty prawne. Filia jest tworzona przez spółkę matkę, która poprzez swój udział w kapitale filii ma wpływ na proces decyzyjny podmiotu zależnego. Filia nie odpowiada za zobowiązania spółki matki. Oddziały Kodeks cywilny określa, że oddziały podmiotów prawnych mogą pełnić wszystkie funkcje przypisane do podmiotu założycielskiego, lecz same nie tworzą nowego podmiotu. W praktyce jednak oddziały są często postrzegane jako osobne podmioty, w związku z czym ta forma organizacji biznesowej jest raczej rzadko wykorzystywana przez inwestorów zagranicznych. Przedstawicielstwa Przedsiębiorstwa zagraniczne mogą również otwierać przedstawicielstwa, które nie prowadzą działalności gospodarczej, lecz tylko pomocniczą i przygotowawczą, dotyczącą profilu działalności reprezentowanego przedsiębiorstwa. Przedstawicielstwa nie stanowią osobnych podmiotów prawnych. Mimo że nie prowadzą działalności gospodarczej, muszą wypełniać pewne formularze podatkowe, a także prowadzić księgowość. Wszystkie przedstawicielstwa przedsiębiorstw zagranicznych mają obowiązek rejestracji w urzędach podatkowych. Zagraniczne osoby prawne mogą prowadzić niektóre rodzaje działalności gospodarczej w Uzbekistanie bez tworzenia struktur na terenie tego państwa. Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej Ustawodawstwo uzbeckie wymaga licencji na prowadzenie niektórych rodzajów działalności gospodarczej. Mogą one być udzielane zarówno uzbeckim, jak i zagranicznym obywatelom i podmiotom prawnym. Licencje są wymagane do prowadzenia działalności m.in. w budownictwie, ubezpieczeniach, finansach i telekomunikacji. Istotnym czynnikiem negatywnie rzutującym na swobodę prowadzenia działalności gospodarczej jest obowiązek odsprzedawania części wpływów walutowych z tytułu eksportu towarów i usług według oficjalnego kursu wymiany. Został on nałożony postanowieniem Rady Ministrów z 26 grudnia 1998 roku O dodatkowych środkach wzmocnienia pozagiełdowego rynku walutowego. Jednym z istotniejszych i najbardziej uciążliwych dla przedsiębiorców problemów systemu finansowego Uzbekistanu jest ograniczona podaż gotówki w bankach. W efekcie występują dwa rodzaje pieniądza bardziej pożądana gotówka i mniej wartościowy pieniądz bankowy, który trudno jest wymienić na gotówkę. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest m.in. tworzenie się czarnorynkowego kursu dolara, który jest niższy od oficjalnego. Rejestracja przedsiębiorstw Rejestracją podmiotów gospodarczych w Uzbekistanie zajmuje się Ministerstwo Sprawiedliwości oraz urzędy administracji lokalnej (hokimaty). Ministerstwo Sprawiedliwości zajmuje się rejestracją firm ubezpieczeniowych, giełd, bazarów zlokalizowanych w Taszkencie oraz przedsiębiorstw z udziałem kapitału, w których inwestor zagraniczny posiada przynajmniej 30% udziałów, a kapitał zakładowy wynosi co najmniej 150 tys. dol. Wszystkie pozostałe spółki, w tym firmy z kapitałem zagranicznym, niespełniające powyższych kryteriów, podlegają rejestracji w hokimatach. Natomiast zakładanie spółek z udziałem inwestora zagranicznego z kapitałem zakładowym wyższym niż 20 mln dol. wymaga uzyskania zgody Rady Ministrów. Przedstawicielstwa zagranicznych podmiotów prawnych podlegają procedurze akredytacji w Agencji Zagranicznych Stosunków Gospodarczych. Choć w założeniach nie jest to proces złożony, w praktyce uzyskanie akredytacji trwa około jednego miesiąca. Akredytacja jest wydawana na okres do trzech lat, a następnie może być co roku odnawiana. System podatkowy Podatek dochodowy (od zysku) od podmiotów prawnych Uzbeckie przedsiębiorstwa, również te z udziałem kapitału zagranicznego, są opodatkowane w odniesieniu do wszystkich swoich dochodów, także tych uzyskanych poza terytorium kraju. Zagraniczne osoby prawne podlegają obowiązkowi podatkowemu w Uzbekistanie tylko w zakresie dochodów uzyskanych w ramach działalności prowadzonej w tym kraju. Zgodnie z kodeksem podatkowym najwyższa możliwa stawka podatku dochodowego od przedsiębiorstw wynosi 35%, przy czym aktualna wysokość tego podatku jest corocznie ustalana przez uzbecki rząd. W 2004 roku stawka podstawowa wynosiła 18%, natomiast w 2005 roku została obniżona do poziomu 15%. Jednocześnie stosowanych jest wiele stawek ulgowych, które dotyczą dużej grupy podmiotów gospodarczych. Najważniejsze z ulg w podatku dochodowym dotyczą: wszystkich nowych przedsiębiorstw za wyjątkiem giełd papierów wartościowych i giełd towarowych oraz pośredników giełdowych, w ciągu dwóch pierwszych lat od momentu rejestracji; nowych przedsiębiorstw utworzonych na terenach wiejskich. Rodzaj dochodu Stawka podatku (w %) Dywidendy i odsetki 15 Telekomunikacja i transport międzynarodowy 6 Składki z tytułu ubezpieczenia i reasekuracji 10 Opłaty licencyjne, honoraria, renty, dochody leasingowe, opłaty za zarządzanie i inne 20 Ze zwolnień w podatku dochodowym korzystają również (m.in.): zagraniczne przedsiębiorstwa zajmujące się wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego, przedsiębiorstwa joint venture z udziałem kapitału zagranicznego, zajmujące się wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego, czerwiec 2006, nr 3 (85) 13

14 Rynki wschodnie Uzbekistan przedsiębiorstwa eksportujące własne produkty i uzyskujące z tego tytułu przychody w walutach wymienialnych, przedsiębiorstwa produkujące towary dla dzieci, zabawki oraz wyroby higieny kobiecej. Podatki od dochodu pobierane u źródła Podatki od dochodu pobierane u źródła są stosowane w odniesieniu do przedsiębiorstw zagranicznych, nieposiadających stałego przedstawicielstwa w Uzbekistanie. Podatki te są pobierane w uzbeckich sumach (UZS) według następujących stawek: Podatek VAT Podatek od wartości dodanej płacony jest od sprzedaży wszystkich towarów i usług oraz od towarów i usług importowanych. Stosowana jest jednolita stawka w wysokości 20% lub stawka zerowa. Niektóre towary i usługi są zwolnione od tego podatku. Wszystkie podatki akcyzowe są włączone do bazy opodatkowania VAT (czyli że VAT się nalicza od wartości towaru powiększonej o podatek akcyzowy). Zerowa stawka podatku VAT obowiązuje wobec towarów eksportowanych za walutę wymienialną, nawozów, smarów i oleju napędowego przeznaczonych dla spółek rolniczych. Specjalne zwolnienia od podatku VAT stosuje się wobec: importu wyposażenia technologicznego, ubezpieczeń i kredytów, transakcji związanych z walutą i papierami wartościowymi, usług medycznych, wydawnictw (łącznie z książkami, gazetami i czasopismami). Akcyza Podatek akcyzowy jest ustalany przez Radę Ministrów odrębnie dla krajowych producentów, importerów oraz eksporterów. Akcyza płacona przez krajowych producentów wynosi od 5 do 80%. Przykładowe stawki tego podatku dla poszczególnych towarów produkowanych w Uzbekistanie kształtują się następująco: wódka 2660 UZS za litr; piwo UZS za litr (w zależności od zawartości alkoholu); papierosy z filtrem 38 lub 45% (w miękkim opakowaniu); papierosy bez filtra 32%; dywany 5%; benzyna 45% (poprzednio 40%); olej napędowy 40%; gaz ziemny 40%; UZBEKISTAN Z EURO INFO Wywiad z Bożeną Podlasek kierowniczką łódzkiej firmy dziewiarskiej Teofilów S.A., uczestniczką misji handlowej do Uzbekistanu, zorganizowanej przez Euro Info Centre Warszawa. Czy wyjazd do Uzbekistanu był Państwa pierwszą misją handlową z Euro Info Centre? Misja handlowa do Uzbekistanu zorganizowana przez Euro Info Centre była pierwszym naszym wspólnym wyjazdem. Czy misja handlowa EIC to Państwa pierwszy wyjazd handlowy do Uzbekistanu, a jeżeli tak, to dlaczego wybrali Państwo właśnie ten kierunek? Uzbekistan jest jednym z liderów produkcji włókna bawełnianego na świecie. Przędza bawełniana produkowana w naszym kraju w większości pochodzi z tamtego rejonu. Ponieważ w ostatnim okresie w prasie specjalistycznej pojawiały się wzmianki o rozwoju uzbeckiego przemysłu lekkiego, należało przypuszczać, że nastąpi ograniczenie sprzedaży samego włókna, natomiast zwiększą się możliwości w dalszym jego przerobie, czy to w postaci przędzy, czy też ewentualnie dzianin oraz tkanin. 2/3 zakupów naszej firmy (w zakresie przędzy stanowią przędze bawełniane, stąd też nasze zainteresowanie tamtym rynkiem. ropa naftowa i kondensat gazowy 25%; ryż 20% (poprzednio 33%). Podatki za eksploatację podziemnych zasobów naturalnych Wszystkie podmioty prawne i osoby fizyczne zajmujące się wydobyciem zasobów naturalnych mają obowiązek płacenia z tego tytułu specjalnych podatków według stawek wynoszących od 0,3 do 24% ceny sprzedaży wydobywanego surowca bez podatków VAT i akcyzy. Jakie są Państwa wrażenia z wizyty w Uzbekistanie? W wyniku wyjazdu zorganizowanego przez EIC, przeprowadzonych tam rozmów i wizyt w zakładach, wspomniane teorie się potwierdziły. Obecnie Uzbekistan jest krajem paradoksów, gdzie można zobaczyć zarówno fabryki niczym z Ziemi obiecanej, jak i bardzo nowoczesne, świetnie wyposażone zakłady. Osoby, które mieliśmy okazję poznać podczas misji, przekazały nam dużą wiedzę o możliwościach współpracy, a Uzbecy jako naród jawią się jako ludzie przyjacielscy i otwarci. Czy odmienność zwyczajów handlowych i kulturowych panujących wśród Uzbeków może, Pani zdaniem, wpłynąć na kontakty handlowe? Trudnością w kontaktach handlowych mogą być proponowane przez stronę uzbecką formy płatności oraz odległość. Z naszego doświadczenia zarówno na płaszczyźnie eksportu, jak i importu wynika, że ewentualna współpraca wymaga czasu potrzebnego na zbudowanie wzajemnego zaufania. Profil produkcji naszego zakładu narzuca nam jednak konieczność zainteresowania się rozwojem przemysłu lekkiego w Uzbekistanie i niewątpliwie będziemy poszukiwali możliwości współpracy. Jak oceniają Państwo organizację wyjazdu? Wyjazd uważam za celowy, dobrze zorganizowany i przemyślany. Jedynym mankamentem było odwołanie targów, które miały stanowić element składowy misji. Rozmawiała Anna Radziejowska Klimat inwestycyjny Oceniając atrakcyjność inwestycyjną Uzbekistanu, warto wskazać słabe i mocne strony tego kraju, jeśli chodzi o siłę przyciągania zagranicznego kapitału. Do mocnych stron można zaliczyć : atrakcyjność kraju pod względem zasobów naturalnych kraj jest bogaty w surowce mineralne i energetyczne, oprócz eksploatacji już odkrytych złóż prowadzone jest również poszukiwanie nowych zasobów; 14 czerwiec 2006, nr 3 (85)

15 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Sektorowy program operacyjny możliwość traktowania Uzbekistanu jako punktu wyjścia dla ekspansji na rynki innych krajów regionu; relatywnie duży rynek wewnętrzny liczba mieszkańców (25 mln) stanowi zachętę do lokowania kapitału, generuje bowiem znaczny popyt na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne; stosunkowo dobrze wykształcona siła robocza; ogromne zapotrzebowanie kraju na nowe technologie; stabilność polityczna kraju i ciągłość sprawowanej w nim władzy, co stanowi istotny czynnik zachęcający do inwestowania; próba stworzenia spójnego systemu prawnego; istniejące zaangażowanie finansowe instytucji międzynarodowych (m.in. EBOR i ABR); zachęcające zwolnienia i ulgi podatkowe dla inwestorów zagranicznych. Wśród słabych stron należy wymienić : położenie geograficzne brak dostępu do morza, uzależnienie od międzynarodowych połączeń transportowych; pustynny charakter kraju (70%); brak ujednoliconego i przejrzystego ustawodawstwa dotyczącego prowadzenia działalności gospodarczej; słaby poziom usług i infrastruktury; wysoki stopień ingerencji państwa w gospodarkę. W celu zachęcania kapitału zagranicznego do inwestowania na terenie Uzbekistanu utworzono sieć wyspecjalizowanych organizacji i urzędów, których zadaniem jest udzielanie pomocy inwestorom zagranicznym. Są to między innymi Agencja ds. Stosunków Gospodarczych z Zagranicą, Izba Producentów Towarów i Przedsiębiorców, Narodowa Korporacja Ubezpieczeń Eksportu i Importu Uzbekinwest. Istnieje również powołana przez rząd spółka Uzbekinvest International, z główną siedzibą w Londynie, która zajmuje się ubezpieczaniem od ryzyka politycznego. Powyższy artykuł stanowi fragment publikacji Uzbekistan przewodnik dla przedsiębiorców wydanej w roku 2005 przez EIC, PARP i UNIDO DZIAŁANIE 2.3 SPO RZL Wojciech SZAJNAR Celem działania 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki jest podniesienie konkurencyjności i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw poprzez doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr zarządzających i pracowników, rozwijanie nowych form pracy, wzmacnianie transferu wiedzy i zacieśnianie współpracy między szkołami wyższymi i przedsiębiorstwami oraz podnoszenie umiejętności i kwalifikacji pracowników służby zdrowia. W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich PARP realizuje następujące schematy w ramach działania 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki: schemat a) Doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr, schemat b) Promocja rozwiązań systemowych w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, schemat c) Podnoszenie umiejętności i kwalifikacji pracowników służby zdrowia. Schemat a) jest wdrażany w postaci konkursu otwartego, wnioski są opracowywane przez projektodawców i składane za pośrednictwem regionalnych Instytucji finansujących do PARP. Wnioski mogą napływać nieprzerwanie do czasu wyczerpania budżetu programu. W ramach tego schematu PARP pełni funkcję instytucji wdrażającej. Agencja jest odpowiedzialna za przygotowanie konkursu o udzielenie dotacji na realizację projektów, podpisanie umów z projektodawcami oraz za organizację systemu nadzoru nad realizacją projektów, które uzyskały wsparcie, dokonywanie płatności na rzecz projektodawców oraz rozliczenie projektów. Projektodawcami w ramach tego schematu są instytucje szkoleniowe, szkoły wyższe oraz ich organy założycielskie, jednostki naukowe, organizacje pracodawców i przedsiębiorców, związki zawodowe oraz organizacje niedziałające dla zysku. Schemat b) jest wdrażany poprzez realizację projektów własnych PARP. Opracowane przez Agencję projekty szkoleniowe podlegają akceptacji przez instytucję zarządzającą SPO RZL w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Wdrażanie odbywa się w ramach umowy z wybranym w drodze przetargu wykonawcą. W razie realizacji schematu c) Podnoszenie umiejętności i kwali- Foto: Artur Hojny Telepraca to jeden z projektów schematu b czerwiec 2006, nr 3 (85) 15

16 Sektorowy program operacyjny fikacji pracowników służby zdrowia PARP pełni rolę instytucji wdrażającej, natomiast jedynym projektodawcą jest Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, który opracował wniosek szkoleniowy z zakresu wczesnej diagnostyki nowotworowej oraz profilaktyki raka szyjki macicy. Schemat a) Doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr Budżet tego schematu jest zależny od kursu złotego/euro i obecnie wynosi ,07 zł. W ramach schematu a) odbyło się dotychczas VII edycji konkursu. Łącznie do RIF wpłynęło 2586 wniosków o dofinansowanie realizacji projektów. Najwięcej wniosków wpłynęło do oceny w województwach mazowieckim (927 wnio- sków), wielkopolskim (253), małopolskim (244), śląskim (211), pomorskim (178), dolnośląskim (145) oraz łódzkim (143). Najmniejsza liczba wniosków wpłynęła w województwach lubuskim (23 wnioski), opolskim (26), warmińsko-mazurskim (27) oraz świętokrzyskim (37). Z tej liczby ocenie merytorycznej w PARP zostało poddanych 2108 wniosków. Pozostałe nie uzyskały akceptacji formalnej. Do uzyskania dofinansowania zostało zaakceptowanych 545 projektów. Łącznie do 30 kwietnia 2006 r. PARP podpisała 436 umów na łączną kwotę dofinansowania ,59 zł, co stanowi 84,37% wartości budżetu schematu. Ostatni termin składania wniosków o do- Wśród wniosków składanych do PARP dominują wnioski o dofinansowanie szkoleń i pomocy doradczej dla kadr zarządzają- cych i pracowników przedsiębiorstw (głównie szkolenia ogólne) oraz studia podyplo- przewidzianych w dokumentach stratejętych około 140% liczby beneficjentów mowe dla kadr gospodarki. Łącznie wg gicznych, tj. w Uzupełnieniu Sektorowego stanu na koniec marca 2006 r. działania Programu Operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich dla całego działania 2.3. merytoryczne rozpoczęły się w 357 projektach. Do 31 marca 2006 r. rozpoczę- ła się realizacja 309 szkoleń oraz 48 edycji studiów podyplomowych r. szkoleniami Według danych na dzień 31 marca w ramach schematu a) zostało objętych beneficjentów, pracowników z Najwięcej studiów podyplomowych realizują uczelnie z województwa mazo- małych i średnich przedsiębiorstw oraz wieckiego (18 edycji), małopolskiego (6), pracowników z 2331 dużych wielkopolskiego (5) oraz pomorskiego (4). przedsiębiorstw. Stanowi to prawie W województwach świętokrzyskim, lubuskim 40% wartości określonej w Sektorowym oraz warmińsko-mazurskim nie są re- Programie Operacyjnym Rozwój zaso- alizowane żadne studia podyplomowe. bów ludzkich. Wyłącznie w ramach umów, które zostały podpisane do 31 marca br., szkoleniami w ramach powyższego schematu ma zo- Należy podkreślić niski wskaźnik rezygnacji z uczestnictwa w szkoleniach, co mo- Liczba beneficjentów objętych szkoleniami w ramach projektów, których realizacja rozpoczęła się do dnia 31 marca 2006 r. finansowanie realizacji projektów upłynął w dniu 17 maja 2006 r. Obecnie trwa ocena formalna ww. wniosków w regionalnych instytucjach finansujących. stać objętych około 255 tys. osób, w tym około 92 tys. pracowników z 9,5 tysiąca dużych przedsiębiorstw oraz około 163 tysięcy pracowników z blisko 71,5 tysiąca małych i średnich przedsiębiorstw (w tym około 5 tys. osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą). Oznacza to, że szkoleniami zostanie ob- że świadczyć o ich dobrej jakości i dopasowaniu do potrzeb beneficjentów. Od początku realizacji schematu a) jedynie 200 osób zrezygnowało z uczestnictwa w szkoleniach już po ich rozpoczęciu. Do końca marca 2006 r beneficjentów ukończyło szkolenia, podnosząc swoje kwalifikacje zawodowe, oraz 16 czerwiec 2006, nr 3 (85)

17 Biuletyn euro info dla małych i średnich firm Sektorowy program operacyjny uzyskało odpowiedni dyplom bądź świadectwo ukończenia szkolenia. Przewiduje się, że w kolejnym kwartale 2006 r. szkoleniami zostanie objętych kolejnych 40 tys. osób. Wśród projektów realizowanych w ramach schematu a) przez beneficjentów, którzy uzyskali pozytywną ocenę Komisji Oceny Projektów i podpisali umowę o dofinansowanie realizacji projektu, najczęściej realizowane są szkolenia z zakresu zarządzania (około 24% wszystkich szkoleń), a następnie z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi (ponad 13%), szkolenia doskonalące umiejętności sprzedażowe (11%), dotyczące nowoczesnych technologii (ponad 9%) oraz szkolenia z zakresu finansów i księgowości (ponad 7% wszystkich szkoleń). Instytucje szkoleniowe aplikujące o wsparcie realizacji projektów szkoleniowych najrzadziej realizują szkolenia z zakresu ochrony środowiska, BHP oraz logistyki i zagadnień rozwoju produkcji. Do dnia 31 marca 2006 r. zakończyła się realizacja 12 projektów, w ramach których szkolenia ukończyło 3075 beneficjentów, w tym 2536 pracowników małych i średnich przedsiębiorstw. Schemat b) Promocja rozwiązań systemowych w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy Budżet tego działania jest zależny od kursu złotego/euro i obecnie wynosi ,78 zł. Do dnia 30 kwietnia br. zostały podpisane umowy z wybranymi wykonawcami 9 projektów na kwotę dofinansowania ,00 zł. Liczba beneficjentów objętych szkoleniami do 31 marca 2006 r. ją się przede wszystkim na wsparciu sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw i osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Na podstawie już rozpoczętych przez PARP projektów własnych w ramach schematu b), szkoleniami zostanie objętych beneficjentów z sektora MSP, około 30 tysięcy pracowników lub właścicieli mikroprzedsiębiorstw oraz 1940 pracowników dużych firm. Do końca marca 2006 r. szkoleniami w ramach realizowanych w schemacie b) projektów zostało objętych 3637 pracowników z 2346 MSP oraz 4 pracowników dwóch dużych przedsiębiorstw. W związku z faktem, że przeważająca część umów na realizację projektów własnych PARP została podpisana bądź w IV kwartale 2005 r., bądź w I kwartale 2006 r., w większości projektów nie rozpoczęły się jeszcze działa- nia o charakterze szkoleniowym. Do dnia 30 kwietnia 2006 r. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości rozpoczęła realizację następujących projektów: Ogólnopolski program szkoleń w zakresie ochrony środowiska W ramach powyższego projektu ogółem zostanie przeszkolonych co najmniej 8000 osób z co najmniej 2000 MSP oraz 500 dużych przedsiębiorstw. Program realizowany jest w oparciu o szkolenia zapoznające kadrę zarządzającą MSP z wymaganiami wynikającymi z regulacji prawnych w zakresie ochrony środowiska oraz poprzez szkolenia dostarczające kadrze MSP wiedzy i umiejętności niezbędnych do kierowania procesami przygotowania i wdrożenia Systemów Zarządzania Środowiskowego (SZŚ). W ramach tego schematu realizowane są projekty własne PARP. Służą one m.in. realizacji szkoleń o znaczeniu sektorowym (np.: BHP, ochrona środowiska), promowaniu dialogu na rzecz zmian w organizacji pracy, promowaniu podnoszenia jakości szkoleń i usług doradczych dla przedsiębiorstw, promowaniu idei doskonalenia zawodowego (life-long learning) lub też realizacji pilotażowych działań szkoleniowo-doradczych w zakresie pracy atypowej (rotacja miejsc pracy, telepraca). Dotychczas, na podstawie akceptacji Instytucji Zarządzającej SPO RZL w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego, przyjęto do realizacji 18 projektów. Projekty przygotowane przez PARP skupia- czerwiec 2006, nr 3 (85) 17

18 Sektorowy program operacyjny Szkolenie kadr MSP w zakresie wdrażania norm BHP Celem projektu jest zapewnienie kadrze zarządzającej i kadrze inżynieryjno-technicznej MSP dostępu do nowoczesnej wiedzy w zakresie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Projekt jest adresowany do przedsiębiorstw sektora produkcyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem sektorów produkujących artykuły spożywcze, drewno i wyroby z drewna, wyroby chemiczne, metale i wyroby z metali, maszyny i urządzenia. Łącznie szkoleniami w ramach projektu zostanie objętych co najmniej osób pracodawców i kadry inżynieryjno-technicznej z 6500 MSP z terenu całej Polski. Telepraca ogólnopolski program promocji i szkoleń dla przedsiębiorców Projekt obejmie 5200 pracowników przedsiębiorstw i samorządów terytorialnych, w tym: 4700 osób z 3950 MSP, 200 osób z 50 dużych przedsiębiorstw, 300 pracowników jednostek samorządu terytorialnego (JST) z 200 JST. W ramach projektu zakłada się m.in. stworzenie mechanizmów funkcjonowania rynku telepracy w Polsce oraz wzrost wiedzy o możliwości wykorzystania formy telepracy. Do projektu będą włączone gminne centra informacji, które będą promować telepracę wśród osób bezrobotnych. Inwestycja w kadry W ramach projektu wsparcie uzyska 4500 firm, 1000 instytucji szkoleniowych i 400 organizacji przedsiębiorców, obejmie ono w sumie 9900 osób. Projekt jest skierowany do pracowników działów kadr MSP oraz do instytucji szkoleniowych. Celem usługi szkoleniowej jest skoordynowanie potrzeb pracodawców w zakresie szkoleń i oferty instytucji szkoleniowych. Ma ona również na celu zainteresowanie pracowników działów kadr nowoczesnymi metodami szkoleń i rozwojem zawodowym pracowników oraz promowanie wśród instytucji szkoleniowych nowoczesnej metodyki szkoleń i technik badania potrzeb szkoleniowych. Program szkoleń promujących klastering Projekt ma na celu zapoznanie kadry firm z wybranych branż z zasadami i praktyką realizacji idei klastrów. Przedsiębiorstwa zostaną przeszkolone m.in. w zakresie funkcjonowania klasteringu, kooperacji i komunikacji oraz podejmowania wspólnych działań marketingowych i dystrybucji. Projekt przewiduje również szkolenia wąskoprofilowe związane z potrzebami branż, które reprezentują firmy uczestniczące w projekcie oraz praktyczne warsztaty z zakresu organizacji współpracy, marketingu wspólnych produktów, definiowania potrzeb w stosunku do organów samorządowych, wyższych uczelni i instytutów naukowych. W szkoleniach i pozostałych działaniach w ramach projektu weźmie udział co najmniej 1260 osób, w tym 900 osób z 400 mikroprzedsiębiorstw, 260 osób z 140 MSP, 40 osób z 10 dużych przedsiębiorstw, 60 przedstawicieli władz lokalnych z 20 jednostek samorządu terytorialnego. Program szkolenia kadr dla rozwoju produktów turystycznych Celem usługi szkoleniowej jest podniesienie konkurencyjności podmiotów funkcjonujących w branży turystycznej w wybranych regionach i mających wpływ na jej funkcjonowanie, poprzez doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr zarządzających i pracowników. Projekt przewiduje szkolenia zawodowe i językowe dla pracowników regionalnych przedsiębiorstw turystycznych oraz promocję ich oferty wśród touroperatorów. Będzie on realizowany na terenie pięciu województw: podlaskiego, świętokrzyskiego, kujawskopomorskiego, dolnośląskiego i pomorskiego. Przeszkolonych zostanie 600 osób reprezentujących samorząd terytorialny i 200 osób reprezentujących organizacje pracodawców. Szkolenia będą dotyczyć również doskonalenia lokalnych i regionalnych produktów turystycznych oraz marketingu i poprawy jakości usług turystycznych. Beneficjenci ogółem: 2115 osób, w tym 1295 osób z 4300 MSP, 20 osób z 20 dużych przedsiębiorstw, 600 przedstawicieli władz lokalnych z jednostek samorządu terytorialnego, 200 pracowników organizacji przedsiębiorców i pracodawców ze 100 organizacji. Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw sektora przemysłu drzewnego Celem projektu jest poprawa systemu zarządzania w firmach, uzupełnienie wiedzy zawodowej nowo zatrudnianych pracowników oraz ułatwienie współpracy MSP z dużymi firmami na zasadzie podwykonawstwa. Projekt zmierza do zwiększenia konkurencyjności polskiego sektora drzewnego na rynku międzynarodowym. Realizowane usługi szkoleniowe mają zasięg ponadlokalny i są skierowane do kadry menedżerskiej i pracowników MSP. W szkoleniach realizowanych w ramach projektu weźmie udział co najmniej 5000 osób, w tym 3130 osób z 1700 mikroprzedsiębiorstw, 1870 osób z 600 MSP. Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw branży elektronicznej Projekt obejmuje realizację usług szkoleniowych o zasięgu ponadlokalnym dla kadry menedżerskiej i pracowników MSP branży elektronicznej. Przewidziane są szkolenia służące poprawie systemu zarządzania strategicznego i operacyjnego w firmach (logistyka, zarządzanie jakością, pozyskiwanie technologii itp.). Działania mają na celu ułatwienie współ- 18 czerwiec 2006, nr 3 (85)

19 Sektorowy program operacyjny Biuletyn euro info dla małych i średnich firm pracy MSP z dużymi firmami różnych branż na zasadzie podwykonawstwa lub realizacji dostaw. W projekcie weźmie udział co najmniej 3330 osób z co najmniej 3160 przedsiębiorstw, w tym: co najmniej 2820 mikroprzedsiębiorców lub ich pracowników z co najmniej 2820 mikroprzedsiębiorstw funkcjonujących w branży elektronicznej nie krócej niż 6 miesięcy, co najmniej 510 małych i średnich przedsiębiorców lub ich pracowników z co najmniej 340 małych i średnich przedsiębiorstw, funkcjonujących w branży elektronicznej nie krócej niż 6 miesięcy. Zwiększenie innowacyjności sektora MSP Jest to pierwszy w Polsce ogólnopolski program promocji i szkoleń dla przedsiębiorstw przemysłowych na rzecz zmian w organizacji pracy, a w szczególności na rzecz innowacyjności przedsiębiorstw. W ramach projektu będą realizowane m.in. następujące tematy szkoleń: ochrona własności intelektualnej, zarządzanie innowacjami, w tym zakres finansowania działalności innowacyjnej, zarządzanie technologią, transfer technologii, zarządzanie projektami innowacyjnymi i innowacyjność organizacyjna. Szkoleniami zostanie objętych 2400 osób, w tym 1600 pracowników MSP i 800 pracowników sektora mikroprzedsiębiorstw. Obecnie realizowane są procedury przetargowe mające na celu wybór wykonawcy trzech projektów: Program szkolenia kadr dla rozwoju produktów turystycznych II; dwa projekty mające na celu promocję zdolności polskich przedsiębiorstw do rozwijania eksportu. Schemat c) Podnoszenie umiejętności i kwalifikacji pracowników służby zdrowia W tym projekcie do składania wniosków jest uprawniony wyłącznie jeden beneficjent Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. 19 grudnia 2005 r. została podpisana umowa na realizację szkoleń z zakresu badań screeningowych raka szyjki macicy. Budżet projektu wynosi ,00 zł. Szkoleniami ma zostać objętych ponad 2 tysiące lekarzy Celem działania 2.3 jest m.in. doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr zarządzających oraz średniego personelu medycznego. Realizacja pierwszych szkoleń rozpoczęła się na początku czerwca br. Gdzie można uzyskać informacje nt. poszczególnych projektów dofinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego? Lista szkoleń otwartych dofinansowanych przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, w podziale na województwa, w których realizowane są dane projekty, znajduje się pod adresem Można tam znaleźć dane kontaktowe do instytucji realizujących poszczególne projekty. Z powodów oczywistych lista ta nie uwzględnia szkoleń zamkniętych, tj. adresowanych wyłącznie do jednej firmy bądź do grupy firm i nieprzewidujących otwartego naboru uczestników. W przypadku projektów własnych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości podstawowe informacje nt. powyższych projektów wraz z danymi kontaktowymi do instytucji i osób realizujących te projekty można odnaleźć pod adresem szkolenia_b.html. Dodatkowo w ramach realizowanego przez PARP projektu Inwestycja w kadry powstała baza danych ofert szkoleniowych, którą można znaleźć pod adresem W zamierzeniu PARP baza ta ma służyć przede wszystkim właścicielom małych i średnich firm, którzy chcą inwestować w rozwój swoich pracowników. W bazie są umieszczone zarówno oferty szkoleń dofinansowanych przez PARP ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, jak i oferty szkoleń komercyjnych, oferowanych przez instytucje szkoleniowe. Warto podkreślić, że zamieszczanie ofert przez firmy szkoleniowe w ww. bazie oraz dostęp do nich jest bezpłatny Foto: Artur Hojny dla wszystkich użytkowników. Obecnie baza ta zawiera 286 zarejestrowanych firm oraz 2116 ofert szkoleniowych. Wojciech Szajnar wojciech_szajnar@parp.gov.pl pracownik Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości zaangażowany we wdrażanie SPO RZL czerwiec 2006, nr 3 (85) 19

20 Programy Pytanie do badawczo-rozwojowe prawnika WSPIERANIE PRZEDSIĘBIORSTW W PODEJMOWANIU DZIAŁALNOŚCI B+R ZWIĘKSZANIE WYDAJNOŚCI PROGRAMÓW BADAWCZO-ROZWOJOWYCH Jakub LEBUDA, Jan KACZMAREK W ciągu ostatnich 2 lat można zauważyć znaczne przeobrażenia w podejściu rządu do kwestii nauki. Znakiem tego jest przede wszystkim ustawa o zasadach finansowania nauki z 8 października 2004 r. Niemal rok minął, co prawda, zanim wydane zostały odpowiednie rozporządzenia do tej ustawy i faktycznie weszła ona w życie, jednak zmiany, jakie niesie, warte były tego oczekiwania. Zwiększając przejrzystość procedur i ułatwiając korzystanie z dostępnych środków, ustawa ta zasadniczo przeobraziła podejście do nauki, wprowadzając instrumenty ułatwiające współpracę przemysłu z jednostkami naukowymi oraz tworząc umocowania prawne u m o ż l i w i a j ą c e funkcjonowanie firm w sektorze B+R i prowadzenie działalności nastawionej na sprzedaż praw własności intelektualnej. Twórcy ustawy położyli szczególny nacisk na przejrzystość instrumentów wspierających działalność badawczo-rozwojową. Dzielą się one na dwa podstawowe rodzaje: projekty badawcze (obejmujące projekty zamawiane, własne, rozwojowe, promotorskie oraz specjalne właśnie projekty rozwojowe umożliwiają prowadzenie badań, których rezultaty są następnie sprzedawane przez państwo w ramach przetargów) i projekty celowe (obejmujące projekty własne Współpraca z jednostkami badawczo-rozwojowymi to jeden z warunków otrzymania dofinansowania przez firmę i zamawiane). Reformom legislacyjnym i organizacyjnym towarzyszą zauważalne zmiany w podejściu do beneficjentów i kształtowaniu treści na stronach internetowych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSzW) 1. Rzeczą stosunkową najbardziej interesującą z punktu widzenia przedsiębiorców jest, nareszcie pełna, informacja nt. projektów celowych zawarta na stronach ministerstwa 2. Realizując projekty celowe, przedsiębiorcy mogą liczyć na dofinansowanie rzędu 50-70% poniesionych kosztów. Warunkiem otrzymania dofinansowania jest złożenie wniosku, zwykle zakładającego współpracę z JBR 3. Należy bowiem pamiętać, że własne projekty celowe MNiSzW to takie, które polegają na przeprowadzeniu (zwykle przy współpracy z JBR) przedsięwzięcia technicznego, technologicznego lub organizacyjnego, obejmującego odpowiednio do przedmiotu projektu badania stosowane, prace rozwojowe, badania przemysłowe lub badania przedkonkurencyjne. Istnieją także projekty celowe zamawiane, o tematyce określonej przez wnioskodawców 4, którymi są ministerstwa lub organy samorządu województwa. Wnioski o projekty celowe są rozpatrywane pod kątem innowacyjności przedsięwzięcia, zapotrzebowania na wynik projektu, konkurencyjności wyniku projektu (zwłaszcza w skali międzynarodowej), wpływu na rynek pracy itd. 5. T e o r e t y c z n i e przedsiębiorcy mogą korzystać także z finansowania oferowanego w ramach projektów badawczych (prowadząc projekty rozwojowe), w praktyce jednak profil potencjalnego beneficjenta oraz dość surowa selekcja Foto: Artur Hojny wniosków ograniczają grono konsumentów tych środków. Poprawa dystrybucji środków w ramach projektów celowych widoczna jest gołym okiem: ministerstwo zdecydowało się uruchomić i wspierać inicjatywy polegające na dostosowywaniu programów finansowania B+R 6 do realnych potrzeb przedsiębiorców, kryteria oceny wniosków są bardziej precyzyjne, informacje dostępne w Internecie itd. W rzeczywistości jednak system nadal wymaga przekształceń polegających głównie na zapewnianiu ułatwień proceduralnych oraz wsparcia w przygotowaniu wniosku. Jaskółką tych zmian jest rodzaj help-desku 20 czerwiec 2006, nr 3 (85)