uwspół pra ca z uczel nia mi

Transkrypt

1 55 lat do Gazety Wyborczej 6 listopada 2008 Wielkopolskiego Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Wiel ko pol skie Cen trum On ko lo gii jest je dy nym oś rod kiem w Wiel ko pol sce pro wa dzą cym pełne leczenie skojarzone nowotworów: chirurgiczne, radioterapię i chemioterapię mówi prof. Julian Malicki, dyrektor Wielkopolskiego Centrum Onkologii. - Rocznie w centrum hospitalizowanych jest 13 tys. chorych, wykonywanych 4,2 tys. operacji oraz 4 tys. zabiegów ambulatoryjnych. Radioterapii poddawanych jest 5,2 tys. chorych, a brachyterapii 1,3 tys. lll Foto: materiały WCO Julian Malicki dyrektor Wielkopolskiego Centrum Onkologii Pięć lat te mu cen trum ob cho dzi ło swo je pół wie cze. Rok póź - niej, kie dy Pol ska sta ła się człon kiem Unii Eu ro pej skiej, uzy - skało łatwiejszy dostęp do środków finansowych przeznaczanych na dostosowanie standardów świadczeń medycznych do tych, któ re są udzie la ne w kra jach Unii. W paź dzier ni ku 2004 r. roz po czę to więc ge ne ral ny re mont pię cio pię tro we go bu dyn - ku kli nicz ne go. W zmo der ni zo wa nym bu dyn ku umiesz czo - no oddziały: Radioterapii Onkologicznej I (ordynator dr med. Maria Kubaszewska), Radioterapii Onkologicznej II (ordyna tor dr med. Gra ży na Stry czyń ska), Ra dio te ra pii On ko lo - gicz nej III (or dy na tor dr med. K. Adam ska), Chi rur gii On - ko lo gicz nej II (or dy na tor dr n. med. Ma rek Te re siak), Ane ste zjo lo gii i In ten syw nej Te ra pii (or dy na tor dr med. Jó - zef Ma zu rek), Che mio te ra pii (or dy na tor dr med. Je rzy Za łu - ski). Za kład Im mu no lo gii i Dia gno sty ki No wo two rów uzy - skał dodatkowe pomieszczenia na piątym piętrze (kierownik prof. dr hab. An drzej Mac kie wicz). W marcu 2006 r. oddano do użytku nowy sześciopiętrowy budynek diagnostyczno-zabiegowy. W nowym budynku utworzono pracownię rezonansu magnetycznego, Zakład Brachyterapii (kierownik dr hab. Janusz Skowronek), Centralny Blok Operacyjny z sześcioma salami operacyjnymi (kierownik dr n. med. Stefan Stamm), Zakład Patologii Nowotworów (kierownik prof. dr hab. Jan Bręborowicz), aptekę szpitalną (kierownik mgr Elżbieta Chojecka), Dział Szkoleń, Współpracy Naukowej i Zapewnienia Jakości (kierownik dr n. med. Marta Bogusz-Czerniewicz). Najstarszy, trzypiętrowy budynek centrum, wybudowany w latach 20. XX w. mieści obecnie oddziały: Radioterapii i Onkologii Ginekologicznej (ordynator dr hab. Andrzej Roszak) oraz Chi rur gii On ko lo gicz nej i Ogól nej I (or dy na tor prof. Pa - weł Mu ra wa). Na par te rze od kil ku dzie się ciu już lat znaj du - je się Za kład Ra dio lo gii (kie row nik dr med. Ewa Wierz cho - sław ska). W bu dyn ku tym w la tach od no wio no dach i elewację, przywracając mu historyczny wygląd, a w 2006 r. rozpoczęto gruntowną modernizację pomieszczeń. uno wo czes ny sprzęt i stan dar dy le cze nia Za kład Ra dio te ra pii (kie row nik dr med. Gra ży na Stry czyń - ska) zo stał zmo der ni zo wa ny i wy po sa żo ny w la tach w no wej ge ne ra cji ak ce le ra to ry me dycz ne umoż - liwiające śledzenie ruchów pacjenta podczas napromieniania i dostosowanie układu wiązek terapeutycznych do kształtu guza nowotworowego i tym samym dokładniejsze i bezpieczniej sze le cze nie. Za kład Fi zy ki Me dycz nej (dr med. Gra ży - na Ko sic ka) wy po sa żo no w naj no wsze sy ste my ob li czeń i pla no wa nia roz kła dów da wek oraz do zy me trii umoż li wia - ją ce do kład ne za pla no wa nie i mo ni to ro wa nie ra dio te ra pii. Wprowadzono leczenie stereotaktyczne (radioterapia bardzo wą ski mi wiąz ka mi umoż li wia ją ca po da nie pre cy zyj nie daw - ki) gu zów mó zgu i gu zów zlo ka li zo wa nych w in nych czę - ściach cia ła i trud no do stęp nych tra dy cyj ny mi me to da mi ra - dioterapii (dr med. Krystyna Adamska). - Pod kierunkiem prof. Pawła Murawy zainicjowaliśmy w 2007 r. regularne, cotygodniowe spotkania interdyscyplinarne w zakresie leczenia raka piersi informuje dyr. Malicki Leczenie wszyst kich pa cjen tek oma wia ne jest pod czas ze bra nia, w którym uczestniczy kilkunastu specjalistów ze wszystkich dzie dzin on ko lo gicz nych zwią za nych z pro ce sem le cze nia. W ten sposób centrum nawiązało do stosowanej od lat w krajach Europy Zachodniej interdyscyplinarnego omawiania i wyboru strategii leczenia. Na Od dzia le Ra dio te ra pii i On ko lo gii Gi ne ko lo gicz nej (ordynator dr hab. Andrzej Roszak) znacznie rozszerzono zakres za bie gów w za kre sie ope ra cyj ne go le cze nia no wo two - rów mied ni cy mniej szej, co umoż li wi ło peł ne le cze nie sko - ja rzo ne ko biet cho rych na no wo two ry na rzą du rod ne go, obejmujące zabieg operacyjny, radio- i chemioterapię. W ro ku 2007 utwo rzo no Za kład Me dy cy ny Nu kle ar nej (kierownik dr n. med. Witold Cholewiński). Sukcesem zakoń czy ły się sta ra nia o po zy ska nie środ ków na uru cho mie - nie po zy to no wej to mo gra fii emi syj nej. Ten naj no wszy apa - rat umożliwi rozwój wczesnej diagnostyki nowotworów oraz znaj dzie za sto so wa nie w pla no wa niu ra dio te ra pii no wo two - rów podkreśla dyr. Malicki. upow sta ły no we od dzia ły W listopadzie 2007 r. uroczyście otwarto nowo powstały oddział Chirurgii Głowy i Szyi i Onkologii Laryngologicznej, którego ordynatorem został prof. Wojciech Golusiński. Oddział został umieszczony na VI piętrze budynku klinicznego, które zostało dobudowane w czasie modernizacji budynku w latach Otwarcie oddziału zapoczątkowało działalność chirurgiczną w zakresie nowotworów głowy i szyi. Chorzy mogą tu otrzymać pełne skojarzone leczenie bez potrzeby zmiany szpitala. Oddział sąsiaduje z Pracownią Diagnostyki Laboratoryjnej (kierownik mgr Ewa Leporowska), która uzyskała dodatkowe pomieszczenia umożliwiające wykonywanie badań w warunkach zgodnych z zaleceniami międzynarodowymi. W 2008 r. powstał 12-łóżkowy oddział dzienny chemioterapii (or dy na tor dr n. med. Je rzy Za łu ski). Od dział ten od po wia - da najnowszym trendom światowym w zakresie leczenia systemowego. Chorzy otrzymują leki w warunkach szpitalnych, spędzają na oddziale kilka godzin w po podaniu leku, gdy mogą wystąpić objawy uboczne, a następnie wracają do domu. W mie siąc te mu otwar to ko lej ną część Za kła du Bra chy te ra - pii, w któ rej zna lazł się ma ły, 6-łóż ko wy od dział. Uła twi to le cze nie cho rych, któ rzy ze wzglę dów me dycz nych mu szą być hospitalizowani przed lub po brachyterapii. upro fi lak ty ka to pod sta wa Centrum przystąpiło do ogólnopolskiego programu wczesnego wy kry wa nia no wo two ru je li ta gru be go. W Po rad ni En do - sko po wej roz po czę to pro gram pro fi lak tycz nej en do sko pii, w Po rad ni Ge ne ty ki On ko lo gicz nej roz po czę to dwu mo du ło - wy program wczesnego wykrywania i prewencji nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika oraz na ra ka je li ta grubego i błony śluzowej trzonu macicy. Wo je wódz ki Oś ro dek Koordynujący w zakresie ra ka pier si roz po - czął dzia łal ność w 2006 r. Cen trum wy - gra ło kon kurs na or ga - nizację tego przedsięwzięcia w Wielkopolsce. W kwiet niu 2008 r. utworzono zakład Epide mio lo gii i Pro fi lak - tyki Nowotworów (kierow nik mgr Agniesz ka Dyzmann-Sroka). W je go skład wcho dzi m.in. Wielkopolski Rejestr No wo two rów, któ ry gro ma dzi in for - ma cje o wszyst kich przy pad kach cho rób nowotworowych. Zadaniem za kła du jest ko - ordynacja działań w zakresie profilaktyki promowanie właści we go try bu ży cia i sa mo ba da nia oraz sze rze nie wie dzy o pierwszych objawach choroby nowotworowej i metodach leczenia. uwspół pra ca z uczel nia mi W latach dzięki przychylności władz Uniwersytetu Me dycz ne go na stą pi ło za cieś nie nie współ pra cy z uczel nią i jej kli ni ka mi. Na te re nie cen trum utwo rzo no Ka te drę Bio - tech no lo gii (kie row nik prof. dr hab. An drzej Mac kie wicz), w skład któ rej wszedł ist nie ją cy od 1992 r. Za kład Im mu no - logii Nowotworów. W 2006 r. zawarto umowę ze Szpitalem Klinicznym nr 1 o przejęciu Zakładu Patologii Nowotworów. Od tej po ry ma on sie dzi bę w cen trum i po po łą cze niu z Pra - cownią Histopatologii stał się wiodącą jednostką w Wielkopolsce w zakresie diagnostyki histopatologicznej (kierownik prof. Jan Bręborowicz). Wprowadzono elektroniczny system przywoławczy w rejestracji do poradni, umożliwiający oczekiwanie bez stania w kolejce. Pacjenci mogą w tym czasie obejrzeć filmy przybliżające badania diagnostyczne i metody leczenia Foto: Marek Kaczmarczyk Kompleks budynków Wielkopolskiego Centrum Onkologii Za kład Elek tro ra dio - lo gii Uni wersytetu Medycznego (kierownik prof. Ju lian Ma - lic ki) zo stał utwo rzo - ny w 2005 r. na te re nie cen trum (na bazie Zakładu Fizyki Me dycz nej), by do - sto so wać kształ ce nie do stan dar dów uni j - nych. Elek tro ra dio lo - dzy znaj du ją za trud - nie nie w wie lu szpi ta lach, ale właś - nie Wiel ko pol skie Cen trum On ko lo gii jest jed nym z wię - kszych pracodawców w re gio nie dla tej gru - py osób, a jedynym w za kre sie radioterapii. Wspólny wysiłek pracowników Za kła du Elek tro ra - dio lo gii i za kła dów WCO doprowadził do opracowania wspólnie z europejskimi uni wersytetami me dycz ny mi w Am ster da mie, Po zna niu, Wiedniu, Dreźnie i Lizbonie programu studiów magisterskich Master of Sciences in Radiation Oncology EMPIRION. unaj no wsza in we sty cja - Obec nie naj wię kszą roz po czę tą in we sty cją Wiel ko pol skie - go Centrum Onkologii jest budowa II zakładu Radioterapii. Bu do wa roz po czę ła się w lu tym 2006 r., a jej za koń cze nie nastąpi w listopadzie br. i znacząco poprawi dostępność do radioterapii na terenie Wielkopolski podkreśla dyr. Malicki W no wym obiek cie znaj dą się trzy ko lej ne bun kry do in - sta la cji ak ce le ra to rów me dycz nych. Tym sa mym WCO bę - dzie po sia da ło 8 apa ra tów do ra dio te ra pii i znaj dzie się w czo łów ce kra jo wych oś rod ków pod wzglę dem wy po sa że - nia i możliwości terapeutycznych.

2 lll do Gazety Wyborczej WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII 6 listopada 2008 Cał kiem no wy szpi tal W ostatnich pięciu latach Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu zakończyło realizację prowadzonych od 2000 r. ro bót inwestycyjnych, finansowanych początkowo ze środków pochodzących z budżetu centralnego, a w ostatnich latach z kontraktu wojewódzkiego oraz środków własnych centrum. Foto: materiały WCO Małgorzata Kołodziej-Sarna zastępca dyrektora ds. ekonomiczno-eksploatacyjnych Obec nie trwa re mont Od dzia łu Ra - dioterapii II, a niedługo rozpocznie się przebudowa i modernizacja trzeciego piętra starego budynku szpitala oraz pozostałych kondygnacji, a także kuchni. Dzięki temu zespół budynków Wielkopolskiego Centrum Onkologii będzie składał się w całości z obiektów no wych lub kom plek so wo zmo - dernizowanych po 2000 r. War tość za da nia obej mu ją ca za rów no koszt ro bót bu do - wlanych, jak i zakupy sprzętu i urządzeń medycznych wynio sła 75 mln zł, z cze go 70 mln zł sfi nan so wa ne zo sta ło ze środków pochodzących z budżetu państwa. W jego ramach realizowano trzy moduły robót, z czego ostatni przy znacz nym udzia le środ ków włas nych WCO: - nowy budynek sześciopiętrowy - re mont i mo der ni za cja za byt ko we go Kan to ru Hi po li ta Ce - gielskiego - nadbudowa kondygnacji nad budynkiem pięciopiętrowym przyległym do budynku nowo wzniesionego wraz z remontem pomieszczeń znajdujących się na kondygnacjach poniżej. uno wy bu dy nek cen trum W koń cu 2005 r. od da no do użyt ku no wo wznie sio ny bu dy - nek sze ścio pię tro wy, re a li zo wa ny w ra mach za da nia Roz - budowa Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu. W bu dyn ku tym (o ku ba tu rze m sześć., po wierz chni użyt ko wej 6 802,80 m sześć.) mie ści się, oprócz cen tral ne - go bloku operacyjnego (sześć sal operacyjnych w technologii panelowej ze stali nierdzewnej, w tym jedna z akcelerato rem do ra dio te ra pii śró do pe ra cyj nej), ap te ka szpi tal na, nowoczesna centralna sterylizatornia, pracownia rezonansu magnetycznego, zakład brachyterapii zakład patologii nowotworów oraz centrum konferencyjno-dydaktyczne. Po wsta ło tak że za da szo ne szkla nym da chem pa tio mię dzy budynkami szpitala. Znajduje się tam hol wejścia głównego, w którym umieszczono stanowiska rejestracji pacjentów i archiwum kartotek szpitalnych. usta ry no wy kan tor W połowie 2006 r. zrewaloryzowano zgodnie z wymogami konserwatorskimi zabytkowy Kantor Hipolita Cegielskiego. Budynek kantoru jest jedynym zachowanym fragmentem nieistniejącej już fabryki, która w roku 1869 r. powstała przy ulicy Strzeleckiej. Bryła budynku została zachowana w stanie pier wot nym, a we wnątrz wie ży za cho wa ły się że liw ne schody kręcone produkcji firmy H.Cegielski. - W XI edycji Ogólnopolskiego Konkursu Modernizacja Roku 2006 kantor był jednym z jego finalistów. Otrzymaliśmy dy plom w ka te go rii Obiek ty Za byt ko we oraz na gro dę Mi - nisterstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Generalnego Kon ser wa to ra Za byt ków za naj le piej wy ko na ną re wi ta li za - cję mówi Małgorzata Kołodziej-Sarna, zastępca dyrektora ds. ekonomiczno-eksploatacyjnych. Budynek wraz z dobudowanym łącznikiem został włączony w za bu do wę obiek tów, któ re po re mon cie zo sta ną prze zna - czo ne pod dzia łal ność pod sta wo wą cen trum. Po wierz chnia użyt ko wa kan to ru wraz z łącz ni kiem wy no si 835 m sześć. i została przeznaczona dla potrzeb służb administracyjnych cen trum, dzię ki cze mu wię cej po miesz czeń na III pię trze sta - re go bu dyn ku otrzy ma ły pra cow nie: mi kro bio lo gii, re ha bi li - tacji, psychologiczna oraz poradnia stomijna. W ramach tego zadania powstało też zadaszenie szklane nad są sia du ją cym dzie dziń cem we wnętrz nym, któ re od da no do użyt ku w grud niu 2006 r. Po wsta ła sta lo wa kon struk cja prze - strzen na pod pie ra ją ca prze szklo ną obu do wę. We wnątrz mie - ści się dziś ogród zimowy z egzotycznymi roślinami, oczkiem wodnym, alejkami spacerowymi i ławkami całoroczne miejsce rekreacji dla pacjentów. Co jakiś czas odbywają się tam koncerty dla pacjentów. uno we pię tro i re mont po zo sta łych Kolejnym etapem rozbudowy była nadbudowa szóstego piętra nad istniejącym budynkiem pięciopiętrowym wraz z remontem pozostałych pięter. Powierzchnia poddana pracom modernizacyjnym to 4685 m kw., natomiast dzięki nadbudowie centrum uzy ska ło 718 m kw. znaj du je się tam m.in. no wo utworzony Oddział Chirurgii Głowy i Szyi i Onkologii Laryngologicznej. Wykonane prace remontowo-modernizacyjne pozwoliły dostosować istniejący budynek do wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładów opieki zdrowotnej. ugrun tow na mo der ni za cja W ostatnich trzech latach rozpoczęto prace modernizacyjne w najstarszych budynkach szpitalnych. Gruntownemu remontowi poddano Oddział Radioterapii i Onkologii Ginekologicznej i Oddział Chirurgii Onkologicznej i Ogólnej. Wyburzone zo sta ły ścia ny dzia ło we, a no wy układ fun kcjo nal ny do sto so - wano do obowiązujących obecnie standardów. W osta t nim okre sie prze pro wa dzo no tak że re mont po miesz - czeń Zakładu Radioterapii. Prace wykonywano w pomieszcze niach tech ni ków ra dio te ra pii, pra cow ni pla no wa nia le cze - nia oraz modelarni. Zmodernizowano jednen z pięciu bunkrów do ra dio te ra pii, przy sto so wu jąc go do no we go ak ce le ra to ra Clinac Wy mie nio ne przed sięw zię cia za koń czy ły tym sa mym kom - Foto: materiały WCO pleksową modernizację całego pawilonu radioterapii. utu sta nie no wy ak ce le ra tor ipet Najnowszą inwestycją WCO jest będąca w ostatniej fazie realizacji rozbudowa i modernizacja Zakładu Radioterapii i Za kła du Dia gno sty ki Ob ra zo wej. Za kła dy te bę dą wcho dzi - ły w system zarządzania radioterapią, ściśle wpisany w ciąg le cze nia oraz w układ fun kcjo nal ny cen trum. War tość ca łe - go pro jek tu wy no si 38 mln zł. In we sty cja jest współ fi nan so - wana ze środków UE w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Poprawa standardów i do stęp no ści spe cja li stycz ne go le cze nia no wo two rów (ra dio - terapii) w Wielkopolsce. Cen trum zy ska bu dy nek o po wierz chni ok m kw., w któ - Ogród zi mo wy w Wiel ko pol skim Cen trum On ko lo gii Wy re mon to wa ny kan tor Hi po li ta Ce giel skie go, w któ rym mie ści się obec nie ad mi ni stra cja WCO rym znaj do wać się bę dą mię dzy in ny mi trzy bun kry do ra - dioterapii (w jednym z nich zamontowany zostanie pierwszy w Polsce akcelerator do tomoterapii, służący jednocześnie do te ra pii no wo two rów i jed no czes nej sy mu la cji te ra pii, któ ra wykonywana jest bezpośrednio przed napromienianiem) oraz pomieszczenia kabiny skanera PET/CT. - Z uwa gi na to, że w bu dyn ku tym bę dą za mon to wa ne spe - cja li stycz ne urzą dze nia do ra dio te ra pii, wy ko na ny jest on w niestandardowej konstrukcji. Ściany zewnętrzne i wewnętrzne, stro py ka bin te ra pe u tycz nych, prze zna czo nych pod mon - taż akceleratorów, wylewane są na mokro z betonu barytowego o grubości do 187 cm zbrojonego stalą. Taka technologia bu do wy jest ko niecz na do uzy ska nia od po wied nich osłon ra - diacyjnych w czasie pracy akceleratorów, w trakcie poddawania pa cjen ta za bie go wi ra dio te ra pii wy jaś nia Mał go rza ta Ko ło dziej-sar na. Już nie dłu go ko lej nych 2 tys. pa cjen tów rocznie będzie mogło korzystać z radioterapii w Wielkopolskim Centrum Onkologii.

3 6 listopada 2008 WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII do Gazety Wyborczej lll Brachy znaczy z bliska Na początku października otwarty został po remoncie nowoczesny Zakład Brachyterapii w Wielkopolskim Centrum Onkologii w Poznaniu Janusz Skowronek kierownik Zakładu Brachyterapii - Od kil ku lat w na szym oś rod ku le czy się naj wię cej cho rych w Polsce za pomocą tej techniki radioterapii, jednak dopiero teraz, po dokończeniu remontu i doposażeniu w nowy sprzęt, mo że my z du mą przed sta wić za kład bę dą cy wi zy tów ką po - znań skiej on ko lo gii i jed no cześ nie do rów nu ją cy re no mo wa - nym świa to wym oś rod kom mó wi dr hab. n. med. Ja nusz Skowronek, kierownik Zakładu Brachyterapii uje den z pię ciu w kra ju W Wiel ko pol skim Cen trum On ko lo gii wy ko rzy stu je się me - to dę bra chy te ra pii w le cze niu no wo two rów zło śli wych od wczes nych lat 50. XX w. W la tach 90., po za ku pie apa ra - tów nowej generacji microselektronów HDR i PDR, nastąpił istotny wzrost liczby leczonych chorych, poszerzono zakres leczonych nowotworów do poziomu odpo wiadającego renomowanym ośrodkom UE. W czerwcu 2005 r. utworzono samodzielny Zakład Brachyterapii w nowo wybudowanej części szpi ta la. W 2006 r. le czo no tu 1131 cho rych, ok. jed nej piątej wszystkich chorych leczonych metodami radioterapii w WCO, a w następnym roku 1299 pacjentów. Obecnie jest to jeden z pięciu nowoczesnych zakładów brachyterapii w Polsce, wyposażony w unikatowe systemy do brachyterapii. uno wa tor skie me to dy W maju 1999 r. po raz pierwszy zastosowano brachyterapię w leczeniu nowotworów nieginekologicznych w zaawansowanym raku płuca. Zespół Zakładu wprowadził do praktyki kli nicz nej sze reg no wa tor skich me tod roz wi nął bra chy te ra - pię pulsacyjną PDR jako jeden z pierwszych ośrodków w kraju, brachyterapię restenoz tętnic obwodowych i wieńcowych, brachyterapię dróg żółciowych nową techniką. Brachyterapię PDR za sto so wa no po raz pier wszy w le cze niu wznów gle ja - ków złośliwych mózgu. Zabiegi brachyterapii wymagają zaangażowania wysokospecjalistycznego zespołu medyków różnych specjalności. Brachyterapią w Wielkopolskim Centrum Onkologii zajmuje się zespół składający się z radioterapeutów, fizyków medycznych, pielęgniarek zabiegowych i techników rtg. Zakład zatrudnia jako konsultanta pulmonologa, a personel jest szkolony w najlepszych ośrodkach krajowych i zagranicznych. Pracownicy publikują też prace naukowe oraz uczą studentów. ubrachyterapia raka prostaty Bra chy te ra pia (gr. bra chy z bli ska) jest to metoda leczenia, polegająca na na pro mie nia niu tka nek no - wotworowych przy użyciu ener gii pro mie nio wa nia izo to - pu umieszczanego w guzie lub w je go bez poś red nim są siedz - twie. Wła ści wy do bór cech fi zycz nych izo to pu oraz pra wi dło - we rozmieszczenie źródeł promieniowania umożliwia podanie wysokiej dawki promieniowania w obrębie tkanek zmie nio nych cho ro bo wo, przy rów no czes nym szyb kim spadku dawki poza leczonym obszarem. Pozwala to na ograniczenie rozmiaru uszkodzeń popromiennych w tkankach zdrowych otaczających nowotwór. No wo czes ny sprzęt do bra chy te ra pii ra ka pro sta ty (sy ste my SWIFT, SPOT firmy Nucletron ) umożliwia jednoczasowe wy ko na nie im plan ta cji igieł do miąż szu pro sta ty, przy go to - wanie planu leczenia oraz napromienianie chorego w ramach jednego zabiegu, dlatego też nazywany jest systemem realtime, systemem planowania w czasie rzeczywistym. Jest to najlepsza metoda leczenia raka prostaty, którą możemy zaproponować chorym. Już obecnie leczymy tą metodą dwóch chorych dziennie, czyli najwięcej w Polsce wyjaśnia dr Janusz Skowronek. W tym roku uruchomimy w naszym zakładzie pierwsze w Polsce i Europie Środkowo Wschodniej za ple cze dia gno stycz no-lecz ni cze, w któ rym wszcze piać bę - dziemy chorym na nowotwory prostaty implanty stałe z radioaktywnym źródłem J-125 pod kontrolą ultrasonografii. Jest to metoda jednorazowej implantacji izotopów promieniotwórczych w obręb narządu. Izotopy te pozostają na stałe w narzą dzie i nie są usu wa ne. Sto su je się ją w le cze niu ra ka pro - staty, piersi i niektórych nowotworów głowy i szyi. Bra chy te ra pia za po mo cą im plan tów sta łych jest obec nie naj - częściej stosowaną metodą leczenia raka prostaty w USA i Euro pie Za chod niej. Do tych cza so wą prze szko dą w jej roz po - wszechnieniu w Polsce był brak odpowiedniego wyposażenia, prze szko lo ne go per so ne lu oraz wy so ki koszt za ku pu izo to - pów. Pa cjent le ży w szpi ta lu przez je den dzień i w tym cza - sie jest przeprowadzony cały zabieg brachyterapii. W ciągu paru dni od zabiegu może wrócić do normalnego życia podkreśla dr Janusz Skowronek. Za le ty bra chy te ra pii za po mo cą im plan tów sta łych uwysoka skuteczność leczenia sięgająca proc. uniewielka inwazyjność zabieg w znieczuleniu podpajęczynówkowym trwa od 1-2 godz., pa cjent opusz cza szpital najczęściej w tym samym dniu, wraca do codziennych czynności w ciągu kilku dni umożliwość podania większej dawki niż w przypadku teleradioterapii u Kilkakrotnie większa koncentracja dawki w obrębie prostaty w porównaniu z teleradioterapią, co wpływa na spadek ryzyka powikłań w zdrowych tkankach sąsiadujących u Zmniejszenie częstości powikłań w porównaniu z innymi metodami leczenia: impotencja (5-15 proc.), nie trzy ma nie mo czu (mniej niż 5 proc.) DIAGNOSTYKA OBRAZOWA Zakład Radiologii oraz Zakład Medycyny Nuklearnej Zdolność wczesnego zobrazowania ogniska chorobowego w ciele pacjenta jest kluczowa dla właściwego rozpoznania oraz odpowiednio przeprowadzonego leczenia. Ewa Wierzchosławska kierownik Zakładu Radiologii Wielkopolskie Centrum Onkologii w ramach Zakładu Radiologii oraz Zakładu Medycyny Nuklearnej dysponuje najnowocześniejszymi metodami diagnostyki obrazowej pozwalającymi na diagnozowanie schorzeń zarówno Witold Cholewiński kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej złośliwych, jak i łagodnych. Współczesna diagnostyka obrazowa bazuje nie tylko na ocenie morfologii obrazu, ale również na ocenie jego czynności. Co to znaczy? Wiele badań diagnostycznych w radiologii, które wykorzystują promieniowanie rentgenowskie albo pole magnetyczne, pokazuje nie tylko budowę narządu, ale również jego czynność, a więc dostarcza informacji o jego funkcji. mówi dr n. med. Ewa Wierzchosławska, kierownik Zakładu Radiologii - Jest to istotne przy postawieniu diagnozy, bo zazwyczaj wraz z zaistnieniem choroby dochodzi do zaburzenia funkcji narządu. Obrazowanie czynnościowe jest pomocniczym badaniem w całym procesie diagnostycznym, ale czasem może być rozstrzygające, np. badanie polegające na analizie widma spektroskopowego z guza nowotworowego. Dzięki takiemu badaniu, lekarz radiolog możne określić zawartość związków chemicznych charakterystycznych dla danej tkanki i ocenić, czy jest to zmiana łagodna czy złośliwa. upełen wachlarz badań Kompleksowa diagnostyka obejmująca szeroki zakres metod od podstawowych badań radiologicznych i ultrasonograficznych po wysoce specjalistyczne tomograficzne techniki obrazowania molekularnego - pozwala w interdyscyplinarnych zespołach specjalistów radiologii, medycyny nuklearnej i radioterapii na postawienie właściwej diagnozy oraz podejmowanie najkorzystniejszych strategii leczniczych. Zainstalowany w Zakładzie Radiologii i Medycyny Nuklearnej sprzęt diagnostyczny oraz wyspecjalizowany personel pozwalają na wykonywanie najnowocześniejszych obecnie dostępnych metod i technik obrazowania zwiększających szanse pełnego wyleczenia. Medycyna nuklearna przedstawia głównie funkcjonowanie narządu tłumaczy dr n. med. Witold Cholewiński, kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej. Łączy nas z radiologią PET, służący do diagnostyki molekularnej, dzięki której możemy zobaczyć zaburzony proces na poziomie komórkowym. Jest to ważne w przypadku zdiagnozowanego nowotworu dzięki tym metodom można zbadać, czy pacjent ma inne ogniska nowotworowe w swoim organizmie. Ma to kluczowe znaczenie w wybraniu sposobu leczenia. uwczesne wykrycie zwiększa szanse Zakres dostępnych w Wielkopolskim Centrum Onkologii badań obejmuje techniki obrazowania morfologicznego (ultrasonografia, RTG, mammografia, tomografia komputerowa), obrazowania funkcjonalnego (medycyna nuklearna) oraz trójwymiarowych technik obrazowania molekularnego (MRI, PET/CT) pozwalających na wykrywanie bardzo wczesnych stadiów procesów nowotworowych. W ramach diagnostyki obrazowej prowadzone jest również planowanie radioterapii oraz interdyscyplinarne techniki znakowania węzłów chłonnych przed zabiegami chirurgicznymi nowotworów piersi i czerniaka złośliwego.

4 lll do Gazety Wyborczej WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII 6 listopada 2008 Geny, wirusy i szczepionki Wywiad z prof. zw. dr. hab. n. med. Andrzejem Mackiewiczem, kierownikiem Zakładu Diagnostyki i Immunologii Nowotworów Wielkopolskiego Centrum Onkologii ZAKŁAD DIAGNOSTYKI I IMMUNOLOGII NOWOTWORÓW uw skład zakładu wchodzą pracownie diagnostyczne i naukowe oraz oddział genoterapii, poradnia genetyki nowotworów, poradnia immunologii klinicznej oraz unikalna wytwórnia produktów medycznych zaawansowanych technologii klasy GMP (dobrej praktyki wytwarzania) powstanie jej było możliwe dzięki uzyskaniu dofinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Działa tu też Katedra Biotechnologii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. uw zakładzie zatrudnionych jest 29 osób, zarówno na etatach WCO jak i Uniwersytetu Medycznego. Ponadto w Pracowni Diagnostyki Laboratoryjnej pracuje 20 osób. Poza działalnością podstawową w zakładzie prowadzi się zajęcia dydaktyczne dla studentów kierunku biotechnologia specjalność biotechnologia medyczna, kierunku farmacja oraz elektroradiologia. Założycielem Zakładu i Katedry jest prof. zw. dr hab. med. Andrzej Mackiewicz Andrzej Mackiewicz kierownik Zakładu Diagnostyki i Immunologii Nowotworów Monika Kuraszkiewicz: Jakie zadania wykonuje zakład, którym Pan kieruje? An drzej Mac kie wicz: Prze de wszyst kim wy ko nu je my pod - stawowe badania diagnostyczne oraz specjalistyczne. W Pracow ni Ge ne ty ki No wo two rów do ko nu je się ana liz ge nów w rodzinach, w których występują nowotwory dziedziczne. Oprócz dia gno sty ki la bo ra to ryj nej za kład pro wa dzi ba - dania naukowe. Nad czym pracują specjaliści? - Pro wa dzi my sze ro ką dzia łal ność ba daw czą. Po dzie lić ją moż na na kil ka róż nych ty pów. Pier wszy z nich wią że się z rozwojem terapii genowych. Pracujemy m. in. nad konstrukcją nośników genów, wykorzystując rekombinowane wirusy, osta t nio nad noś ni kiem opar tym na wi ru sie HIV. Jest to naj - spryt niej szy wi rus, któ ry po tra fi wnik nąć do ko mór ki, otwo - rzyć jej ją dro, wejść do środ ka i zwią zać się z jej ge no mem. Jako nośnik nie jest niebezpieczny dla człowieka, służy do wprowadzenia do organizmu genów. Jest to jedyny nośnik, któ ry mo że z suk ce sem wpro wa dzać ge ny do ko mó rek ma - cie rzy stych, któ re póź niej róż ni cu ją się w in ne ty py ko mó - rek. Pracujemy także sztucznymi genami terapeutycznymi są to geny, które potrafią stymulować nasz układ obronny do zwalczania nowotworu. SZCZE PION KA PRZE CIW CZER NIA KO WA Głównym składnikiem szczepionki są pochodzące z probówki nieśmiertelne komórki czer nia ka, do któ rych wpro wa - dzono geny stymulujące układ odpornościowy chorego wybiórczo na da ny typ no wo two ru. Komórki te zanim zostaną podane w formie zastrzyku pa cjen to wi są inak ty wo wa ne po przez na świet le nie pro - mieniami gamma. Szczepionkę podaje się chorym z obja wa mi cho ro by no wo two ro wej lub po za bie gu chi rur - gicznym. Pacjent przyjmuje zastrzyki do końca życia. Kil ka lat te mu obieg ła kraj wia do mość o opra co wa niu przez naukowców z WCO leczniczej szczepionki przeciw jed ne mu z naj bar dziej nie bez piecz nych no wo two rów czer nia ko wi. Na ja kim eta pie są pra ce nad tym le kiem? - W naszym zakładzie od 1995 r. pracujemy nad konstrukcją leczniczych szczepionek rakowych głównie czerniaka, ale także nerki i stercza. Prace nad szczepionką przeciwczerniakową są najbardziej zaawansowane, bo są na etapie badań klinicznych, które mają doprowadzić do rejestracji leku. Procedura trwa długo, bo badania kliniczne w tym przypadku mogą trwać 6-8 lat. Jest to nie ste ty spe cy fi ka tej gru py le ków. Wybudowaliśmy w Poznaniu wytwórnię szczepionek, która ma zezwolenie Głównego Inspektora Farmaceutycznego na wytwarzanie produktów zaawansowanych technologii do badań klinicznych. W najbliższych latach rozpoczniemy badania naszej szczepionki na całym świecie, także w Australii i Af ry ce. Po zo sta łe szcze pion ki są jesz cze na eta pie ba dań przed kli nicz nych czy li te sto wa ne są w la bo ra to rium i na zwierzętach. Naukowcy zajmują się też badaniami układu odpornościowego człowieka Tak, to bardzo ważne badania trzeba znaleźć odpowiedź na py ta nie, dla cze go rak wy łą cza me cha niz my ob ron ne or ga - niz mu. U cho rych na no wo twór układ ob ron ny dzia ła na tak ni skim po zio mie jak u cho rych na AIDS. Jesz cze do koń ca nie wiemy, dlaczego tak się dzieje i jaką terapię zastosować, która pomogłaby klasycznej immunoterapii. BADANIA NAUKOWE W za kła dzie wy ko nu je się pod - sta wo we ba da nia dia gno stycz - ne oraz sze reg ba dań spe cja li - stycz nych ta kich jak np.: markery nowotworowe. Poza diagnostyką w zakładzie prowadzi się intensywne ba da nia na u ko we. Ogni sku ją się one na ba da niach mo - lekularnego podłoża nowotworzenia w tym nowotworów dziedzicznych, rozwoju nowych innowacyjnych metod lecze nia, ba da niach przed kli nicz nych (na mo de lach zwie - rzę cych) oraz ba da niach kli nicz nych no wych le ków. Mi - sją za kła du jest roz wój no wych te ra pe u ty ków i zastosowanie ich u chorych (translational research). Od prawie piętnastu lat rozwijana i testowana jest u chorych tzw. lecznicza szczepionka czerniakowa pierwszy polski lek tzw. zaawansowanych technologii. Obecnie szczepionka jest w fazie komercjalizacji i oczekiwania na reje stra cję i do pusz cze nie do ob ro tu. Do tych czas szcze pion ką le czo nych by ło oko ło 500 cho rych. Po nad - to, pro wa dzo ne są pra ce przed kli nicz ne nad roz wo jem leczniczej szczepionki na raka nerki i stercza. Prowadzi się również badania nad wpływem promieniowania gamma na ko mór kę i or ga nizm, ro li ko mó rek na czyń krwio - noś nych w roz wo ju no wo two ru oraz me cha niz ma mi wy - łączenia układu obronnego człowieka przez nowotwór. Ponadto, w Zakładzie testowane są w celu rejestracji przeciw czer nia ko we le ki naj no wszej ge ne ra cji wy twa rza ne na świe cie. Szczepionką przeciwczerniakową leczonych było jak dotąd ok. 500 chorych Nad czym pracują specjaliści w pracowni genetyki nowotworów? - Badają nowotwory dziedziczne są takie rodziny, w których ko bie ty umie ra ją na ra ka pier si czy jaj ni ka w wie ku 40 lat. Dzięki tym badaniom możemy wyłonić osoby, u których ry zy ko za cho ro wa nia jest wyż sze i od po wied nio je ob - serwować. Na razie nie ma takiego leczenia genetycznego, by na pra wić wa dli we ge ny, ale moż na to wcześ nie zdia gno zo - wać i zo pe ro wać za gro żo ne na rzą dy za nim cho ro ba się roz - winie. Wie lu cho rych otrzy mu je tu le ki naj no wszej ge ne ra cji w ramach badań klinicznych. - Prowadzimy liczne badania kliniczne nowych leków wszystko, co jest no we na świe cie, te sto wa ne jest rów nież u nas. Jest to ol brzy mi zysk dla pa cjen ta, któ ry ma do stęp do le ku, któ - ry wej dzie na ry nek za kil ka lat (ty le cza su pa cjent cho ry na nowotwór nie ma). Leki te są dostarczane przez producentów bez płat nie, a pa cjent ma lep szą opie kę, np. do stęp te le fo nicz - ny do le ka rza 24 go dzi ny na do bę. Mło dzi le ka rze, któ rzy zaj - mują się chorymi, uczą się nowych procedur i standardów postę po wa nia (na co nie ma pie nię dzy w tra dy cyj nej opie ce me dycz nej). Te nie zwy kle ostre pro ce du ry są po to, by bez - błędnie ocenić bezpieczeństwo i wpływ nowych preparatów na zdrowie pacjenta. Tego typu badania nowych leków są dla pacjenta w Polsce często jedyną szansą skorzystania z tak nowo czes nych i, co za tym idzie, dro gich le ków. Kie dy wej dą one do sprzedaży, nie zawsze będą refundowane. Rozmawiała: Monika Kuraszkiewicz Young Scientists Forum Od sześciu lat odbywa się co roku w Wielkopolskim Centrum Onkologii wyjątkowa na skalę europejską konferencja Young Scientists Forum kierowana i koordynowa na przez prof. Ja na Sko ły szew skie go (Kra ków) i prof. Ju lia na Ma lic kie go Po znań). Pod pa tro na tem Pol skie go To wa rzy stwa Ra dio te ra pii On ko lo gicz nej pięt - na stu wy róż nia ją cych się w Pol sce mło dych le ka rzy i na u kow ców przed sta wia w ję zy ku an giel skim wy ni ki swo ich prac, któ re oce nia ne są przez za pro szo nych wybitnych przedstawicieli europejskiej nauki i medycyny w dziedzinie radioterapii, radiobiologii i fizyki. Tegoroczne forum odbyło się w Poznaniu wczoraj, wzięli w nim udział młodzi naukowcy z Poznania, Gliwic, Warszawy, Krakowa i Kielc.

5 6 listopada 2008 WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII do Gazety Wyborczej lll Bez chirurga się nie obędzie Wywiad z prof. dr hab. n. med. Pawłem Murawą, ordynatorem Oddziału Chirurgii Onkologicznej I Paweł Murawa ordynator Oddziału Chirurgii Onkologicznej I Mo ni ka Ku rasz kie wicz: Dla cze go tak du żo Wiel ko po la - nek cho ru je na ra ka pier si? Pa weł Mu ra wa: Na ten trend skła da ją się trzy ele men ty spo sób ży cia i od ży wia nia (któ ry gro zi nad wa gą), lep sza re je stra cja no wo two rów oraz być mo że to, że ko bie ty z na - sze go wo je wódz twa czę ściej się zgła sza ją do ba dań pro fi - lak tycz nych. Wszyst kie te ele men ty spra wia ją, że Wiel ko - polska przoduje w niechlubnej statystyce nowotworów piersi. Cy wi li za cja za chod nia stoi u pro gu wy bu chu epi de mii oty - ło ści, któ ra ma nie wąt pli wy wpływ na wzrost za cho ro wań na no wo two ry. Ogrom nym prob le mem jest też na dal nie - moż ność po ko na nia na ło gu pa le nia pa pie ro sów, zwłasz cza u ko biet. Jakie znaczenie w leczeniu nowotworów ma dziś chirurgia? - Po mi mo ol brzy mie go po stę pu na uk me dycz nych, fi zycz - nych i bio lo gii mo le ku lar nej na dal pod sta wo wą me to dą le - czenia większości nowotworów jest chirurgia. Jeżeli chirurg nie usunie nowotworu w całości, to chorego się nie wyleczy. Jest to nie tyl ko mo je zda nie pod pie ram się tu au to ry te tem dwóch największych chirurgów europejskich o światowej sławie. Są to Umber to Ve ro ne si (nie kwe stio no wa ny li der le cze - nia ra ka gru czo łu pier sio we go na świe cie), któ ry sfor mu ło - wał tę te zę w 2006 r. na kon fe ren cji w We ne cji oraz prof. Ri chard H. He ald, któ ry udo wod nił, że nie ma in nej moż li - wo ści le cze nia ra ka od byt ni cy. Rak ten za czy na zaj mo wać drugą pozycję w częstotliwości występowania, zaraz po raku piersi. Końcowa część jelita grubego, umiejscowiona w miednicy, jest bardzo trudna do zoperowania bardzo łatwo coś uszko dzić i roz sy pać no wo twór w ja mie brzusz nej. Prof. Heald opracował metodę usunięcia odbytnicy wraz z całkowitym wycięciem mezorectum. Wczoraj odbyła się w naszym szpi ta lu ta ka po ka zo wa ope ra cja, któ rą wy ko nał au tor tej me - tody wspólnie z zespołem chirurgów WCO. Dodam jeszcze, że prof. Ri chard H. He ald i prof. Ir ving Tay lor, pre zes Eu ro - pejskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej nadano im dy plom ho no ro wych człon ków Pol skie go To wa rzy stwa Chi - rurgii Onkologicznej. Jak wygląda współpraca specjalistów różnych dziedzin onkologii? - Niewątpliwie olbrzymi wpływ na długość życia chorego na nowotwór ma chemioterapia, radioterapia oraz diagnostyka, dzięki której ustala się umiejscowienie, rodzaj, rozmiar oraz stan zaawansowania nowotworu, a co za tym idzie dalszy sposób le cze nia. W związ ku z tym jas ne sta je się, że le cze nie no - wotworów jest zadaniem interdyscyplinarnym. W ramach pracy oddziałów odbywają się raz w tygodniu spotkania komitetu in ter dy scy pli nar ne go, w skład któ re go wcho dzi: chi rurg on - kolog, patomorfolog, radiolog i chemioterapeuta, psycholog oraz spe cjal nie prze szko lo na pie lę gniar ka. Do za dań ko mi - te tu na le ży ana li za i usta le nie po stę po wa nia dia gno stycz ne - go pa cjen tów cho rych na no wo twór pier si oraz prze wo du po - karmowego. Rozmawiała: Monika Kuraszkiewicz OD DZIAŁ CHI RUR GII ON KO LO GICZ NEJ W Wiel ko pol skim Cen trum On ko lo - gii w Po zna niu wy ko nu je się ope ra - cje piersi, skóry i tkanki podskórnej, układu pokarmowego oraz endokrynologicznego. W ubiegłym roku wykonano 5 tys. zabiegów. uprze de wszyst kim chi rur gia pier si Rocz nie ope ru je się ok. 2 tys. no wo two rów pier si, w tym 800 ra ków, czy li no wo two rów zło śli wych. Roz wój pro fi - laktycznych badań mammograficznych spowodował znaczny wzrost wykrywalności wczesnych zmian w gruczole piersiowym, wymagających badań histopatologicznych. Powstała więc przy I Oddziale Chirurgii Onkologicznej i Ogól nej, pier wsza w Pol sce pra cow nia biop sji mam mo - tomicznej, dysponująca nowoczesnym stereotaktycznym aparatem, pozwalającym na ambulatoryjne, miniinwazyjne, pobranie materiału do badań. Pracownia posiada również apa rat biop syj ny, tzw. mam mo tom H-H (hand by hand), którym można pobrać materiał tkankowy ze zmian wykrywanych ultrasonograficznie. Bar dzo in ten syw nie roz wi ja się tu mi niin wa zyj na me to - da dia gno sty ki węz łów chłon nych, tzw. biop sja węz ła wartowniczego. Metoda ta pozwala zaoszczędzić układ chłon ny u oko ło 80 proc. ko biet cho rych na ra ka pier si. Dzięki wprowadzeniu tej metody do oceny układu chłonne go w przy pad ku czer nia ka skó ry, uda ło się w la tach uni k nąć wy ko na nia usu nię cia węz łów chłon - nych u 78 proc. pa cjen tów. W tym za kre sie od dział współ - pra cu je z chi rur gią on ko lo gicz ną Uni wersytetu Cha ri te w Ber li nie. W 2004 r. zor ga ni zo wa no tu I Sym po zjum Na u ko wo-szko le nio we Wę zeł War tow ni czy. Tech ni ki miniinwazyjne stosowane są także w diagnostyce piersi, co umoż li wia bar dziej pre cy zyj ne wy cię cie gu za, jed no - cześnie zapobiegając usuwaniu zdrowej tkanki. Od dział dys po nu je urzą dze niem do wy ko ny wa nia ra dio - te ra pii już pod czas ope ra cji. Po za wa la on na na pro mie - niowanie tkanek gruczołu piersiowego zogniskowaną dawką, co zmniej sza czę stość wy stę po wa nia wzno wie nia cho ro by. Za sto so wa nie po wyż szej me to dy poz wa la rów - nież na skrócenie radioterapii po operacji, a w przyszłości może całkowicie ją zastąpi. uope ra cje prze wo du po kar mo we go Rocznie wykonuje się tu ok. dwunastu resekcji przełyku. Zespół tego oddziału jako pierwszy w kraju usunął przełyk bez otwierania klatki piersiowej. Re a li za cja pio nier skiej idei, za kła da ją cej, iż wię kszość chorych na raka żołądka kwalifikuje się do całkowitego wycięcia żołądka wraz z układem chłonnym, pozwoliła na zagwarantowanie chorym bezpieczeństwa i dobrej jakości życia. Dzięki temu śmiertelność okołooperacyjna spadła poniżej jednego procenta. Zespół tego oddziału jako pierwszy opublikował pracę na te mat przed o pe ra cyj nej ra dio te ra pii w le cze niu ra ka od - bytnicy. W zakresie leczenia tego raka współpracuje z kliniką dolnego odcinka przewodu pokarmowego Centrum On ko lo gii w War sza wie. Wpro wa dzo na zo sta ła tak że wspom nia na wcześ niej me to da biop sji węz ła war tow ni - czego u chorych na raka jelita grubego. Od czter na stu lat chi rur dzy WCO wy ko nu ją re sek cje wą - troby za pomocą aparatu CUSA, a od niedawna noża wodnego. U pacjentów z nieoperacyjnymi zmianami w obrę bie wą tro by wy ko nu je się ter mo ab la cję, czy li znisz cze - nie guza za pomocą wysokiej temperatury. Profilaktyka pierwotna i wtórna Nowotwory złośliwe stanowią istotny problem zdrowotny i ekonomiczny polskiego społeczeństwa. Biorąc pod uwagę tempo starzenia się naszej populacji, problem ten będzie narastał Agnieszka Dyzmann-Sroka kierownik Zakładu Epidemiologii i Profilaktyki Nowotworów Wielkopolska jest regionem, który pod względem zachorowalności na nowotwory od lat zajmuje jedno z najwyższych miejsc. W przypadku kobiet zajmuje obecnie pierwsze, a w przypadku mężczyzn - trzecie miejsce pośród szesnastu województw. Nieco lepiej sytuacja kształtuje się w przypadku standaryzowanych współczynników umieralności tu Wielkopolanki zajmują pozycję trzecią, a Wielkopolanie - piątą. usamo leczenie nie wystarcza Zgodnie z danymi Wielkopolskiego Rejestru Nowotworów liczba nowych chorych u, których diagnozowany jest nowotwór złośliwy wzrasta każdego roku od dwóch do pięciu procent. Zgodnie z prognozami w 2008 r. zarejestrowanych zostanie około 13 tys. nowych przypadków. W większości krajów Europy nowotwory stały się istotnym problemem epidemiologicznym i społecznym, dlatego też w XXI w. walka z rakiem, ograniczona do samego leczenia stała się niewystarczająca. Aby zmniejszyć zachorowalność i umieralność na nowotwory, koniecznym stało się rozpoczęcie działań na poziomie profilaktyki pierwotnej i wtórnej. uchorobie można zapobiec Ocenia się, że proc. zachorowań na nowotwory złośliwe w populacjach zachodnich można przypisać czynnikom środowiskowym rozumianym w szerokim sensie, m. in. jako nawyki żywieniowe i zachowania społeczno- kulturowe. Optymistyczną wiadomością jest to, iż istnieją zaledwie dwa czynniki, na które nie mamy wpływu, tj. czynniki genetyczne i skażenie środowiska, stanowią one zaledwie 17 proc. ogółu, na wszystkie pozostałe mamy istotny wpływ, dlatego też w 1987 r. Komisja Ekspertów Onkologii UE sporządziła Kodeks Walki z Rakiem. Jest to zbiór 11 prostych zaleceń o tym, jak zdrowo żyć, aby uniknąć zachorowania na raka: unie pal uwystrzegaj się otyłości ubądź codziennie aktywny ruchowo uspożywaj więcej owoców i warzyw uogranicz spożycie alkoholu uunikaj nadmiernego opalania uprzestrzegaj przepisów dotyczących ochrony przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze ukobiety po 25. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy ukobiety po 50. roku życia powinny uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi ukobiety i mężczyźni po 50. roku życia powinni uczestniczyć w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego ubierz udział w programach szczepień ochronnych - Wielkopolskie Centrum Onkologii od 2006 r. pełni rolę jednego z szesnastu w Polsce Biura Programu Prewencji Pierwotnej. Naszym zadaniem jest promocja w Wielkopolsce zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem w celu zmniejszenia zachorowalności i umieralności na nowotwory. Zadanie to realizujemy poprzez organizowanie szkoleń, pogadanek, festynów, druk materiałów oświatowych oraz inne akcje i konkursy. W bieżącym roku Wielkopolskie Centrum Onkologii włączyło się m. in. w organizację 9. Poznań Maratonu, naszym celem było promowanie wśród mieszkańców aktywności fizycznej mówi mgr Agnieszka Dyzmann-Sroka, kierownik Zakładu Epidemiologii i Profilaktyki Nowotworów. uprofilaktyka wtórna W przypadku większości nowotworów szansa na wyleczenie wzrasta, gdy nowotwór jest wykryty we wczesnym stopniu zaawansowania. Konieczne jest zatem badanie osób bez objawów choroby, w celu wczesnego wykrycia nowotworu. Takie badanie nosi nazwę skriningu - obejmuje się nim tę część populacji, w której występuje największe ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową określonego narządu. Wielkopolskie Centrum Onkologii realizuje następujące programy profilaktyczne: raka piersi, raka szyjki macicy, badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego oraz opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe. Dodatkowo od 2005 r. WCO realizuje zadanie Wojewódzkiego Ośrodka Koordynującego Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi. Jego celem jest zwiększenie zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne oraz podnoszenie jakości badań. Szkoli lekarzy i techników, którzy w Wielkopolsce uczestniczą w realizacji skriningu. W ciągu trzech lat przeszkolono około 750 lekarzy i techników, w roku bieżącym część ośrodków zostanie skontrolowana już po raz trzeci. Bardzo ważnym zadaniem jest uświadomienie Polkom, iż w XXI w. badania skriningowe to luksus, który im się należy jako członkiniom UE. - Jeśli zadania w zakresie profilaktyki pierwotnej i wtórnej uda nam się zrealizować, to za mniej więcej 10 lat zaobserwujemy w Wielkopolsce stopniowy spadek zachorowalności na nowotwory w ogóle, a w przypadku raka piersi, spadek umieralności podsumowuje Agnieszka Dyzmann-Sroka. - Pierwsze efekty skriningu raka piersi można zaobserwować już dziś wzrosła liczba przypadków raka piersi wykrywanego u kobiet z grupy lat. Oznacza to, iż udaje się wykryć część raków w stanach wczesnych - kobiety zachowają pierś i mają zdecydowanie wyższe szanse na skuteczne pokonanie choroby. Jakie są korzyści z wczesnego wykrycia raka piersi? Przeżycia 5-letnie w zależności od stopnia zaawansowania u I stopień 90 % u II stopień 70 % u III stopień 40 % u IV stopień 10 %

6 lll do Gazety Wyborczej WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII 6 listopada 2008 Kobiety powinny się badać Wywiad z dr. hab. n. med. Andrzejem Roszakiem, ordynatorem Oddziału Radioterapii i Onkologii Ginekologicznej Andrzej Roszak ordynator Oddziału Radioterapii i Onkologii Ginekologicznej Mo ni ka Ku rasz kie wicz: Co jest naj wię kszym atu tem od - dzia łu WCO, któ rym Pan kie ru je? Andrzej Roszak: Isto tą te go od dzia łu, któ ry ma swo ją 55-let nią historię, jest jego interdyscyplinarność. Leczymy tu chore na nowotwory narządu rodnego różnymi, wzajemnie uzupełniającymi się metodami. Posiadamy wykwalifikowaną kadrę medyczną posiadającą dwie specjalizacje, która ma do dyspozycji najnowocześniejszy sprzęt medyczny. Pacjentka jest leczona u nas kompleksowo. Chore trafiają do nas z całej Wielkopolski, najczęściej z rozpoznanym już nowotworem, wiele z nich jest już po operacjach. Na oddziale prowadzimy leczenie chirurgiczne, radioterapię i chemioterapię. Postęp onkologii w ostatnich 30 latach dokonał się w wyniku kojarzenia różnych metod leczenia. Ja kie wy zwa nia sto ją dziś przed gi ne ko lo gią on ko lo gicz - ną w Pol sce? - Naj wię kszym obec nie prob le mem, wy ni ka ją cym z zagrożenia liczbą zgonów, jest rak jajnika i rak szyjki macicy. Stale wzrasta liczba zachorowań na raka jajnika, głównie w społeczeństwach rozwiniętych, co wynika ze stylu życia, sposobu odżywiania ważną tu rolę odgrywa obciążony wywiad ro dzin ny pod wzglę dem wy stę po wa nia no wo two rów. W przypadku raka szyjki macicy, którego główną przyczyną jest wirus HPV, dużą, negatywną rolę odgrywa niska świadomość naszego społeczeństwa kobiety niestety nie korzystają z badań cytologicznych. Takie systematyczne badanie pozwoliłoby wykryć patologię szyjki macicy i uporać się z nią, nie dopuszczając do rozwinięcia się inwazyjnego raka. Wczesne wykrycie to niemal stuprocentowa szansa na całkowite wyle cze nie. Pod tym wzglę dem jesz cze nam da le ko do za chod - nich społeczeństw. Co należałoby zatem zrobić? - Niezwykle ważna jest rola edukacji w szkole, w środkach przekazu, poprzez organizacje społeczne, wszędzie gdzie się tyl ko da trze ba o mó wić o ko niecz no ści ba dań cy to lo gicz - nych u kobiet. Rodzina jest kluczem edukacyjnym, a my jesteśmy wstydliwym społeczeństwem, w którym nie porusza się po wszech nie w do mach te go ty pu te ma tów. Tu wi dzę ogromną rolę mediów, a przede wszystkich nas lekarzy. Czy ob ję cie dziew cząt po wszech nym szcze pie niem prze - ciw wirusowi HPV jest możliwe w najbliższych latach? - Szczepienie dziewcząt, które nie rozpoczęły jeszcze współżycia, ma głęboki sens, ponieważ wirus brodawczaka ludzkiego jest najczęściej odpowiedzialny za powstanie nowotworu szyjki macicy. Okazuje się jednak, że także szczepienie kobiet, które już prowadzą aktywne życie seksualne, może mieć pozytywny wpływ na zachorowalność na ten nowotwór. Niestety jest to dro ga szcze pion ka, a trze ba ją wy ko nać na włas ny koszt. Przez dłu gi czas jesz cze nie zwol ni to nas z pro wa dze - nia programu badań cytologicznych. Ten program się rozwija, ale trafia na poważne kłopoty kobiety często nie zgłaszają się na zaproszenia na badania wysłane im imiennie. Czy na sze lecz nic two jest wła ści wie przy go to wa ne do le - czenia ginekologicznych chorób nowotworowych? - Rak szyjki macicy nie jest jedynym problemem onkologicznym, przed którym dziś stoimy rośnie w Polsce zachorowalność na raka błony śluzowej macicy oraz jajnika. Najprawdopodobniej ten trend będzie się utrzymywał w następnych latach. Kluczową sprawą jest zatem to, aby od razu zastosowano optymalne leczenie w przypadku konkretnej choroby. Najważniejsza jest jakość leczenia operacyjnego, radioterapeutycznego czy chemioterapeutycznego. Poza tym takie leczenie musi być skoncentrowane w jednostkach referencyjnych (najlepiej prowadzone leczenie interdyscyplinarne). Powstała nowa specjalizacja (ginekologia onkologiczna), w ramach której szkoli się ginekologów położników w leczeniu operacyjnym adekwatnym do wyzwań jakie stanowią te nowotwory. Takie szkolenie odbywa się w naszym centrum. Rozmawiała: Monika Kuraszkiewicz ODDZIAŁ RADIOTERAPII I ONKOLOGII GINEKOLOGICZNEJ Od dział ten dzia ła od po cząt ku po - wołania szpitala w 1953 r. Obejmuje leczeniem pacjentki z ca łej Wiel ko pol ski. Pro wa dzi le - czenie interdyscyplinarne łączące operacje z napromienianiem i chemioterapią. Leczenie skojarzone jest obecnie standardem postępowania w ginekologii i prowadzone jest u większości chorych na nowotwory narządów płciowych kobiet. W szczególno ści do ty czy to cho rych na ra ka szyj ki ma ci cy oraz ra - ka jaj ni ka. Z uwa gi wy so ką za cho ro wal ność na ra ka szyj - ki ma ci cy w Pol sce oraz nie ko rzyst ną struk tu rę stop ni za a wan so wa nia (prze wa ża ją cho re z cho ro bą za a wan so - waną) prowadzi się nowoczesne skojarzone leczenie w tej grupie chorych. Jest to skomplikowane napromienianie tech ni ka mi kon for mal ny mi, któ rych ce lem jest pod wyż - sze nie daw ki na guz no wo two ro wy z rów no czes ną moż - liwie maksymalną ochroną narządów zdrowych, w połącze niu z co ty god nio wą che mio te ra pią. Te za sa dy po stę po wa nia uzna wa ne obec nie za zło ty stan dard wpro - wa dzo no tu 10 lat te mu, co da je do bre wy ni ki ok. 60 proc. wyleczeń w III stopniu zaawansowania raka szyjki macicy. uno wo czes ne tech ni ki le cze nia W centrum wprowadzono nowoczesne techniki teleradiote ra pii (IMRT, IGRT) u cho rych na pro mie nia nych. Od po cząt ku dzia łal no ści od dzia łu sto su je się le cze nie do ja - mo we w ra ku szyj ki ma ci cy i en do me trium (bra chy te ra - pia) wykorzystując nowoczesne techniki obrazowania do opra co wa nia pla nu le cze nia. Pro wa dzo ne są war szta ty szko le nio we z bra chy te ra pii 3D w gi ne ko lo gii on ko lo - gicznej dla specjalistów z całego kraju. ule cze nie sko ja rzo ne W le cze niu ope ra cyj nym du żą wa gę po świę ca się sko ja - rzo ne mu le cze niu cho rych na ra ka jaj ni ka jest to le cze - nie ope ra cyj ne w po łą cze niu z che mio te ra pią. Le ka rze z cen trum uczest ni czą w kil ku ba da niach mię dzy na ro do - wych zwią za nych z che mio te ra pią cho rych na ra ka jaj ni - ka. Dzięki temu mogą proponować chorym nowoczesne sche ma ty te ra pe u tycz ne. Jest to szan sa dla tej gru py cho - rych na wyleczenie, a także świadectwo jakości leczenia cytostatykami na Oddziale Radioterapii i Onkologii Ginekologicznej. Nowością jest wprowadzenie w leczeniu operacyjnym raka sromu nowych radioizotopowych metod znakowania potencjalnie zajętych węzłów chłonnych pachwinowych, tzw. mapowanie węzłów. U chorych z zaawansowanym ra kiem sro mu pro wa dzi się le cze nie chi rur gicz ne, wy ko - rzystując doświadczenia centrum w zakresie chirurgii plastycznej. uszko le nia Oddział posiada akredytację z zakresu szkolenia w ginekologii onkologicznej chirurgii, radioterapii i chemioterapii w ramach programu specjalizacyjnego. Obecnie specja li za cję ta ką pod ję ło sześć osób, w tym czte ry z województwa lubuskiego ordynator oddziału jest konsul tan tem wo je wódz kim w za kre sie gi ne ko lo gii on ko lo - gicznej. Oddział blisko współpracuje ze szpitalami z Wielkopolski, w szcze gól no ści kli ni ka mi Uni wersytetu Me dycz ne - go oraz szpi ta la mi wie los pe cja li stycz ny mi, pro wa dzą cy - mi dzia łal ność on ko lo gicz ną w za kre sie gi ne ko lo gii onkologicznej. Szkiełko i oko Katedra Onkologii składa się z dwóch jednostek: Kliniki Onkologii na ul. Łąkowej i Zakładu Patologii Nowotworów mieszczącego się w Wielkopolskim Centrum Onkologicznym Jan Bręborowicz kierownik Zakładu Patologii Nowotworów uedukacja - Naszym głównym zadaniem jest uczenie studentów, przede wszystkim Wydziału Lekarskiego na trzecim i szóstym roku studiów medycznych, ale także studentów stomatologii oraz farmacji mówi prof. dr hab. n. med. Jan Bręborowicz, kierownik Zakładu Patologii Nowotworów. Nasze zajęcia spotykają się z dużym zainteresowaniem. Prowadzimy także dydaktykę podyplomową, w tym szkolenia dla lekarzy różnych specjalności, także lekarzy rodzinnych, internistów i ginekologów. Zakład patomorfologii prowadzi ponadto zajęcia na Oddziale Analityki i Wydziale Nauk o Zdrowiu (dla pielęgniarek, położnych i dla elektroradiologii). udiagnostyka - Podstawowym zadaniem naszego zakładu są badania wycinków nowotworów. Diagnostyka jest bardzo ważna, ponieważ nie można podjąć leczenia onkologicznego bez rozpoznania histopatologicznego lub co najmniej cytologicznego podkreśla prof. Bręborowicz - Od tej reguły są pewne wyjątki, np. czerniaki złośliwe czy niektóre nowotwory u dzieci, z uwagi na groźbę rozsiewu komórek rakowych. Wówczas nie pobiera się materiału do badań w formie biopsji. Większość osób trafiających do naszego szpitala jest u nas badanych i, na szczęście, w większości wypadków nie potwierdzamy nowotworu. Osoby te są potem poddawane obserwacji. Chorzy badani są także innymi metodami przez radiologów i klinicystów, ale histopatologia nadal pozostaje najbardziej wiarygodną metodą. Zdarza się wprawdzie rzadko - że diagnozujemy nowotwór złośliwy, którego w rzeczywistości nie ma, dlatego konieczne jest posługiwanie się zawsze kilkoma metodami. ubiologia molekularna W przyszłości prawdopodobnie coraz więcej naszych zadań będzie przejmować biologia molekularna wyjaśnia kierownik zakładu. - Histopatologia ma około 150 lat i niewiele się zmieniła w tym czasie. Nadal posługujemy się tymi samymi narzędziami, chociaż bardzo udoskonalonymi (mikroskop świetlny powiększa około 2 tys. razy). Biologia molekularna, metoda, którą wdrażamy, bardzo pomoże w diagnozowaniu nowotworów. Bada ona zmiany na poziomie kwasów nukleinowych w jądrze komórki. Dziś już jesteśmy pewni, że istota nowotworu polega na szeregu mutacji, w wyniku których komórki nabierają zdolności do niepohamowanych podziałów i w związku z tym rośnie masa nowotworu. Wykrycie tych mutacji jest możliwe za pomocą metod biologii molekularnej. ZA KŁAD PA TO LO GII NO WO TWO RÓW u Diagnostyka histopatologiczna i cytologiczna wszystkich chorych leczonych w Wielkopolskim Centrum Onkologii warunkiem leczenia onkologicznego jest ustalenie rozpoznania przez patologa. Wy ko nu je się ok. 50 tys. ba dań rocz nie u Nadzór specjalistyczny w zakresie patomorfologii dla województwa wielkopolskiego, w tym konsultacje histopatologiczne z zakresu onkologii i hematopatologii u Dydaktyka przeddyplomowa z zakresu patomorfologii dla studentów wydziałów farmacji i nauk o zdrowiu u Prowadzenie prac magisterskich i doktorskich u Or ga ni za cja kur sów pod y plo mo wych dla pa to lo - gów w ramach działalności Międzynarodowej Akademii Patologii

7 6 listopada 2008 WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII do Gazety Wyborczej Chemioterapia w Poznaniu i województwie Jedną z metod stosowanych w leczeniu nowotworów złośliwych jest chemioterapia. Może być ona stosowana samodzielnie lub w skojarzeniu z innymi metodami, takimi jak chirurgia, radioterapia czy hormonoterapia lll Jerzy Załuski zastępca dyrektora ds. lecznictwa i ordynator Oddziału Chemioterapii - Po le ga ona na po da wa niu le - ków niszczących komórki nowotworowe, ale niestety wiąże się to z uszko dze niem ko mó rek zdro - wych i związanymi z tym objawami niepożądanymi mówi dr n. med. Je rzy Za łu ski, za stęp ca dy - rektora ds. lecznictwa i ordynator Oddziału Chemioterapii. Leki te, zwane cytostatykami, podawane są w postaci kroplówek, iniek cji do żyl nych, do mięś - niowo lub doustnie. Mogą być również podawane do jam ciała (otrzew na, op łuc na) lub do pę - cherza moczowego. Che mio te ra pia sto so wa na jest na róż nych eta pach cho ro by nowotworowej: uleczenie uzupełniające stosowane jest u chorych po radykalnych zabiegach operacyjnych, u których istnieje duże ryzyko rozsiewu choroby nowotworowej. Leczenie to w spo sób istot ny wpły wa na ilość cał ko wi tych wy le - czeń. Stosowane jest w różnych nowotworach, najczęściej w raku piersi, jelita grubego i jądra. uleczenie choroby rozsianej stosowane u chorych z nowotworami złośliwymi z przerzutami odległymi, które RANKINGI W ma ju 2005 r. w Kra ko wie podczas konferencji Jakość w opiece zdrowotnej bezpieczny pacjent, organizowanej przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia, Wielkopolskie Centrum Onkologii zajęło III miejsce w Rankingu Szpitali Onkologicznych organizowanym przez tygodnik Newsweek oraz Towarzystwo Promocji Jakości. W rankingu Szpitali Onkologicznych organizowanym przez dziennik Rzeczpospolita w kategorii szpitali wielospecjalistycznych i onkologicznych Wielkopolskie Centrum Onkologii otrzymało specjalne wyróżnienie za awans na 11. z poprzedniego 89. miejsca. W listopadzie 2007 r. Centrum uzyskało 20. miejsce w rankingu Szpitali Publicznych, organizowanym przez Centrum Monitorowania Jakości i dziennik Rzeczpospolita. Również w tym roku (już po raz piąty) Wielkopolskie Centrum Onkologii uznane zostało Gazelą Biznesu przez magazyn Puls Biznesu. istnieją już w momencie rozpoznania lub do rozsiewu choroby doszło pewien czas po leczeniu radykalnym. Nowotwory złośliwe można podzielić na bardzo chemiowrażli we (moż na je wy le czyć sa mą tyl ko che mio te ra pią, np. ziar - nica złośliwa, chłoniaki), o średniej chemiowrażliwości (można uzyskać wielomiesięczne lub nawet kilkuletnie przeżycia np. rak piersi) oraz nowotwory oporne na chemioterapię (np. czerniak złośliwy, rak nerki stosowanie chemioterapii w tych przy pad kach nie tyl ko, że nie wpły wa na przed łu że nie ży cia, ale naraża chorych na cały szereg objawów niepożądanych, po gar sza jąc kom fort ży cia, a nie jed no krot nie mo że na wet skrócić długość życia). ule cze nie wstęp ne sto so wa ne przed ra dy kal nym za bie - giem chirurgicznym, w wielu przypadkach pozwala na ope ra cję ra dy kal ną, któ ra przed che mio te ra pią by ła nie - możliwa. Stosowana jest w różnych nowotworach, przede wszyst kim w ra ku pier si. Cy to sta ty ki po da wa ne są cho rym hos pi ta li zo wa nym, gdy le - czenie trwa kilka dni, a w przypadku podań jednodniowych, gdy chory nie musi leżeć w szpitalu, otrzymuje leki w przychodni. W ostatnich latach wprowadzono do stosowania kilka nowych cytostatyków w postaci tabletek, które chory przyjmuje w domu. Jest to for ma le cze nia pre fe ro wa na przez wię kszość pa - cjentów. ujak się to ro bi w WCO W Wiel ko pol skim Cen trum On ko lo gii w Po zna niu cho rzy leczeni są cytostatykami w ramach Oddziału Chemioterapii, któ ry li czy 35 łó żek. Cho rzy miesz ka ją cy w Po zna niu lub oko li cy otrzy mu ją le ki am bu la to ryj nie w po dod dzia le Che - mioterapii Dziennej. Do dyspozycji mają 12 stanowisk do poda wa nia le ków. W cią gu jed ne go dnia mo że być na jed nym łóż ku le czo nych 2-4 cho rych po da nie le ku trwa od jed nej do trzech godzin. Leki cytostatyczne rozpuszczane są w centralnej rozpuszczalni w aptece szpitalnej przez farmaceutów, a następnie podawane przez wykwalifikowane pielęgniarki. Chorzy otrzymują jednocześnie leki zmniejszające toksyczność te ra pii np. środ ki prze ciw wy miot ne lub le ki po wo du - ją ce wzrost bia łych cia łek krwi, któ re są nisz czo ne po przez chemioterapię tłumaczy dr Załuski. W 2007 r. leczonych było cytostatykami 4,4 tys. chorych oraz wykonano ponad 10 tys. podań leków w warunkach ambulatoryjnych. Oddział Chemioterapii WCO prowadzi leczenie wszystkich nowotworów złośliwych, z wyjątkiem nowotworów płuc, które są leczone w Szpitalu Pulmonologicznym. Stosowane jest le cze nie stan dar do we, jak rów nież le cze nie w ra mach tzw. pro ce dur wy so kos pe cja li stycz nych jest to le cze nie bar - dzo nowoczesnymi lekami, które z uwagi na wysoki koszt są oddzielnie finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Są to leki stosowane w terapii raka piersi herceptyna, raka jelita grubego campto, raka jajnika topotekan i inne. Dzięki możliwości stosowania tych leków, wyniki leczenia są znamiennie lepsze aniżeli leczenia tradycyjnego. Oprócz te go część cho rych le czo na jest w ra mach kon tro lo - wa nych ba dań kli nicz nych II i III fa zy. Umoż li wia to nie jed - no krot nie te ra pię le ka mi, któ re są nor mal nie nie do stęp ne z uwa gi na ce nę lub brak re je stra cji w na szym kra ju w da nym KONFERENCJE, SZKOLENIA I ZAPEWNIENIE JAKOŚCI W Wielkopolskim Centrum Onkologii funkcjonuje dział szkoleń, współpracy naukowej i zapewnienia jakości (kierownik dr med. Mar ta Bo gusz- Czerniewicz). Je go za da niem jest prze de wszyst kim or ga ni za cja kon - ferencji naukowych. Szpital dysponuje nowoczesnym centrum konferencyjnym (VI piętro), z salą wykładową na 120 osób i dwoma salami seminaryjnymi na 40 osób każda. W listopadzie ub. roku odbył się w Poznaniu II Kongres Onkologii Polskiej, w którym wzięło udział ok. 1,5 tys. uczest ni ków. Or ga ni za to ra mi kon gre su by li spe - cja li ści z WCO, na te re nie któ re go od by ło się cześć to - warzyszących kongresowi seminariów. Pozostałymi ważnymi kierunkami działań tego działu jest ko or dy no wa nie po li ty ki ja ko ści oraz uzy ski wa nie fun du - szy na rozwój jednostki m.in. z Unii Europejskiej, Ministerstwa Zdrowia a także Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. wskazaniu, a w innych krajach są powszechnie stosowane podkreśla dr Załuski. Ba da nia te pro wa dzo ne są w licz nych oś rod kach on ko lo gicz - nych w kra ju i na świe cie, co poz wa la na ze bra nie du że go ma - te ria łu kli nicz ne go. Dzię ki nim wpro wa dza ne są do te ra pii no we le ki lub kom bi na cje le ków, co po wo du je, że wy ni ki le - czenia nowotworów złośliwych są z roku na rok lepsze. ule cze nie no wo two rów w Wiel ko pol sce W Poznaniu oprócz Wielkopolskiego Centrum Onkologii leczenie cytostatykami prowadzi Klinika Onkologii Akademii Medycznej, Centrum Medyczne HCP. Nowotwory złośliwe płuc leczone są w Wielkopolskim Centrum Chorób Płuc i Gruźlicy, a nowotwory narządu rodnego w Klinice Ginekologii. W wo je wódz twie wiel ko pol skim dzia ła ją od dzia ły on ko lo - giczne w Pile, Koninie, Pleszewie i Lesznie prowadzące lecze nie cy to sta ty ka mi. Przy od dzia łach dzia ła ją tam tak że po - rad nie on ko lo gicz ne pro wa dzą ce am bu la to ryj ne le cze nie chorych. W Wiel ko pol sce dzia ła 40 po rad ni on ko lo gicz nych, za trud - nia ją cych on ko lo gów kli nicz nych, chi rur gów, ra dio te ra pe u - tów. Prowadzą one leczenie oraz kontrole chorych. Lekarze pro wa dzą cy le cze nie cy to sta ty ka mi uzy ska li spe cja li za cję z chemioterapii i onkologii klinicznej, odbywając staże w Wielkopolskim Centrum Onkologii i Klinice Onkologii. Wszystkie przypadki trudne z ośrodków terenowych konsultowane są w Wielkopolskim Centrum Onkologii, gdzie zatrudniony jest specjalista wojewódzki ds. onkologii klinicznej. - Wydaje się, że sytuacja w Wielkopolsce, gdzie w stolicy woje wódz twa miesz czą się du że oś rod ki spe cja li stycz ne, a w mniejszych miastach oddziały chemioterapii i onkologii, jest rozwiązaniem właściwym. Niezbędne jest jednakże wykształcenie większej kadry lekarzy onkologów ocenia dr Załuski. W Wielkopolsce pracuje 31 onkologów klinicznych, a specja li zu je się 36 le ka rzy, któ rzy w nie dłu gim cza sie za si lą ka - dry od dzia łów i po rad ni on ko lo gicz nych. Poz wo li to na roz - winięcie działalności tych ośrodków oraz na tworzenie nowych poradni, prowadzących zarówno leczenie, jak i zajmujących się profilaktyką i wczesnym wykrywaniem nowotworów. uno we oś rod ki w Wiel ko pol sce Le cze nie no wo two rów jest naj czę ściej le cze niem sko ja rzo - nym stosowane jest leczenie chirurgiczne, radioterapia i chemioterapia. O ile leczenie chirurgiczne i chemioterapia jest w mia rę do brze roz bu do wa na, to na dal za ma ło jest apa ra tu - ry do napromieniania. Wielkopolskie Centrum Onkologii jest jedynym ośrodkiem w województwie, prowadzącym radiotera pię. Za in sta lo wa nych jest tu taj pięć apa ra tów do na pro - mie nia nia, a w nie da le kiej przy szło ści po ja wią się ko lej ne trzy. Prob lem w tym, że zgod nie ze stan dar da mi Unii Eu ro - pejskiej, powinno ich być szesnaście dodaje dr Załuski. Standardy te ulegają zaostrzeniu wskutek wprowadzania nowszych tech no lo gii me dycz nych, któ re wy dłu ża ją czas po świę ca ny każdemu pacjentowi podczas napromieniania. CZASOPISMA W WCO Na terenie Wielkopolskiego Centrum Onkologii mają siedzibę redakcje kilku czasopism naukowych: uzałożony w 1996 r., ukazujący się co drugi miesiąc Reports of Practical Oncology and Radiotherapy, jest organem radioterapeutycznych towarzystw naukowych z Bułgarii, Czech, Hiszpanii, Polski, Słowenii, Węgier i Włoch. Redaktorem naczelnym jest prof. Julian Malicki. u Współ czes na On ko lo gia uka zu je się od 1997 r. pod re - dakcją prof. Andrzeja Mackiewicza i zamieszcza artykuły dotyczące onkologii w języku polskim. uw kwartalniku Zeszyty Naukowe Wielkopolskiego Centrum Onkologii publikowany jest dorobek naukowy pracowników Centrum rozprawy doktorskie i habilitacyjne oraz streszczenia z konferencji naukowych. u Kurier Onkologii (red. mgr Małgorzata Twardochleb) jest dwumiesięcznikiem wydawanym przez WCO Tyl ko 25 proc. pa cjen tów na pro mie nia nych wy ma ga hos pi - talizacji, pozostali mogą być leczeni ambulatoryjnie. Codzienne do ja zdy do Po zna nia są prak tycz nie nie moż li we dla wie - lu cho rych, ze wzglę dów or ga ni za cyj nych i fi nan so wych. W związ ku z tym pla no wa na jest bu do wa oś rod ków ra dio te - rapii w dawnych miastach wojewódzkich regionu Wielkopolski ja ko fi lii Wiel ko pol skie go Cen trum On ko lo gii. Stwo - rze nie ta kich oś rod ków umoż li wi ło by sto so wa nie le cze nia skojarzonego radiochemioterapii, które jest coraz powszechniejsze w onkologii. Najpierw powstaną ośrodki w Kaliszu i Pile. Europejskie centrum onkologii W ma ju 2004 r. pod czas kon fe - rencji w Berlinie (Berlin Scien ti fic Me e ting and Ge ne - ral Assembly) Wielkopolskie Centrum Onkologii zostało przy ję te do Or ga ni za cji Eu ro - pej skich In sty tu tów On ko lo - gicznych (OECI Organisation of European Cancer Institutes) i uznane za Europejskie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii. Jed nym z ce lów tej or ga ni za cji jest pod no sze nie stan dar - dów le cze nia on ko lo gicz ne go, aby każ dy miesz ka niec Eu ro py mógł uzy skać świad cze nia me dycz ne na po dob - nym poziomie, niezależnie od miejsca zamieszkania. Jest to wiel kim wy zwa niem, szcze gól nie dla no wych człon - ków UE, w których nakłady na opiekę onkologiczną są znacznie niższe niż w krajach Europy Zachodniej. W WCO utwo rzo no za tem zes pół ds. zin te gro wa ne go sy ste mu za - rzą dza nia, w ce lu przy go to wa nia pro ce du ry oce ny ja ko - ści wszystkich świadczeń. Uznanie dla certyfikowania jakości ma w centrum już kilkuletnią tradycję pierwszy cer ty fi kat ISO 9001:2000 zo stał po twier dzo ny przez fir - mę LRQA w czer wcu 2003 r. w za kre sie świad cze nia usług medycznych z wykorzystaniem promieniowania jonizującego (radioterapii), obecnie w centrum funkcjonuje certyfikowany Zintegrowany System Zarządzania spełnia ją cy wy ma ga nia trzech norm PN-N 18001:2004 Bez pie czeń stwo i hi gie na pra cy, ISO 14001:2004 Za rzą - dzanie środowiskowe oraz ISO 9001:2000 System Zarządzania Jakością. od grud nia 2001 r. Umiesz cza ne są w nim bie żą ce in for - ma cje z ży cia szpi ta la, do nie sie nia na u ko we, spra wo zda - nia z kon fe ren cji, fe sty nów pro mu ją cych zdro wie, szko - leń i audytów. Jest dostępny również dla pacjentów

8 lll do Gazety Wyborczej WIELKOPOLSKIE CENTRUM ONKOLOGII 6 listopada 2008 Najtrudniejszy region anatomiczny Nowotwory głowy i szyi należą do najcięższych nowotworów występujących u ludzi. Rocznie liczba nowych przypadków w Polsce dochodzi do 10 tys. Obecnie zajmujemy czwarte miejsce w Europie i dziewiąte na świecie. Wojciech Golusiński ordynator Oddziału Chirurgii Głowy i Szyi i Onkologii Laryngologicznej Ta niechlubna statystyka wiążesię prze de wszyst kim z naszymi nawykami żywieniowymi, używkami (palenie tytoniu, alkohol) oraz infekcjami HPV. Od wie lu lat zaj mu ję się chi rur gią no wo two rów gło - wy i szyi. Ta gru pa na le ży do naj cięż szych no wo two - rów, po nie waż gło wa i szy ja to naj trud niej szy re gion ana to micz ny tam znaj du ją się wszyst kie na rzą dy zmy - słów i każ da po ja wia ją ca się pa to lo gia jest wiel kim prob le mem, któ ry znacz nie ob ni ża ja kość ży cia. Nie mo że my do brze mó wić, jeść, od dy chać, sły szeć, wi - dzieć czy czuć. W związ ku z tym po dej ście do tej gru - py no wo two rów mu si być szcze gól ne po trzeb ny jest zes pół spe cja li stów przy go to wa nych do le cze nia in ter - dy scy pli nar ne go mó wi prof. dr hab. n. med. Woj ciech Go lu siń ski, or dy na tor Od dzia łu Chi rur gii Gło wy i Szyi i On ko lo gii La ryn go lo gicz nej. uzes pół spe cja li stów Nowotwory głowy i szyi to przede wszystkim: rak języka, rak dna ja my ustnej, rak mi gdał ka, rak gar dła środ ko we go, rak gar - dła dolnego, rak krtani, nowotwory szczęki, oczodołu, podstawy czaszki, tarczycy oraz części szyjnej przełyku. Nowotwory te, ze względu na swoją lokalizację, najłatwiej przekraczają granice poszczególnych specjalności lekarskich, dlatego zarówno diagnozowanie, jak i leczenie ich wymaga odpowiedniego sprzętu, a przede wszystkim wielkich umiejętności zespołów lekarskich. Każde leczenie, a zwłaszcza chirurgiczne tej okolicy anatomicznej wiąże się z zagrożeniem dysfunkcji ważnych dla życia organów oraz dramatycznym obniżeniem jakości życia. Współdziałanie w ustaleniu programu leczenia musi być zawsze indywidualizowane i zespołowe. uco raz wię cej przy pad ków Licz ba cho rych na te no wo two ry co ro ku zwię ksza się o kil - ka dzie siąt osób. Po mi mo roz wo ju wszyst kich dzie dzin me - dy cy ny, wy ni ki le cze nia w tej gru pie no wo two rów są da le - ko niezadowalające i wynoszą ok. 50 proc. 5-letnich przeżyć. Do pie ro w osta t nim okre sie ob ser wu je się nie znacz ną po - pra wę. No wo two ry gło wy i szyi ob ser wu je my co raz czę - ściej u lu dzi mło dych do 45. ro ku ży cia. Przy czy ną są złe na wy ki pa le nie pa pie ro sów, pi cie al ko ho lu, ry zy kow ne za - cho wa nia sek su al ne, któ re pro wa dzą do za ra że nia się wi ru - sem bro daw cza ka ludz kie go (HPV), któ ry umiej sca wia się w bło nie ślu zo wej i pro wa dzi do po wsta nia no wo two rów ję - zy ka, gar dła czy ja my ustnej wy jaś nia prof. Go lu siń ski Je że li ktoś pa li, ry zy ko wy stą pie nia no wo two ru w ob rę bie gło wy i szyi wzra sta u nie go 6-7-krot nie, je śli pi je, zwłasz - cza na po je wy so ko pro cen to we 4-krot nie. Je śli i pi je i pa - li aż 19-krot nie. uo sob na dys cy pli na kli nicz na Współcześnie głowa i szyja jest pojęciem ogniskującym zain te re so wa nia kli nicz ne la ryn go lo gów, chi rur gów szczę ko - wo-twarzowych, stomatologów, okulistów, neurochirurgów, ra dio lo gów, on ko lo gów, ra dio te ra pe u tów. W wie lu kra jach doprowadziło to do wyodrębnienia się chirurgii głowy i szyi oraz podstawy czaszki jako osobnych dyscyplin klinicznych. Tworzy się kliniki chirurgii narządowej pierwsza w Wielkopolsce powstała właśnie u nas, w Wielkopolskim Centrum Onkologii podkreśla ordynator oddziału Planowanie i wykonywanie procedur diagnostycznych i leczniczych w zakresie gło wy i szyi wy ma ga bar dzo grun tow nych pod staw ana - to micz nych, zro zu mie nia skom pli ko wa nych re la cji przestrzennych i czynnościowych ważnych dla życia struktur anatomicznych, należących do wielu układów, narządów i tkanek, a skoncentrowanych na niewielkim obszarze tłumaczy prof. Golusiński We wczesnym, ograniczonym stadium choro by wy bór sku tecz nej me to dy le cze nia nie na strę cza trud - ności. Leczenie operacyjne i radioterapia stwarzają wysoką szansę trwałego miejscowego wyleczenia. Rozległe, zaawansowane raki regionu głowy i szyi, naciekają ce struk tu ry kost ne twa rzo czasz ki sta no wią gru pę naj bar - dziej zaniedbaną pod względem terapeutycznym. Od niedawna chirurdzy głowy i szyi starają się usuwać rozległe zmiany no wo two ro we w ob rę bie twa rzo czasz ki, sto su jąc rów no cześ - nie techniki rekonstrukcyjne i mikronaczyniowe. Osoby po ta kich oka le cza ją cych ope ra cjach wy ma ga ją spe cjal nej re ha - bilitacji, by powrócić do w miarę normalnego życia. Powstał zatem u nas autorski program dra Marszałka w zakresie rehabilitacji pacjentów tłumaczy prof. Golusiński. uba da nia cią gle trwa ją - No wo two ry gło wy i szyi w po nad 90 proc. są to no wo two - ry płaskonabłonkowe, które są tzw. niemymi nowotworami, bo trud no jest prze wi dzieć ich bio lo gię. Ca ły czas trwa ją po - szu ki wa nia sku tecz ne go stan dar du le cze nia dla tej du żej gru - py raków. Ostatnio podejmowane są próby kojarzenia radioi che mio te ra pii z le cze niem ope ra cyj nym oraz pró by wykonywania biologicznych modyfikatorów promieniowrażliwości, by zwiększyć efektywności radioterapii podsumowuje profesor. Nie tylko operacja Współczesna medycyna stoi nadal przed problemem bardzo dużej liczby chorych z zaawansowanym rakiem głowy i szyi (ok. 70 proc.). Wyniki leczenia chirurgicznego, czy samodzielnej radioterapii w tej grupie chorych są wysoce niezadowalające. W związku z tym pojawiła się koncepcja kojarzenia obu tych metod leczenia Foto: materiały WCO li ko wa ne osta t nio ba da nia wska zu ją na po pra wę wy ni ków ta kie go le cze nia, w sto sun ku do sa mo dziel nej ra dio te ra pii, np. w gru pie cho rych z za wan so wa nych ra kiem krta ni ra dio - che mio te ra pia po za wa la na za cho wa nie krta ni u ok. 80 proc. cho rych wy jaś nia dr Mi lec ki. Ra dio che mio te ra pia jest prze de wszyst kim ukie run ko wa na na in ten sy fi ka cję le cze - nia. Nie ste ty pro wa dzi to tak że do znacz ne go wzro stu tok - sycz no ści w tkan kach zdro wych. Jed ną z moż li wo ści ich ogra ni cze nia mo że być na pro mie nia nie sko ja rzo ne z se lek - tyw nie le ka mi dzia ła ją cy mi na pew ne szla ki mo le ku lar ne (le ki ce lo wa ne). Do tych cza so we wy ni ki po cho dzą ce z re no - mo wa nych oś rod ków wska zu ją na znacz ną efek tyw ność ta - kiej stra te gii le cze nia, a na le ży pod kre ślić, że rów nież Wiel - ko pol skie Cen trum On ko lo gii włą czy ło się w ten nurt ba dań tłu ma czy or dy na tor. Piotr Milecki ordynator Oddziału Radioterapii Onkologicznej I Dru gą kon cep cją ma ją cą prze ła mać do tych cza so we złe wy - niki leczenia jest kojarzenie radioterapii z chemioterapią. Ta kie po stę po wa nie poz wa la na za osz czę dze nie fun kcji na - rzą du, np. krta ni, któ rej usu nię cie po wo du je zna czą ce po gor sze nie fun kcjo no wa nia pa cjen ta. W osta t nim okre sie po ja wi ła się no wa gru pa le ków, tzw. ce lo wa nych, któ rych ko - ja rze nie z ra dio te ra pią da je szan sę na po pra wę wy ni ków le - czenia wyjaśnia dr n. med. Piotr Milecki, ordynator Oddziału Radioterapii Onkologicznej I. Ze względu na obecność wielu sposobów leczenia (chirurgia, radioterapia, radiochemioterapia), decyzja o wyborze jak najlepszej strategii postępowania winna zapadać w gronie wielu spe cja li stów. Ta kie po dej ście do le cze nia poz wa la na op - tymalne dobranie metody leczenia, jakimi dysponuje ośrodek, uwzględniając preferencje pacjenta. Aparat do radioterapii ustra te gie osz czę dza ją ce na rząd W za a wan so wa nym sta dium cho ro by ko niecz ne jest wy ko - na nie roz leg łych ope ra cji, na któ re pa cjent czę sto nie chce się zgo dzić. W związ ku z tym po ja wi ły się kon cep cje obej - mu ją ce za sto so wa nie che mio te ra pii i ra dio te ra pii. Opub - uosią gnię cia współ czes nej ra dio te ra pii Nowoczesna radioterapia, a zwłaszcza skojarzona z chemioterapią, spowodowała zmianę filozofii leczenia zaawansowanego ra ka gło wy i szyi sta je się me to dą co raz bar dziej po pu lar - ną w leczeniu raka krtani czy raka gardła dolnego. Elementem zwrotnym w leczeniu tego typu nowotworów może okazać się połączenie radioterapii z terapiami celowanymi. Opublikowane w ostatnim czasie wyniki badań wskazują na dobrą tolerancję takiego leczenia przy efektywności porównywalnej do radiochemioterapii podkreśla dr Milecki. Kolejnym niezwykle ważnym elementem decydującym o wyni kach te ra pii sta ło się sze ro ko ro zu mia ne pod no sze nie ja ko - ści napromieniania pacjenta.