diagnostyka różnicowa złośliwych i niezłośliwych zmian w jajnikach nie tylko CA 125 i HE4, ale również wybrane wykładniki gospodarki lipidowej

Transkrypt

1 diagnostyka różnicowa złośliwych i niezłośliwych zmian w jajnikach nie tylko CA 125 i HE4, ale również wybrane wykładniki gospodarki lipidowej Pracownia Markerów Nowotworowych Zakładu Patologii i Diagnostyki Laboratoryjnej

2 problem! piersi; jelito grube; płuca; trzon macicy; rak jajnika 3600 zachorowań 2500 zgonów 80% zachorowań po 50 roku życia brak charakterystycznych objawów najczęściej rozpoznanie choroby już zaawansowanej 5-letnie przeżycie około 30% chorych

3 co wiemy! zależności pomiędzy referencyjnością ośrodka leczącego a czas przeżycia chorych na raka jajnika mediana czasu przeżycia 77.9 vs 51.9 vs 43.4 kluczowa rola DIAGNOSTYKI RÓŻNICOWEJ CA 125 i HE4 to jeden z istotnych elementów diagnostyki różnicowej Bristow RE et al. Impact of National Cancer Institute Comprehensive Cancer Centers on ovarian cancer treatment and survival. J Am Coll Surg. 2015;220(5): Cowan RA et al. Is It Time to Centralize Ovarian Cancer Care in the United States? Ann Surg Oncol. 2016;23(3):

4 dlaczego wykładniki gospodarki lipidowej? lipidy: struktura błon komórkowych; źródło energii; udział w przekazywaniu sygnałów w hodowli komórek raka jajnika i adipocytów, obserwowano transfer lipidów do komórek raka, czego efektem była stymulacja wzrostu guza w komórkach raka stwierdzono wzmożone procesy: syntezy; wychwytu; lipolizy wskazywano na zależność pomiędzy ilością kropel tłuszczu a agresywnością komórek guza, potwierdzano wpływ intensywności syntezy kwasów tłuszczowych na rokowanie chorych aktualne wyniki badań sugerują możliwość wykorzystania lipidów jako celu terapii Beloribi-Djefaflia S, et al. Lipid metabolic reprogramming in cancer cells. Oncogenesis Jan 25;5:e189; Liu Q, et al. Targeting lipid metabolism of cancer cells: A promising therapeutic strategy for cancer. Cancer Lett. 2017;401:39-45; Luo X,et al. Y. Emerging roles of lipid metabolism in cancer metastasis. Mol Cancer. 2017;16(1):76;

5 Uzyskane wyniki badań wskazywały na możliwość wykorzystania wybranych parametrów gospodarki lipidowej jako badań wspomagających: diagnostykę różnicową złośliwych i niezłośliwych zmian w jajnikach, prognozowanie przebiegu choroby, monitorowanie leczenia.

6 rak jajnika wybrane wykładniki gospodarki lipidowej TC; TG; HDL i LDL badania nie potwierdziły użyteczności klinicznej w diagnostyce różnicowej złośliwych i niezłośliwych zmian w jajnikach ale wykazano /najczęściej/ niższe wartości stężeń oznaczanych parametrów u chorych na raka jajnika w odniesieniu do kobiet zdrowych LDL niezależny czynnik prognostyczny

7 LDL - czynnik prognostyczny u chorych na raka jajnika o podobnym rokowaniu mediana czasu wolnego i całkowitego czasu przeżycia /miesiące/ 27 vs vs 51 Li AJ et al. Serum low-density lipoprotein levels correlate with survival in advanced stage epithelial ovarian cancers. Gynecol Oncol. 2010;116:78-81

8 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej w diagnostyce różnicowej wykazano przydatność apolipoproteiny A1, która łącznie z CA 125, transferyną, β2mikroglobuliną i prealbuminą wchodzi w skład wieloparametrycznego Testu OVA1 /Multivariate Index Assay-MIA/ do uzyskania wyniku niezbędny jest program OvaCalc interpretacja wyników odnoszona jest do stanu hormonalnego CA 125 i β2mikroglobulina stężenia podwyższone u chorych na raka jajnika; pozostałe parametry obniżone wartości. OVA1 - charakteryzuje się wysoką czułością /niską swoistością: przed menopauzą 85% / 40% po menopauzie 96% / 28%

9 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej w celu poprawy diagnostyki różnicowej prowadzone są badania nad nową wersją testu MIA Test MIA2G apolipoproteina A1, CA 125, transferyna, FSH i HE4 istotnym elementem nowego testu jest pominięcie stanu hormonalnego MIA2G - swoistość 69% i PPV 40% vs test MIA (54% /31%), czułość i NPV - brak różnic pomiędzy testami Coleman RL et al. Validation of a second-generation multivariate index assay for malignancy risk of adnexal masses. Am J Obstet Gynecol. 2016;215(1):82.e1-82.e11.

10 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej LPA (kwas lizofosfatydowy) występuje wewnątrz komórki pośredni metabolit w syntezie innych fosfolipidów, pozakomórkowy - poprzez receptory transbłonowe sprzężone z białkiem G, LPA uczestniczy w przekazywaniu sygnałów koniecznych do uruchomienia szeregu procesów LPA poprzez aktywację enzymów proteolitycznych i VEGF promuje progresję choroby wykazano przydatność oznaczeń stężeń LPA w diagnostyce różnicowej ale nie w monitorowaniu Bese T. et al. Comparison of total plasma lysophosphatidic acid and serum CA-125 as a tumor marker in the diagnosis and follow-up of patients with epithelial ovarian cancer. J Gynecol Oncol. 2010;21(4):248-54; Sedláková I et al. Lysophosphatidic acid (LPA) a perspective marker in ovarian cancer. Tumour Biol. 2011;32(2):311-6.

11 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej - LPA (kwas lizofosfatydowy) statystycznie wyższe stężenia u chorych na raka jajnika vs zmiany łagodne vs grupa kontrolna wyższa czułość i swoistość LPA w porównaniu do CA 125 już w niskich stopniach FIGO meta-analiza potwierdziła wyższą wartość LPA vs CA 125 ROC AUC LPA 0.899; CA (p<0.05) Cao L et al. Diagnostic value of plasma lysophosphatidic acid levels in ovarian cancer patients: A case-control study and updated meta-analysis. J Obstet Gynaecol Res. 2015;41(12):

12 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej LPA (kwas lizofosfatydowy) ROC AUC: LPA: 0.983; CA-125: 0.910; (p < 0.05) Zhang YJ et al. Clinical significance of plasma lysophosphatidic acid levels in the differential diagnosis of ovarian cancer. J Cancer Res Ther. 2015;11(2):

13 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej LPA (kwas lizofosfatydowy) konieczność określenia metody oznaczeń materiału: surowica vs osocze warunków przechowywania materiału czynników wpływających na stężenie LPA /wpływ płci, wieku, inne?/ Michalczyk A et al. Lysophosphatidic acid plasma concentrations in healthy subjects: circadian rhythm and associations with demographic, anthropometric and biochemical parameters. Lipids Health Dis. 2017; 16: 140.

14 ROC AUC: wybrane wykładniki gospodarki lipidowej przyszłość lipidomika a może hybryda/lipidomika + CA 125/? wyselekcjonowane metabolity CA hybryda /metabolity + CA 125/ czułość i swoistość podobna do OVA1 koszt! Buas MF.et al. Identification of novel candidate plasma metabolite biomarkers for distinguishing serous ovarian carcinoma and benign serous ovarian tumors. Gynecol Oncol. 2016;140(1):

15 wybrane wykładniki gospodarki lipidowej pytania: czy obserwowane zmiany to przyczyny czy skutki choroby? jakie czynniki trzeba będzie uwzględnić przy interpretacji wyników? czy pomiar lipidów będzie pomocny na innych etapach diagnostyki różnicowej? Distinct plasma lipids profiles of recurrent ovarian cancer by liquid chromatography-mass spectrometry. Li J. et al. Oncotarget. 2017;8:

16 XIX zjazd PTDL 2017, Kraków najwyższe stężenie ATC najniższe stężenie ATC Mandal CC et al.. Is cholesterol a mediator of cold-induced cancer? Tumour Biol. 2016;37(7):