Kierownik: prof. dr hab. Brygida Knysz ' e.mail: mgr Anny Czerneckiej

Transkrypt

1 Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu ul. Koszarowa 5, Wrocław; tel , tel/fax Kierownik: prof. dr hab. Brygida Knysz ' I... ' '\., ; e.mail: brygidaknysz@gmail.com 2 7 -io- Wrocław, dnia z(') r. Recenzja pracy na stopień doktora nauk medycznych mgr Anny Czerneckiej pt.: "Stan wiedzy hetero- i homoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń wirusem HIV" Od 35 lat zakażenie HIV stanowi jeden z ważniejszych problemów dotyczących zdrowia ludzi. Pomimo podjętych w skali globalnej intensywnych działań profilaktycznych i leczenia antyretrowirusowego, co spowodowało spadek liczby nowych zakażeń HIV, liczba osób żyjących z HIV jest nadal bardzo wysoka. W związku z wprowadzeniem od około 20 lat wysoce aktywnej, kombinowanej terapii antyretrowirusowej, w wielu krajach w których leki są dostępne, spadła liczba zachorowań na AIDS i zgonów z powodu AIDS. Oczekiwana długość życia osób zakażonych HIV znacznie wzrosła. Taka informacja zmniejszyła obawy przed nieuleczalnym zakażeniem HIV i szybko dotarła do osób podejmujących zachowania ryzykowne sprzyjające infekcji. Niestety zdecydowanie rzadziej do ogółu społeczeństw dociera informacja o tym, że HIV powoduje przewlekły stan zapalny, co przekłada się na wyższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeń funkcji poznawczych, chorób nerek, kości, nowotworów nawet u osób, u których leczenie antyretrowirusowe jest skuteczne. Dlatego wszelkie działania mające na celu zapobieganie nowym zakażeniom HIV są bezcenne. Mieszczą się w tym również skuteczne działania edukacyjne docierające do osób mających zachowania ryzykowne. Takie akcje profilaktyczne powinny być przygotowane w 1

2 oparciu o wcześniejsze rozpoznanie potrzeb określonych środowisk i znajomość braków wiedzy w zakresie profilaktyki zakażeń HIV. W przedstawionej mi do recenzji pracy Doktorantka podjęła temat stanu wiedzy o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń HIV wśród mężczyzn, w tym homoseksualnych. MSM stanowią obecnie w Polsce grupę, w której przybywa co roku najwięcej zakażeń HIV i do niej przede wszystkim powinny być skierowane działania profilaktyczne. Dodatkowo, jest to grupa, do której dotrzeć mogą przede wszystkim osoby o podobnej orientacji seksualnej. W swojej pracy Doktorantka wspomniała o trudnościach z przeprowadzeniem ankiety w tej grupie mężczyzn. We wstępie liczącym 21 stron Autorka przedstawiła w sposób szczegółowy i wyczerpujący epidemiologię zakażeń HIV na świecie i w Polsce. Zwróciła uwagę na trendy nowych zakażeń HIV w skali globalnej i Polski, spadek liczby nowych zakażeń HIV w ostatnich latach na świecie, co stanowi duże osiągnięcie podjętych działań profilaktycznych i stosowania terapii antyretrowirusowej. W dalszej części wstępu Doktorantka omawia drogi zakażenia HIV, zasady profilaktyki, wskazując również na profilaktykę przedekspozycyjną oraz profilaktykę zakażeń wertykalnych. Autorka zwraca też uwagę na rolę punktów konsultacyjno-diagnostycznych, stanowiących ważny element testowania w kierunku zakażeń HIV bezpłatnie i anonimowo, z konsultacją doświadczonego doradcy. Wymienia również najważniejsze zachowania prozdrowotne zmniejsząjące ryzyko zakażeń HIV. Interesujące dane zostały przedstawione w rozdziale Wstępu pt. Zdrowie mężczyzn w ujęciu statystycznym. W tej części pracy Doktorantka prezentuje różnice w długości życia kobiet i mężczyzn oraz analizuje ich przyczyny takie, jak częściej występująca nadwaga i otyłość u mężczyzn, rzadsze wizyty u lekarza i rzadziej wykonywanie szczepień. Ważnym, w kontekście tematu pracy, obszernym rozdziałem we Wstępie jest rozdział pt. Homoseksualizm. Doktorantka, w oparciu o wyniki badań o zasięgu międzynarodowym, przedstawia dane dotyczące akceptacji homoseksualizmu w krajach Unii Europejskiej i innych na świecie, wskazując na brak tolerancji w wielu regionach. Opierając się na danych z CBOS Autorka wykazała niską, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, 2

3 akceptację społeczną homoseksualizmu w Polsce. Wskazała również na dyskryminację osób nieheteroseksualnych na gruncie medycznym. Doktorantka zwraca uwagę na takie cechy dotyczące homoseksualnych mężczyzn jak poczucie osamotnienia, obniżona samoakceptacja, częstsze aniżeli u osób heteroseksualnych stany depresji, próby samobójcze, stany lękowe. Podejmuje też temat homofobii w polskim społeczeństwie. Wskazuje na niestety niski poziom tolerancji społecznej dla osób homoseksualnych. Uważam, że wstęp jest napisany rzeczowo i w pełni odnosi się do tematu pracy doktorskiej. W dalszej części rozprawy Doktorantka przedstawia założenia pracy. Zwraca uwagę na fakt, że w Polsce nie przeprowadzono dotychczas badań wśród heteroseksualnych mężczyzn i MSM na temat wiedzy dotyczącej dróg zakażenia i postaw wobec nosicieli HIV, co wskazuje na brak informacji na temat powiązania pomiędzy orientacją seksualną a postawami prozdrowotnymi. Autorka postawiła następujące, przejrzyście sprecyzowane cele pracy: 1. Określenie stanu wiedzy mężczyzn hetero- i homoseksualnych na temat HIV (AIDS 2. Poznanie zachowań prozdrowotnych w badanych grupach. 3. Wpływ orienta~ji seksualnej na: - poziom tolerancji wobec osób zakażonych HIV (chorych na AIDS - zachowania zdrowotne - stan wiedzy respondentów na temat HIV (AIDS Aby zrealizować cele Doktorantka opracowała ankietę składającą się z 56 pytań, które charakteryzowały grupę pod względem socjo-demograficznym, stanu wiedzy, zachowań prozdrowotnych, aspektów prawnych i społecznych związanych z ryzykiem (zakażeniem HIV. Autorka walidowała ankietę proponując 30 mężczyznom ponowne jej wypełnienie w odstępie 1-2 tygodni. U zyskane dane zostały poddane analizie statystycznej. 3

4 Grupę badaną stanowiło 150 mężczyzn hetero- i 150 mężczyzn o orientacji homoseksualnej. Badanie prowadzono w wybranych losowo ośrodkach. Obie grupy są porównywalne pod względem wieku i miejsca zamieszkania. Różniły się istotnie statystycznie pod względem wykształcenia (wyższy odsetek respondentów z wyższym wykształceniem i niższy z zawodowym wśród homoseksualnych mężczyzn), stanu cywilnego, posiadanych dzieci. Z przeprowadzonej ankiety wynika, że 100% mężczyzn homoseksualnych uczestniczących w badaniu miało kontakty seksualne z kobietami, co zdaniem Doktorantki może wynikać z wcześniejszego poszukiwania tożsamości płciowej. Pomimo lepszego wykształcenia w grupie mężczyzn homoseksualnych, w znacznie wyższym odsetku mieli oni problem z tak prostym pytaniem, jak rozwinięcie skrótu HIV. Różnica ta była istotna statystycznie. Poza tym na pytania dotyczące HIV/AIDS oraz zachowań prozdrowotnych poprawnych odpowiedzi w większym odsetku (różnice istotne statystycznie) udzielali jednak mężczyźni o orientacji homoseksualnej, choć w żadnej z grup w większości odpowiedzi nie osiągnięto 100% poprawności. Ta ostatnia grupa lepiej wiedziała, kim jest osoba seropozytywna, że stosowanie prezerwatyw jest wskazane z powodów zdrowotnych, jaki materiał biologiczny stanowi potencjalne zagrożenie związane z zakażeniem HIV, jakie zachowania ryzykowne są związanie z transmisją wirusa. Większy odsetek prawidłowych odpowiedzi wśród homoseksualnych mężczyzn, dotyczących różnych aspektów zakażeń HIV i AIDS może wynikać z faktu lepszego wykształcenia oraz lepszej znajomości ryzyka zakażenia HIV w grupie mającej zachowania ryzykowne, sprzyjające transmisji HIV. Z drugiej strony odsetek błędnych odpowiedzi był wśród homoseksualnych mężczyzn wysoki. Jest to bardzo istotna informacja, która powinna zwrócić naszą uwagę na potrzebę intensyfikacji szkoleń w zakresie profilaktyki, diagnostyki oraz konsekwencji zakażenia HIV. Należy negować informacje o tym, że zakażenie HIV nie jest obecnie problemem i nawet w przypadku obecności infekcji zastosowanie skutecznego leczenia antyretrowirusowego pozwoli na znaczne wydłużenie życia, bez żadnych konsekwencji zdrowotnych z powodu HIV. 4

5 Dyskusję Doktorantka przeprowadziła w sposób prawidłowy, odnosząc się do danych uzyskanych przez innych badaczy, wskazując na różnice i podobieństwa uzyskanych przez siebie wyników. Podsumowując uzyskane wyniki, Autorka stwierdziła niski poziom wiedzy na temat zakażeń HIV, w tym w zakresie profilaktyki, który dotyczył obu badanych grup. Wskazuje w związku z tym na potrzebę zmian w prowadzeniu akcji informacyjnych i profilaktycznych. Recenzowana praca liczy 94 strony komputerowego maszynopisu, posiada typowy, właściwy dla pracy doktorskiej układ. Doktorantka zacytowała 99 pozycji, dobranego właściwie piśmiennictwa, co pozwala na przeprowadzenie wyczerpującej temat dyskusji. W pracy Autorka zamieściła również 31 rycin i 10 tabel, które przedstawiają w sposób przejrzysty otrzymane wyniki, znacznie ułatwiając czytającemu analizę materiału. Praca jest napisana starannie, zrozumiałym językiem, choć zawiera trochę błędów: Przymiotniki poekspozycyjna i przedekspozycyjna powinny być pisane razem. W odniesieniu do wirusa należy używać określenia zakażenie, a nie zarażenie. Na stronie 51 w drugim zdaniu od końca jest pomyłka: powinno być "... aż 86% grupy HOM..." (a nie HET). Wskazane jest stosowanie określenia zachowania ryzykowne, a nie grupy ryzyka. W przygotowywanej w przyszłości publikacji proponowałabym zwrócić większą uwagę na różnice pomiędzy badanymi grupami, które były istotne statystycznie i zawrzeć taki wniosek w pracy. Przedstawione powyżej uwagi w niczym jednak nie umniejszają wartości pracy, która stanowi jedną z niewielu w tym zakresie. Jest to kolejny sygnał, że stan wiedzy dotyczącej problematyki HIV/AIDS jest niski, również wśród osób mających zachowania ryzykowne. Oznacza to potrzebę intensyfikacji działań edukacyjnych, dostosowania ich do konkretnych grup osób oraz systematycznej realizacji z zastosowaniem współczesnych form przekazu informacji. Sposób prowadzenia skutecznych akcji informacyjnych i profilaktycznych, które będą docierały do określonych grup adresatów może jednak stanowić temat kolejnej pracy doktorskiej i ich potrzeba została tylko zasygnalizowana we wniosku numer 5. Wartość merytoryczną przeprowadzonych badań oceniam bardzo wysoko. Opracowanie takiego tematu uważam za niezwykle ważne, zwłaszcza wobec wzrastającej co roku liczby 5

6 nowych zakażeń HIV w Polsce, głównie wśród MSM. Doktorantka wykazała się sprawnością i umiejętnością prowadzenia badania naukowego i zrealizowała cele swojej pracy. Rozprawa mgr Anny Czemeckiej pt. "Stan wiedzy hetero- i homoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń wirusem HIV" stanowi przykład wartościowej i krytycznej analizy dotyczącej wiedzy wśród mężczyzn o orientacji homo- i heteroseksualnej na temat problematyki HIV/AIDS i zachowań prozdrowotnych. Rozprawa doktorska spełnia warunki określone w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późno zm). Zwracam się z uprzejmą prośbą do Rady Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach o jej przyjęcie i dopuszczenie mgr Anny Czemeckiej do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Prof. dr hab. n. med. Brygida Knysz prof. dr hab. n. med. Brygida KnYSI lekarz chorób wewnętrznych specjalista chorób zakaźnych