Validation of the operations of municipal wastewater treatment plant in Piaseczno

Transkrypt

1 Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska ISSN , vol. 14, issue 4 (2012), p Validation of the operations of municipal wastewater treatment plant in Piaseczno Joanna DŁUGOSZ 1, Jarosław GAWDZIK Politechnika Świętokrzyska, Wydział Inżynierii Środowiska, Geomatyki i Energetyki, Al. Tysiąclecia Państwa Polskiego 7, Kielce, tel.: , fax: , j_dlugosz@interia.eu Politechnika Świętokrzyska, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Al. Tysiąclecia Państwa Polskiego 7, Kielce, tel.: , fax: , jgawdzik@tu.kielce.pl Abstract The paper presents an evaluation of functioning wastewater treatment plant near Piaseczno. Evaluation of operation capacity was based on level of reduction of 5 chosen pollution indexes: BOD 5, COD, total suspended solids, total nitrogen and total phosphorus Very good results of wastewater treatment, which complies with the limit values laid down in the Regulation of the Minister of Environment of 24 July 2006 and in the water-legal permission were achieved. The characteristics of unit processes and assessment of the effectiveness of the sewage treatment systems were done in this work. River and the average daily volume of wastewater discharged into the receiver can be concluded, that Kanał Piaseczyński is a suitable receiver for the treated wastewater. Keywords: sewage, sewage treatment plant, pollutants indexes Streszczenie Ocena poprawności funkcjonowania miejskiej oczyszczalni ścieków w Piasecznie W pracy przedstawiono ocenę funkcjonowania oczyszczalni ścieków komunalnych w Piasecznie. Ocenę sprawności działania oczyszczalni oparto na wielkości redukcji 5 wybranych wskaźników zanieczyszczeń: BZT 5, ChZT, zawiesina ogólna, azot ogólny i fosfor ogólny. Obiekt uzyskuje bardzo dobre wyniki w oczyszczaniu ścieków, które zgodne są z dopuszczalnymi wartościami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 oraz z pozwoleniem wodnoprawnym. Przedstawiono charakterystykę procesów jednostkowych oraz dokonano oceny efektywności systemu oczyszczania ścieków na oczyszczalni. Analizując wartości średniodobowego niskiego przepływu rzeki oraz średniej dobowej ilości ścieków odprowadzanej do odbiornika można stwierdzić, iż Kanał Piaseczyński jest odpowiednim odbiornikiem dla oczyszczonych ścieków. Słowa kluczowe: ścieki, oczyszczalnia ścieków, wskaźniki zanieczyszczeń. 1.Wstęp Zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń zawartych w ściekach do poziomu określonego w Rozporządzeniu Ministra Środowiska [1] pozwala na ich odprowadzenie do odbiornika nie powodując przy tym negatywnych skutków. Takie obniżenie poziomu zanieczyszczeń można osiągnąć poprzez oczyszczanie w oczyszczalniach ścieków [2]. Jednak tylko prawidłowo funkcjonujący obiekt pozwala osiągać zadawalające efekty oczyszczania. Niezawodnie funkcjonująca oczyszczalnia ścieków posiada zdolność do unieszkodliwiania przewidywanej ilości ścieków w stopniu wymaganym ze względu na odbiornik ścieków przy określonych warunkach istnienia i eksploatacji oczyszczalni, w ciągu założonego czasu eksploatacji oraz przy losowych zmianach charakterystyk funkcjonalnych elementów oczyszczalni [3]. Osiągnięcie założonego poziomu oczyszczania ścieków jest uwarunkowane przede wszystkim prawidłowo zaprojektowanym procesem technologicznym i realizacją obiektu zgodnie z projektem. W przypadku, gdy właściwości ścieków po przejściu przez oczyszczalnię nie odpowiadają

2 32 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) założonym parametrom eksploatacyjnym, niezbędne jest ustalenie przyczyny i jak najszybsze usunięcie nieprawidłowości, aby zapobiec ewentualnym zagrożeniom ekologicznym [4]. Kontrola pracy oczyszczalni ścieków pozwala m.in. na potencjalne korekty parametrów technologicznych, jak i również hydraulicznych w poszczególnych etapach procesu oczyszczania ścieków [5]. 2.Lokalizacja oczyszczalni ścieków Oczyszczalni ścieków w Piasecznie znajduje się pomiędzy ulicą S. Żeromskiego a ulicą Mazurską we wschodniej części miasta Piaseczno na działkach o nr ewidencyjnym 2, 3, 4, 5 oraz 8 obręb nr 43. Rzędne terenu wahają się między 99,0 a 104,0 m n.p.m. 3.Ogólna charakterystyka technologiczna oczyszczalni ścieków Oczyszczalnia ścieków w Piasecznie oczyszcza ścieki dopływające rozdzielczym systemem kanalizacji oraz ścieki dowożone taborem asenizacyjnym do punktu zlewnego na terenie oczyszczalni [6]. Ogólnie z kanalizacji komunalnej korzysta obecnie około 75% mieszkańców miasta. Pozostali korzystają ze zorganizowanego systemu wywozu ścieków do punku zlewnego przy oczyszczalni miejskiej [7]. Na terenie gminy w pojedynczych siedliskach w układzie rozproszonym dopuszcza się możliwość odprowadzenia oczyszczonych ścieków z oczyszczalni przydomowych do gruntu pod warunkiem spełnienia wymogów prawa wodnego zabraniającego wprowadzania ścieków do gruntu jeżeli stopień oczyszczenia ścieków lub miąższość warstwy gruntu nad zwierciadłem nie stanowi zabezpieczenia tych wód przez zanieczyszczeniem [1,7]. Oczyszczalnia pracuje w układzie mechaniczno-biologicznego oczyszczania ścieków z biologiczną defosfotacją, denitryfikacją i nitryfikacją z symultanicznym chemicznym strącaniem fosforu. Posiada ona jeden ciąg technologiczny, gdzie ścieki w pierwszej fazie poddawane są mechanicznym metodom oczyszczania. W drugiej fazie następuje biologiczne oczyszczanie w komorze defosfotacji oraz czterech komorach osadu czynnego z możliwością symultanicznego usuwania fosforu dwie z nich wraz z dwoma osadnikami wtórnymi stanowią układ awaryjny oczyszczalni. Z komór denitryfikacji i nitryfikacji ścieki trafiają do osadników wtórnych radialnych, a następnie odprowadzane są do odbiornika. Osad nadmierny zatrzymywany w osadnikach wstępnych i wtórnych poddawany jest zagęszczeniu mechanicznemu i grawitacyjnemu, a następnie procesom fermentacji w komorach WKF. Po WKF osad odprowadzany jest do zbiorników osadu przefermentowanego skąd trafia do stacji odwadniania, suszenia i wapnowania. Przetworzony osad wywożony jest na plac składowania. W związku z okresowym doprowadzaniem wód deszczowych do oczyszczalni, na kanale doprowadzającym ścieki, usytuowany jest zblokowany wraz z pompownią zbiornik wód deszczowych. W okresach mniejszego dopływu ścieków surowych wody deszczowe tłoczone są przed część mechaniczną, aby zapobiec rozregulowaniu pracy oczyszczalni i podtrzymać jakość prowadzonych procesów. 4.Bilans ilościowy ścieków Obciążenie oczyszczalni wyrażone równoważną liczbą mieszkańców wynosi obecnie RLM=121779, a jej wielkość projektowa szacowana jest na RLM= Oczyszczalnia ścieków w Piasecznie przyjmuje średnio Q dśr =17152,4 m 3 /d ścieków, zaś jej rzeczywisty maksymalny przepływ wynosi Q dmax = m 3 /d. Docelowo do 2015 roku dany obiekt ma przyjmować maksymalnie przy pogodzie suchej Q dmax =24000 m 3 /d, a przy pogodzie deszczowej nawet Q dmax =60000 m 3 /d. Projektowy średni dobowy przepływ ścieków wynosi Q dśr =20000 m 3 /d. Rzeczywistą ilość dopływających ścieków analizowanego roku przedstawia rys.4.1.

3 Średniodobowe ilości ścieków [m3/d] Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) Miesiąc ścieki dowożone ścieki dopływające suma ścieków Rys.4.1. Średniodobowe przepływy ścieków oczyszczalnia ścieków w Piasecznie Średnia ilość ścieków dopływających do oczyszczalni ścieków w analizowanym roku kształtowała się na poziomie 17152,4 m 3. Z rys.4.1 wyraźnie wynika, iż najwyższe średnie przepływy notowane są w czerwcu i sierpnia. 5.Bilans jakościowy ścieków Decyzją Wojewody Mazowieckiego z dnia r. zostało udzielone pozwolenie wodnoprawne dla gminy Piaseczno na odprowadzanie oczyszczonych ścieków komunalnych do kanału Piaseczyńskiego w ilości [8,9]: -Q dśr =20000 m 3 /d; -Q dmax =24000 m 3 /d. Maksymalne wartości stężeń zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do odbiornika zawarte w pozwoleniu wodno-prawnym są takie same jak te określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska dla oczyszczalni o RLM> [1,9]: -S BZT5 =15 mgo 2 /dm 3 -S ChZT =125 mgo 2 /dm 3 -S z.og. =35 mg/dm 3 -S Nog. =10 mgn/dm 3 -S Pog. =1 mgp/dm 3. Pozwolenie wodno-prawne zostało udzielone do r. W tabeli 5.1. zostały zestawione wartości średnie wyników badań ścieków surowych oraz oczyszczonych w roku 2010.

4 34 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) Tabela 5.1. Wyniki badań ścieków w 2010r. [1,9] Wskaźnik Ścieki Wartości średnie Surowe 409,15 BZT 5 mgo 2 /dm 3 Oczyszczone 4,25 %redukcji 98,96 Surowe 1009,58 ChZT mgo 2 /dm 3 Oczyszczone 28,34 %redukcji 97,19 Zawiesina Surowe 802,41 ogólna Oczyszczone 3,51 mg/dm 3 %redukcji 99,56 Azot Surowe 88,64 ogólny Oczyszczone 4,19 mgn/dm 3 %redukcji 95,26 Fosfor Surowe 23,43 ogólny Oczyszczone 0,40 mgp/dm 3 %redukcji 98,30 Wartości dopuszczalne mg/dm 3 lub st.red. % Pozwolenie Rozp. Ministra wodno-prawne [9] Środowiska [1] 15 lub 90% 15 lub 70 90% 125 lub 90% 125 lub 90% 35 lub 85% 35 lub 85% 10 lub 90% 10 lub 90% 1 lub 90% 1 lub 90% W celu określenia niezawodności oczyszczalni ścieków w Piasecznie posłużono się współczynnikiem niezawodności WN [2] obliczonym dla wskaźników zanieczyszczeń zawartych w tabeli 5.1. Współczynnik niezawodności WN obliczono na podstawie wzoru [2]: WN = μx/xdop, (5.1) gdzie μ x wartość średnia wskaźnika zanieczyszczenia w ściekach oczyszczonych [mg/dm 3 ], zaś X dop wartość dopuszczalna danego wskaźnika zanieczyszczenia w ściekach oczyszczonych [mg/dm 3 ]. Współczynnik WN na podstawie danych z tabeli 5.1 wyniósł odpowiednio dla poszczególnych zanieczyszczeń: -dla BZT 5 0,28; -dla ChZT 0,23; -dla zawiesiny ogólnej 0,10; -dla azotu ogólnego 0,42; -dla fosforu ogólnego 0,39. Niskie wartości współczynnika niezawodności WN (poniżej 1) dla wszystkich analizowanych zanieczyszczeń świadczą o prawidłowej pracy oczyszczalni ścieków. Na podstawie średnich wartości zanieczyszczeń wyliczonych w tabeli 5.1 jednoznacznie można stwierdzić, iż na omawianej oczyszczalni ścieków osiągane są bardzo wysokie stopnie redukcji wszystkich analizowanych zanieczyszczeń. W żadnym z analizowanych przypadków nie zostały przekroczone najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń, poza tym zostały również osiągnięte minimalne procenty redukcji. Szczegółowe wyniki badań (rys ) poszczególnych wskaźników zanieczyszczeń (BZT 5, ChZT, zawiesina og., P og., N og. ) również potwierdzają wysoką skuteczność funkcjonowania oczyszczalni ścieków w Piasecznie.

5 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) 35 Rys Stężenia BZT 5 w 2010r. Analizując wartości BZT 5 w poszczególnych miesiącach 2010r. (rys.5.1) jednoznacznie można stwierdzić, iż w każdym przypadku stężenie BZT 5 w ściekach oczyszczonych jest dużo niższe niż to określone w pozwoleniu wodno-prawnym oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska [1,9]. Za każdym razem wartość na odpływie jest o ponad połowę niższa niż zalecana. Najniższe wartości na odpływie odnotowano w październiku i grudniu 3mg/dm 3. W pozostałych przypadkach stężenia oscylowały w zakresie 3,5 6 mg/dm 3, co odpowiada redukcji zanieczyszczenia ponad 97%. Rys Stężenia ChZT w 2010r. Podobnie jak w przypadku BZT 5, również wartości ChZT w poszczególnych miesiącach 2010r (rys.5.2) w ściekach oczyszczonych jest niższa niż ta określona w pozwoleniu wodno-prawnym oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska [1,9]. Wartości ChZT w ściekach po oczyszczeniu w przeciągu analizowanych 12 miesięcy zawierają się w przedziale 21,6 54,9 mg/dm 3.

6 36 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) Rys Stężenia zawiesiny ogólnej w 2010r Wyniki badań zawiesiny ogólnej w analizowanym roku (rys.5.3) potwierdziły wysoki stopień usunięcia - 98%, a wartości stężeń na odpływie w zakresie 2 8 mg/dm 3. Takie wartości potwierdzają wysoką skuteczność oczyszczania ścieków i prawidłowe funkcjonowanie obiektu. Rys.5.4. Stężenia azotu ogólnego w 2010r. Obniżenie zawartości azotu ogólnego, tak jak i w przypadku pozostałych zanieczyszczeń, w ciągu całego analizowanego roku utrzymywało się na bardzo wysokim poziomie, a wartości na odpływie są niższe niż zalecane (rys.5.4). Wartości azotu ogólnego w ściekach oczyszczonych zawierają się w przedziale 2,5 9 mg/dm 3, dając stopień usunięcia zanieczyszczenia 77,2 98,2%.

7 Stężenie Pog. [mg/dm3] Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) , Miesiąc stężenie w ściekach surowych stężenie w ściekach oczyszczonych stężenie określone w pozwoleniu wodnoprawnym [9] i Rozp. Ministra Środowiska [1] Rys Stężenia fosforu ogólnego w 2010r. Analizując wyniki badań fosforu ogólnego w poszczególnych miesiącach 2010r. (rys.5.5) wyraźnie widać, iż wartości w ściekach oczyszczonych są niższe niż te określone w pozwoleniu wodno-prawnym oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska [1,9]. Najniższe wartości na odpływie odnotowano w październiku i grudniu 0,1 mg/dm 3, w pozostałych przypadkach stężenia zawierają się w przedziale 0,2 0,6 mg/dm 3 dając stopień usunięcia zanieczyszczenia 94,2 99,7%. Dla sprawdzenia jakości analiz surowych i oczyszczonych ścieków określa się korelacje pomiędzy wskaźnikami zanieczyszczeń, tj.: ChZT i BZT 5. Dla ścieków surowych rozpatrujemy dwa przypadki: ChZT/BZT 5 <2 (ścieki łatwo biodegradowalne) oraz ChZT/BZT 5 >2 (ścieki trudno biodegradowalne) [10]. Dla ścieków oczyszczonych ChZT/BZT 5 = 5:6. Dla omawianej oczyszczalni warunki te przedstawiają się następująco: -ścieki surowe ChZT/BZT 5 = 2,47 trudno biodegradowalne, -ścieki oczyszczone ChZT/BZT 5 = 6,67 wartość wyższa niż ta podawana przez literaturę. W przypadku projektowania oczyszczalni ścieków zazwyczaj posługuje się danymi prognostycznymi dot. ilości oraz jakości ścieków, a w związku z tym po uruchomieniu oczyszczalni ścieków może okazać się, iż dane rzeczywiste odbiegają w znacznym stopniu od danych projektowych. Duże rozbieżności między danymi projektowymi a rzeczywistymi mogą powodować zakłócenia w funkcjonowaniu oczyszczalni ścieków [11]. Stopień wykorzystania przepustowości oczyszczalni ścieków ze względu na ładunki zanieczyszczeń obliczono na podstawie zależności [11]: ω i =Ł r /Ł p 100% (5.2.) Ł r - rzeczywisty średni dobowy ładunek zanieczyszczeń zawarty w ściekach dopływających do oczyszczalni wyrażony w kg/d; Ł p - średni dobowy ładunek zanieczyszczeń, zawarty w ściekach dopływających do oczyszczalni według danych projektowych. W odniesieniu do ładunku BZT 5 stopień wykorzystania przepustowości oczyszczalni zmienia się od 52,3% do 99,3% - mimo dużych rozbieżności między stopniami wykorzystania przepustowości to w ciągu 12 kolejnych miesięcy oczyszczalnia pracowała jako niedociążona. Analizując stopień wykorzystania przepustowości ze względu na ładunek ChZT należy stwierdzić, że oczyszczalnia pracowała zarówno jako niedociążona, jak i przeciążona (ω ChZT =28,12 146,6%). W przypadku stopnia wykorzystania oczyszczalni ścieków ze względu na fosfor ogólny stopień wykorzystania zmienia się od niewielu ponad 45% do niecałych 227%. W odniesieniu do ładunku azotu ogólnego stopień wykorzystania przepustowości oczyszczalni ścieków wynosi od 25% do 164%. Oznacza to, iż oczyszczalnia musi pracować w bardzo nierównych warunkach co może powodować problemy z jej funkcjonowaniem. Jeżeli chodzi o stopień wykorzystania przepustowości oczyszczalni odnośnie ładunku

8 38 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) zawiesiny ogólnej to w ciągu roku jest zarówno niedociążona (45,7% wrzesień 2010), ale jest także aż ponad 3krotnie przeciążona (356,9% grudzień 2010). Na podstawie powyższych analiz można stwierdzić, iż oczyszczalnia w przeciągu 12 miesięcy pracuje w bardzo zmiennych warunkach od warunków niedociążenia do przeciążenia różnego rodzaju ładunkami zanieczyszczeń. Procesy oczyszczania oparte na osadzie czynnym, są bardzo wrażliwe na zmienną ilość dopływających ścieków oraz na zmienność ładunków zanieczyszczeń w nich zawartych. Duża zmienność ładunków skutkować może zaburzeniami w oczyszczaniu ścieków i kłopotami z funkcjonowaniem oczyszczalni. Należy uregulować dopływające ładunki, tak aby były na stałym poziomie a stopień wykorzystania przepustowości oczyszczalni był jak najbliższy 100%. Zwrócić należy jednak uwagę, iż pomimo dużej zmienności dopływających ładunków w 2010r. nie przekroczono maksymalnej ilości zanieczyszczeń zawartych w ściekach oczyszczonych odprowadzanych do odbiornika, dyktowanych przez pozwolenie wodno-prawne i rozporządzenie Ministra Środowiska [1,9]. 6.Wpływ na odbiornik Zgodnie z informacjami zawartymi w [1] ścieki wprowadzane do wód nie powinny wywoływać w wodach zmian fizycznych, chemicznych oraz biologicznych, które uniemożliwiałyby prawidłowe funkcjonowanie ekosystemów wodnych i spełnienie przez wody określonych wymagań jakościowych, związanych z ich użytkowaniem wynikającym z warunków korzystania z wód regionu wodnego. Zgodnie z [12] organ właściwy do wydania pozwolenia wodno-prawnego, może nawet odmówić wydania pozwolenia między innymi w przypadku, gdy średniodobowa ilość wprowadzanych ścieków przekracza 10% wartości średniego niskiego przepływu wody w rzece (SNQ). Odbiornikiem ścieków oczyszczonych oczyszczalni w Piasecznie jest Kanał Piaseczyński, który stanowi lewobrzeżny dopływ rzeki Jeziorki. Ilość odprowadzanych ścieków stanowi 10,4% SNQ, ale docelowo ma osiągnąć wartość 17,8% SNQ. Mimo stosunkowo dużej ilości odprowadzanych ścieków oczyszczonych (powyżej 10% SNQ) oczyszczalnia posiada aktualne pozwolenie wodno-prawne, a ścieki oczyszczone nie powodują negatywnych zmian w odbiorniku (tabela 6.1). Zgodnie z danymi pochodzącymi z laboratorium oczyszczalni ścieków w Piasecznie, analiza wód Kanału Piaseczyńskiego podczas wprowadzania ścieków oczyszczonych odbywa się dwa razy do roku. Pobór prób wykonywany jest w profilu 50 m powyżej i 50 m poniżej wylotu W2. W ten sam sposób pomiar wykonywany jest przy wylocie W1, ale jedynie przy wystąpieniu przelewu wód ze zbiornika retencyjnego. Wyniki badań z analizowanego 2010 r. zawiera tabela 6.1. Tabela 6.1. Wyniki badań jakości wód pomierzonych w dwóch przekrojach powyżej i poniżej wylotu W2 Woda w Kanale Piaseczyńskim parametry jednostka poniżej wylotu W2 powyżej wylotu W2 poniżej wylotu W2 BZT 5 mgo 2 /dm ChZT mgo 2 /dm 3 55,4 34,1 33,8 23,9 powyżej wylotu W2 Fosfor og. mgp/dm 3 1,28 0,805 0,283 0,176 Azot og. mgn/dm 3 10,1 14,7 4,28 7,85 Zawiesina og. mg/dm ,4 4,8 Wartość wskaźników BZT 5, ChZT i P og (tabela 6.1.) jest mniejsza po wprowadzeniu ścieków oczyszczonych do odbiornika. Analizując powyższe wyniki można stwierdzić, iż wartości wskaźników przed i po wprowadzeniu ścieków oczyszczonych do odbiornika są wyższe w miesiącu marcu niż w miesiącu październiku. 7. Podsumowanie Oczyszczalnia ścieków w Piasecznie jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną, do której ścieki doprowadzane są systemem kanalizacji sanitarnej oraz dowożone są taborem asenizacyjnym. Średniodobowa ilość ścieków, która trafia na oczyszczalnię to 17152,4 m 3 /d przy równoważnej liczbie mieszkańców Analizując przedstawione wyniki badań ścieków oczyszczonych można stwierdzić, że praca oczyszczalni

9 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012) 39 ścieków w Piasecznie jest prawidłowa oraz stabilna. Mimo dużej zmienności dopływających ładunków zanieczyszczeń, średni stopień usunięcia wszystkich analizowanych zanieczyszczeń w ciągu 2010r. zawiera się w granicach 95,26% 99,56%. Współczynnik niezawodności pracy oczyszczalni ścieków również potwierdza poprawność pracy analizowanego obiektu. Wybudowanie oczyszczalni ścieków w dużym stopniu przyczynia się do poprawy stanu środowiska obsługiwanego terenu. Literatura 1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U nr 137, poz. 984, z późn. zmianami Dz.U. 2009, nr 27 poz. 169); 2. Chmielowski K., Satora S., Wałęga A., Ocena niezawodności działania oczyszczalni ścieków dla gminy Tuchów, Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich Nr 9/2009, PAN Oddział w Krakowie, s Kwietniewski M., Roman M., Kłoss-Trębaczkiewicz H., Niezawodność wodociągów i kanalizacji, Arkady, Warszawa 1993, s Długosz J., Gawdzik J., Validation of the operations of municipal wastewater treatment plant in Ostrowiec Świętokrzyski, Archives off Waste Management and Environmental Protection,, vol.. 14 issue 4 (2012) 5. Brzezicka S., Kontrola analityczna osadów ściekowych, Laboratorium Przegląd Ogólnopolski nr 11/08, s Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Piaseczno, Tom I Uwarunkowania, Sierpień Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Piaseczno na lata z perspektywą na lata , Piaseczno Pozwolenie wodnoprawne wydane przez wojewodę mazowieckiego z dnia r. Nr WŚr IV 6811/100/ Sadecka Z., Podstawy biologicznego oczyszczania ścieków, Wyd. Seidel-Przywecki Sp. z o.o., Warszawa Heidrich Z., Kozak T., Ocena stopnia wykorzystania przepustowości istniejących miejskich oczyszczalni ścieków w Polsce, Gaz, Woda i Technika Sanitarna, grudzień 2008, s Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991r w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzone do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 116 poz. 503) akt prawny uchylony na podstawie Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. (Dz.U nr 115 poz )

10 40 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 14 issue 4 (2012)