LUDNOŚĆ. STAN ORAZ STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNO-EKONOMICZNA

Transkrypt

1 URZĄD STATYSTYCZNY W SZCZECINIE NARODOWY SPIS POWSZECHNY LUDNOŚCI I MIESZKAŃ POWSZECHNY SPIS ROLNY 2002 LUDNOŚĆ. STAN ORAZ STRUKTURA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNO-EKONOMICZNA WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE Szczecin, październik 2003

2 ZESPÓŁ REDAKCYJNY URZĘDU STATYSTYCZNEGO W SZCZECINIE PRZEWODNICZĄCA Anna Pazdan CZŁONKOWIE Mirosława Brzezińska, Idalia Dąbrowska, Małgorzata Radlińska, Barbara Rochowicz, Władysław Wiśniowski, Renata Wronkowska SEKRETARZ KOORDYNATOR Ewa Kacperczyk Autorzy opracowania: Idalia Dąbrowska, Władysław Wiśniowski, Bernadeta Wasilewska, Magdalena Śleboda Skład komputerowy: Graficzne wykonanie wykresów i map: Wiesława Chicińska, Jerzy Rożek Jerzy Rożek Projekt okładki: Sylwester Jabłoński Druk i oprawa: Urząd Statystyczny w Olsztynie Wydział Poligrafii Olsztyn, ul. Kościuszki 78/82 Przy publikowaniu danych US prosimy o podanie źródła

3 PRZEDMOWA Przekazuję Państwu kolejne opracowanie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r. Prezentowana publikacja zawiera charakterystykę demograficzną i społeczno-ekonomiczną ludności województwa zachodniopomorskiego. Znajdą w niej Państwo informacje o stanie, strukturze ludności wg płci i wieku, stanie cywilnym i poziomie wykształcenia, informacje o osobach niepełnosprawnych, obywatelstwie i przynależności narodowościowej, rodzajach świadczeń i ich biorcach oraz o źródłach utrzymania mieszkańców województwa. W celu zobrazowania przemian w okresie transformacji społeczno-gospodarczej, w publikacji zostały ujęte również wyniki spisu z 1988 r. Niniejsze opracowanie składa się z części metodycznej, analitycznej uzupełnionej wykre-sami i mapkami oraz części tabelarycznej. W uwagach metodycznych przedstawiono cel, zakres tematyczny i podstawy prawne spisu oraz omówiono definicje, pojęcia oraz zastosowane klasyfikacje. W części tabelarycznej zamieszczone zostały tablice przeglądowe (z wynikami spisów z 1988 r. i 2002 r.), korelacyjne oraz tablice zbiorcze ukazujące dane ogólnowojewódzkie w podziale na miasta i wieś oraz według podregionów i powiatów. Prezentowana publikacja, podobnie jak pozostałe opracowania wyników Narodowego Spisu Powszechnego 2002 r. dostępna jest także w wersji elektronicznej na płycie CD oraz na stronie internetowej Urzędu Statystycznego w Szczecinie. Składam serdeczne podziękowanie Wszystkim, którzy uczestniczyli w przygotowaniu i przeprowadzeniu Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 r. w województwie zachodniopomorskim oraz w opracowaniu jego wyników. Dyrektor Urzędu Statystycznego w Szczecinie Anna Pazdan Szczecin, październik 2003 r.

4 SPIS TREŚCI Tabl. Str. Przedmowa... x 3 Uwagi ogólne... x 6 Uwagi metodyczne... x 11 Uwagi analityczne... x 21 Tablice Ludność. Stan oraz struktura demograficzno-społeczna w latach 1988 i Ludność według wieku i płci w 2002 roku Ludność według płci oraz podregionów, powiatów i gmin w 2002 roku 3 58 Ludność według wieku i płci oraz podregionów, powiatów i rodzajów gmin w 2002 roku Ludność według wieku i płci oraz podregionów, powiatów i gmin w 2002 roku 5 76 Ludność według grup wieku i płci oraz podregionów, powiatów i rodzajów gmin w 2002 roku Ludność według grup wieku i płci oraz podregionów, powiatów i gmin w 2002 roku Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego prawnego, płci i wieku w 2002 roku Ludność w wieku 15 lat i więcej według stanu cywilnego faktycznego, płci i wieku w 2002 roku Małżonkowie i partnerzy według wieku w 2002 roku Partnerzy według stanu cywilnego prawnego w 2002 roku Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia, wieku i płci w 2002 roku Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia i płci oraz podregionów, powiatów i gmin w 2002 roku

5 Spis treści 5 SPIS TREŚCI (dok.) Tabl. Str. Ludność w wieku 13 lat i więcej według poziomu wykształcenia i kontynuacji nauki w 2002 roku Osoby niepełnosprawne według grup wieku, płci i kategorii niepełnosprawności w 2002 roku Osoby niepełnosprawne według kategorii i stopnia niepełnosprawności w 2002 roku Ludność według deklaracji narodowościowej oraz posiadania obywatelstwa polskiego w 2002 roku Ludność według deklarowanych języków używanych w kontaktach domowych i posiadania obywatelstwa polskiego w 2002 roku Ludność według okresu zamieszkiwania oraz płci i grup wieku w 2002 roku Ludność w wieku 13 lat i więcej według okresu zamieszkiwania oraz płci i poziomu wykształcenia w 2002 roku Ludność w wieku 15 lat i więcej według okresu zamieszkiwania oraz płci i stanu cywilnego w 2002 roku Ludność w gospodarstwach zbiorowych w 2002 roku Ludność według płci, grup wieku i głównego źródła utrzymania w 2002 roku Ludność według ekonomicznych grup wieku i źródeł utrzymania według sektora własności w 2002 roku Ludność pobierajaca świadczenia z niezarobkowego źródła według płci, grup wieku i rodzaju świadczenia w 2002 roku Objaśnienia stosowanych skrótów: ( ) zjawisko nie wystąpiło. (0,0) zjawisko istniało, jednakze w ilościach mniejszych od liczb, które mogły być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymi. (.) zupełny brak informacji lub brak informacji wiarygodnych. x wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niemożliwe lub niecelowe. w tym oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

6 UWAGI OGÓLNE Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 został wprowadzony ustawą o spisie z dnia 2 grudnia 1999r. (Dz. U. z 2000r. Nr 1, poz. 1 i Nr 93, poz. 1026). Spis ludności i mieszkań był przeprowadzany w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 roku razem z Powszechnym Spisem Rolnym. Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały: 1) osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach, 2) mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami, 3) osoby nie mające miejsca zamieszkania. Lata dziewięćdziesiąte to okres przemian społeczno-ekonomicznych nie tylko w Polsce, ale także w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Lata te charakteryzowały się daleko idącą integracją międzynarodową, która znalazła swoje odbicie m.in. w procesie dostosowywania krajowych systemów statystycznych, w tym wyników spisów, do wymogów międzynarodowych. Biuro Statystyczne ONZ, Europejska Komisja Gospodarcza oraz Unia Europejska wspólnie przygotowały propozycje tematów rekomendowanych do uwzględnienia w spisach powszechnych ok r. 1. Propozycje te biorą pod uwagę znaczenie konkretnych aspektów sytuacji ludnościowej oraz potrzeby informacyjne poszczególnych krajów, a także potrzeby organizacji międzynarodowych związane z monitorowaniem i rozwijaniem polityki społecznej i regionalnej. Zalecenia międzynarodowe nie są bezwzględnie obowiązujące dla poszczególnych krajów, aczkolwiek należy się liczyć z tym, iż Polska podobnie jak każde inne państwo ma obowiązek dostarczania porównywalnych informacji statystycznych do międzynarodowych baz danych. Należy jednak mieć na uwadze, że każdy kraj ma pewne tematy ściśle powiązane ze swoją specyfiką, które muszą być bezwzględnie badane w kolejnych spisach i z tego względu powinny stanowić stały element tematyki spisowej. 1 Międzynarodowe rekomendacje do spisów ludności i mieszkań ok r., zostały przyjęte na plenarnym posiedzeniu Konferencji Statystyków Europejskich w czerwcu 1997 r. w Genewie. Rekomendacje te zostały przedstawione w formie publikacyjnej, jako wspólne opracowanie EKG ONZ oraz Unii Europejskiej. Aktualnie dostępne są w wersji angielskiej, jako finalny dokument pt. Zalecenia dla spisów ludności i mieszkań ok r. w regionie EKG [Recommendations for the 2000 Censuses of Population and Housing in the ECE Region], EKG/Eurostat, New York and Geneva 1998 r.

7 Uwagi ogólne 7 Wyniki spisu pozwalają na ocenę ilościowych i jakościowych zmian, jakie zaszły w społeczeństwie w okresie od poprzedniego spisu, charakteryzując kolejny etap jego rozwoju. Spis powszechny ludności jest swoistą fotografią społeczeństwa, przedstawiającą w danym momencie stan, rozmieszczenie i różnorodne struktury ludności, zamieszkałej na terenie całego kraju. Poprzez porównanie wyników obu spisów 2002 oraz 1988 istnieje możliwość rozpoznania kierunków i natężenia zmian rozwoju demograficzno-społecznego oraz zmian w infrastrukturze mieszkaniowej i potrzebach mieszkaniowych - w miarę możliwości - na każdym szczeblu podziału terytorialnego kraju, tj. na poziomie regionalnym: województw, podregionów (NTS-3) oraz lokalnym (powiatów i gmin). Należy przypomnieć, że reforma administracyjna wprowadziła powiaty, jako wydzielone jednostki administracyjne, które nie istniały w spisie z 1988r., jak również zmieniły się znacznie granice administracyjne województw. Dla potrzeb analizy zmian w czasie przeliczone zostały (w podstawowym zakresie) wyniki spisu 1988 według podziału administracyjnego obowiązującego aktualnie. Doświadczenia polskie Znaczenie spisów ludności i mieszkań jest różne w poszczególnych krajach, w zależności od sprawności funkcjonowania systemów ewidencyjnych i rejestrów oraz od stopnia powiązania systemu badań statystycznych z administracyjnymi źródłami danych. W naszym kraju znaczenie spisu ludności jest nadal bardzo duże. W ostatnim stuleciu przeprowadzono siedem spisów powszechnych ludności i mieszkań (1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978 i 1988), jeden spis sumaryczny w 1946 r. oraz trzy spisy reprezentacyjne - (mikrospisy) - w latach: 1974, 1984 i Dla Polski spis ludności i mieszkań 2002 jest badaniem szczególnym, ponieważ jest pierwszym pełnym spisem po głębokich przeobrażeniach społeczno - gospodarczych i ustrojowych, jakie miały miejsce w latach dziewięćdziesiątych. Przeobrażenia te spowodowały zmiany w dotychczasowych procesach demograficznych oraz głębokie przemiany struktury społeczno - zawodowej ludności oraz pojawienie się nowych zjawisk, nieznanych wcześniej na taką skalę, takich jak: bezrobocie, bezdomność, imigracja cudzoziemców do Polski oraz nasilenie się krótkookresowych migracji zagranicznych Polaków, nowe formy własności mieszkań. Podstawowe cele spisu ludności i mieszkań 2002 to: 1. Dostarczenie informacji o stanie i strukturze ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz informacji o mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych na najniższym poziomie podziału terytorialnego kraju; 2. Możliwie szeroka charakterystyka zmian, jakie zaszły w czasie w podstawowych strukturach demograficzno-społecznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin oraz zmian w wielkości i standardzie zasobów mieszkaniowych; 3. Dostarczenie informacji niezbędnych do międzynarodowych porównań poprzez uwzględnienie w opracowaniach standardów i zaleceń organizacji międzynarodowych.

8 8 Uwagi ogólne Zakres tematyczny spisu ludności i mieszkań w 2002 uwzględniał: 1. Geograficzną charakterystykę ludności: miejsce zamieszkania oraz przebywania, migracje ludności (wewnętrzne i zagraniczne); 2. Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalnoprawny i faktyczny); 3. Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gospodarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny; 4. Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu; 5. Niepełnosprawność prawną i biologiczną; 6. Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy; 7. Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych; 8. Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania oraz zamieszkiwania; 9. Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach; 10.Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych; 11.Wielkość mieszkań i ich wyposażenie; 12.Samodzielność zamieszkiwania; 13.Charakterystykę budynków. Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań towarzyszących spisowi, a mianowicie badania dzietności oraz długookresowych migracji ludności, jakie miały miejsce w latach Badanie dzietności kobiet Badania dzietności kobiet (reprezentacyjne) są już tradycją w polskich spisach ludności. Po raz pierwszy takie badanie przeprowadzono przy spisie ludności w 1970 roku. Badanie przeprowadzone w 2002 roku było badaniem szczególnie ważnym z następujących powodów: 1) w latach dziewięćdziesiątych wystąpiła w naszym kraju głęboka depresja demograficzna, nie mająca precedensu w historii powojennej Polski, 2) począwszy od 1989 r. reprodukcja ludności w naszym kraju nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń; aktualne prognozy ludności nie wskazują na zmianę procesu zmniejszającej się dzietności w perspektywie najbliższych 20 lat, 3) począwszy od 1999 roku ludność Polski zmniejsza się. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone na próbie prawie 350 tys. kobiet, będących w wieku powyżej 16 lat (bez względu na ich stan cywilny). Ankietowe badania dzietności są z założenia dobrowolne i taki charakter miało badanie przeprowadzone przy spisie ludności w roku 2002.

9 Uwagi ogólne 9 Badanie długookresowych migracji ludności w latach Badaniem zostało objętych prawie 4 mln osób, które zmieniały w latach miejsce zamieszkania na pobyt stały lub na czas dłuższy niż 12 miesięcy. Badanie to obejmuje migracje wewnętrzne ludności oraz migracje zagraniczne. Wyniki badania migracji długookresowych nadal są w trakcie opracowania. Uzyskane w spisie informacje o migracjach pozwolą określić faktyczne rozmiary przemieszczeń, ich zasięg przestrzenny i główne kierunki mobilności ludności w latach 90-tych. Ustalenie rozmiarów takiej kategorii migracji i liczby migrantów w bieżących badaniach jest niezwykle trudne z uwagi na stosunkowo skromny zakres dostępnych informacji. Należy dodać, że lata dziewięćdziesiąte charakteryzują się zahamowaniem przemieszczeń terytorialnych ludności ze wsi do miast, wzrostem przepływów ludności z obszarów miejskich na wieś (głównie dotyczyło to ludności dwuzawodowej) oraz ograniczeniem migracji międzywojewódzkich. Projektowane badanie pozwoli na bardziej dokładny opis zjawiska migracji długookresowych, m.in. poprzez wskazanie przyczyn mobilności przestrzennej oraz potencjalnych zachowań osób i ich rodzin w nowych warunkach społeczno - ekonomicznego rozwoju kraju. Formy upowszechniania wyników spisu Wyniki Powszechnego Spisu Ludności i Mieszkań 2002 dostarczają podstawowych informacji o liczbie i strukturach demograficznych i społeczno-ekonomicznych ludności, gospodarstw domowych i rodzin, zamieszkujących lub przebywających w Polsce oraz o rozmiarach zasobów mieszkaniowych, o ich jakości i wykorzystaniu. Można wyróżnić cztery podstawowe formy upowszechniania danych spisowych: 1) Publikowanie danych; 2) Udostępnianie danych na nośnikach informatycznych; 3) Dostępność podstawowych danych poprzez Internet; 4) Udostępnianie danych poprzez Bank Danych Regionalnych. Publikowanie wyników spisów jest już tradycją. Zatem, ta forma upowszechniania danych będzie kontynuowana. Jednak wobec gwałtownego rozwoju informatyki oraz nowoczesnych technologii komunikacji szczególna uwaga będzie zwrócona na ułatwienie odbiorcom korzystania z elektronicznych form dostępu do danych spisowych. Przewiduje się, że w 2003 roku zostanie wydanych 13 publikacji tabelarycznych, zawierających wyniki spisu na poziomie ogólnokrajowym z jednoczesną prezentacją przekrojów regionalnych. Jednocześnie z wydawaniem publikacji ogólnokrajowych będą wydawane opracowania regionalne, a także lokalne, dotyczące poszczególnych gmin.

10 10 Uwagi ogólne Przygotowywany w postaci tablic wynikowych zakres opracowania wyników spisu, nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania danych spisowych. Wdrożony system informatyczny, w tym szeroki program symbolizacji automatycznej oraz automatycznego wyprowadzania wielu indormacji (zmiennych), pozwoli na opracowywanie wyników spisu również w innych niż proponowane układach korelacyjnych i przestrzennych. Wykaz publikacji z wynikami spisu, przewidzianych do wydania Publikacje z wynikami spisu ludności i mieszkań 2002 będą wydawane w latach Przewiduje się wydanie następujących tytułów, zawierających dane na poziomie wojewódzkim: 1) Gospodarstwa domowe i rodziny, 2) Ludność i gospodarstwa domowe związane z rolnictwem, 3) Mieszkania, 4) Zamieszkane budynki, 5) Warunki mieszkaniowe gospodarstw domowych i rodzin, 6) Aktywność ekonomiczna ludności, 7) Migracje ludności, 8) Osoby niepełnosprawne.

11 UWAGI METODYCZNE KATEGORIE LUDNOŚCI Na podstawie wyników spisu ludności i mieszkań z 2002 (NSP 2002) zostały wyodrębnione trzy podstawowe kategorie ludności: 1. Ludność stała (stale zamieszkała); 2. Ludność faktycznie zamieszkała; 3. Rezydenci (ludność rezydująca). We wszystkich tablicach tej publikacji informacje dotyczą kategorii ludności faktycznie zamieszkałej dalej określanej jako ludność. Ludność stała (stale zamieszkała) Kategoria obejmuje osoby mieszkające stale (z reguły zameldowane na pobyt stały) oraz: obecne w czasie spisu, a dokładnie w momencie krytycznym spisu, nieobecne w momencie spisu, bez względu na miejsce przebywania i czas trwania tej nieobecności. Ludność faktycznie zamieszkała Kategoria obejmuje następujące grupy osób: 1. Mieszkające stale, które: a) były obecne w momencie spisu; b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące; c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów: odbywania zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym oraz uczestniczenia w misjach wojskowych; przebywania w zakła dzie karnym lub śledczym; pobytu za granicą. 2. Przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe, leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki. Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania przyjęty został czas faktyczny, a nie zamierzony.

12 12 Uwagi metodyczne Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce (pozwolenia na osiedlenie się). Rezydenci (ludność rezydująca) nowa kategoria ludności Do rezydentów zalicza się: a) stałych mieszkańców, z wyjątkiem osób przebywających poza miejscem zamieszkania przez okres co najmniej 12 miesięcy bez względu na ich miejsce przebywania (w kraju czy za granicą); b) osoby przebywające czasowo przez okres co najmniej 12 miesięcy, przybyłe z innego miejsca w kraju lub z zagranicy (cudzoziemcy). Jako kryterium przemieszczania się ludności przy wyodrębnianiu tej kategorii przyjmuje się: naukę, pracę, warunki rodzinne i mieszkaniowe, leczenie i rehabilitację, pobyt w domu opieki. Oznacza to, że osoby odbywające zasadniczą służbę wojskową (w systemie skoszarowanym) lub przebywające w zakładach karnych czy aresztach bez względu na czas nieobecności są zaliczane do rezydentów miejscowości, w których zamieszkiwali przed jej przymusowym opuszczeniem. Wyniki spisu dla kategorii ludności rezydującej będą przedstawione w odrębnej publikacji. WIEK Wiek osób określony liczbą lat ukończonych ustalono poprzez porównanie pełnej daty urodzenia z dniem przeprowadzenia spisu (tzw. dniem krytycznym, tj. 20 maja 2002 roku). W tablicach obok roczników wieku, tradycyjnych pięcioletnich lub dziesięcioletnich grup wieku wprowadzono również następujące ekonomiczne grupy: wiek przedprodukcyjny mężczyźni i kobiety w wieku 0 17 lat, wiek produkcyjny mężczyźni w wieku lata, kobiety w wieku lat, grupa ta została podzielona na : wiek mobilny (18 44 lata mężczyźni i kobiety), wiek niemobilny (45 64 lata mężczyźni i lat kobiety), poprodukcyjny mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej. Ponadto wprowadzone zostały grupy wieku: a) biologiczne 0 14 lat dzieci, lata dorośli bez osób starszych, 65 lat i więcej osoby starsze. b) edukacyjne: 0 6, 7 12, 13 15, 16 18, lata.

13 Uwagi metodyczne 13 STAN CYWILNY PRAWNY W spisie ludności 2002 po raz pierwszy badany był (zgodnie z rekomendacjami międzynarodowymi) stan cywilny prawny osób zdefiniowany jako stan cywilny według obowiązującego w danym kraju prawa. Dla każdej osoby w wieku 15 lat i więcej ustalono stan cywilny prawny według następujących kategorii: kawaler, panna żonaty, zamężna wdowiec, wdowa rozwiedziony, rozwiedziona separowany, separowana (separacja prawna została w Polsce wprowadzona w końcu 1999 r.). Dla pełniejszej charakterystyki sytuacji rodzinnej osoby o statusie prawnym żonaty/zamężna podzielono na: pozostające w związku małżeńskim niezależnie od tego, czy współmałżonkowie zostali spisani razem czy też oddzielnie (np. nieobecność spowodowana była nauką, pracą, brakiem własnego mieszkania), niepozostające w związku małżeńskim osoby, które decyzją jednego lub obojga małżonków nie tworzyły wspólnoty małżeńskiej, ale rozpad ich związku nie został usankcjonowany decyzją sądu, tzn. osoby te nie miały sądowego orzeczenia rozwodu czy też separacji. STAN CYWILNY FAKTYCZNY Stan cywilny faktyczny osób został określony wtórnie, na podstawie charakteru związku, w jakim żyje dana osoba, tj. w oparciu o informacje dotyczące relacji z głową gospodarstwa domowego, stanu cywilnego prawnego oraz wzajemnych powiązań między osobami spisanymi. Ustalono następujące kategorie faktycznego stanu cywilnego: kawaler, panna; żonaty, zamężna w świetle prawa świeckiego lub kanonicznego i pozostający w faktycznym małżeństwie; partner, partnerka (partnerów wyodrębniano w ramach tego samego gospodarstwa domowego bez względu na ich stan cywilny prawny); wdowiec/wdowa; rozwiedziony/rozwiedziona;

14 14 Uwagi metodyczne separowany/separowana. Kategoria ta dotyczyła osób: a) pozostających w separacji prawnej i nietworzących formalnych związków (partnerskich) z innymi osobami; b) o stanie cywilnym prawnym żonaty/zamężna niepozostających w związku małżeńskim i nietworzących formalnych związków (partnerskich) z innymi osobami. Dla umożliwienia porównania zmian zachodzących w czasie w tablicach przedstawiono zarówno stan cywilny prawny jak i faktyczny; w poprzednich spisach ludności badany był wyłącznie stan cywilny faktyczny. POZIOM WYKSZTAŁCENIA Poziom wykształcenia jest to najwyższy ukończony cykl kształcenia w szkole lub szkolenia w innym trybie i formie, uznany zgodnie z obowiązującym systemem szkolnictwa. Podstawą zaliczenia wykształcenia do określonego poziomu było uzyskane świadectwo (dyplom) ukończenia odpowiedniej szkoły: dziennej, wieczorowej, zaocznej czy eksternistycznej. Ze względu na nowy system szkolnictwa, wprowadzony reformą oświaty w dniu 1 stycznia 1999 roku, poziom wykształcenia został ustalony dla osób w wieku 13 lat i więcej. KLASYFIKACJA POZIOMÓW WYKSZTAŁCENIA 1. Wykształcenie wyższe a) ze stopniem naukowym co najmniej doktora jest to wykształcenie wyższe z tytułem naukowym profesora, doktora habilitowanego, doktora; b) z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym jest to wykształcenie wyższe zawodowe z tytułem magistra, magistra inżyniera, lekarza lub innym równorzędnym, realizowane w ramach szkoły wyższej na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa dojrzałości matury ; c) z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty jest to wykształcenie wyższe zawodowe z tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty lub innym równorzędnym, realizowane w ramach szkoły wyższej na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa dojrzałości matury ; 2. Policealne a) z maturą (pomaturalne) jest to wykształcenie średnie zawodowe realizowane na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem egzaminu dojrzałości matury. Absolwenci otrzymują dyplom, który określa kwalifikacje zawodowe na poziomie technika;

15 Uwagi metodyczne 15 b) bez matury jest to wykształcenie zawodowe na poziomie średnim lub zasadniczym realizowane na podbudowie programowej szkoły średniej, zakończonej uzyskaniem świadectwa ukończenia szkoły. Absolwenci otrzymują dyplom, który określa kwalifikacje zawodowe, 3. Średnie a) ogólnokształcące z maturą jest to wykształcenie średnie ogólne, uzyskane w ramach średniej szkoły ogólnokształcącej, potwierdzone uzyskanym świadectwem dojrzałości maturą. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie w szkole pomaturalnej lub na studiach wyższych; b) zawodowe z maturą jest to wykształcenie średnie ogólne i zawodowe, uzyskane w ramach technikum, liceum zawodowego lub liceum technicznego, potwierdzone uzyskanym świadectwem dojrzałości maturą. Osoby posiadające świadectwo ukończenia takiej szkoły mają tytuł technika lub inny tytuł określony w klasyfikacji zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie na studiach wyższych lub w szkole pomaturalnej; c) ogólnokształcące bez matury jest to wykształcenie średnie ogólne, uzyskane w ramach średniej szkoły ogólnokształcącej, potwierdzone uzyskanym świadectwem ukończenia liceum ogólnokształcącego. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie w szkole policealnej, nie wymagającej posiadania matury, d) zawodowe bez matury jest to wykształcenie średnie ogólne i zawodowe, uzyskane w ramach technikum, liceum zawodowego lub liceum technicznego, potwierdzone uzyskanym świadectwem ukończenia szkoły. Osoby posiadające świadectwo ukończenia takiej szkoły mają tytuł technika lub inny tytuł określony w klasyfikacji zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego. Osiągnięcie tego poziomu wykształcenia umożliwia dalsze kształcenie w szkole policealnej. 4. Zasadnicze zawodowe Jest to wykształcenie ogólne i zasadnicze zawodowe, zdobyte w ramach szkoły zasadniczej lub rolniczej, szkoły (zespołu) przysposobienia zawodowego lub rolniczego, korespondencyjnego kursu rolniczego o poziomie szkoły zasadniczej. Świadectwo ukończenia szkoły zasadniczej jest dowodem posiadania tytułu robotnika wykwalifikowanego. Po ukończeniu tego poziomu wykształcenia można ubiegać się o przyjęcie do średniej szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej, organizowanej na podbudowie programowej szkoły zasadniczej. 5. Podstawowe ukończone Jest to wykształcenie podstawowe osiągnięte po ukończeniu liczby lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej, szkoły (klas) przysposabiających do pracy zawodowej (w zakresie VI, VII, VIII klasy szkoły podstawowej) oraz po ukończeniu szkoły artystycznej I stopnia realizującej jednocześnie program szkoły podstawowej,

16 16 Uwagi metodyczne 6. Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego Obejmuje osoby, które nie ukończyły lat nauki wymaganej w danym okresie dla ukończenia szkoły podstawowej lub nigdy się nie uczyły. Przyjęta w spisie 2002 roku klasyfikacja poziomu wykształcenia jest nieco rozszerzona w stosunku do spisu 1988 roku, dlatego w części dotyczącej analizy zmian uwzględniony został zakres porównywalny do 1988 roku. Uwaga ta dotyczy również wieku osób: w 1988 roku badaniem poziomu wykształcenia objęte były osoby, które ukończyły 15 lat. W 2002 roku, po reformie szkolnictwa z 1999 r., wprowadzającej 6 letnią szkołę podstawową i 3 letnie gimnazjum, badaniem poziomu wykształcenia objęto osoby w wieku 13 lat i więcej. Wszelkie porównania struktur poziomu wykształcenia ludności z obu spisów, zostały zaprezentowane z uwzględnieniem osób w wieku 15 lat więcej. Należy również zaznaczyć, że dane spisu 2002 roku ze względu na termin jego przeprowadzenia (maj 2002 r., podczas gdy w 1988 r. był to grudzień) nie w pełni obrazują sytuację. W momencie przeprowadzania spisu (maj 2002 r.) uczniowie ostatnich klas, we wszystkich typach szkół, nie posiadali jeszcze świadectwa ukończenia szkoły, tym samym został im określony niższy poziom wykształcenia. Dane spisowe dotyczą zatem raczej sytuacji z początku roku szkolnego (lub z końca roku kalendarzowego 2001). NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ Osobą niepełnosprawną jest taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osobę, która takiego orzeczenia nie posiadała, lecz odczuwała ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku (zabawa, nauka, praca, samoobsługa). Zbiorowość osób niepełnosprawnych została podzielona na 2 podstawowe grupy: osoby niepełnosprawne prawnie, tj. takie, które posiadały odpowiednie, aktualne orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony; osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania czynności podstawowych. Kryterium do zakwalifikowania danej osoby do zbiorowości osób niepełnosprawnych prawnie było posiadanie: aktualnego orzeczenia wydanego przez odpowiedni organ orzekający dla osób w wieku 16 lat i więcej; uprawnienie do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego dla dzieci poniżej 16 roku życia tj. urodzonych po 20 maja 1986 r.

17 Uwagi metodyczne 17 W spisie ludności 2002, dla osób w wieku 16 lat i więcej ustalono 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany, lekki. Ze względu na zmiany przepisów prawnych dotyczące osób niepełnosprawnych w spisie 2002 roku przyjęto definicje wyodrębniania tej kategorii osób spójne metodologicznie z zasadami stosowanymi w spisach z lat 1988 i 1978, tym samym została zachowana możliwość porównywalności danych. Wykaz równorzędnych orzeczeń kwalifikujących osobę do grupy osób niepełnosprawnych prawnie oraz określenia stosowane w klasyfikacji niepełnosprawności/inwalidztwa prawnego w latach 1988 i 2002 r Stopień niepełnosprawności znaczny umiarkowany lekki Rodzaj orzeczenia równorzędnego całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji I grupa inwalidztwa orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym z uprawnieniem do zasiłku pielęgnacyjnego całkowita niezdolność do pracy II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa częściowa niezdolność do pracy celowość przekwalifikowania zawodowego orzeczenie o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym bez uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego Grupa inwalidztwa I grupa inwalidztwa II grupa inwalidztwa III grupa inwalidztwa KRAJ URODZENIA Zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami kraj urodzenia należało podać biorąc pod uwagę granice państw aktualne w momencie spisu, a nie w momencie urodzenia osoby, np. jeżeli osoba urodziła się w Wilnie, to bez względu na rok jej urodzenia jako kraj urodzenia należało wpisać Litwa. Rozstrzygnięcie takie zostało przyjęte w związku z koniecznością zabezpieczenia porównywalności, a przede wszystkim nie dublowania danych w skali międzynarodowej. Tradycyjnie miejsce urodzenia osoby definiuje się jako miejsce zamieszkania matki w czasie urodzenia dziecka. OBYWATELSTWO Zgodnie z obowiązującymi aktualnie normami prawnymi cudzoziemcem jest osoba nieposiadająca polskiego obywatelstwa (Ustawa o cudzoziemcach z dnia 25 czerwca 1997 r. wraz z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dziennik Ustaw Nr 127 z 2001 r.). W spisie ludności 2002 istniała możliwość podania dwóch obywatelstw w przypadku cudzoziemców oraz dwóch dodatkowych w przypadku obywateli polskich.

18 18 Uwagi metodyczne CUDZOZIEMCY Cudzoziemcem jest każda osoba, która nie posiada polskiego obywatelstwa, bez względu na fakt posiadania lub nie obywatelstwa (obywatelstw) innych krajów. Cudzoziemcy, przybyli do Polski na pobyt stały, są traktowani jako osoby mieszkające stale (ludność stała), pozostali zaś, w zależności od czasu faktycznego pobytu w naszym kraju: jako przebywający czasowo (imigranci krótkookresowi) w przypadku przebywania przez okres poniżej 1 roku, jako rezydenci (imigranci długookresowi) w przypadku przebywania przez okres co najmniej 12 miesięcy. NARODOWOŚĆ Pytanie o narodowość, które zostało sformułowane na formularzu spisowym, uwzględniało z jednej strony nawiązanie do pierwszego spisu z 1921r., a z drugiej zachowanie zgodności ze standardami europejskimi. W związku z tym przyjęto, że pytanie będzie następujące: Do jakiej narodowości się Pan(i) zalicza?, przy następującym zdefiniowaniu narodowości. Narodowość jest deklaratywną (opartą na subiektywnym odczuciu) cechą indywidualną każdego człowieka, wyrażającą jego związek emocjonalny (uczuciowy), kulturowy lub genealogiczny (ze względu na pochodzenie rodziców) z określonym narodem. Sformułowane pytanie oraz przyjęta definicja narodowości, są na tyle otwarte, iż zezwalają osobie spisywanej na indywidualne, własne rozumienie pojęcia narodowości. Rachmistrze spisowi byli zobowiązani do odnotowywania każdej udzielonej przez osoby spisywane odpowiedzi, która pozostawała w związku z tematem narodowości. JĘZYK UŻYWANY W DOMU Obok pytania o narodowość do tematyki spisu ludności w 2002 roku wprowadzono pytanie o język, używany w kontaktach domowych. Pytanie to przyjęło następującą postać: W jakim języku (językach) rozmawia Pan(i) najczęściej w domu? Konstrukcja pytania dawała możliwość zarejestrowania dwóch nazw języków niepolskich, niezależnie od tego, czy były one używane z językiem polskim, czy też wyłącznie. MIGRACJE LUDNOŚCI Migracje ludności to przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania (pobytu stałego lub czasowego) połączone z przekroczeniem granicy administracyjnej jednostki terytorialnej. Migracją jest zatem zmiana miejsca zamieszkania z jednej gminy do innej lub w przypadku gminy miejsko wiejskiej z terenów miejskich do wiejskich tej gminy lub odwrotnie; nie jest migracją zmiana adresu w ramach tej samej gminy miejskiej, wiejskiej, części miejskiej lub wiejskiej gminy miejsko wiejskiej. Migracją jest także zmiana kraju zamieszkania.

19 Uwagi metodyczne 19 LUDNOŚĆ ZASIEDZIAŁA Ludność zasiedziała to ludność zamieszkała w miejscowości aktualnego zamieszkania od urodzenia. Pojęcie mieszka od urodzenia oznaczało, że osoba nie opuszczała miejscowości urodzenia (miejscowości, w której znajdował się dom rodzinny) na okres 12 miesięcy lub dłuższy. W spisie 2002 nie uwzględniano przerw w zamieszkiwaniu (bez względu na okres ich trwania) spowodowanych: odbywaniem zasadniczej służby wojskowej, przebywaniem w zakładach karnych, przebywaniem za granicą w placówkach dyplomatycznych, przebywaniem w innych miejscach z powodu uczestniczenia w misjach wojskowych. LUDNOŚĆ MOBILNA Ludność mobilna to ludność napływowa, czyli taka, która przybyła do miejscowości aktualnego zamieszkania na pobyt stały lub czasowy. W spisie 2002 do ludności przybyłej były zaliczone także osoby, które powróciły do miejscowości aktualnego zamieszkania, po co najmniej rocznym pobycie poza tą miejscowością (w innym miejscu w kraju lub za granicą) pod warunkiem, że pobyt ten nie był spowodowany jedną z przyczyn wymienionych wcześniej. Jako datę przybycia przyjęto rok powrotu do danej miejscowości. Prezentowane w publikacji dane odnośnie wieku, stanu cywilnego, i poziomu wykształcenia osób migrujących przedstawiają stan w momencie spisu, a nie w momencie migracji. OBIEKTY ZBIOROWEGO ZAKWATEROWANIA Obiektem zbiorowego zakwaterowania jest zespół pomieszczeń zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zajętych przez jeden zakład świadczący usługi opiekuńczo wychowawcze, opiekuńczo lecznicze, hotelarskie bądź inne, w których zamieszkuje zwykle większa liczba osób. Obiekty zbiorowego zakwaterowania można podzielić ze względu na okres zamieszkania na: stałego zamieszkania, są to: domy pomocy społecznej dla emerytów, zakłady opiekuńczo lecznicze dla przewlekle chorych lub upośledzonych, klasztory, domy zakonne, dłuższego zamieszkania, są to: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka, krótkotrwałego pobytu, są to m. in.: hotele, motele, pensjonaty, domy wczasowe, a także szpitale, sanatoria, prewentoria. W spisie 2002 roku zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami metodologicznymi przyjęto szerszą klasyfikację obiektów, uwzględniając m.in. zakłady opiekuńcze dla samotnych kobiet w ciąży lub z małymi dziećmi, obiekty dla bezdomnych oraz obiekty instytucji wyznaniowych.

20 20 Uwagi metodyczne ŹRÓDŁA UTRZYMANIA W spisie ludności 2002 ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania dla poszczególnych osób oraz odrębnie dla gospodarstw domowych. Informacje o źródłach dochodów, z których pochodziły środki na finansowanie konsumpcyjnych i innych życiowych potrzeb osób dotyczyły całego roku (12 miesięcy) poprzedzającego spis i były ustalane niezależnie od stanu aktywności ekonomicznej tych osób. Główne źródło utrzymania osoby jest to źródło przynoszące jej największy dochód. Jeżeli osoba miała w ciągu roku poprzedzającego spis tylko jedno źródło dochodów było ono jednocześnie jej głównym, a zarazem wyłącznym źródłem utrzymania. W spisie 2002 wyróżniono następujące grupy źródeł utrzymania: dochody (zarobki) z pracy osobiście wykonywanej niezależnie od charakteru zatrudnienia, niezarobkowe źródło (w tym między innymi emerytury, renty, zasiłki), inne dochody pochodzące z własności lub z najmu (dzierżawa gruntów rolnych, dochody z lokat kapitałowych, dywidendy, odsetki z oszczędności), pozostawanie na utrzymaniu innych osób posiadających własne źródła dochodów. BIORCY ŚWIADCZEŃ SPOŁECZNYCH W spisie ludności 2002 zbierano informacje o rodzajach pobieranych świadczeń z ZUS, FUS, KRUS i opieki społecznej takich jak: emerytury, renty, zasiłek dla bezrobotnych, alimenty itp. Informacje te zbierano niezależnie od wieku osób, którym przyznano świadczenie, a także od faktu czy świadczenia stanowiły źródła utrzymania (główne, dodatkowe) czy też nie. W przypadku dzieci, którym przyznano świadczenie, np. rentę rodzinną, alimenty, zasiłek pielęgnacyjny dysponentem w imieniu dziecka była osoba dorosła i to jej wykazywano świadczenie, jako źródło utrzymania (jeżeli stanowiło ono źródło utrzymania) natomiast dziecko było świadczeniobiorcą. W przypadku gdy osoba uzyskiwała kilka świadczeń z nieazrobkowych źródeł należało wskazać maksymalnie trzy najważniejsze. KLASYFIKACJE wykorzystywane w spisie: ISCED 1997 Międzynarodowe Normy Klasyfikacji Wykształcenia, UNESCO, Paryż 1997, której odpowiednikiem jest Polska Klasyfikacja Edukacji wprowadzona w maju 2003 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 98, poz. 895). ISO 3166 Międzynarodowy Wykaz Kodów dla Krajów, National Information Standards Organization, ONZ 1999.

21 UWAGI ANALITYCZNE Stan ludności Według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 liczba ludności województwa zachodniopomorskiego w dniu roku wyniosła 1698,2 tys. osób. W stosunku do stanu z dnia roku (tj. momentu przeprowadzenia ostatniego spisu powszechnego) przyrost ludności wyniósł 35,6 tys. osób, tj. 2,1 %. Ludność miast zwiększyła się o prawie 32 tys. (o 2,8 %), a wsi zaledwie o 3,6 tys. osób (o 0,7 %). W konsekwencji udział ludności miejskiej wzrósł z 69,1 % do 69,5 %. Zwiększenie liczby ludności miejskiej na niekorzyść wiejskiej było spowodowane w ok. 12 % zmianami administracyjnymi. Zmiany te wynikały z nadania praw miejskich miejscowościom wiejskim (Golczewo) oraz z poszerzenia granic miast poprzez włączenie do nich terenów wiejskich (Koszalin). Pozostała część przyrostu ludności miejskiej wynikała z przyrostu naturalnego oraz migracji wewnętrznej (ze wsi do miast). W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych utrzymywało się bowiem jeszcze dość wysokie dodatnie saldo migracji w miastach. Tabl. 1. Ludność według miejsca zamieszkania oraz płci (na podstawie wyników spisów) Wyszczególnienie ) stan w dniu stan w dniu w tysiącach Przyrost (+), ubytek (-) Dynamika zmian (1988 = 100) O G Ó Ł E M ,6 1698,2 +35,6 102,1 Mężczyźni ,2 827,6 +7,4 100,9 Kobiety ,4 870,6 +28,2 103,3 Miasta ,6 1180,6 +32,0 102,8 Mężczyźni ,7 567,3 +7,6 101,4 Kobiety ,9 613,3 +24,4 104,1 Wieś ,0 517,6 +3,6 100,7 Mężczyźni ,5 260,3-0,2 99,9 Kobiety ,5 257,3 +3,8 101,5 1) Dla potrzeb porównań i oceny zmian w rozwoju ludności wyniki spisu ludności i mieszkań z 1988 roku zostały przeliczone według podziału terytorialnego kraju obowiązującego od 1 stycznia 1999 r. W okresie międzyspisowym liczba kobiet wzrosła o 3,3 %, a mężczyzn zaledwie o 0,9 %. W miastach liczba kobiet wzrosła o 4,1 %, a mężczyzn o 1,4 %. Na wsi liczba mężczyzn minimalnie zmalała, a kobiet wzrosła o 1,5 %. Zmieniły się w związku z tym proporcje ludności według płci. Udział kobiet zwiększył się z 50,7 % do 51,3 %, w miastach z 51,3 % do 51,9 %, a na wsi z 49,3 % do 49,7 %. W ślad za tym wskaźnik feminizacji uległ zwiększeniu z 102,7 do 105,2 kobiet na 100 mężczyzn. W miastach wynosi on 108, a na wsi 99 kobiet na 100 mężczyzn. Dla ludności w grupach wieku od 0-4 do lat wskaźniki feminizacji kształtują się na poziomie poniżej 100, a następnie przekraczają ten poziom i rosną, by w grupie wieku 100 i więcej lat wynieść 321 kobiet na 100 mężczyzn.

22 22 Uwagi analityczne Tabl. 2. Wskaźnik feminizacji według grup wieku w dniu r. Grupy wieku Na 100 mężczyzn przypada kobiet Grupy wieku Na 100 mężczyzn przypada kobiet Grupy wieku Na 100 mężczyzn przypada kobiet i więcej Zarówno proporcje ludności według płci, jak i wskaźniki feminizacji wykazują także zróżnicowanie według podregionów i powiatów. Tabl. 3. Ludność według powiatów w 2002 r. Stan w dniu Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety w tysiącach Udział kobiet w % Na 100 mężczyzn przypada kobiet Udział ludności miejskiej w % O G Ó Ł E M ,2 827,6 870,6 51,3 105,2 69,5 Podregion szczeciński ,7 538,0 565,7 51,3 105,2 73,4 choszczeński... 50,4 25,1 25,3 50,2 100,7 47,7 goleniowski ,3 38,1 39,2 50,7 103,0 54,7 gryficki... 61,1 30,2 30,9 50,6 102,3 51,3 gryfiński... 83,3 41,4 41,9 50,3 101,1 46,0 kamieński... 48,0 23,6 24,4 50,9 103,5 46,9 myśliborski... 68,0 33,5 34,5 50,7 103,0 59,7 policki... 59,6 29,5 30,1 50,5 102,0 60,0 pyrzycki... 40,2 19,9 20,3 50,4 101,8 42,3 stargardzki ,9 58,8 61,0 50,9 103,7 67,4 łobeski... 38,6 19,0 19,6 50,8 103,2 52,8 m. Szczecin ,4 198,3 217,1 52,3 109,5 100,0 m. Świnoujście... 41,8 20,5 21,3 51,0 103,9 100,0 Podregion koszaliński.. 594,5 289,6 304,9 51,3 105,3 62,3 białogardzki... 48,5 23,7 24,8 51,1 104,4 62,6 drawski... 58,9 28,8 30,1 51,1 104,4 61,7 kołobrzeski... 75,1 36,3 38,8 51,7 107,0 59,8 koszaliński... 62,9 31,3 31,6 50,3 101,1 22,4 sławieński... 57,9 28,5 29,4 50,8 103,3 48,6 szczecinecki... 77,7 37,8 39,9 51,4 105,6 63,2 świdwiński ,6 24,4 25,2 50,8 103,2 50,3 wałecki... 55,3 27,0 28,3 51,2 104,9 61,1 m. Koszalin ,7 51,9 56,8 52,3 109,5 100,0

23 Uwagi analityczne 23 Mapka 1. Wskaźniki feminizacji w dniu 20 maja 2002 r.

24 24 Uwagi analityczne We wszystkich powiatach występuje przewaga kobiet; w powiatach rolniczych (gdzie dominuje ludność wiejska) jest ona nieznaczna, a w miastach na prawach powiatu i powiatach o wyższym stopniu urbanizacji zdecydowanie wyższa. Najwyższą przewagę kobiet (52,3 %) i najwyższy wskaźnik feminizacji (109,5 kobiet na 100 mężczyzn) odnotowano w miastach Koszalin i Szczecin. W pierwszej grupie powiatów udział kobiet w ludności ogółem jest niższy, a w drugiej wyższy od średniego w województwie. Podobnie dotyczy to także wskaźników feminizacji. W czterech województwach przyrost ludności kształtował się w granicach 3,6 % do 4,7 %, a w sześciu od 1,2 % do 2,6 %. Województwo zachodniopomorskie wraz z województwami: warmińsko-mazurskim, mazowieckim i lubuskim uzyskało umiarkowany przyrost ludności przekraczający 2 %. W ślad za tym udział ludności województwa w ogólnej liczbie ludności kraju uległ nieznacznemu zwiększeniu z 4,39 % w 1988 roku do 4,44 % w 2002 roku. Przyrost ludności w województwie zachodniopomorskim był jednak wyraźnie zróżnicowany. Tabl. 4. Przyrost ludności według powiatów w latach Powiaty Przyrost (ubytek) ludności w osobach w % Powiaty Przyrost (ubytek) ludności w osobach w % O G Ó Ł E M ,1 Myśliborski ,3 Białogardzki ,5 Policki ,3 Choszczeński ,2 Pyrzycki ,5 Drawski ,2 Sławieński ,5 Goleniowski 1) ,7 Stargardzki 1) ,8 Gryficki 1) ,6 Szczecinecki ,7 Gryfiński ,9 Świdwiński ,6 Kamieński ,6 Wałecki ,1 Kołobrzeski ,5 m. Koszalin ,1 Koszaliński ,2 m. Szczecin ,2 1) Łącznie z gminami tworzącymi od 1 stycznia 2002 powiat łobeski. m. Świnoujście ,9 W porównaniu do bieżących bilansów, wyprowadzonych na koniec 2001 roku liczba ludności województwa ze spisu 2002 roku była niższa o 36,2 tys. osób, tj. o 2,1 %. Tylko w mieście Szczecinie i powiecie polickim odnotowano dodatnie różnice, a w pozostałych powiatach różnice ujemne - od 0,5 tys. osób w powiecie łobeskim do 3,8 tys. osób w powiecie szczecineckim. Relatywnie największą różnicę ujemną odnotowano w powiecie szczecineckim (4,6 %).

25 Uwagi analityczne 25 Według metodologii spisu ludności i mieszkań 2002 spisem zostali objęci: stali mieszkańcy województwa (zameldowani na pobyt stały) zarówno obecni w mieszkaniach lub innych pomieszczeniach w czasie spisu jak i nieobecni, osoby przebywające czasowo w województwie. Wszystkie osoby, które były mieszkańcami stałymi województwa bez względu na miejsce ich przebywania (kraj, zagranica) zostały zatem rozliczone i uwzględnione w podanej liczbie ludności województwa (1698,2 tys. osób). Według danych z ewidencji gmin w momencie spisu w województwie było ok. 26,8 tys. osób wymeldowanych donikąd z ich stałego miejsca zamieszkania, głównie na mocy decyzji administracyjnej. Zdecydowana większość tych osób przebywała za granicą jako rezydenci innych krajów. W bilansach ludności do 2001 roku osoby te były jednak uwzględniane w stanie ludności gminy ich dotychczasowego zameldowania, a w spisie 2002 zostały spisane w innych województwach (jeżeli przebywały w kraju) lub nie spisano ich (gdy przebywały za granicą). Ponadto w danych bilansowych dla województwa uwzględniane było dodatnie saldo (między liczbą osób przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy w naszym województwie, a liczbą mieszkańców stałych naszego województwa przebywających czasowo powyżej 2 miesięcy w innych województwach) wynoszące w 2001 roku 4,7 tys. osób. W spisie 2002 analogiczne saldo było ujemne i wynosiło 5,2 tys. osób. Ludność według wieku Porównanie wyników spisów 1988 i 2002 uwypukla głębokie zmiany, jakie zaszły w strukturze wieku ludności. Przesuwanie się wyżów i niżów demograficznych przez kolejne grupy wieku doprowadziło do zwiększenia liczby osób w wieku 15 lat i więcej o 169,2 tys., tj. o 13,8 % (w kraju o 10,7 %). Jednocześnie spadek urodzeń (z 24,7 tys. w 1990 r. do 16,4 tys. w 2001 r.) spowodował zmniejszenie się liczby dzieci (0-14 lat) o 132,6 tys., tj. o 30,1 % (w kraju o ok. 28 %). Tabl. 5. Stan i struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w latach 1988 i 2002 Ludność w wieku Wyszczególnienie Ogółem 1) przedprodukcyjnym (0-17 lat) razem produkcyjnym (mężczyźni 18-64, kobiety lat) mobilnym (18-44 lata) niemobilnym (mężczyźni lata, kobiety lat) poprodukcyjnym (mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej) w tysiącach O G Ó Ł E M ,2 392,7 1074,2 682,6 391,6 231,1 Miasta ,6 249,4 765,8 476,1 289,8 165,2 Wieś ,6 143,3 308,4 206,5 101,8 65,9 O G Ó Ł E M ,6 515,9 981,3 702,1 279,2 164,3 Miasta ,6 345,2 694,2 495,1 199,1 108,4 Wieś ,0 170,7 287,1 207,0 80,1 55,9

26 26 Tabl. 5. Uwagi analityczne Stan i struktura ludności według ekonomicznych grup wieku w latach 1988 i 2002 (dok.) Ludność w wieku Wyszczególnienie Ogółem 1) przedprodukcyjnym (0-17 lat) razem produkcyjnym (mężczyźni 18-64, kobiety lat) mobilnym (18-44 lata) niemobilnym (mężczyźni lata, kobiety lat) poprodukcyjnym (mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej) w odsetkach O G Ó Ł E M ,0 23,1 63,3 40,2 23,1 13, ,0 31,0 59,1 42,3 16,8 9,9 Miasta ,0 21,1 64,9 40,3 24,5 14, ,0 30,1 60,4 43,1 17,3 9,4 Wieś ,0 27,7 59,6 39,9 19,7 12, ,0 33,2 55,9 40,3 15,6 10,9 1) W dalszym podziale nie uwzględniono osób o nieustalonym wieku. W okresie międzyspisowym radykalnie zmniejszyła się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (o 123,2 tys.), a także jej udział w ludności ogółem (z 31,0 % w 1988 roku do 23,1 % w 2002 r.). Udział procentowy tej grupy ludności obniżył się o 7,9, a w kraju o 6,7 punktu. Podstawową przyczyną tego była wyraźna depresja urodzeniowa, a dodatkowo przesunięcie się liczniejszych roczników ostatniego wyżu demograficznego (z pierwszej połowy lat osiemdziesiątych) do grupy wieku produkcyjnego. Liczba ludności w wieku produkcyjnym w porównaniu z 1988 rokiem wzrosła o 92,9 tys., tj. o 9,5 %. Równocześnie udział tej grupy ludności w jej ogólnej liczbie zwiększył się z 59,1 do 63,3 %, tj. o 4,2 punktu (podobnie jak w kraju). Istotne zmiany zaszły także wewnątrz tej grupy wiekowej. Liczba ludności w wieku produkcyjnym mobilnym (18-44 lata) zmniejszyła się o 19,5 tys., tj. o 2,8 %, a jej udział w ludności ogółem zmniejszył się o 1,9 punktu. Co więcej spadek ten dotyczył głównie osób w wieku lat (o 17,4 tys., tj. o 4,4 %). Właśnie ta grupa ludności ma decydujący wpływ na liczbę zawieranych małżeństw i wielkości urodzeń. Wzrosła natomiast liczba ludności w wieku produkcyjnym niemobilnym (45-64 lat mężczyźni oraz lat kobiety) o 112,4 tys., tj. o 40,3 %, a jej udział w ludności ogółem zwiększył się o 6,3 punktu (w kraju o 4,4 punktu). W tym przypadku wzrost dotyczył wyłącznie liczby osób w wieku lat. Liczba ludności w tej grupie wieku wzrosła prawie o 80 %. Wiąże się to bowiem z przesunięciem się do tej grupy wiekowej licznych roczników urodzonych w okresie wyżu demograficznego z lat pięćdziesiątych. Podobnie dużemu zwiększeniu uległa liczba i udział ludności w wieku poprodukcyjnym. Liczba ludności w wieku emerytalnym wzrosła w porównaniu do poprzedniego spisu o 66,9 tys. osób (o 40,7 %), a jej udział w ludności ogółem zwiększył się z 9,9 do 13,6 % czyli o 3,7 punktu (w kraju o 2,5 punktu). Różnice w strukturze wieku ludności miast i wsi ilustrują piramidy wieku.