Po awarii w Czarnobylu na wiecie zapanowa

Transkrypt

1 Andrzej Strupczewski Instytut Energii Atomowej POLATOM elektroenergetyka Aspekty ekonomiczne wprowadzania energetyki jądrowej 1 stycznia 2009 r. w 30 krajach pracowa o 438 elektrowni j drowych o cznej mocy zainstalowanej MWe. By o to niewiele wi cej ni 10 lat wcze niej, chocia energia produkowana w elektrowniach j drowych wci ros a dzi ki ci g emu podnoszeniu wspó czynników wykorzystania mocy zainstalowanej. Po awarii w Czarnobylu na wiecie zapanowa zastój, budowano ma o elektrowni j drowych, g ównie w Japonii i Korei Po udniowej, a organizacje antynuklearne g osi y, e era atomu ju si sko czy a. Przemys j drowy pracowa jednak nadal nad doskonaleniem nowych typów reaktorów, a istniej ce elektrownie j drowe stale podnosi y sw dyspozycyjno. Jednocze nie ceny paliw organicznych ros y, a zalety ekologiczne energetyki j drowej czystej, bezpiecznej i niepowoduj cej emisji zanieczyszcze szkodliwych dla cz owieka ani emisji CO 2 by y silnym argumentem za jej dalszym rozwojem. Dlatego w pocz tku XXI wieku nast pi zwrot ku energetyce j drowej rozpocz l si jej renesans. Pierwszym krajem Unii Europejskiej, który po wieloletniej przerwie wznowi budow elektrowni j drowych by a Finlandia. Po analizach ekonomicznych wykonanych przez Uniwersytet w Lappeenranta rz dfi ski podj w styczniu 2002 roku Decyzj zasadnicz (Decision in Principle) stwierdzaj c, e budowa nowej elektrowni j drowej w Finlandii le y w interesie spo ecze stwa, a parlament fi ski ratyfi kowa t decyzj w maju Analizy ekonomiczne by y poparte wieloletnim pozytywnym do wiadczeniem cztery pracuj ce w Finlandii bloki j drowe dostarcza y pr d tanio i niezawodnie, wykazuj c wspó czynniki wykorzystania mocy zainstalowanej na poziomie oko o 92-94%. Zdaniem Finów, budowa elektrowni j drowych by a najlepszym interesem, jaki kiedykolwiek zrobi y fi r skie przedsi biorstwa energetyczne. Elektrownie te pracowa y te bezpiecznie i czysto by y prawdziwymi dobrymi s siadami i cieszy y si poparciem miejscowej ludno ci. Przetarg na budow elektrowni j drowej wygra afi rma AREVA oferuj ca dostarczenie pod klucz elektrowni j drowej z francuskoniemieckim reaktorem EPR (European Pressurized Reactor), najnowszym obecnie na rynku reaktorem III generacji. Reaktor ten, budowany obecnie w EJ Olkiluoto, zapewnia podwy szone bezpiecze stwo i lepsze wyniki ekonomiczne, ale wymaga produkcji elementów wi kszych ni w reaktorach poprzedniej generacji. Wymagania jako ci s te wy sze ni w poprzednich reaktorach, natomiast fi rmy wykonuj ce reaktor straci y swe dawne umiej tno ci wskutek wieloletniej przerwy w procesie budowy elektrowni j drowych w Europie. Skutkiem tego wyst puj opó nienia i towarzysz cy im wzrost kosztów. Finowie s jednak prze wiadczeni, e te trudno- ci nie powtórz si w nast pnych projektach i kilkafi rm z o y o ju wnioski o zezwolenie na budow dalszych trzech elektrowni j drowych w tym kraju. Wkrótce po Finlandii, Francja rozpocz a budow nowego reaktora EPR w istniej cej elektrowni j drowej Flamanville. Budowa ta przebiega bez zak óce, zgodnie z harmonogramem i bud etem. Francja podj a te decyzj o budowie kolejnego reaktora EPR w Penly. W styczniu 2008 roku, po dwuletnich analizach ekonomicznych i dyskusji spo ecznej, rz d brytyjski wyda Bia Ksi g uzasadniaj c konieczno budowy nowych elektrowni j drowych w Wielkiej Brytanii. Minister gospodarki podkre li, e nie b dzie si to wi za o z obci eniem krajowego bud etu, bo koszty budowy elektrowni j drowych, ich likwidacji i unieszkodliwiania odpadów radioaktywnych b d ponosi y w pe ni przesi biorstwa energetyczne. We W oszech, które po awarii w Czarnobylu przerwa y budow nowych reaktorów i zamkn y istniej ce elektrownie j drowe, na Państwa posiadające elektrownie jądrowe (EJ) i budujące lub planujące nowe Państwa posiadające EJ, ale nieplanujące budowy nowych Państwo (Niemcy), które podjęło decyzję o likwidacji wszystkich EJ Państwa budujące swoje pierwsze EJ Państwa planujące budowę pierwszych EJ* Państwa rozważające budowę pierwszych EJ Państwa niezainteresowane energetyką jądrową Rys. 1. Polityka różnych państw wobec rozwoju energetyki jądrowej [3] 11/2009 Energetyka Cieplna i Zawodowa 21

2 jesieni 2008 roku premier a nast pnie minister gospodarki o wiadczyli, e W ochy pope ni y w ten sposób straszliw pomy k która kosztowa a je 20 lat opó nienia w rozwoju gospodarczym i ponad 50 miliardów euro strat [1]. Budowa pierwszej elektrowni j drowej we W oszech ma zacz si w 2013 roku. Warto doda, e w oskie przedsi biorstwa energetyczne ju wcze niej zda y sobie spraw z konkurencyjno ci ekonomicznej elektrowni j drowych, dlatego wykupili w Hiszpanii udzia y w elektrowniach j drowych (na czn moc 2650 MWe) i elektrowni Mochowce na S owacji, gdzie rozpocz li budow dwóch dalszych bloków. Wykupili te oni 12,5% udzia u w budowie bloku we Flamanville (200 MWe) i podpisali umowy o budowie nowych bloków we W oszech. W lutym 2009 roku powrót do energetyki j drowej og osi a równie Szwecja, a podobne decyzje podejmowane s w innych krajach Europy w Holandii, w Czechach, na S owacji, na W grzech, w Bu garii, Estonii, Szwajcarii, Albanii, Chorwacji czy Bia orusi. Tak e Rosja, Chiny, Korea, Indie i Japonia maj wielkie plany rozbudowy energetyki j drowej, a dalsze elektrownie powstaj lub s projektowane w Turcji, Egipcie, Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, w Indonezji, w RPA, Brazylii, Argentynie. W USA z o ono ju wnioski o zezwolenie na budow ponad 30 bloków j drowych du ej mocy, zawarto 6 kontraktów na nowe elektrownie j drowe, a opinia publiczna zdecydowanie popiera rozwój energetyki j drowej [2]. Wed ug zapowiedzi wielu krajów, do 2025 roku planowane jest rozpocz cie budowy dalszych elektrowni j drowych o mocy ponad MWe. Jest to korzystne z wielu wzgl dów wprowadzenie energetyki j drowej to czyste powietrze, woda i gleba, stabilne i pewne ród o energii elektrycznej, niezale no od nacisków politycznych i gospodarczych. Ale podj cie decyzji o budowie pierwszej elektrowni j drowej nie jest wcale spraw prost. Wi e si z nim szereg problemów, które wymagaj starannego rozpatrzenia i rozwi zania. Nak ady inwestycyjne na EJ s wi ksze ni na blok gazowy lub w glowy, czas budowy jest d u szy, koszty fi nansowania rosn z czasem budowy, wierzyciele mog obawia si, e inwestycja w elektrowni j drow wi e si z ryzykiem wi kszym ni w przypadku innych elektrowni, a z uwagi na mo liwe opó nienia w procesie licencjonowania mo e by trudno uzyska kredyt bez gwarancji lub wsparcia rz du. Dodatkowe obawy inwestorów budz problemy akceptacji spo ecznej, unieszkodliwiania odpadów radioaktywnych i wypalonego paliwa. Aktualne problemy i opó nienia w budowie Olkiluoto 3 wskazuj, e w razie niew a ciwego przygotowania do budowy wiele obaw mo e sta si rzeczywisto ci. Czemu mimo tych trudności warto budować elektrownie jądrowe? Zdecydowany wzrost wspó czynnika wykorzystania mocy zainstalowanej spowodowa przewrót w ocenach ekonomicznych mi dzy 1990 a 2005 rokiem. Obserwowany w USA wzrost od poni ej 60% w 1986 roku do ponad 90% obecnie oznacza równowarto zwi kszenia o po ow produkcji energii elektrycznej w elektrowni j drowych w USA. Podobny trend wyst puje w innych krajach. Na konkurencyjno energetyki atomowej wp ywaj te niskie ceny paliwa j drowego. Dla elektrowni systemowej pracuj cej na obci enie podstawowe o mocy 1000 MW, produkuj cej 8 TWh rocznie, potrzeba albo 3 miliony ton w gla za cen 156 mln euro, albo 24 tony paliwa j drowego za cen 56 mln euro, wliczaj c w to ju koszty unieszkodliwiania odpadów promieniotwórczych [5]. W przypadku ustalenia kosztu emisji CO 2 na poziomie 40 euro/t, spalanie w gla b dzie oznacza o dodatkowy wydatek 250 mln euro, czyli razem 406 mln euro. Korzy ci, które daje tanie paliwo j drowe w stosunku do elektrowni w glowej, wynosz wi c dla bloku 1000 MW oko o 350 mln euro rocznie. Koszty paliwowe s nie tylko niskie co zapewnia konkurencyjno dzisiaj ale i stabilne, co zapewnia konkurencyjno w przysz o ci. Dzi ki temu, e stanowi one ma y u amek kosztu produkowanej energii, nawet wzrost Rys. 2. Wzrost średniego współczynnika wykorzystania mocy dla elektrowni jądrowych w USA Źródło [4], opracowanie własne autora. Rys. 3. Składowe kosztu produkcji energii elektrycznej w energetyce jądrowej. Dane [6], opracowanie własne autora cen uranu o 100% nie spowoduje wzrostu ceny energii elektrycznej wi cej ni o 5%. W przypadku gazu jest zupe nie inaczej podwojenie ceny gazu to wzrost ceny energii elektrycznej o 75%! Koszty inwestycyjne s wy sze dla elektrowni j drowej ni w glowej. Podczas, gdy nak ady inwestycyjne bezpo rednie OC (OC overnight costs w terminologii angielskiej) obejmuj ce prace in- ynieryjne, dostawy materia ów i urz dze oraz koszty budowy dla bloku w glowego 22 Energetyka Cieplna i Zawodowa 11 /2009

3 o mocy 1000 MW wynosz oko o 1,8 mld euro, to dla elektrowni j drowej o tej samej mocy wynosz one od 2,5 do 3,2 mld euro. Do tego dochodz wydatki inwestora np. na dzia k lub budow linii przesy owej oraz koszty kapita u w trakcie budowy zale ne od okresu budowy i warunków uzyskania kredytu. Ale ró nica chocia znaczna niwelowana jest szybko przez ró nice w kosztach paliwa. Nawet bez uwzgl dnienia op at za emisj CO 2 koszty wytwarzania czystej energii z elektrowni j drowej s w wi kszo ci krajów ni sze ni ze spalania w gla. Ilustruje to rys. 4 opracowany na podstawie wyników bada specjalistów fi skich [7]. Wed ug tych analiz, koszty wytwarzania w elektrowniach j drowych, s o ponad 30% ni sze ni w w glowych. Rys. 4. Koszty wytwarzania energii elektrycznej według ocen fińskich. Źródło: [7], opracowanie własne autora. Ceny w analizie fi skiej przyj to na poziomie stycznia 2008 r., czas pracy na pe nej mocy 8000 h/rok dla wszystkich róde poza wiatrem, dla wiatru 2200 h/rok. Oprocentowanie kapita u 5%. Uwzgl dnienie op at za emisj CO 2 powi ksza przewag ekonomiczn energii j drowej. Obecnie ceny s wy sze dla wszystkich róde energii, ale energia j drowa pozostaje nadal najta sza. Wed ug oceny przedstawionej przez Biuro Ocen Kongresu USA [8] ca kowite u rednione koszty wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach j drowych wynios 83,2 USD /MW (a wi c w przeliczeniu 59 euro 2007/MWh), a wed ug ocen francuskich energia elektryczna z nowej elektrowni we Flamanville 3 b dzie kosztowa 56 euro 2008/ MWh. Koszty energii j drowej zale silnie od oprocentowania kapita u. Potwierdzaj to wyniki studium ekonomicznego wykonanego w czerwcu 2009 r. przez Massachussettes Institute of Technology (MIT) [9]. W studium tym przyj to konserwatywne za o enia: czas pracy elektrowni j drowej 40 lat (czyli na niekorzy elektrowni j drowych, bo w rzeczywisto ci pracuj one 60 lat) i wspó czynnik obci enia 0,85, sprawno ciepln 0,33, bezpo rednie nak ady inwestycyjne 4 mld USD 2007/1000 MWe, czas budowy równy 5 lat, udzia kapita u z po yczki bankowej 60% i z kapita u w asnego 40%, z oprocentowaniem po yczek 8% i oprocentowaniem kapita u w asnego 12%. Okaza o si, e koszt energii elektrycznej z elektrowni j drowej wyniesie 66 USD 2007/MWh, czyli 47 euro 2007/MWh. Natomiast, gdy w studium MIT za o ono udzia kapita u w asnego równy 50%, a stop zwrotu z kapita u 15%, to koszt wytwarzania energii elektrycznej wzrós do 84 USD 2007/MWh czyli 63 euro 2007/ MWh. W tym kontek cie warto podkre li, e wed ug cytowanego powy ej Raportu Kongresu USA oprocentowanie po yczek bankowych zale y od wiarygodno ci inwestora i waha si od 5% dla inwestorów pa stwowych do 7% dla tradycyjnych fi rm energetycznych i 10% dla niezale nych wytwórców energii. W razie udzielenia przez pa stwo gwarancji, oprocentowanie po- yczki mo e by ni sze, rz du 5%. Rys. 5. Koszty wytwarzania energii elektrycznej według MIT z 2009 r. [9] (nakłady inwestycyjne OC podano bez oprocentowania kapitału (overnight costs), oprac. własne dla opłat za emisję 40 USD/t CO 2,) Historia bezpiecze stwa elektrowni j drowych wykaza a, e nie ust puj one adnej innej ga zi przemys u i mo na stawia je jako wzór dla energetyki. Poprzednie obawy, e EJ stan si ofi arami liberalizacji rynku energii okaza y si p onne liberalizacja sta a si wielkim sukcesem energetyki j drowej. Wiele elektrowni podnios o moc a równolegle okaza o si, e mog pracowa znacznie d u ej ni pierwotnie planowano, wskutek czego dozór j drowy w USA zezwoli ju ponad 50 reaktorom na prac przez 60 lat zamiast pierwotnie planowanych 40 lat. Dalsze wnioski s rozpatrywane. Stare reaktory osi gn y wysokie ceny na rynku energetycznym, bo okaza y si prawdziwymi maszynkami do robienia pieni dzy. Dzi ki niskim cenom paliwa, elektrownie j drowe s preferowanymi ród ami energii i pracuj na obci eniu podstawowym. Oceny konkurencyjności elektrowni jądrowych przygotowane dla przemysłu brytyjskiego Na zlecenie Konfederacji Przemys u Brytyjskiego (Confederation of British Industr CBI) znana ameryka skafi rma konsultingowa McKinsey, prowadz ca zwykle analizy dla organizacji wdra aj cych OZE, przygotowa a studium ekonomiczne mo liwych dróg osi gni cia celów ochrony rodowiska przyj tych przez rz d brytyjski. W studium rozwa ano ekonomik elektrowni j drowej o mocy 1000 MWe z typowym reaktorem wytwarzaj cym 8,6 GWh czystej energii elektrycznej rocznie. Nak ady inwestycyjne (bezpo rednie) na tak elektrowni wynios yby wed ugfi rmy McKinsey 2,5 mld plus 500 mln na ewentualne wydatki zwi zane z likwidacj elektrowni. Natomiast seria elektrowni wiatrowych o tych samych mo liwo ciach kosztowa aby 6,5 mld. By oby to ponad dwa razy wi cej, bo wiatraki maj niski wspó czynnik wykorzystania mocy zainstalowanej. Nawet przy za o eniu, e s one zbudowane na morzu i korzystaj z silnych wiatrów znad Atlantyku, wspó czynnik wykorzystania mocy dla wiatraków brytyjskich wynosi oko o 37%. Ponadto wiatraki na morzu trzeba po czy z sieci liniami transmisyjnymi, których koszt oceniono na 1,3 mld, a dodatkowo wymagaj one utrzymywania rezerwowych elektrowni gazowych, bezczynnych, gdy wieje wiatr i czekaj cych na okresy, 11/2009 Energetyka Cieplna i Zawodowa 23

4 gdy wiatr ustaje. Generacja energii z takich elektrowni jest kosztowna, co stanowi dalsze obci enie bilansu ekonomicznego energetyki wiatrowej. W Polsce, gdzie rednia pr dko wiatru jest du o mniejsza, koszt energii elektrycznej uzyskiwanej z wiatraków jest du o wy szy ni w Wielkiej Brytanii. O ile rednia roczna pr dko wiatru na wybrze u atlantyckim wynosi od 8 do 10 m/s, to w Polsce w rejonie nadmorskim si ga ona zaledwie 5,5 m/s. Dlatego te dodatkowe koszty p acone przez energetyk w Polsce za dostawy energii ze róde odnawialnych (zielone certyfi katy) s najwy sze w Europie i znacznie przekraczaj koszt samej energii. W 2008 roku koszt energii elektrycznej z elektrowni systemowych w Polsce wynosi 170 z /MWh, a za energi wiatrow trzeba by o p aci w hurcie 170 z /MWh plus 240 z /MWh za zielony certyfi kat, razem 410 z /MWh. Studium McKinseya przekazane rz dowi brytyjskiemu przez CBI postuluje zwi kszenie udzia u energetyki j drowej i obni enie udzia u energii odnawialnej w bilansie energetycznym Wielkiej Brytanii [10]. Wed ug autorów studium, Wielka Brytania powinna zbudowa do 2030 roku przynajmniej 10 reaktorów du ej mocy i otrzymywa z nich 34% potrzebnej w kraju energii elektrycznej, zamiast 20% przewidzianych w obecnej polityce energetycznej rz du. W przeciwnym razie osi gni cie stawianych przez rz d celów na rok 2050 b dzie niemo liwe, twierdz autorzy studium, bo fi - nansowanie rozwoju wiatraków uniemo liwi inwestycje w potrzebnym zakresie w inne ród a energii. CBI [11] zwraca te uwag, e budowa nowych elektrowni j drowych jest konieczna, by unikn budowy szeregu nowych elektrowni gazowych, które b d zu ywa gaz jako paliwo mimo ujemnych skutków dla rodowiska, dla bud etu i dla niezale no ci pa stwa. Koszty elektrowni wiatrowych budowanych na morzu s 2,6 razy wi ksze ni koszty inwestycyjne dla elektrowni j drowych o tej samej redniej mocy efektywnej. Wkrótce po tym o wiadczeniu przemys u brytyjskiego ukaza si raport specjalny opracowany na zlecenie premiera brytyjskiego przez by ego ministra gospodarki brytyjskiej, pos a Malcolma Wicksa [12]. Raport ten podkre la, e postawiony przez rz d cel osi gni cia udzia u energii odnawialnej w wysoko ci 15% do roku 2020 jest bardzo ambitny i niewiarygodne jest stawianie sobie wy szych celów. Energetyka j drowa jest wypróbowanym niskoemisyjnym ród em energii na wielk skal. Dla zwi kszenia bezpiecze stwa energetycznego Wielkiej Brytanii i zmniejszenia jej zale no ci od importu no ników energii rozs dnym celem na lata po 2030 roku by oby osi gni cie udzia u energetyki j drowej w bilansie energetycznym Wielkiej Brytanii w wysoko ci od 35 do 40%. Perspektywy energetyki jądrowej w warunkach obecnego kryzysu finansowego Z okazji spotkania ministrów energetyki grupy G-8 w maju 2009, Mi dzynarodowa Agencja Energii IEA opublikowa a raport, w którym przewiduje mo liwo opó nie lub rezygnacji z budowy nowych elektrowni j drowych na wiecie. Wysokie wymagania kapita owe w po czeniu z ryzykiem wzrostu kosztów i niepewno ci w zakresie wymaga bezpiecze stwa sk aniaj inwestorów do wielkiej ostro no ci, nawet gdy wida wyra n potrzeb energetyki j drowej stwierdza ten raport [13]. Natomiast grupa ministrów G-8 og osi a komunikat o konieczno ci rozwijania nisko-emisyjnych technologii energetycznych obejmuj cych energetyk j drow [14], a na konferencji prasowej zorganizowanej po spotkaniu grupy G-8 przez FORATOM Lambert de Diesbach, czo owy ekspert fi nansowy i kierownik ds. bada fi rmy CM-CIC Securities przedstawi referat [15], w którym stwierdzi, e obecny kryzys mo e spowolni wzrost energetyki j drowej, ale nie mo e go powstrzyma. Wed ug danych Mi dzynarodowej Agencji Energii Atomowej w ci gu najbli szych 20 lat ma powsta od 400 do 700 reaktorów energetycznych du ej mocy. Co wi cej, wiele krajów planuje przed u enie okresu eksploatacji swych reaktorów. Zdaniem Diesbacha, energetyka j drowa jest konkurencyjna ekonomicznie. Po uwzgl dnieniu wszystkich kosztów wytwarzania energii (nak ady inwestycyjne i koszty budowy, koszty eksploatacji i utrzymania ruchu, koszty paliwa, likwidacji elektrowni i unieszkodliwiania odpadów) dla ró nych opcji energetycznych z uwzgl dnieniem op at za emisj CO 2 energia j drowa okazuje si najta szym ród em energii. Odnawialne ród a energii mog prze y tylko przy specjalnych subsydiach i nakazach rz dowych, bo same nie s w stanie konkurowa ekonomicznie z energi j drow. Jak wida z rys. 6 energetyka j drowa jest ta sza od technologii opartych na spalaniu paliw organicznych lub wykorzystaniu energii wiatru, a ewentualny wzrost cen paliwa o 20% powi kszy jeszcze bardziej jej przewag nad technologiami opartymi na spalaniu w gla i gazu. Najta sza jest energia wodna, ale mo liwo ci budowy hydroelektrowni s ograniczone i zosta y ju w wi kszo ci krajów wykorzystane. Energia elektryczna jest potrzebna i to energia niezawodnie dostarczana do sieci, czego nie gwarantuj ród a odnawialne o przerywanym charakterze pracy. W szczególno ci instalowanie wiatraków oznacza konieczno zapewnienia róde rezerwowych, najlepiej w postaci hydroelektrowni, a w ich braku opartych na spalaniu gazu. Energia j drowa jest inwestycj d ugoterminow, bezpieczn i korzystn fi nansowo. Proces inwestycyjny trwa oko o 10 lat, ale za to elektrownia j drowa pracuje potem przez 60 lat. Co wi cej, przed u enia okresu eksploatacji s znacznie korzystniejsze fi nansowo ni wy czenia, dlatego zdaniem de Diesbacha Rys. 6. Koszty wytwarzania energii elektrycznej w zależności od źródła energii, (dane z referatu L. de Diesbacha [15], opracowanie własne.) Warianty oznaczone plusem + oznaczają warianty ze wzrostem kosztu paliwa o 20%. 24 Energetyka Cieplna i Zawodowa 11 /2009

5 reklama wy cze b dzie du o mniej ni przewidywano, a nowe bloki skompensuj to z nadmiarem. Energetyka j drowa mo e nie by dobrym rozwi zaniem, ale jest najlepszym, jakie jest dost pne obecnie [15]. Przytoczone powy ej analizy wskazuj, e energia j drowa jest tania, a wykaza y badania w ramach studium ExternE jest równie korzystna dla zdrowia cz owieka i rodowiska jak energia odnawialna [16], nie powoduje zaburze w dzia aniu systemu energetycznego, jest wytwarzana stabilnie i niezawodnie. Jak wskazuje studium wykonane dla SEP przez ENERGSYS, ze wzgl du na przewidywany znaczny wzrost kosztów energii elektrycznej powodowany przez op aty za emisje CO 2 i rosn cy udzia OZE, ka dy rok bez energetyki j drowej b dzie powodowa coraz wi kszy wzrost cen elektryczno ci i straty gospodarcze Polski. Straty po rednie wskutek redukcji inwestycji zagranicznych, spadku eksportu i wzrostu bezrobocia b d oko o 10-krotnie wi ksze od strat bezpo rednich [17]. Ju obecnie Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu stwierdza, e polski przemys p aci za du o za energi, z powodu systemu wspierania rozwoju energetyki odnawialnej i skojarzonej znanego jako kolorowe certyfi katy. Maj one charakter administracyjnie narzuconych parapodatków [18]. Energetyka j drowa niewymagaj ca subsydiów rz dowych i produkuj ca energi elektryczn bez emisji CO 2 stwarza perspektyw zahamowania wzrostu cen energii elektrycznej. Decyzje rz du polskiego o podj ciu rozwoju energetyki j drowej s korzystne dla spo ecze stwa i nale y do o y wszelkich stara, by zrealizowa je jak najszybciej. Literatura Record support for American nuclear, WNA, &Itemid= World Nuclear Association: The Economics of Nuclear Power, January Rogner H., Kernenergieperspektiven in der zukünftigen globalen Energieversorgung, Julich, April Tarjanne R., Kivistö A., Comparison of Electricity Generation Costs, Research Report, Lappeenranta University of Technology, Stan Kaplan, Power Plants: Characteristics and Costs, November 13, 2008, Congressional Research Reports 9. Deutch J. M. et al., Update of the MIT 2003 Future of Nuclear Power Study, June U. K. Needs More Nuclear Power, Less Gas and Wind, McKinsey Says, CBI: Nuclear should lead the mix, 13 July 2009, org/ee_cbi_nuclear_should _lead_the_mix_ html 12. Energy Security: A national challenge in a changing world Joint Statement by the G8 Energy Ministers, May it/static/g8_allegato/energia%202.pdf 15. De Diesbach, Financing the nuclear expansion at a time of global fi nancial crisis. FORA- TOM, Press Briefi ng, 28 May EXTERNE 1998, Externalities of Energy, Vol. 1-10, published by European Commission, Directorate General XII, Science Research and Development, Luxembourg, mid78&mi=mid Polski przemys p aci za du o za energi, wnp.pl (Dariusz Ciepiela) :38. 1 USD 2007 to dolary USA o warto ci z 2007 roku