Dwadzieścia lat działalności Centrum Polsko-Francuskiego Côtes d Armor Warmia i Mazury w Olsztynie IV 1993 IV 2013

Transkrypt

1 Centrum Polsko-Francuskie Côtes d Armor - Warmia i Mazury w Olsztynie Wstęp Dwadzieścia lat działalności Centrum Polsko-Francuskiego Côtes d Armor Warmia i Mazury w Olsztynie IV 1993 IV e anniversaire du Centre Franco-Polonais Côtes d'armor Warmie et Mazurie d Olsztyn avril 1993 avril 2013 Województwo olsztyńskie (obecnie warmińsko-mazurskie) podpisało oficjalną umowę o współpracy z francuskim departamentem Côtes d Armor 1 lipca 1991 roku w Saint-Brieuc oraz 18 października 1991 roku w Olsztynie. Na mocy tego regionalno-międzynarodowego traktatu sygnowanego przez przewodniczącego departamentu Charles a Josselina, wielkiego zwolennika międzynarodowej współpracy zdecentralizowanej oraz pierwszego po upadku PRL wojewodę olsztyńskiego Romana Przedwojskiego w kwietniu 1993 roku powołano Centrum Francusko-Polskie Côtes d Armor - Olsztyn, które od reformy samorządowej w 1999 roku nosi nazwę Centrum Polsko-Francuskie Côtes d Armor - Warmia i Mazury (inaczej zwane Domem Bretanii na Warmii i Mazurach). Instytucja zajęła 17 lipca 1993 roku lokum na I piętrze biurowca przy ulicy Dąbrowszczaków 39 i wpisana została do rejestru wojewódzkich placówek kultury. Pierwszy statut zatwierdzony został 26 kwietnia 1993 r. Ustalono w nim, że środki finansowe na funkcjonowanie instytucji pochodzić będą z rocznej dotacji Rady Generalnej Côtes d Armor i Wojewody Olsztyńskiego (od 1999 roku Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego). Poza działaniami w zakresie upowszechnienia języka i kultury francuskiej, organizacji wymiany i kontaktów kulturalnych oraz społecznych pomiędzy partnerami, wprowadzono m.in. istotne zapisy o dodatkowych formach działalności upowszechniającej wiedzę o procesie integracji Europy oraz o wspomaganiu współpracy gospodarczo-turystycznej. Na renowację i przystosowanie do zadań udostępnionego bezpłatnie przez wojewodę olsztyńskiego lokalu na potrzeby nowej instytucji (400 m kw.) strona francuska (samorządowa oraz rządowa) przekazała franków. Już X 1992 roku odbyły się w Olsztynie pierwsze Dni Kultury Bretońskiej obchodzone z udziałem gości z Francji. Do powstania Centrum przyczyniło się przede wszystkim francuskie stowarzyszenie Solidarité avec Solidarność, które w 1982 roku rozpoczęło organizowanie pomocy materialnej mieszkańcom ówczesnego województwa 2

2 olsztyńskiego po wprowadzeniu w Polsce 13 XII 1981 r. stanu wojennego. Członkowie oddziału tego stowarzyszenia mieszkający w Saint-Brieuc i Côtes d Armor nawiązali w 1982 roku pierwsze kontakty w Olsztynie, co po upadku systemu komunistycznego spowodowało podjęcie decyzji o przekształcenie ich w oficjalną współpracę (1991). W 1993 roku francuskie stowarzyszenie przyjęło nazwę Association Franco-Polonaise Côtes d Armor-Région Olsztyn, a w roku 2000 Association Franco-Polonaise Côtes d Armor-Warmie et Mazurie (pierwszym przewodniczącym wybrany został Dominique Lebailly, następnie Albert Trévien, Marie-Jo Huguenin i ostatnio Jean-Jacques Philip; spośród pozostałych członków warto wymienić takie zasłużone osoby, jak np.: Yves Houée, Bernard Plouzennec, Joseph Courné, Yves André, Jean-Luc Tavennec, Jean-Luc Neveu, Ewa Kubasiewicz-Huée, Guy Prigent, Michel Martin, Jean-Yves Le Terrien, Marie Thérèse Carlier, Yvon Carluer, Philippe Bernas, Nathalie Serrec). Jego polskim partnerem stało się Stowarzyszenie Olsztyn-Côtes d Armor (Urszula Rzeszotarska przewodnicząca, Genowefa Kmieć-Baranowska wiceprzewodnicząca, Teresa Lindner-Łuczyńska, Józef Lubieniecki i inni). Pierwszą dyrektorką została mianowana Teresa Lindner-Łuczyńska, nauczycielka języka francuskiego i instytucja rozpoczęła pracę polegającą głównie na prowadzeniu kursów języka francuskiego, realizacji spotkań, wizyt roboczych, wymian młodzieży. We wrześniu 1995 roku na stanowisku dyrektora (od 1 X oficjalna nominacja) pracę rozpoczął Kazimierz Brakoniecki, poeta i pisarz, animator kultury i sztuki, współorganizator ruchu kulturowego WK Borussia. W 1996 roku z jego inicjatywy na miejscu dwóch organizacji frankofońskich, a mianowicie Stowarzyszenia Olsztyn - Côtes d Armor oraz Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Francuskiej, powstało Olsztyńskie Stowarzyszenie Przyjaciół Bretanii i Francji Amitié, które znalazło swoją siedzibę i wsparcie w Centrum (pierwszy przewodniczący Marek Eljasiak, następnie Halina Assman, Maria Piotrowska, Bożena Kalinowska, Barbara Dolecka, a obecnie Ewa Wrochna). W tych samych decydujących o pracy Centrum latach podpisano kilka poszczególnych umów o współpracy, w tym najważniejsze o współpracy rolniczej, szkolno-oświatowej, sportowej, urzędowej, rzemieślniczej (rozwój demokracji lokalnej), które zmodyfikowane funkcjonują dobrze do dzisiaj. Otwarcie Centrum Polsko-Francuskiego Nie można w tym miejscu nie wspomnieć o znacznych zasługach poza samym przewodniczącym Charlesem Josselinem, późniejszym ministrem ds. współpracy zdecentralizowanej i frankofonii w rządzie premiera Lionela Jospina ówczesnych posłów departamentu Côtes d Armor do francuskiego parlamentu, jak Pierre-Yvon Trémel i Yves Dollo oraz Pierricka Hamona, pierwszego dyrektora biura Mission Internationale rady generalnej departamentu, którzy aktywnie wspierali ideę współpracy, powstania i funkcjonowania Centrum P-F w pierwszych latach jego działalności. W biurze tym z prawdziwym oddaniem i pasją pracowała Ewa Kubasiewicz-Huée, bohaterka Solidarności lat 80., emigrantka polityczna w Bretanii. 3 Podpisanie umów o współpracy regionalnej Od początku działalności w Centrum P-F pracował przedstawiciel rady generalnej Côtes d Armor, który początkowo pracował jako specjalista ds. ekonomicznych, a następnie frankofońskich (krótko w latach pełniąc funkcję wicedyrektora). Brak oczekiwanych rezultatów we współpracy gospodarczej doprowadził do tego, że w końcu zrezygnowano z tego stanowiska i od 1 X 2003 roku utworzono stanowisko nauczyciela (asystenta profesora) języka francuskiego, co okazało się jednym z najlepszych pomysłów w zakresie popularyzacji frankofonii w mieście i regionie. 4

3 Najważniejszymi partnerami współpracy były instytucje wojewódzkie, samorządowe oraz pozarządowe, jak poszczególne departamenty urzędu marszałkowskiego i urzędu wojewody; miejskie i wojewódzkie instytucje kultury i oświaty; WODR; izby rolnicze; przedsiębiorstwa państwowe i prywatne; kluby biznesu; samorządowa administracja lokalna poszczególnych miast, gmin, powiatów (szczególnie Kętrzyna, Karolewa, Iławy, Ostródy, Nidzicy, Szczytna, Ełku, Giżycka, Lubawy). W ciągu tych lat najwięcej sukcesów zanotowano w takich dziedzinach, jak kultura i edukacja, rolnictwo (doniosła rola wiceprzewodniczącego rady generalnej ds. rolnictwa Jean Le Floc h) i demokracja lokalna (szkolenia, praktyki, staże), wymiany młodzieży szkolnej. Fiaskiem natomiast okazała się współpraca ekonomiczna (prowadzono głównie przez stronę francuską); ani Centrum P-F, ani inna polska czy francuska instytucja samorządowa nie doprowadziła do zwiększania zainteresowania strony bretońsko-francuskiej do zainwestowania w naszym regionie i odwrotnie polskiej w regionie francuskim. Zresztą nie było do możliwe, co w końcu oficjalnie przyznało kierownictwo rady departamentu, które nie było w stanie skutecznie przekonać własnych, miejscowych przedsiębiorców i izby handlowej do handlu lub inwestowania na Warmii i Mazurach. szczególnym wyróżnieniem działalności w zakresie polityki społecznej, rolniczej, kulturalno-artystyczno-oświatowej, gastronomicznej. Głównym partnerem Centrum we Francji jest obecnie Service Europe et International (wcześniej przez lata Mission Internationale) w nowej dyrekcji DiPODD Rady Generalnej Côtes d Armor oraz partnerskie stowarzyszenie Côtes d Armor- Warmia et Mazury w Saint-Brieuc. Centrum pracuje ponadto w ścisłej współpracy z Ambasadą Francji w Polsce oraz Instytutem Francuskim w Warszawie, dzięki którym pełni rolę regionalnego ośrodka egzaminacyjnego j. francuskiego w systemie DELF. W CP-F ma ponadto swoją siedzibę Stowarzyszenie Prof-Europe, które skupia nauczycieli języka francuskiego, aktywnie kształtując ich obecność w szkołach województwa (przewodniczący Jan Horbacz). W 2000 roku podpisano nową i nadal obowiązującą umowę o międzynarodowej współpracy samorządowej pomiędzy francuskim departamentem Côtes d Armor a województwem warmińsko-mazurskim w Polsce. W grudniu 2002 roku Centrum zakończyło swoją pracę jako placówka kulturalno-oświatowa o poszerzonym zadaniu samorządowej współpracy międzynarodowej służącej idei integracji europejskiej. Od stycznia 2003 r. Centrum powróciło do swojej podstawowej działalności statutowej jako samorządowa kulturalno-oświatowa placówka podległa Departamentowi Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie, której zadania koncentrują się na zdecentralizowanej współpracy kulturalno-artystycznej, edukacyjnej i szkolno-młodzieżowej pomiędzy województwem warmińsko-mazurskim a departamentem Côtes d Armor we Francji. Utworzenie departamentu Integracji Europejskiej i Współpracy z Zagranicą, a następnie Promocji i Współpracy z Zagranicą, a po zmianach Departamentu Współpracy Międzynarodowej Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie pozwoliło na sprofesjonalizowanie całości międzynarodowej współpracy samorządowej i uznanie, iż współpraca z Côtes d Armor charakteryzuje się nie tylko samym cennym trwaniem, ale dynamizmem i wielodyscyplinarnością. Dokonana pod koniec 2006 roku i zaprezentowana w Polsce i Francji w marcu 2007 roku przez grupę niezależnych ekspertów ocena tej współpracy przyniosła efekt pozytywny ze 5 Członkowie stowarzyszenia Amitié i Prof-Europe Do stałych form pracy Centrum P-F w Olsztynie należy organizowanie i wspomaganie regionalnej polsko-francuskiej współpracy kulturalnej, artystycznej, oświatowo-szkolnej (upowszechnianie regionalnej kultury i sztuki, wymiana młodzieży szkolnej, nawiązywanie współpracy pomiędzy szkołami, młodzieżowa wymiana sportowa), prowadzenie kursów języka francuskiego, biblioteki książek i czasopism francuskich (ponad 10 tysięcy woluminów największa biblioteka tego typu w regionie północno-wschodniej Polski), spotkań kulturalnych, oświatowych, działalności stowarzyszeniowej. Do najbardziej znanych wydarzeń kulturalnych należy zaliczyć coroczne edycje Dni Frankofonii i Kultury Francuskiej (wiosną) oraz Dni Bretanii (jesienią). Z kolei z działalności szkolno-oświatowej warto wymienić coroczne staże we Francji nauczycieli języka francuskiego oraz (darmowe) wakacyjne obozy językowe dla licealistów (początkowo z całego kraju, teraz dla młodzieży z województwa). Centrum prowadzi też ożywioną działalność wydawniczą 6

4 (pierwsze w Polsce publikacje antologii i dzieł literackich autorów bretońskich piszących w języku francuskim. Wielokroć artyści z naszego regionu i Olsztyna prezentowali swoje utwory literackie, plastyczne, muzyczne w Bretanii; organizowane były wystawy artystyczne; imprezy i zawody sportowe (piłka nożna, siatkówka, koszykówka, judo). Dzięki inicjatywom poszczególnych grup zawodowych oraz samego Centrum, które pełni podstawową rolę inicjatora i organizatora współpracy kulturalno-oświatowej mieszkańcy Bretanii oraz Warmii i Mazur coraz lepiej znają specyfikę i charakter tych dwóch zaprzyjaźnionych regionów (np. we wszystkich miastach powiatowych województwa Centrum organizuje koncerty i prelekcje poświęcone Bretanii oraz Francji). Wydawnictwa CP-F Liczba uczniów kursów języka francuskiego na wszystkich poziomach zaawansowania zmieniała się tak, jak zmieniała się atrakcyjność języka francuskiego wśród społeczeństwa w ogóle, a w szczególności wśród olsztyńskiej młodzieży szkolnej, rodziców i dyrektorów szkół (postawa społeczeństwa stała się bardziej praktyczna i wynika z oceny przydatności zawodowej języka, a nie jego atrakcyjności lingwistycznej). Tak więc w roku szkolnym 1998/1999 na kursy uczęszczało 88 osób; w 2000/ ; w 2006/ ; 2010/ osób. Do tych liczb należy dodać kursantów Uniwersytetu III Wieku (najczęściej 40 osób) oraz członków stowarzyszenia Amitié (najczęściej 10 osób), co daje w ostatnich latach liczbę nieco ponad 100 osób korzystających z tej czy innej stałej formy nauki. Imprezy dla dzieci i dorosłych organizowane w CPF Wernisaże wystaw w Centrum Polsko-Francuskim Do mniej wyeksponowanej, ale przecież istotnej należy działalność wystawiennicza (około ośmiu wystaw w roku w wyodrębnionej i dobrze przygotowanej technicznie salce liczącej około 40 m 2 ), której zasadą jest pokazywanie twórczości plastycznej i fotograficznej artystów z naszego regionu, Bretanii, Francji (nie tylko z Côtes d Armor), promocja miejscowego środowiska, promowanie wystaw o tematyce francuskiej artystów polskich, a także pokaz takich prezentacji wizualnych, których ideą jest otwarta Europa i otwarcie na świat (dlatego m.in. dużo wystaw fotograficznych, w tym turystycznych). Realizowane są również wystawy oświatowe poświęcone kulturze, literaturze i językowi francuskiemu. Centrum jest pomysłodawcą dużych, profesjonalnych wystaw przygotowanych przez samorządowych partnerów, np. przez Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie i odpowiednika w Bretanii (kilkakrotne pokazy sztuki francuskiej w Olsztynie, Reszlu, Lidzbarku Warmińskim oraz polskiej i regionalnej w Côtes d Armor; organizacja wyjazdów artystów na plenery i wystawy). Pierwsza, pełna wystawa sztuki bretońskiej artystów francuskich z zaprzyjaźnionego departamentu pokazana została przez Centrum P-F w 1996 roku w olsztyńskim BWA. Za nią poszły następne. Warto przypomnieć, że w 2007 roku CP-F pokazało oryginalną 7 8

5 polsko-francuską wystawę oświatową poświęconą Erichowi Mendelsohnowi, która eksponowana była w kilku miejscach w Olsztynie, a wiosną 2013 roku trafi do nowo otwartego Centrum Dialogu Międzykulturowego Dom Mendelsohna Wspólnoty Kulturowej Borussia w Olsztynie. Przykłady wystaw organizowanych w CP-F CPF organizowało wojewódzkie i miejskie konkursy fotograficzne i plastyczne o tematyce francuskiej i bretońskiej. Instytucja ściśle współdziała z liceum plastycznym i wydziałem sztuki olsztyńskiego uniwersytetu, np. nawiązując współpracę z partnerami francuskimi, organizując wyjazdy artystów do Bretanii na plenery (fotograficzne, malarskie, rzeźbiarskie, np. skorzystali z tego m.in. Miłosz Piotrowski, Ryszard Szmyt, Zbigniew Urbalewicz, Elwira Iwaszczyszyn, Tadeusz Brzeski). Wiosną 2011 olsztyńską plastykę w Bretanii reprezentował Antoni Grzybek zaproszony na studyjny pobyt do regionalnego centrum sztuki w dawnym opactwie Bon Repos. Konkursy dla młodzieży w CPF W Centrum Polsko-Francuskim od lat pracuje ta sama liczba polskich pracowników (pięciu wraz z dyrektorem). Dodatkowo zatrudniony jest pracownik francuski (od lat jest to nauczycielka języka francuskiego, która wspomaga naukę w szkołach i w samej placówce) oraz od niedawna wolontariusz. Na budżet Centrum Polsko-Francuskiego w Olsztynie składa się przede wszystkim dotacja Zarządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz Rady Generalnej Côtes d Armor. Ponadto CP-F prowadzi płatne kursy języka francuskiego oraz poszukuje sponsorów (szczególnie wśród lokalnych firm francuskich jak Michelin). Przykładowo w 2008 roku wysokość całego budżetu instytucji w przeliczeniu na euro wynosiła euro, z tego udział strony francuskiej euro; w euro, z tego strona francuska euro. Planowany budżet w euro, z tego euro strona francuska. W złotych: w 2000 roku wysokość całego budżetu wynosiła zł; w 2005 roku zł; w zł. W wytycznych do przyjętego przez obie strony planu pracy na lata podkreślono, że działalność Centrum Polsko-Francuskiego odbywa się w ramach szczegółowego porozumienia o funkcjonowaniu i finansowaniu CP-F podpisanego 24 czerwca 2002 roku. Centrum Polsko-Francuskie realizuje cel operacyjny nr 2 planu pracy pt.,,rozwój partnerstwa w Europie, a mianowicie: rozwój wzajemnych europejskich kontaktów europejskich; wspieranie nauczania języka polskiego i francuskiego; umożliwienie poznania więzi historycznych łączących oba kraje i regiony; promocja departamentu Côtes d Armor (Francji, Bretanii) oraz województwa warmińsko-mazurskiego (Polski); wpieranie wymiany doświadczeń i wiedzy praktycznej w dziedzinach zawodowych; informowanie o współpracy obywatelskiej. Specyfiką pracy Centrum P-F jako polsko-francuskiego samorządowego ośrodka kultury i oświaty jest to, że jego działalność nie ogranicza się do jednego miejsca (siedziby instytucji), jednej dyscypliny czy jednego środowiska. Pomimo że usytuowanie ideowe i statutowe w obszarze kultury języka francuskiego pozornie ogranicza zakres działalności (do osób zajmujących się lub uczących się języka francuskiego), to dzięki temu, że działalność ta jest integralną częścią samorządowej współpracy sprawdzonych partnerów, dzięki temu, że rozgrywa się ona na różnych polach tematycznych (np. bardzo ważna jest popularyzacja wiedzy o Unii Europejskiej), funkcjonowanie Centrum P-F postrzegane jest jako wielodyscyplinarna i wzorcowa pracownia europejskiej kultury i obywatelskości. 9 10

6 Najważniejsze osiągnięcia: 1. Utrzymanie na wysokim poziomie merytorycznym oferty kursów języka francuskiego i mniej więcej stałej liczby kursantów, w tym studentów Uniwersytetu III Wieku i członków stowarzyszenia Amitié : w roku szkolnym 1998/1999 na kursy uczęszczało 88 osób; w 2000/ ; w 2006/ ; 2010/ uczniów, co łącznie ze studentami III wieku (emerytami) oraz uczącymi się członkami stowarzyszenia wynosi 110 osób. 2. Założenie na bazie dwóch rozwiązanych polsko-francuskich stowarzyszeń i funkcjonowanie Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Bretanii i Francji Amitié (1996) oraz oddziału Stowarzyszenia Nauczycieli Języka Francuskiego Prof-Europe (2009). Współpraca Amitié z partnerskim stowarzyszeniem francuskim (wymiany osób, rodzin, wiedzy, nauka j. polskiego i francuskiego, kultywowanie miłości do regionu i Europy). 3. Założenie i kontynuowanie pierwszego w województwie centrum egzaminacyjnego DELF w porozumieniu z Instytutem Francuskim w Warszawie. Prowadzenie przez kilkanaście lat corocznych konferencji metodycznych dla nauczycieli języka francuskiego. 4. Zorganizowanie, po likwidacji przez ministerstwo oświaty ogólnopolskiego obozu języka francuskiego, bezpłatnego wojewódzkiego obozu językowego dla licealistów z udziałem kadry nauczycielskiej z Côtes d Armor. 5. Realizacja corocznych staży nauczycielskich we Francji dla nauczycieli j. francuskiego z województwa (trzy, cztery osoby każdorazowo od czterech do dwóch tygodni w zależności od roku). 6. Zatrudnienie na mocy umowy o współpracy dodatkowej nauczycielki j. francuskiego do wspomagania nauki francuskiego w szkołach Olsztyna i województwa. 7. Dalszy rozwój księgozbioru biblioteki książek, płyt muzycznych, filmowych, czasopism francuskich ( woluminów, największa tego typu biblioteka nie tylko w tej części Polski). 8. Udana i ciesząca się udziałem publiczności w mieście i województwie organizacja Dni Kultury Francuskiej i Frankofonii, Dni Bretanii (występy zespołów muzycznych oraz teatralnych z Francji, konkursy językowe, literackie, plastyczne, fotograficzne, festiwale i pokazy filmowe, wystawy, spotkania, prelekcje, biesiady, zabawy) oraz bogata oferta kulturalna (np. spotkania z cyklu W pracowni tłumacza, w,,europejskim Klubie 11 Dyskusyjnym im. Andrzeja Bobkowskiego ), wystawiennicza, filmowa, oświatowa. 9. Promocja olsztyńskiego środowiska artystycznego w Côtes d Armor (plenery rzeźbiarskie, wystawy sztuki, występy muzyczne z udziałem artystów z Warmii i Mazur). 10. Wymiany międzyszkolne (licea ogólnokształcące, rolnicze). 11. Stała współpraca sportowo-młodzieżowa w kilku dyscyplinach, jak np. piłka nożna, siatkówka plażowa, zapasy, kajakarstwo, koszykówka. 12. Bogata autorska działalność wydawnicza (czternaście książek, w tym pierwsze w Polsce tłumaczenia autorów bretońskich języka francuskiego, jak Xavier Grall, Paol Keineg, Jean Grenier, Louis Guilloux, Victor Segalen oraz dwie antologie literackie prezentujące dorobek literacki Bretanii w XX stuleciu). Pierwsza w języku polskim monografia popularnonaukowa o Bretanii pióra Kazimierza Brakonieckiego ( W Bretanii, Olsztyn 2009). 13. Upowszechnianie idei Unii Europejskiej, solidarności europejskiej, tradycji regionów i małej ojczyzny. 14. Zatrudnienie młodego wolontariusza z Francji, który wzmacnia pracę młodzieżowo-społeczną instytucji. 15. Zorganizowanie w 2001 r. w ramach Międzynarodowych Spotkań Talentów Talent de Jeunesses dwutygodniowego wyjazdu 20-osobowej grupy młodzieży z województwa warmińsko-mazurskiego na międzynarodowe artystyczne warsztaty w Côtes d Armor (w sumie w spotkaniu udział wzięło 259 młodych ludzi z Afryki, Azji i Europy). 16. Współorganizacja w wymiarze regionalnym Sezonu Polskiego we Francji 2004 Nova Polska 2004 we współpracy z Urzędem Marszałkowskim w Olsztynie: występy zespołów muzycznych w pałacu Roche-Jagu (chór ProForma, zespół muzyki dawnej Pro Musica Antiqua, zespół ukraiński Horpyna, zespół folklorystyczny Kortowo), publikacja książki Terra Nullius, antologii poezji Warmii i Mazur w j. francuskim pierwszy projekt regionalnej prezentacji naszego województwa w obchodach polskiego roku kulturalnego za granicą w porozumieniu z Instytutem im. A. Mickiewicza w Warszawie. 17. Promocja wydarzeń artystycznych Olsztyna i województwa (wystawy, promocje książek, spotkania autorskie, pomoc Olsztyńskiemu Towarzystwu Przyjaciół Sztuk Pięknych udostępnienie siedziby do I 2005; pomoc w organizacji spotkań olsztyńskiemu oddziałowi Stowarzyszenia Pisarzy Polskich). Wsparcie działalności i współpraca z regionalnym i europejskim stowarzyszeniem i fundacją Borussia w Olsztynie. 12

7 18. Współorganizacja obchodów dwudziestolecia współpracy pomiędzy województwem warmińsko-mazurskim a departamentem Côtes d Armor : występy teatralne, muzyczne, artystyczne, spotkania kulturalne, stowarzyszeniowe, publikacje informatorów i książek w Bretanii (wiosną) i na Warmii i Mazurach (jesienią). 19. Merytoryczne wsparcie organizacyjne, tłumaczeniowe, logistyczne wojewódzkich, samorządowych, pozarządowych organizacji, instytucji, stowarzyszeń współpracujących z Francją, Bretanią, Côtes d Armor. Centre Polono-Français Côtes d Armor Warmie et Mazurie d Olsztyn Introduction La voïvodie d Olsztyn (actuellement de Warmie et Mazurie), a signé la convention officielle de coopération avec le département français des Côtes d Armor, le 1 er juillet 1991, à Saint- Brieuc, et le 18 octobre 1991 à Olsztyn. En vertu de ce traité international, signé en 1993 par le président du département Charles Josselin, très favorable à la coopération internationale décentralisée et par Roman Przedwojski, le premier voïvode après la chute du communisme en Pologne, le Centre Franco-Polonais Côtes d Armor Olsztyn a été ouvert. Depuis la réforme territoriale en Pologne de 1999, il a pris le nom Centre Polono-Français Côtes d Armor Warmie et Mazurie (aussi appelé aussi la Maison de la Bretagne en Warmie et Mazurie). Le 17 juillet 1993, cette institution s est installée au premier étage de l immeuble situé 39, rue Dąbrowszczaków à Olsztyn. Depuis cette date, elle est inscrite au registre des institutions culturelles de la voïvodie. Ses premiers statuts sont validés le 26 avril 1993 : il a été décidé que le Conseil Général des Côtes d Armor et la Voïvodie d Olsztyn (depuis 1999, les Pouvoirs Autonomes de la Warmie et Mazurie) financeraient le Centre. A côté des actions visant à la popularisation de la langue et de la culture française, l organisation de contacts culturels et sociaux entre les partenaires, se sont ajoutées d autres formes d activité, promouvant l intégration européenne et soutenant la coopération économique et touristique. Le voïvode d Olsztyn a mis à la disposition de cette nouvelle institution des locaux (400 m 2 ), les partenaires français (le gouvernement et les collectivités locales) ont destiné francs aux travaux de rénovation et d adaptation. Les premières Journées de la Bretagne à Olsztyn ont débuté le 17 octobre 1992, en présence d invités français. En 1982, l association française «Solidarité avec Solidarność» avait commencé à organiser l aide matérielle et technique pour les habitants de la voïvodie d Olsztyn après l instauration de l état de guerre en Pologne, le 13 décembre 1981 : ce fut le premier pas vers la création du Centre Franco-Polonais

8 En 1982, les membres de cette association vivant à Saint-Brieuc et dans les Côtes d Armor ont noué les premiers contacts à Olsztyn : après la chute du système communiste, ces relations se sont transformées en coopération officielle (1991). En 1993, l association française a pris le nom d Association Franco-Polonaise Côtes d Armor-Région Olsztyn, et en 2000 Association Franco-Polonaise Côtes d Armor - Warmie et Mazurie. Dominique Lebailly fut son premier président. Il a ensuite été remplacé par Albert Trévien, Marie-Jo Huguenin et, récemment, Jean- Jacques Philip ; quelques membres actifs : Yves Houée, Bernard Plouzennec, Joseph Courné, Yves André, Jean-Luc Neveu, Jean-Luc Tavennec, Ewa Kubasiewicz-Huée. Son partenaire à Olsztyn est l Association Olsztyn - Côtes d Armor, avec Urszula Rzeszotarska comme présidente, Genowefa Kmieć- Baranowska vice-présidente, Teresa Lindner-Łuczyńska, Józef Lubieniecki et d autres. de français et l organisation des rencontres, des visites de travail, des échanges de jeunes. En septembre 1995, Kazimierz Brakoniecki, animateur de la culture et de l art, poète et écrivain, a pris le poste de directeur du Centre (nomination officielle le 1 er octobre). En 1996, sur son initiative, deux organisations francophones d Olsztyn, soit l Association Olsztyn - Côtes d Armor et la Société de l Amitié Franco-Polonaise, se sont unies pour créer l Association des Amis de la France et de la Bretagne «Amitié» que le Centre a accueillie dans ses locaux (le premier président : Marek Eljasiak, ensuite Halina Assman, Maria Piotrowska, Bożena Kalinowska, Barbara Dolecka et, actuellement, Ewa Wrochna). Signature des conventions sur la coopération décentralisée Ouverture du Centre Franco-Polonais On ne peut pas oublier les mérites de Charles Josselin, le futur ministre de la coopération décentralisée et de la francophonie du gouvernement de L. Jospin, ainsi que ceux de deux députés costarmoricains, Pierre-Yvon Trémel et Yves Dollo. Pierrick Hamon, le premier directeur de la Mission Internationale du conseil général du Côtes d'armor, a fermement soutenu l idée de création et de fonctionnement du Centre F-P dans ses premières années. Ewa Kubasiewicz-Houée, héroïne de la Solidarité polonaise des années 1980, émigrée politique en Bretagne, employée de la Mission Internationale, a beaucoup œuvré pour soutenir l institution d Olsztyn et la coopération décentralisée. Teresa Lindner-Łuczyńska, professeur de français, fut nommée la première directrice. Les premières années, l activité du Centre se basait surtout sur les cours 15 Au cours de ces mêmes années, décisives pour le travail du Centre, d autres conventions de coopération sont signées, les plus importantes sont relatives à la coopération agricole, scolaire et éducative, administrative, artisanale (le développement de la démocratie locale) : un peu modifiées, elles sont toujours en vigueur. Au début, un citoyen français employé par le Conseil Général travaillait au Centre (dans les années , au poste de directeur adjoint) ; d abord comme spécialiste économique, puis comme responsable de la francophonie. Faute de résultats attendus de la coopération économique, ce poste n existe plus depuis le 1 er octobre 2003, en vertu d un nouvel accord, le poste de l assistant de français est créé, une des meilleures idées dans le domaine de la popularisation du français dans la ville et dans la région. Les partenaires les plus importants de la coopération étaient des institutions de la voïvodie, des collectivités locales et des organisations non-gouvernementales, ainsi que des départements au sein de l Office de la Voïvodie et l Office du Maréchal, les institutions culturelles municipales et régionales, le Centre de Conseil Agricole 16

9 (ODR), les chambres d agriculture, des sociétés publiques et privées, des clubs de bizness et l administration locale des villes, des communes et des poviats (et surtout de Kętrzyn, Karolewo, Iława, Ostróda, Nidzica, Szczytno, Ełk, Giżycko, Lubawa). Au cours des années, on a noté le succès de la coopération dans des domaines tels que la culture et l éducation, l agriculture et la démocratie locale (formations et stages), ainsi que les échanges scolaires. Cependant, la coopération économique (au sein de laquelle les Français étaient les plus actifs) n a pas réussie ; malgré les efforts du Centre P-F et d autres institutions territoriales, ni les investissements bretons en Pologne, ni les investissements polonais en Bretagne ont été mis en place. Enfin, le conseil général du département a officiellement avoué qu il n était pas possible de convaincre les propriétaires de sociétés et la chambre de commerce d investir ou de faire du commerce en Warmie et Mazurie. En 2000, les Côtes d'armor et la Warmie et Mazurie signent la nouvelle convention de coopération décentralisée qui est toujours en vigueur. En décembre 2002, le Centre a arrêté de piloter la coopération internationale visant à l intégration européenne, et à partir de janvier 2003 est revenu à sa mission primaire d institution culturelle et éducative soumise au Département de la Culture et de l Education de l Office du Maréchal d Olsztyn, dont les missions se concentrent sur la coopération décentralisée culturelle, artistique, éducative et scolaire entre la Warmie et Mazurie et les Côtes d Armor. La création du département de l Intégration Européenne et de la Coopération avec l Etranger, transformé ensuite en Département de la Promotion et de la Coopération avec l Etranger, et enfin en Département de la Coopération Internationale au sein de l Office du Maréchal d Olsztyn, a permis la professionnalisation de la coopération décentralisée et a démontré que la coopération avec les Côtes d Armor se caractérise par la meilleure continuité, le dynamisme et la pluridisciplinarité. L évaluation de cette coopération réalisée en 2006 par des experts indépendants, présentée en Pologne et en France en mars 2007, est positive. Elle a souligné le caractère exemplaire des relations dans le domaine de la politique sociale, agricole, des activités culturelles, artistiques, éducatives et gastronomiques. avec ce dernier, le Centre F-P est centre d examen DELF. De plus, l Association des Professeurs de Français Prof-Europe présidée par Jan Horbacz a son siège au Centre. Membres de l association Amitié et Prof-Europe Le Centre P-F d Olsztyn organise et accompagne la coopération régionale franco-polonaise dans le domaine de la culture, de l art et de l éducation (popularisation de la culture et de l art régional, échanges scolaires, coopération entre des établissements scolaires, échanges sportifs) ; organise des cours de français, gère la bibliothèque de livres et de revues francophones ( volumes, la plus grande bibliothèque de ce type dans la Pologne Nord-est), organise des rencontres culturelles, éducatives, anime la vie associative. Les événements les plus connus sont : les Journées de la Francophonie et de la Culture Française (au printemps) et les Journées de la Bretagne (en automne). Actuellement, les partenaires principaux du Centre en France est le Service Europe et International (anciennement appelée la Mission Internationale) au sein de la nouvelle direction DiPODD du Conseil Général des Côtes d Armor, et l association Côtes d Armor Warmie et Mazurie de Saint-Brieuc. Le Centre collabore aussi avec l Ambassade de France en Pologne et l Institut Français de Varsovie. En coopération 17 18

10 En parlant de l activité scolaire et éducative du Centre, il faut mentionner les stages en France pour les enseignants de français et le camp linguistique pour les lycéens de Warmie et Mazurie (les séjours financés par le Ministère étaient accessibles aux jeunes de toute la Pologne ; actuellement le camp est réservé aux habitants de la voïvodie). Le Centre s occupe aussi de l activité éditoriale (les premières publications en Pologne d anthologies et d œuvres des auteurs bretons de langue française : jusqu à présent, 14 livres ont parus, traduits et présentés par Kazimierz Brakoniecki). Les artistes d Olsztyn et de la région ont plusieurs fois présenté leurs œuvres littéraires, plastiques et musicales en Bretagne, dans le cadre d échanges, de symposiums et d expositions ; les jeunes ont participé à différents échanges et compétitions sportifs (le football, le volley-ball, le basket, le judo). Grâce aux initiatives de différents groupes professionnels et du Centre qui joue le rôle d initiateur et d organisateur de la coopération culturelle et éducative, les habitants de la Bretagne et de la Warmie et Mazurie connaissent de mieux en mieux la spécifité et le caractère des régions partenaires (ex. le Centre P-F organise des concerts et des conférences consacrés à la France et à la Bretagne dans toutes les villes-poviats de la voïvodie). Publications du CP-F Le nombre d élèves aux cours de français évolue parallèlement à l évolution de l attractivité du français en Pologne, et surtout parmi les jeunes d Olsztyn, leurs parents et directeurs d établissements scolaires (l utilité de la langue prime sur son attrait). Ainsi, au cours de l année scolaire 1998/1999, 88 élèves fréquentaient les cours de français ; en 2000/ ; en 2006/ ; en 2010/ élèves. Il faut y ajouter les étudiants - retraités, membres de l Université de 3 ème Age (en général 40 personnes) et les membres de l association Amitié (environ 10 personnes), ce qui donne un chiffre annuel total 110 personnes qui apprennent le français au Centre. Manifestations pour les jeunes et adultes organisées au CP-F 19 Vernissages d expositions organisées au CP-F L activité du Centre liée aux expositions est aussi très importante (environ 8 expositions chaque l année, dans la petite galerie d environ 20 m 2, bien équipée). Le principe de cette activité est de présenter les œuvres plastiques et photographiques des artistes de notre région, de Bretagne et de France (pas seulement des Côtes d Armor), ainsi que de promouvoir le milieu artistique local, les expositions des artistes polonais sur la France. Nous tenons aussi à présenter de façon visuelle l idée d une Europe ouverte sur le monde : pour cette raison, nous organisons de nombreuses expositions de photographies, y compris de photographies touristiques. Des expositions éducatives consacrées à la culture, à la littérature et à la langue française sont aussi présentées. Le Centre est initiateur de grandes et professionnelles expositions réalisées par les musées et les galeries des deux régions, comme le Musée de Warmie et Mazurie d Olsztyn et son homologue breton (quelques expositions de l art français à Olsztyn, Reszel, Lidzbark Warmiński et de l art polonais dans les Côtes d Armor ; la participation des artistes aux symposiums et aux expositions). La première exposition complète des artistes costarmoricains a été présentée par le Centre en 1996, dans la galerie d art contemporain BWA 20

11 d Olsztyn. D autres ont suivi. Il faut aussi rappeler qu en 2007 le Centre a préparé une exposition polono-française originale, consacrée à l architecte Erich Mendelsohn, exposée dans plusieurs endroits à Olsztyn ; en 2013, elle sera offerte au Centre du Dialogue Interculturel Maison Mendelsoh géré par l association «Borussia» d Olsztyn. Depuis sa création, le Centre emploie le même nombre de personnel polonais (cinq employés, dont le directeur). Il faut y ajouter un employé français (depuis plusieurs années c est une assistante de français qui accompagne les enseignants de français et donne des cours de langue au Centre) et un volontaire SVE de France. Le budget du Centre P-F est surtout composé de subventions, des pouvoirs autonomes de la Warmie et Mazurie et du conseil général des Côtes d Armor. Pour compléter ce budget, le CP-F offre des cours payants de français et recherche des sponsors privés (surtout auprès des sociétés françaises dans la région, comme Michelin). Par exemple, en 2008 le budget total en euros s élevait à euros, dont la subvention française euros; en euros, dont la subvention française euros. Le budget prévu en euros, dont euros de subvention française. En zlotys : en 2000, le budget total s est élevé à zł ; en 2005 à zł ; en 2012 à zł. Exemples d expositions organisées au CP-F Le Centre organise des concours de photographie et d art, municipaux et régionaux, dont les sujets sont liés à la France et à la Bretagne. L institution travaille avec le lycée des beaux-arts et la faculté de l art de l Université d Olsztyn, en nouant la coopération avec des partenaires français, en organisant des résidences d artistes en Bretagne (photographie, peinture, sculpture : plusieurs artistes polonais en ont profité, ex. Miłosz Piotrowski, Ryszard Szmyt, Zbigniew Urbalewicz, Elwira Iwaszczyszyn, Tadeusz Brzeski). Au printemps 2011, Antoni Grzybek était représentant des artistes d Olsztyn en Bretagne, invité au centre d art régional situé dans l Abbaye de Bon Repos. Dans la programmation de travail pour les années on a souligné que l activité du Centre Polono-Français se déroule dans le cadre de l accord sur le fonctionnement et le financement du CP-F signé le 24 juin Le Centre Polono- Français réalise l objectif opérationnel 2 de la programmation de travail intitulé «Développer la fraternité européenne», soit les missions suivantes : développer la connaissance mutuelle des citoyens européens, faciliter l apprentissage du polonais et du français, faire connaître les liens historiques qui lient les deux pays et les deux territoires, promouvoir le département des Côtes d Armor (la France, la Bretagne) et la voïvodie de Warmie et Mazurie (la Pologne), communiquer sur la coopération des citoyens. Le Centre P-F est une institution culturelle et éducative spécifique car son activité ne se limite pas à un seul endroit (le siège de l institution), à une seule discipline ou à un seul milieu. Même si nous sommes un peu limités par l idéologie et les statuts à l activité dans le domaine de la langue et de la culture française (soit le travail auprès des francophones et des francophiles), notre activité s inscrit dans la coopération régionale plus large qui se déroule dans plusieurs domaines (ex. la popularisation des idées européennes est très importante). Grâce à cela, le fonctionnement du CP-F est considéré comme une activité pluridisciplinaire et exemplaire dans le domaine de la culture et de la citoyenneté européenne. Concours pour des scolaires au CP-F 21 22

12 Les derniers et les plus importants succès du Centre: 1. Le maintien d un très bon niveau de cours de français et du même nombre d élèves, dont les étudiants de l Université de 3 ème Age et de l association Amitié : dans l année scolaire 1998/1999, 88 personnes ont participé aux cours ; en 2000/ élèves ; en 2006/ élèves ; 2010/ élèves, plus les étudiants retraités et l association Amitié, soit un total de 110 personnes. 2. L accompagnement de l activité associative : l Association des Amis de la France et de la Bretagne «Amitié», fondée en 1996 sur la base de deux associations franco-polonaises, et la section d Olsztyn de l Association des Professeurs de Français «Prof-Europe» (fondée en 2009). «Amitié» coopère avec l association CAWM de Saint-Brieuc (échanges de familles, apprentissage du français et du polonais, développement des connaissances réciproques, l amour de l Europe et de la région). 3. L ouverture du premier centre d examen DELF dans la région, en coopération avec l Institut Français de Varsovie. Pendant plusieurs années, nous avons organisé régulièrement des conférences méthodologiques pour les professeurs de français. 4. L organisation du camp linguistique pour les élèves de la voïvodie avec la participation des enseignants costarmoricains : avant, ce camp était organisé par le Ministère de l Education. 5. Le stage pour 4 professeurs de français de la voïvodie dans les Côtes d Armor, tous les deux ans, pendant deux ou trois semaines, en fonction des possibilités. 6. L emploi d une assistante de français pour soutenir l enseignement du français dans les établissements scolaires d Olsztyn et de la Warmie et Mazurie. 7. Le développement des ressources de la bibliothèque : de livres, d albums musicaux, de films et de revues français ( volumes, la plus grande bibliothèque française dans la Pologne Nord-Est). 8. Les Journées de la Francophonie et de la Culture Française, les Journées de la Bretagne les manifestations très appréciées par le public (concerts, spectacles, concours littéraires, plastiques et photographiques, festivals et projections de films, expositions, rencontres, conférences, fêtes ), ainsi qu une riche offre culturelle et éducative (rencontres dans les cycles «Dans 23 l atelier de traducteur», «Le Club européen», expositions, projections de films). 9. La promotion du milieu culturel d Olsztyn dans les Côtes d Armor (symposiums, expositions, concerts d artistes de Warmie et Mazurie). 10. Les échanges scolaires : lycées agricoles et d enseignement général. 11. La coopération sportive des jeunes, dans plusieurs disciplines, comme le foot, le volley, le beach-volley, la lutte, le judo, la voile, le basket. 12. L activité éditoriale très riche, grâce aux traductions de Kazimierz Brakoniecki : 14 livres, dont les premières traductions en polonais des écrivains et des poètes bretons, tels que Xavier Grall, Paol Keineg, Guillevic, Louis Guilloux, Jean Grenier et deux anthologies de la prose et de la poésie bretonne du XX siècle, ainsi que le premier livre d essais sur la Bretagne en Pologne, de Kazimierz Brakoniecki (En Bretagne, Olsztyn, 2009). 13. La popularisation de l idée de l Union Européenne, de la solidarité internationale, des traditions régionales et des petites patries. 14. L accueil d un jeune volontaire SVE de France qui renforce le travail associatif et avec les jeunes. 15. L organisation, en 2001, dans le cadre des rencontres internationales «Talents de Jeunesse», de la participation à un atelier artistique en Côtes d Armor, de 15 jours, d un groupe de jeunes de Warmie et Mazurie (au total, 259 jeunes d Afrique, d Asie et d Europe y ont participé). 16. La co-organisation de la Saison Polonaise en France 2004 «Nova Polska 2004», avec l Office du Maréchal d Olsztyn : spectacles de musique polonaise à la Roche Jagu (la chorale ProForma, le groupe de musique ancienne Pro Musica Antiqua, le groupe ukrainien Horpyna, le groupe traditionnel Kortowo), la publication du livre Terra Nullius, une anthologie de la poésie de Warmie et Mazurie en français le premier projet d une présentation régionale de notre voïvodie dans le cadre d une année polonaise à l étranger, réalisé en coopération avec l Institut Adam Mickiewicz de Varsovie. 17. La promotion d événements artistiques d Olsztyn et de la voïvodie (expositions, promotions de livres, rencontres avec les auteurs, aide à l Association des Amis des Beaux-arts d Olsztyn par la mise à disposition d une salle, jusqu en janvier 2005 ; aide à l organisation des réunions de l association des écrivains polonais, la section d Olsztyn). La coopération avec l association et la fondation régionale et européenne «Borussia» d Olsztyn. 18. La co-organisation du 20 ème anniversaire de la coopération décentralisée Côtes d Armor Warmie et Mazurie : spectacles de théâtre, de 24

13 musique, artistiques, rencontres culturelles, publication de bulletins et de livres sur la Bretagne : les événements se sont déroulés dans les Côtes d'armor, au printemps et en Warmie et Mazurie, en automne. 19. Le soutien (traduction, aide aux contacts, organisation ) des institutions de la voïvodie, des ONG et des associations coopérant avec la France, la Bretagne et les Côtes d'armor. Świadectwa Témoinages 25 26

14 Charles Josselin 20 ans déjà! 22 en réalité puisque les premiers échanges officiels remontent à La Pologne sortait d'un long hiver, la France venait de libérer les pouvoirs locaux avec les lois de décentralisation. Les Côtes du Nord étaient déjà engagées dans une relation de coopération avec la Tunisie (Gabès) et avec le Niger (Agadez). La Warmie Mazurie allait être notre nouvelle fenêtre ouverte sur le monde au moment ou nous devenions les Côtes d'armor. A dire vrai, c'est bien avant, des 1982 que le Conseil Général avait été invité par les militants briochins d'amnesty International a se mobiliser en faveur d'ewa Kubasiewicz emprisonnée à Gdansk pour "activités subversives" et par ceux de Solidarnosc en faveur des marins polonais demandeurs de l'asile politique au Port du Légué à Saint-Brieuc. Vint le temps de l'implosion de l'empire soviétique et l'avènement de la nouvelle Pologne. Particulièrement attentif à l'actualité internationale - j'étais Président de la Délégation de l'assemblée Nationale pour l'union Européenne je me laissais aisément convaincre, Pierrick Hamon s'y employa, de nouer des liens avec une région polonaise. Ewa devenue Eva Houée depuis son mariage avec un breton avait rejoint le Conseil Général. Le bureau parisien de Solidarnosc nous orienta vers Olsztyn qui n'avait alors aucun partenaire français. En route donc pour la Warmie Mazurie. Je garde évidemment un souvenir particulier de ma première rencontre à l'automne 1991 avec le Voïvode Roman Przedwojski. Ah, l'importance des regards échangés pendant que les interprètes traduisaient les paroles! Le temps était gris, les rues d'olsztyn aussi. Nous avancions en terres inconnues, vers un avenir encore incertain mais avec déjà la conviction que nous servions la cause de la paix et de l'amitié. Nous ne mesurions pas encore les conséquences qu'aurait l'effondrement du "mur" sur la construction européenne et d'abord son élargissement. Deux ans plus tard, nouveau voyage, cette fois sous le soleil! C'est une nouvelle ville qui nous accueille, riante, fleurie. La foule joyeuse applaudit avec le même enthousiasme les danseurs bretons et polonais. L'inauguration du Centre Franco- Polonais sera bien sur le moment fort de ce voyage. Le Gouverneur de Gabès est à mes côtés et nous rêvons d'une coopération triangulaire Pologne - France - Tunisie! Nous assignons au Centre une palette élargie de missions culturelles mais aussi économiques, celle en particulier de favoriser les échanges entre l'agro alimentaire breton et l'agriculture polonaise. Mais c'est surtout sur le plan culturel que le Centre allait prendre son envol, affirmer ses capacités et répondre à nos attentes. Le bilan est impressionnant. Qu'il s'agisse d'éducation, d'art, de jeunesse, que d'échanges, de créations, d'émotions partagées, avec une mention spéciale pour la poésie. C'est d'abord à Kazimierz Brakoniecki que nous devons cette réussite. Je tiens ici à lui rendre un hommage appuyé. Désarmais intégré au sein du Service de l'office du Maréchal de Warmie Mazurie, assuré de bénéficier durablement de l'appui du Conseil Général des Côtes d'armor, le Centre Polono-Français d'olsztyn est source de fierté pour tous ceux qui ont contribué à cette belle aventure. Nous lui souhaitons un bon anniversaire et une longue vie dans une Europe rassemblée. Charles Josselin, ancien Ministre, Membre honoraire du Parlement, ancien Président du Conseil Général des Côtes d Armor. * 27 28

15 Charles Josselin Już dwadzieścia lat! Tak naprawdę to dwadzieścia dwa, bo pierwsze oficjalne kontakty sięgają 1991 roku. Polska wychodziła z długiego snu zimowego, a Francja właśnie wprowadzała prawo o decentralizacji władzy, uwalniając samorządy. Departament Côtes du Nord w tym czasie współpracował już z Tunezją (region Gabès) oraz z Nigrem (Agadez). Warmia i Mazury miały stać się naszym nowym oknem otwartym na świat i to w tym momencie, kiedy zmienialiśmy nazwę departamentu na Côtes d Armor. Prawdę powiedziawszy to o wiele wcześniej, bo w 1982 roku, rada generalna departamentu została zaproszona przez działaczy Amnesty International z Saint- Brieuc do poparcia ich działań na rzecz Ewy Kubasiewicz, skazanej za działalność wywrotową w Gdańsku oraz przez samą Solidarność na rzecz wsparcia polskich marynarzy oczekujących na azyl polityczny w porcie Légué w Saint-Brieuc. Nadszedł czas rozpadu imperium sowieckiego i narodzin nowej Polski. W tym czasie byłem przewodniczącym komisji francuskiego parlamentu ds. Unii Europejskiej i szybko dałem się przekonać do idei nawiązania stosunków z polskim regionem. Praktycznie zajął się tym w radzie generalnej Pierrick Hamon, a Ewa Kubasiewicz, teraz po ślubie z Bretończykiem Houée, została zatrudniona w jego zespole. Paryskie biuro Solidarności skierowało nas do Olsztyna, który nie miał żadnego partnera francuskiego. Droga na Warmię i Mazury stała otworem! Oczywiście dobrze pamiętam moje pierwsze spotkanie jesienią 1991 roku z wojewodą olsztyńskim Romanem Przedwojskim. Ach, te nasze poważne spojrzenia, kiedy tłumacze przekładali nasze słowa! Szara była pogoda i równie szare ulice Olsztyna. Poruszaliśmy się po nieznanej ziemi w kierunku niepewnej nadal przyszłości, ale już z przekonaniem, że służymy pokojowi i przyjaźni. Dwa lata później druga podróż, ale już w słońcu. Wita nas nowe miasto, zielone i roześmiane. Publiczność z radością oklaskuje występy tancerzy bretońskich i polskich. Otwarcie Centrum Francusko- Polskiego w Olsztynie jest mocnym akcentem naszej wizyty. Gubernator prowincji Gabès jest też obecny i razem marzymy o trójkącie współpracy Polska-Francja-Tunezja. Przyznajemy Centrum szereg działań kulturalnych, ale także ekonomicznych, aby w szczególności zająć się wymianami rolniczymi i rolnospożywczymi pomiędzy Bretanią a Warmią i Mazurami. Ale to głównie w dziedzinie kultury Centrum ma się specjalizować, odpowiadając na nasze zapotrzebowania i kreując swój wizerunek. Bilans jest imponujący, jeśli chodzi o oświatę, sztukę, młodzież, wymianę szkolną, sferę twórczości i doświadczeń emocjonalnych. Miejsce wyjątkowe zajęła w tym wszystkim poezja. Ten sukces zawdzięczamy głównie Kazimierzowi Brakonieckiemu, któremu chciałbym w tym miejscu podziękować. Centrum Polsko-Francuskie zintegrowane w swojej pracy z instytucjami Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie, cieszące się wsparciem Rady Generalnej Côtes d Armor w Saint Brieuc jest źródłem dumy dla wszystkich tych, którzy wzięli udział w tym pięknym wydarzeniu. Życzymy naszej instytucji sto lat w zjednoczonej Europie i składamy jubileuszowe życzenia pomyślności. Charles Josselin, były minister w rządzie francuskim, senator, honorowy członek parlamentu francuskiego, Przewodniczący Rady Generalnej Côtes d Armor do jesieni 1997 roku, obecnie jej wiceprzewodniczący. Jeszcze nie mogliśmy ocenić konsekwencji, jakie będzie miał upadek muru berlińskiego dla integracji europejskiej i rozszerzenia samej Unii

16 Jacek Protas Działalność Centrum Polsko-Francuskiego, samorządowej instytucji kultury, jest dla naszego regionu bardzo ważnym narzędziem wspierającym rozwój społeczny. Od 20 lat, dzięki swojej bogatej ofercie kulturalnej i edukacyjnej proponuje mieszkańcom Warmii i Mazur poznanie nie tylko kultury Francji i Bretanii, ale całego obszaru frankofońskiego. Centrum jest ważnym partnerem w budowaniu europejskich kontaktów międzyludzkich. Wspiera budowanie otwartego społeczeństwa w międzykulturowej rzeczywistości. Wzbogaca kulturę Warmii i Mazur nowymi elementami, których znaczenie odnajdujemy w obywatelskim wymiarze zjednoczonej Europy, której nasz region stanowi integralną cześć. Most wzajemnej, ludzkiej życzliwości jaki połączył Zachód i Wschód Europy jest wynikiem działalności instytucji takich jak Centrum Polsko-Francuskie. Z okazji 20-lecia działalności składam serdeczne życzenia osobom, które przyczyniły się do sukcesu i życzę dalszej determinacji w dążeniu do osiągania wytyczonych celów. Jacek Protas, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Claudy Lebreton Le Centre Franco-Polonais d'olsztyn, en Warmie et Mazurie, fête cette année son 20 e anniversaire. C'est une belle réussite et une grande satisfaction, partagée par tous ceux qui ont pris part à ce beau projet. J'y vois d'abord un symbole de paix, de démocratie, de solidarité, d'amitié. Il participe à la construction d'un espace de civilisation, de culture qui s'appelle l'europe. C'est une œuvre humaine collective, entreprise par des pionniers qui voulaient rapprocher l'est et l'ouest d'une Europe longtemps divisée, et construire des passerelles entre les cultures, les pays, les peuples. Ils ont réussi. Je n'ai qu'un souhait : que tous ensemble nous poursuivions cette œuvre. Claudy Lebreton, Président du Conseil Général des Côtes d'armor depuis * * Jacek Protas Le Centre Franco-Polonais, une institution culturelle soumise à notre collectivité locale, est un outil d accompagnement au développement social important pour notre région. Depuis 20 ans, grâce à une riche offre culturelle et éducative, le Centre propose aux habitants de la Warmie et Mazurie la découverte de la Bretagne, de la France et de tout le territoire francophone. Le Centre est un partenaire important pour le développement de relations européennes au niveau humain. Il soutient la construction d une société ouverte dans notre réalité multiculturelle. Le Centre enrichit la culture de la Warmie et Mazurie de nouveaux éléments : nous retrouvons leur importance dans la société citoyenne de l Europe unie dont notre région fait partie intégrante. Le pont de bienveillance réciproque qui unit l Ouest et l Est de l Europe résulte de l activité d institutions comme le Centre Polono-Français. A l occasion du 20 ème anniversaire de son activité, je présente mes meilleurs vœux aux personnes qui ont contribué au succès du Centre et leur souhaite une bonne continuation. Claudy Lebreton Centrum Polsko-Francuskie Côtes d'armor Warmia i Mazury w Olsztynie świętuje w tym roku 20-lecie działalności. To wspaniały sukces i ogromna satysfakcja dla wszystkich, którzy uczestniczyli w tym pięknym projekcie. Postrzegam Centrum przede wszystkim jako symbol pokoju, demokracji, solidarności, przyjaźni. Centrum uczestniczy w konstrukcji przestrzeni cywilizacyjnej i kulturowej, którą nazywamy Europą. To zbiorowe dzieło ludzi, przedsięwzięcie pionierów, którzy chcieli przybliżyć do siebie Wschód i Zachód Europy przez długi czas podzielonej oraz budować pomosty pomiędzy kulturami, krajami, narodami. Udało im się to. Mam tylko jedno życzenie: abyśmy wszyscy razem kontynuowali to dzieło. Claudy Lebreton, Przewodniczący Rady Generalnej departamentu Côtes d'armor od 1997 r. Jacek Protas, Maréchal de la Voïvodie de Warmie et Mazurie

17 Michèle Pasteur Depuis 20 ans, la coopération décentralisée entre la Warmie-Mazurie et les Côtes d Armor est comme une passerelle construite entre deux territoires qui se trouvent chacun à l extrême Ouest et l extrême Est des frontières actuelles de l Union Européenne. Cette passerelle a été empruntée depuis deux décennies par des milliers de citoyens de ces deux «bouts d Europe», car ils ont eu envie de se comprendre, de partager leurs richesses communes, de faire fructifier leurs diversités dans des projets communs. Le Centre Polono-Français Côtes d Armor- Warmie-Mazurie a tout au long de ces années facilité et accompagné ces échanges, avec enthousiasme et compétences. Souhaitons que ce mouvement citoyen de construction de l Europe continue encore de nombreuses années, au service de la paix et de l enrichissement réciproque dans notre espace européen. Et que perdure longtemps l engagement du Centre Polono-Français. Michèle Pasteur, directrice de la Mission Internationale et maintenant DiPODD (Direction de la Prospective, de l Ouverture et du Développement Durable) du Conseil Général des Côtes d Armor. * Michèle Pasteur Od dwudziestu lat zdecentralizowana współpraca międzynarodowa pomiędzy województwem warmińsko-mazurskim a departamentem Côtes d Armor podobna jest do mostu skonstruowanego pomiędzy dwoma obszarami leżącymi na dwóch kresach obecnej Unii Europejskiej: na końcu jej Zachodu i na końcu Wschodu. Most ten od dwóch dziesięcioleci używany jest przez tysiące obywateli tych końców Europy, których porusza pragnienie zrozumienia, podzielenia się wspólnym bogactwem, wzbogacenia wspólnych projektów swoimi odrębnościami. Centrum Polsko-Francuskie Côtes d Armor - Warmia i Mazury w Olsztynie w ciągu tych lat ułatwiało i towarzyszyło tej współpracy z entuzjazmem i kompetencją. Życzylibyśmy sobie, aby ten obywatelski ruch na rzecz Europy trwał nadal wiele lat w służbie pokoju i wzajemnego wzbogacania naszej przestrzeni europejskiej. I żeby zaangażowanie Centrum Polsko-Francuskiego w Olsztynie długo jeszcze temu towarzyszyło. Michèle Pasteur, dyrektor Misison Internationale, obecnie departamentu DiPODD Rady Generalnej departamentu Côtes d'armor. 33 Pierrick Hamon C est parce que nous pensions qu il convenait de donner de la «lisibilité» aux relations de coopération décentralisée établies en 1991 entre notre département des Côtes d'armor avec la Warmie-Mazurie, que les directeurs de l époque de l Office de la Voïvodie d Olsztyn, Genowefa Kmieć-Baranowska et Witold Hiller, et nous représentant la Mission Internationale du Conseil Général de Saint-Brieuc, moimême avec Ewa Houée-Kubasiewicz, nous avions proposé de créer un «Centre franco-polonais». Un projet un peu fou à l époque mais qui a immédiatement pris forme grâce à l engagement enthousiaste du voïvode Roman Przedwojski et du président Charles Josselin. Je me souviens encore de la visite du lieu proposée par Genowefa et Witold et des plans que nous avions alors esquissé sur du papier brouillon, puis des manifestations organisées pour son inauguration en Je dois avouer que cet évènement reste un moment privilégié de ma carrière professionnelle déjà longue, probablement le plus enrichissant et en tous cas le meilleur souvenir. Je dois rendre hommage à la célérité des autorités polonaises qui, en dépit des difficultés budgétaires de l époque, ont immédiatement soutenu le projet avec les élus du Conseil Général des Côtes d Armor, au premier rang desquels, le vice-président, Pierre-Yvon Trémel. Je n oublie pas que c est sur la base des liens de solidarité établis par l association «Solidarité avec Solidarnosc», présidée par Dominique Le Bailly, que cette coopération fut possible. Le fait que le nouveau président du Conseil Général, Claudy Lebreton, ait, du coté Côtes d Armor, tenu à consolider et développer la mission du «Centrum» présidé avec talent par Kazimir Brakoniecki, en lien avec une association toujours aussi vivante, prouve que les initiateurs de l époque, avaient vu juste. Est ce parce que nous avions voulu ancrer cette démarche dans l histoire des relations entre Bretagne et Pologne présentée dans notre publication «L Aigle et l Hermine»? Pas seulement bien entendu, mais j en suis convaincu, parce que je présidais alors un cercle philosophique la «Fondation Félicité de Lamennais». Un nom connu en Pologne comme en Bretagne et dont cette publication, publiée avec le concours de la Bibliothèque polonaise de Paris et des Archives départementales, rappelle son engagement pour la liberté polonaise en 1831, tout comme celui, un 34

18 siècle plus tôt, du Comte de Plélo «tombé en 1734 pour l indépendance de la Pologne». La Pologne est aujourd hui au cœur de l Europe et ce sont des réalisations continues de ce genre qui permettent de construire, progressivement et ensemble, une Europe concrète et démocratique. Je tiens enfin à souligner le rôle très positif et irremplaçable joué en ce sens par la presse régionale ainsi, notamment, de la «Gazeta Olsztyńska» avec Ewa Mazgal, mais aussi du quotidien «Ouest-France» - dans la popularisation de cette coopération décentralisée qui fait, aujourd hui encore, référence. Pierrick Hamon, secrétaire général du Global Local Forum, ancien directeur de la Mission Internationale du Conseil Général des Côtes d Armor. * Pierrick Hamon Kiedy uznaliśmy, że regionalnej współpracy nawiązanej przez nasz departament Côtes d Armor z Warmią i Mazurami w 1991 r. należy nadać większą czytelność, ówcześni dyrektorzy Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie Genowefa Kmieć-Baranowska, Witold Hiller oraz przedstawiciele Mission Internationale Rady Generalnej Côtes d Armor w Saint-Brieuc, czyli ja osobiście oraz Ewa Houée- Kubasiewicz, zaproponowaliśmy utworzenie Centrum Francusko-Polskiego w Olsztynie. Wtedy był to nieco szalony projekt, ale szybko nabrał kształtów dzięki entuzjastycznemu zaangażowaniu wojewody Romana Przedwojskiego i przewodniczącego rady Charlesa Josselina. Pamiętam jeszcze zwiedzanie miejsca zaproponowanego przez Genowefę i Witolda, plany, które wówczas szkicowaliśmy w brudnopisie, później imprezy z okazji inauguracji Centrum w 1993 roku. Muszę przyznać, że to wydarzenie jest ważnym momentem w mojej długiej karierze zawodowej, prawdopodobnie jest to najbardziej bogate, a w każdym razie najlepsze z moich wspomnień zawodowych. Chciałbym pochwalić szybkość działania polskich władz, które pomimo trudności finansowych w tym czasie natychmiast zdecydowały o wsparciu projektu wraz z radnymi Rady Generalnej Côtes d Armor z wiceprzewodniczącym Pierre-Yvon Trémelem na czele. 35 Nie zapominam, że współpraca ta była możliwa dzięki więzom solidarności, które nawiązało stowarzyszenie Solidarité avec Solidarnosc pod przewodnictwem Dominique a Le Bailly. Prawdą jest, że kolejnemu przewodniczącemu Rady Generalnej Côtes d'armor, Claudy Lebretonowi zależało na skonsolidowaniu misji Centrum, którą z talentem pokierował Kazimierz Brakoniecki wraz z nadal istniejącym stowarzyszeniem, co dowodzi, że niegdysiejsi inicjatorzy mieli rację. Czy stało się tak dlatego, że chcieliśmy wpisać to działanie w historię stosunków pomiędzy Bretanią i Polską, która zapisana została w naszej okolicznościowej książce L Aigle et l Hermine? Oczywiście nie tylko z tego powodu, lecz jestem o tym mocno przekonany. Kierowałem wtedy przecież kołem filozoficznym Fondation Félicité de Lamennais. To nazwisko, znane zarówno w Polsce jak i w Bretanii, zostało oczywiście wspomniane w naszej publikacji, która została wydana przy wsparciu Biblioteki Polskiej w Paryżu oraz archiwum departamentu Côtes d Armor. Przypominamy w niej zaangażowanie de Lamannais ego w walkę o wolność Polski w 1831 r., w którą wiek wcześniej angażował się książę Plélo, zmarły w 1734 r. walcząc o niepodległość Polski. Dziś Polska znajduje się w sercu Europy, a tego rodzaju ciągłe działania pozwalają stopniowo i wspólnie budować Europę konkretną i demokratyczną. Chcę na zakończenie podkreślić bardzo pozytywną i niezastąpioną rolę prasy regionalnej przede wszystkim Gazety Olsztyńskiej i jej współredaktorki Ewy Mazgal, a także rolę bretońskiego dziennika Ouest-France w popularyzowaniu współpracy regionalnej, która toczy się do dziś. Pierrick Hamon, sekretarz generalny Global Local Forum, były dyrektor biura ds. współpracy międzynarodowej Mission Internationale Rady Generalnej Côtes d Armor. 36

19 Jean Jacques Philip L'Europe doit respirer avec ses deux poumons : celui de l'est et celui de l'ouest. Jean- Paul II L'Europe doit respirer avec ses deux poumons : celui de l'est et celui de l'ouest. Aux antipodes de l Europe nous sommes deux poumons d un même corps et depuis 20 ans nous respirons ensemble : A l Est, le Centre Polono-Français nous oxygène de l air continental des lacs, des forêts, des vastes étendues dentelées du givre des hivers et flamboyantes des couleurs impressionnistes des fleurs du printemps. A l Ouest, l Association Côtes d Armor Warmie Mazurie insuffle son air marin vivifiant chargé de sel et d iode. L osmose de ces deux atmosphères crée le climat de notre coopération et rythme notre respiration sans essoufflement. Les noms de notre Association se sont modelés aux grands vents de l histoire : de «Solidarité avec Solidarnosc» de 1982, elle est devenue par la force des événements «Association de solidarité au mouvement de démocratisation en Pologne» en 1990 au moment de la signature des premiers accords de coopération décentralisée entre les deux territoires, puis «Association Franco-polonaise Côtes d Armor-Région d Olsztyn» en 1993, et enfin «Association Côtes d Armor Warmie et Mazurie». Des pionniers se sont succédés, imprégnant de leurs actions cette coopération, tissant les liens solides de l amitié, nous laissant dans la rencontre en héritage un enrichissement de nos deux cultures. A l enthousiasme de ces pionniers, répond maintenant le nouveau souffle de la jeunesse : Le Centre Polono-Français est au cœur des multiples projets culturels et éducatifs de notre coopération. Les citer tous serait trop long. Quels sont les secrets de cette réussite? Elle tient essentiellement à la qualité des hommes et des femmes qui animent ce centre. Il y a aussi le dynamisme d Anaïs Fourrier qui anime le camp linguistique de juillet et les séances d apprentissage de la langue française organisées pour les enfants d Olsztyn ( ). Le Centre est un point de convergence qui fédère à la fois les membres de l Association Amitié garants de la mémoire des relations entre les deux territoires et l énergie des jeunes lycéens et de leurs enseignants des Lycées de Warmie Mazurie: Ewa, Anita, Magda, Dorota, Jan et tant d autres. La réalisation pédagogique la plus emblématique a été l excellent travail de recherche philosophique et d expression artistique mené conjointement en 2011 par 70 lycéens des Côtes d Armor et de Warmie Mazurie autour de la thématique de l Art et de la Science révélée par «La Lettre», une nouvelle de Zbigniew Herbert. Toutes ces actions donnent de la consistance aux nouveaux accords bilatéraux de coopération signés en octobre 2011 au Château d Olsztyn par le Président du CG22 Claudy Lebreton et le Maréchal de la Warmie et Mazurie, Jacek Protas. Ces accords sont les piliers solides des deux passerelles que nous projetons ensemble et qui relient nos deux antipodes géographiques. Ainsi nous bâtissons ensemble une coopération durable sur ces valeurs essentielles d amitié, de convivialité, de confiance et de créativité qui nous unissent depuis déjà 20 ans. Dziękuję bardzo, un grand merci au CPF et bons vents pour les vingt ans à venir. Il y a d abord l esprit créatif de Kazimierz Brakoniecki, directeur du CPF et poète imprégné de culture celte. Sa plume ose explorer les entrelacs de la poésie et de la littérature bretonne pour lui donner de nouvelles résonances polonaises. Jean Jacques Philip, président de l ACAWM à Saint-Brieuc. Il y a ensuite tout le travail de préparation et de suivi des projets, de traduction, réalisé par Monika Być avec beaucoup de discrétion de compétence et une très grande efficacité. * 37 38

20 Jean Jacques Philip Europa musi oddychać obydwoma płucami: wschodnim i zachodnim Jan Paweł II Choć znajdujemy się na antypodach Europy, to jesteśmy dwoma płucami w jednym ciele i od 20 lat oddychamy razem: na wschodzie Centrum Polsko- Francuskie w Olsztynie dotlenia nas kontynentalnym powietrzem znad jezior i lasów: otwartych przestrzeni pokrytych śniegiem zimą, a wiosną nasyconych impresjonistycznymi kolorami kwiatów. Na zachodzie Stowarzyszenie Côtes d Armor Warmia i Mazury tchnie swoim ożywczym, morskim powietrzem nasyconym solą i jodem. Połączenie tych dwóch atmosfer tworzy klimat naszej współpracy i nadaje rytm naszemu oddechowi, nie powodując przy tym zadyszki. Nazwa naszego Stowarzyszenia zmieniała się w zależności od zawirowań historii: początkowo Solidarité avec Solidarnosc w 1982 r., która pod wpływem wydarzeń w 1990 roku została zmieniona na Stowarzyszenie solidarności z ruchem demokratyzacji w Polsce, kiedy podpisano pierwsze porozumienia o współpracy zdecentralizowanej pomiędzy naszymi regionami; następnie w 1993 Stowarzyszenie francusko-polskie Côtes d Armor Olsztyn i wreszcie Stowarzyszenie Côtes d Armor Warmia i Mazury. Pionierzy doczekali się następców, a ich działania naznaczały tę współpracę, tworząc trwałe więzy przyjaźni i pozostawiając nam w dziedzictwie bogatszą kulturę. Obecnie entuzjazmowi niegdysiejszych pionierów odpowiada nowy powiew młodości: Centrum Polsko-Francuskie w Olsztynie jest ośrodkiem wielu projektów kulturalnych i edukacyjnych naszej współpracy - wymienienie ich wszystkich trwałoby za długo. Na czym polega sekret powodzenia? Opiera się ono przede wszystkim na doborze ludzi, którzy pracują w Centrum. Przede wszystkim jest kreatywny duch Kazimierza Brakonieckiego, dyrektora CP-F i poety przesiąkniętego poezją celtycką. Jego pióro odważnie sięga do poezji i prozy bretońskiej, aby nadać jej nowy polski wydźwięk. Następnie są prace związane z przygotowaniem i nadzorowaniem projektów oraz tłumaczeniem, które Monika Być wykonuje dyskretnie, kompetentnie i skutecznie. Jest także dynamizm Anaïs Fourrier, która pracuje za nami od czasu letniego obozu językowego oraz prowadzi zajęcia z języka francuskiego dla dzieci w Olsztynie (w latach ). Centrum jest miejscem, które łączy członków Stowarzyszenia Amitié gwarantujących pamięć o stosunkach między naszymi regionami oraz młodzież szkolną i ich nauczycieli: Ewę, Anitę, Magdę, Dorotę, Jana i wielu innych. Sztandarowym projektem pedagogicznym była doskonała praca oparta na dociekaniach filozoficznych i artystycznych prowadzona w 2011 roku wspólnie przez 70 licealistów z Côtes d Armor i z Warmii i Mazur na temat sztuki i nauki na podstawie opowiadania Zbigniewa Herberta pt. List. Wszystkie te działania przyczyniły się do opracowania nowego porozumienia o współpracy podpisanego na olsztyńskim zamku w październiku 2011 r. przez przewodniczącego Rady Generalnej Côtes d'armor, Claudy Lebretona i marszałka Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Jacka Protasa. Porozumienie to stanowi solidny filar dla pomostu, który wspólnie budujemy, łączącego nasze odległe geograficznie krainy. W ten sposób wspólnie budujemy trwałą współpracę opartą na najważniejszych wartościach, takich jak przyjaźń, gościnność, zaufanie i kreatywność, które łączą nas już od 20 lat. Dziękuję bardzo Centrum Polsko-Francuskiemu i życzę pomyślnych wiatrów na kolejne 20 lat. Jean Jacques Philip, obecny przewodniczący stowarzyszenia Côtes d'armor Warmia i Mazury w Saint-Brieuc